Конспект по химии на тему "Фосфор" (9 класс)

Сабақ: Фосфор және оның қосылыстары			Мектеп: Қоғалытүбек  НЖББМ
Күні:  29.11.2016ж			Мұғалімнің есімі: Султашова Ж.К.
Сынып: 9			Қатысқандар:		Қатыспағандар:
Сабақ негізделген оқу мақсаттары:	Фосфор және оның қосылыстарының ерекшеліктері туралы түсінік қалыптастыру
Сабақ мақсаттары	Барлық оқулылар: Фосфор және оның қосылыстарының ерекшеліктерін біліп түсінеді.
	Оқушылардың басым бөлігі: Фосфор және оның қосылыстарының бойынша теңдеулер жаза алады.
	Кейбір оқушылар: Фосфор және оның қосылыстарының салыстырып қарытындылайды.
Тілдік мақсат	Оқушылар химиялық реакция типтерін ажыратып, тапсырмалар орындай алады
	Негізгі сөздер мен сөз тіркестері: фосфор Сыныптағы диалог/жазылым үшін сай келетін тіл стилі: Талқылауға арналған сұрақтар: Фосфор және оның қосылыстарының ажырата білу керек пе? Не себепті …. деп ойлайсыз?
Алдыңғы оқу	Азот және оның қосылыстары
Сабақтың барысы	Уақыты	Мұғалім әрекеті		Оқушы әрекеті
Кіріспе	3 мин 4 мин	І Ұйымдастыру Психологиялық дайындық өткізу. Сыныпта ынтымақтастық атмосферасын орнату үшін оқушылар өз атарын химиялық элементтердің қасиеттерімен  байланыстырып айтады.   ІІ «Сенесің бе, сенбейсің бе?»  ойыны арқылы білімдерін тексеру 1)       Сенесің бе, сенбейсің бе, азоттың перидтық жүйедегі орны  ІІ период, У топтың А тобында орналасқан  (иә) 2)       Сенесің бе, сенбейсің бе, азотты 1772 жылы Д. Резерфорд ашты. (иә) 3)       Сенесің бе, сенбейсің бе, азотта 6 протон,8 нейтрон, 6 электрон барына (жоқ) 4)       Сенесің бе, сенбейсің бе,  азот түсті, иісті, ауадан ауыр газ екеніне (жоқ) 5)       Сенесің бе, сенбейсің бе, азот сутекпен әрекеттесіп аммиак түзетіне (иә) 6)       Сенесің бе, сенбейсің бе, аммиак түссіз, иіссіз газ (жоқ) 7)       Сенесің бе, сенбейсің бе, азоттық бір ғана оксиді болады  (жоқ) 8)       Сенесің бе, сенбейсің бе,  азоттың ауадағы үлесі  78% (иә) 9)       Сенесің бе, сенбейсің бе, азот қышқылы химия  өнеркәсібінің наны  (жоқ) 10)  Сенесің бе, сенбейсің бе,  азот  минералдар  құрамына кіреді  (иә)		Жаттығу арқылы ойларын жинақтап, сабаққа кіріседі. Оқушылар дұрыс жауабын айтып, не себепті солай ойлатынын айтып түсіндіреді.
Тұсаукесер	2 мин	Гамбург алхимигі Бранд «философиялық тас» алу жолында көп жұмыс істеді. Брандтың ойынша бұл тас кәріні жасартатын, ауруды тез сауықтыратын, адамның өмірін ұзартатын тас болды. Бранд бұдан басқа барлық металдарды алтынға айналдырғысы келді. Бірде ол жаңа рецепті бойынша зертханада жұмыс істеді. Адам зәрін суалтып, оған көмір мен құмды араластырып ауа қатыстырмай қыздырды. Құтының ішінде жылтыраған бір нәрсенің бар екенін көрді. Сөйтіп, 1669жылы осы зат  кездейсоқ ашылды. Алынған зат  жарық шығарады, осыны пайдаланып, Бранд байларға сатып ақшаға кенелді. Бұл қандай зат деп ойлайсыңдар?		Қойылған жұмбаққа жауап беру арқылы жаңа тақырыпқа кіріспе жасалады.
Негізгі бөлім	10 мин 2 мин 3 мин 3 мин 10 мин	Оқушылар материалды презентация арқылы жұптасып талқылайды.   Қосымша 1 Сергіту сәті Мен туралы аңыз көп. Ақша жасайды, алтын деген түк емес дейді, талайды ақшамен жарылқайды дейді, сенбейсіңіздер. Мен – Ақбаймын, Қарабай және Қазбек деген сынарларым бар.  Үшеуміз егіз болғанымызбен түріміз де, мінезіміз де ұқсамайды.Мәселен, менің мінезім нашар, қызбалаумын, тез тұтанып шыға келем. Өзім улы заттар қоймасында жұмыс істеймін. Екі ағам маған қарағанда момындау. Қарабай- әскереи адам, түтінін бұрқыратып темекі шегеді де жүреді. Қазыбек сіріңке зауытының директоры. Сап- салмақты апамыз бір тұрлаусыз жігітке тұрмысқа шығып еді, ажырасып кетті. Менің басқа ағайындарым ауыл шаруашылығында маңызды жұмыстар атқарады. Қабек Ольга деген орыс қызына үйленді, бала шаға өте көп. Мен және Менің туыстарым кім? Есептер шығару Қосымша 2 Химиялық диктант Қосымша 3 Оқушыларға маршруттық картамен беріп, оқушылардың күтілетін нәтижесіне жетуін өздігінен жоспарлауға үйретеді. Қосымша 4 Бағалау: 18-15 балл – Сендер таланттысыңдар! 14-11 балл – Сендер ата-аналарыңның мақтанышысыңдар! 10-8 балл – Сендерге өзіндік оқып-үйрену туралы ойлану керек!		Жұмбақтың шешуін табады Оқушылар тапсырмаларды орындап, жұптар дұрыс жауап арқылы тексереді.
Қорытынды	5 мин 1 мин 2 мин	«Фосфор» сөзіне сенквейн құру Үйге тапсырма §20 (20) Кері байланыс Сабақ туралы пікірлерін жазады Қосымша 5		Әр жұптан бір оқушы оқиды. Күнделіктеріне жазады. Оқушылар сабақта алған білім деңгейлеріне қарай Өзіңіз үйренген үш нәрсе туралы; Не нәрсе оңай болды? Не нәрсе қиын болды? Не білгіңіз келеді?

