Инфоурок Классному руководителю Другие методич. материалыКонспект по классному часу на тему "Жубан Молдагалиев" 4 класс

Конспект по классному часу на тему "Жубан Молдагалиев" 4 класс

Скачать материал

http://89.218.18.41/F6E44175977D0095/24D532AFACD55E73/1.jpg

 

 

95 летие   

Жубана Молдагалиева


«Ұланғайыр даланы сыйғызатын журек» атты Жубан Молдағалиев туралы өмірбаяндық очерк

Биографический очерк о Жубане Молдагалиеве «Сердце, в котором умещается степь»


http://89.218.18.41/F6E44175977D0095/24D532AFACD55E73/1.jpg


         Жубан Молдагалиев  родился 5 октября 1920 г. в местечке Жыланды Тайпакского района.
Приуралье гордится своим поэтом-земляком. Жубан Молдагалиев был связан с Приуральем не только потому, что он здесь родился и вырос, но и потому, что его творчество питалось встречами с тружениками Приуралья, природой нашего края.

        Известный поэт Жубан Молдагалиев прожил большую творческую жизнь, насыщенную событиями, подъемами и спадами. В молодости он - участник Великой Отечественной войны от начала и до конца, фронтовой журналист, после - в передовой шеренге строителей послевоенной жизни, свидетель и участник всех событий в республике, бывшем Союзе вплоть до последних перестроенных лет. От первых стихов до зрелой его поэзии пролег почти полувековой путь. Это был путь становления поэта, его творческого роста и возмужания.

Позже, в одном из своих стихотворений Жубан Молдагалиев скажет:
Давно считаясь признанным поэтом,
Я поздно мудрость творчества постиг. 
Знать, в боль души, во все ее секреты 
Не так-то просто посвятить других.

          Будущий поэт Жубан Молдагалиев родился в местечке Жыланды, Тайпакского района, Западно-Казахстанской области. Поэт писал о себе: «Год рождения? Пишу - год 1920. Почему говорю «пишу»? Дело в том, что в то время в наших аулах акт рождения не регистрировался и метрические выписки не выдавались. Все это заменяла память родителей». Ему было около года, когда умер отец, позже они с матерью покидают родные места. Лишь спустя сорок лет ему довелось побывать в Жыланды, увидеть отчий край. Родной земле он посвятил немало стихотворений.

Тоска моя, 
Любовь моя и ревность… 
Ах, Жыланды – родимая земля, 
Я сообщаю творчеству напевность, 
Перед тобою строки расстеля!

        

            Окончив семилетку, Жубан пошел учиться в Уральский сельхозтехникум. Вероятно, богатая история края, знакомство с именами и творчеством великих писателей стали одной из побудительных причин, вложивших перо в руки талантливого юноши. Первые его стихотворения были опубликованы на страницах областной газеты «Орал». В 1939 году Жубан впервые выступил с чтением своих стихов на слете молодых литераторов Уральской и Гурьевской областей. Сам Молдагалиев о своем первом выступлении говорил так: «И хотя я обладал довольно сильным и звонким голосом, мне ни слова не удалось расслышать из прочитанного тогда мной стихотворения «Будем же петь, товарищи!», мне запомнить тогда не удалось того, как сошел я с трибуны в зал...».
         Формирование Жубана Молдагалиева как поэта происходило на лучших образцах устной литературы, устного народного творчества. Большое влияние оказали на него казахские поэты старшего поколения. В 1939 году, во время учебы, Жубан встретился с Касымом Аманжоловым, Хамитом Ергалиевым, Жардемом Тилековым, уже знаменитыми к тому времени поэтами. Они высоко оценили прочитанное им стихотворение «Давайте споем, друзья!». «На последних строчках мой голос словно потонул в их возгласах», - рассказывал поэт.
        Карим Мустай писал: «За год до того первого кровавого утра на западной границе страны надел двадцатилетний Джубан солдатскую шинель, а снял ее, будучи уже офицером, когда ему минуло двадцать семь. Возмужание характера, укрепление воли, проверка поэтического голоса на слышимость - все это состоялось именно в те суровые годы. Война не только смертное поле, где похоронены наши сверстники и наша юность, она - высота, где бралась на пробу человеческая совесть и верность Родине. Джубан Мулдагалиев, узнав то поле и ту высоту, обрел зрелость гражданина и поэта. Война для него на долгие годы, а быть может, и навсегда останется мерилом достоверности и истинности явлений, людей, поступков, Потому что он знает наверняка:

Непросто под пулями встать. И огонь, 
Поверьте, непросто принять на ладонь,
Надеется смерть на бредущих без сил... 
Тот смерть победил, кто себя победил..».

       «Четвертый час утра 22 июня 1941 года я встретил на нашей западной границе в должности заместителя политрука батареи 28-го гаубичного артполка 28-й танковой дивизии, которой командовал полковник И. Д. Черняховский...», - писал Ж. Молдагалиев.
       В годы Великой Отечественной войны Ж. Молдагалиев был артиллеристом, комиссаром батареи, работал в редакциях фронтовых газет, издававшихся на казахском языке.
       Дороги журналиста фронтовой газеты не раз сводили его с известными советскими писателями и публицистами. Он знакомится с Александром Исбахом, Михаилом Матусовским, Борисом Бяликом. Среди тех, кто посещал редакции военных газет, были Михаил Светлов, Сергей Михалков, Степан Шипачев и другие.
        В редакции газеты «За Родину» (позже «Фронтовая правда»), где работал Жубан Молдагалиев, часто бывали поэт Сагингали Сеитов, журналист Ахмет Ельшибеков. С газетой сотрудничали Аскар Токмагамбетов, Альжаппар Абишев. «В последние дни войны, - вспоминает Жубан Молдагалиев, - огромную радость доставляли мне встречи с прекрасным поэтом, мужественным человеком Халижаном Бекхожиным. Это были одни из счастливейших дней духовного общения со старшим товарищем».
      В ноябре 1943 года Жубан Молдагалиев приезжает в Алма-Ату по специальному заданию. С собой он привез номер газеты «За Родину!», в котором было напечатано его стихотворение «Казах». Здесь он встречается с Абу Сарсенбаевым, тоже на время приехавшим с фронта. Стихотворение, попавшее в руки Абу, тут же было передано в Союз писателей, прочитано Сабитом Мукановым, затем прозвучало по радио и напечатано в газете «Социалистік Қазақстан».
      После войны бывший артиллерист, а с 1942 года журналист работал на разных должностях в редакциях газет и журналов. В начале 50-х годов - заведующий отделом, потом заместитель редактора газеты «Лениншіл жас». Заместитель главного редактора газеты «Қазақ әдебиеті», главный редактор журнала «Жұлдыз», в 60-70-е годы - второй секретарь, в 1979-84 годах - первый секретарь правления Союза писателей Казахстана. До последних дней был членом редколлегии журнала «Новый мир». Избирался депутатом Верховного Совета Казахской ССР, СССР, неоднократно ездил по линии Союза писателей в зарубежные страны, знакомя их народы с жизнью советских людей, с советской культурой и литературой. Награждался орденами Трудового Красного Знамени, Октябрьской революции.