Қосымша 2

№1-есеп.

 Массасы  7,1г фосфор (V) оксиді        судың  артық мөлшерімен әрекеттескенде түзілген фосфор қышқылының массасын  есепте.

Берілгені:                                            Шешуі:  P₂O₅  + 3H₂O→ 2 H₃PO₄

m(P₂O₅)=7,1 г                                                      υ=m/M

Табу керек:  m(H₃PO₄)-?                              υ(P₂O₅)= 7,1 г /142 г/моль=0,05моль

                                                                       ν(H₃PO₄)= 0,1 моль

                                                                        m(H₃PO₄)= 0,1 моль*98г/моль= 9,8г

                                                               Жауабы:   m(H₃PO₄)=   9,8г

№2-есеп.

15,5г   Са₃(РО₄)₂ -ыды рағанда түзілетін фосфор (V) оксидінің массасын есепте.

Берілгені:                                            Шешуі:  Са₃(РО₄)₂→3CaO  + P₂O₅

m(Са₃(РО₄)₂)=7,1 г                                                      υ=m/M

Табу керек:  m(P₂O₅)-?                              υ(Са₃(РО₄)₂)= 7,1  г /  310 г/моль=0,02 моль

                                                                       ν(P₂O₅)=  0,02  моль

                                                                        m(P₂O₅)=   0,02 моль* 98г/моль=  2,2 г

                                                               Жауабы:   m(P₂O₅)=    2,2 г

Қосымша 3

Химиялық диктант

1. Фосфорды 1669 жылы Бранд ашты.