Первая книга поэта «Песня победы» увидела свет в 1949 году. В ней собраны стихи, созданные в годы войны. Для поэта эти годы стали переломным периодом, временем огромного душевного подъема, когда стихи его приобрели социальный, политический размах.
        Жубаном Молдагалиевым написано много поэм. Созданию их посвящена почти половина творческой его жизни. Естественно стремление любого поэта отразить в своем творчестве самые разные стороны и явления жизни в коротком ли лирическом стихотворении или пространном повествовании, достигающем размеров поэмы. В середине 70-х годов, в течение менее чем пяти лет, он написал три ставшие широко известными поэмы. Это - «Орлиная степь» (1974), «Сель» (1975) и «Ступени Байконура» (1977). За поэму «Орлиная степь» и «Сель»                      Жубан Молдагалиев удостоен в 1978 году Государственной премии СССР. За поэму «Разбивший оковы» (1969) поэт получил Государственную премию Казахской ССР имени Абая. Самая крупная по объему поэма - «Судьба вдовы» написана в 1959-1961 годах. Первая же поэма «Красный галстук» была написана еще в 1947 году и в 1958 году переработана и дополнена.
       Широкое признание читателей заслужила поэма «Я - Казах!», увидевшая свет в 1964 году. Поэма «Я - казах!» - произведение открыто публицистическое. В нем путем сопоставления рассказывается о вчерашней и сегодняшней жизни казахов, поэма пронизана страстным гражданским пафосом. Вместе с тем ее можно назвать и современной одой, прославляющей жизнь. В ней нет четкой фабулы, единого сюжета, поэт мысленно обозревает историю казахского народа. Стиль поэмы торжествен и возвышен, насыщен метафорами, создающими победительный душевный настрой.
       «Я - казах, встречая смерть в степях, тыщу раз я воскресал, казах!» - за этими словами невзгоды и трудности, испытанные казахским народом на протяжении столетий, тяжкая жизнь бедняков, однообразные дни и годы. Поэма была гордым поэтическим заявлением о своей нации, вызовом отрицавшим национальную историю. Поэма явилась философской и эмоциональной встряской общественной психологии, национального самосознания казахов.
        Едва увидев свет, поэма зазвучала в актерском исполнении по радио и со сцены, она и поныне не утратила своей привлекательности, стала одним из хрестоматийных произведений.
        После известных декабрьских событий 1986 г. власть не только жестоко подавила молодежь, но и «пошла в народ». В первые же дни Колбин со своим ближайшим окружением пошли за поддержкой и разъяснением в Союз писателей и Академию наук, т. е. туда, где сосредоточена художественная и научная интеллигенция. 
        Известная казахская поэтесса Акуштап Бахтыгереева пишет: «Мне до сих пор горько вспоминать те почти четвертьвековой давности дни, когда в присутствии Колбина Жубан-ага сказал, что лучше бы он погиб на войне, чем наблюдал, как солдаты расправлялись с молодежью на площади. Он сказал обо всех унижениях, через которые прошел казахский народ, обо всех его страшных потерях в коллективизацию, в войне. О жертвах физических и нравственных – об утере языка и веры, о неуважении к традициям, о злоупотреблении его долготерпением. «Я не единомышленник ваш», – сказал он высшим партийным функционерам, требовавшим осудить декабрьские события. 
        Но писательский пленум «сдал» своего поэта и принял угодную Колбину резолюцию. А Жубан Молдагалиев умер от инфаркта – как воин, как фронтовик. И потому болью отзываются сегодня во мне слова его поэмы, болью... и радостью, что теперь в поэме молодежь найдет ответ на самый главный вопрос: как остаться человеком на земле?»
       Поэзия - это всегда прекрасное. Но, как известно, красота бывает и внешней, и глубокой, и умной, и обманчивой. Вот и получается, что поэты, создавая подлинно прекрасное, должны обладать, очевидно, могуществом богов. Все это так, но...

Я рифму к рифме подбираю строго, 
Я постигаю сущность бытия. 
Действительно, поэт бывает богом! 
Но был ли бог, 
Страдавший так, как я?..

      На родине Жубана Молдагалиева поставлен памятник поэту, в Уральске его имя носят школа и областная научная универсальная библиотека, где ежегодно проходят Жубановские чтения и конкурсы чтецов. В рамках акции «Одна страна – одна книга» пройдут более 700 мероприятий: встречи с творческой интеллигенцией, «круглые столы», марафоны чтения, выставки, организаторами которых выступят библиотеки, учреждения образования и культуры. Стихи замечательного поэта обретут новых читателей, а в центре внимания общества вновь будет книга

       Умер Ж. Молдагалиев 6 октября 1988 года. Стихи и поэмы Жубана вошли в сокровищницу многонациональной поэзии, стали достоянием самого широкого круга читателей.
На родине Ж. Молдагалиева поставлен памятник поэту, в Уральске его именем названа школа № 2.

 

Сабыр, сақтық, ой, талап болмаған жан.
Анық төмен болмай ма хайуаннан?
Ынсап, рақым, ар, ұят табылмаса,
Өлген артық дүниені былғағаннан.
Шәкәрім Құдайбердиев.

Ынсап-ұят, ар-намыс, сабыр, талап,
Бұларды керек қылмас ешкім қалап.
Терең ой, терең ғылым іздемейді,
Өтірік пен өсекті жүндей сабап.
Абай Құнанбаев.

 

Бір естелік

86-ның ызғарлы желтоқсанындағы дүрбелең халық көкейінде әлі жаңғырып тұр. Уақыт алға жылжыған сайын кезінде айтылуға тыйым салынған шындықтар там-тұмдап болса да, оқиғаны көзбен көргендердің аузымен айтыла бастады. Жастардың зиялы қауымға деген сенімсіздігі де сол кезде қалыптасты. Ызғарлы желтоқсан оқиғасының басы-қасында болған жастар аға буынды "алаңдағы жастарды қолдамады, қорғамады, керісінше бірге жазаласты" деп әлі күнге дейін кінә артса, сол кездегі оқиғаға жаны ауырып, жастарға араша түскен бірлі-жарым зиялы қауым өкілдерін әлі күнге құрметпен еске алысады. Сол құрметке ие азаматтардың бірі – ақын Жұбан Молдағалиев. Ақынның "Желтоқсанның көргенше он алтысын, Бір күн бұрын батсамшы батар күнмен" деген жүрекжарды шындығы ауыздан-ауызға жететін бүгінгінің аңызына айналғандай. Жұбан ағаның осы азаматтығын көзбен көрген ақын Ақұштап Бақтыгеерева өз естелігінде төмендегі жайттарды тебірене отырып әңгімеледі. 

 

 

Жұбан ақынның өз сөзі

Жазушылар үйіндегі Жұбан Молдағалиевтің айтқан сөзі кейін баспасөз беттерінде, әр жерде бұрмаланып, жұмсақталып айтылып жүрді. Бірақ сондағы айтылған шын сөз менің құлағымда дәл сол күйінде әлі жаңғырып тұр. Жұбан ақын қатқыл үнмен былай деген: "Что хотите от моего народа, дорогой товарищь? Казахстан был лабораторией дружбы народов. Отняли у нашего народа все. И веру, и язык. Ваши братья поднимая целину, (топтали) тракторами степных (могил) моих предков. И это мы простили. Что еще хотите?"

 

 

Жар сөзі

Жұбан Молдағалиев өмірден өткеннен кейін ол кісінің жары София апай бір әңгімесінде Ақұштап Бақтыгерееваға Колбиннің келуіне ақынның қалай дайындалғанын айтып беріпті: "Колбин келерден бір күн бұрын ол кісіге Орталық Комитеттен телефон соғылады. "Сіз "Мен – қазақпын" деп жырлаған ақынсыз. Ертең бірінші басшы келеді. Соның алдында бүкіл зиялы қауымның атынан сөз сөйлейсіз. Жақсылап дайындалыңыз" дейді. "Жарайды" деп уәдесін беріп алған соң ол кісі түнімен сөз жазып дайындалды. Ары бір, бері бір жүріп, бөлмені кезіп кетті. Бір кезде таң қылаң бере түнімен қиналып жазған қағаздарының бәрін жыртып тастады да, сыртқа шығып кетті. Содан артынан жиналыста айтқаны елге мәлім"...

 

 

 

 

                                                                   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Көзкөргеннің көңілге түйгені

Біз алаңдағы оқиғаны көзбен көрдік. Кейінгі буын оның шындығын жете білмейді. Естіген деректер, оқыған дүниелер бойынша саралайды. Сол себепті де біз, көзкөргендер, оқиғаның ағын "ақ", қарасын "қара" деуіміз керек. Менің ақын сөзінен көңілге түйгендерімнің бірі ғана төмендегідей өрбіді:

...Жаңа жылдық халыққа сәлем жолдап,

Жазушылар үйіне Колбин келді.