2. Фосфор қосылыстарда -3, 0, +3, +5 тотығу дәрежелерін көрсетеді.

3. Фосфор ядросында 15 протон, 16 нейтрон болады.

4. Фосордың металдармен қосылысы фосфидтер деп аталады.

5. Фосфор элементі жай зат ретінде бірнеше аллотропия түзеді: ақ фосфор, қызыл фосфор және қара фосфор.

6. Фосфордың жер қыртысындағы массалық үлесі 0,12%

7. Фосфор нанда, сүт тағамдарында, ірімшікте, балықта, асбұршақта кездеседі.

 8. Ауасыз ортада қыздырғанда ақ фосфор қызыл фосфорға айналады, ал жоғарғы       қысымда қара фосфорға айналады.

Қосымша 5

Өзіңіз үйренген үш нәрсе туралы:

Не нәрсе оңай болды?

Не нәрсе қиын болды?

Не білгіңіз келеді?  

              Қосымша 4

Маршруттық карта

І нұсқа

1-аялдама «Фосфор» 1минут 3 ұпай

Мына қосылыстардың ішінен фосфоры бар қосылыстарды анықта

H₃PO₄                     HNO₃             H₂SO₄         Na₃PO₄       P₂O₅  

2-алдама «Ақ фосфор»  2 минут 4 ұпай

Берілген реакцияны толықтыр, теңестір және реакция типін анықта

NaOH+H₃PO₄=

3-алдама «Қызыл фосфор »  3 минут 5 ұпай

Берілген реакцияны толықтыр, теңестір , толық қысқартылған және иондық теңдеуін жаз

AgNO₃+H₃PO₄=

4-аялдама «Қара фосфор» 4 минут 6 ұпай

30 г фосфор қышқылын  130г суда ерітті. Алынған ерітіндідегі  массалық үлесін есепте?   

А)    18,75%                       Ә)     19,75%                 Б)   17,75%

Бағалау:

18-15 балл – Сендер таланттысыңдар!

14-11 балл – Сендер ата-аналарыңның мақтанышысыңдар!

10-8 балл – Сендерге өзіндік оқып-үйрену туралы ойлану керек!

 Қосымша 4

Маршруттық карта

IІ нұсқа

1-аялдама «Фосфор» 1минут 3 ұпай

Мына қосылыстардың ішінен фосфоры бар қосылыстарды анықта

Са₃ (PO₄)₂                   NaNO₃             NaCl         Ag₃PO₄       H₂P₂O₇  

2-алдама «Ақ фосфор»  2 минут 4 ұпай

Берілген реакцияны толықтыр, теңестір және реакция типін анықта

P₂O₅+CaO=

3-алдама «Қызыл фосфор »  3 минут 5 ұпай

Берілген реакцияны толықтыр, теңестір , толық қысқартылған және иондық теңдеуін жаз

Ca(OH)₂ +H₃PO₄=

4-аялдама «Қара фосфор» 4 минут 6 ұпай

10 г фосфор қышқылын  190г суда ерітті. Алынған ерітіндідегі  массалық үлесін есепте?   

А)    5%                       Ә)     10%                 Б)   15%

Бағалау:

18-15 балл – Сендер таланттысыңдар!

14-11 балл – Сендер ата-аналарыңның мақтанышысыңдар!

10-8 балл – Сендерге өзіндік оқып-үйрену туралы ойлану керек!

Қосымша 5 Өзіңіз үйренген үш нәрсе туралы: Не нәрсе оңай болды? Не нәрсе қиын болды? Не білгіңіз келеді?	Қосымша 5 Өзіңіз үйренген үш нәрсе туралы: Не нәрсе оңай болды? Не нәрсе қиын болды? Не білгіңіз келеді?
Қосымша 5 Өзіңіз үйренген үш нәрсе туралы: Не нәрсе оңай болды? Не нәрсе қиын болды? Не білгіңіз келеді?	Қосымша 5 Өзіңіз үйренген үш нәрсе туралы: Не нәрсе оңай болды? Не нәрсе қиын болды? Не білгіңіз келеді?