Біреулер бастық көрсе қуанатын,

Біреулер жүр жалпылдап сұрап атын.

Бір кезде жазушылар мінбесіне,

Барады көтеріліп Жұбан ақын.

Қазақша акцент толқыған қатал үнмен:

"...Ақынша айтсам, бұл елдің бұл мазағын,

Менің елім көтерді күллі азабын.

Тың жерін де игерген бауырларың

Тракторге таптатқан қыр қазағын.

Көнді емес пе, оған да халқым менің,

Берді емес пе байлығын, алтын, кенін?!

...Кеше алаңда сабаған – сенің тегің,

Ал таяқты жегендер – менің балам.

Ақын жүрек тартуда содан қайғы,

Шыдамаймын айтпауға жарап жайды.

Кешір мені, замандас, осы жолы –

Жұбан сізбен пікірлес бола алмайды!..

Шындығында да, Жұбан аға айтарын түгел айтты да: "Я не могу быть вашим сторонникам!" – деп, ақырын басып, мінберден түсіп кетті. Залда отырғандар сілтідей тынды да қалды. Не қол соға алмайды, барлығы тек іштей құптағаннан басқа еш әрекетке бара алмады. Өйткені бір-бір құқық қорғаушы барлығымыздың желкемізден төніп тұрған-ды. Бірақ бір кезде залдағы тыныштықты аяқ тарсылы басып кетті. Қол соға алмаған әлеумет аяқтарымен жер тепкілеген...

Құдды бір залдағылардың ішінде Жұбан – бөрі, біз – қояндардаймыз...

http://kze.docdat.com/tw_files2/urls_10/289/d-288955/288955_html_m17476bed.jpg

 

 

 

ЖҰБАН МОЛДАҒАЛИЕВ

 

(1920—1988)

 

 Жұбан Молдағалиев 1920 жылы Батыс Қазақстан облысында Сайқұдық деген жерде туған. Мектептен кейін Орал ауыл шаруашылығы техникумында оқыған.

 

1940—1947 жылға дейін әскер қатарында болып, Ұлы Отан соғысына қатысқан. Әскерден оралғаннан кейін түрлі қызмет атқара жүріп, шығармашылықпен айналысады. "Жас алаш", "Қазақ әдебиеті" газеттері мен "Жұлдыз" журналы редакцияларында жұмыс істейді.

 

Тұңғыш жинағы "Жеңіс жырлары" деген атпен 1949 жылы жарық көреді. Адуынды жырларымен ұлттық әдебиет әлемінде тез танылады.

 

Жұбан — өзінің атақты "Мен — қазақпын" деп аталатын поэмасымен қазақ әдебиетінің ірі тұлғасына айналған, отансүйгіштік жырларымен халық жүрегінен орын тепкен ақын. Ол — Ұлы Отан соғысы жылдарында келген ұрпақтың ірі талантты өкілдерінің бірі. Бұл жылдары жыр әлеміне келген ақындар шығармашылығында Отанға деген ерекше махаббат, халықты ерлікке шақыру, жеңіске деген үлкен сенім жатты. Сондай-ақ азаматтық намыс, кек, елге, жерге деген сағынышқа толы болды. Осы ерекшеліктер Жұбан Молдағалиевтің 1949 жылғы "Жеңіс жырлары" кітабында анық байқалады.

 

Ж. Молдағалиев туған жері — Жайық бойы жайлы әдемі жырлар қалдырды. Ал 1914 жылы жазылған "Сағындым, Жайық" өлеңінде ақын өзінің суреткерлігімен көрінеді.

 

Сағындым сені, Жайық, алма бақты,

Өткізгем өз бойыңда жастық шақты.

Сүюші ем төңкерілген толқыныңды,

Солқылдап соғып жатқан жарқабақты.

Суына қармақ салып, ілгем талай,

Күмістей жалтыраған ақ шабақты!

 

Мұнда ақын туған, өскен жерге деген сағыныш сезімін өзен, толқын, "күмістей ақ балық", т.б. нақты дәл берілген суреттер арқылы оқырманның көз алдына келтіреді. Жайықтың әсем көрінісі өрнектеледі.

 

Алғашқы жырларынан-ақ Жұбан жалаң ұраншылдыққа берілмей, адамның шынайы көңіл күйін, сезімін қоршаған ортаның шындығымен астастыра жырлайды. "Алматы тау өзені" өлеңінде:

 

...Тау текедей бір ұсталмай

Тастан-тасқа атылды.

Темір тиген хрустальдай                                                 

Шытынайды, уатылады, — деген жолдарда ақын толқындардың шатынауын естіртеді, өзен ағысының күштілігі көз алдымызға келеді. Өлеңнің әсерлілігі, өлең ерекшелігі келесі шумақта бір-бірімен байланыста жымдаса түседі.

 

...Тау бұйырса, сыз бұйырса,                                     

Желе  жортар желі даяр,

Кұз құласа, мұз құйылса,           

Сең-сең тасы, селі даяр... —   деп, ақын тау өзенінің жан-жақты тағы бір қыр-сырын аша түседі.

 

"Қазақ тілі" өлеңінде алдымен халқымыздың көне дәуірден бергі тарихына үңіле келіп:

 

...Жерленген әсем қалалар,

Мүжілген, шөккен

Таулар да

Шұбарлап түзді.

Алалап

Шеру сап өткен жаулар да...

Жау тисе сырттан өріске,

Салыпты бүлік бәрі іште,

Пана да түскен бөліске,

Ана да түскен бөліске... — деген жолдарда ауыр тауқымет, жау ойраны, азап тартып бәрін көтерген, басынан кешірген ана мен жер, іштегі бүлік, бөліске түскен мал мен жай тағдырына үңілдіре түседі. Осындай қиын кезеңді басынан өткізген бүкіл халық тағдырына ортақтаса түсеміз; келесі шумақтар оқырманды өзіне тарта түседі...                      

 

  ...Бүтіндік, бірлік                                  

Ерсі боп,                                   

Жақында мал-жан енші боп.                       

Тіліміз ғана тұрьш та                                 

Емші боп, әрі елші боп.                      

Сол ғана қалған бөлінбей                   

Бөліске түсер кезде ондай

Сол ғана қалған бөлінбей—            

Жүректей,

Күндей,

Ождандай ... — деп, жау ойранында бөліске түспей, қадір-қасиетін сақтап қалған тіліміз ғана болғанына еріксіз куанасың. Ана тілінің құдіретін танытуда ақынның ең алдымен қиын асуларды суреттеуінде үлкен мән жатқанын байқауға болады. Қандай қиыншылықта да тілдің сақталуы өз оқушысын ойландырмай қоймайды.

 

"Бокс заңы бойынша" өлеңінде ақын алдымен оқырман назарын бокс заңына аударып, өмірдегі кездесетін күншілдікті, нағыз талантты көре алмаушылықты сынап, әшкерелейді.                                                              

 

Жекпе-жек — заңы бокстың

Бірге — жүз қарсы тұру жоқ.

Желкеден періп оқыста,

Кіндіктен төмен ұру жоқ...

.... Тұрмыста, әттең, қарсы жақ

 Бетпе-бет келе бермейді — деп өкініш білдіре отырып:

Жүгінсін бокс заңына,

Ар-ұят деген сотты ұқсын,- деген жолдар арқылы адамдыққа, адамгершілікке үндейді. Өлең көпшіліктің көкейіндегісін тап басуымен әсерлі.

 

Жұбан Молдағалиев өзінің кейбір лирикалық өлеңдерінде: "Аққу", "Махаббатты жырласаң", "Аққуым аспанда емес, жер бетінде", "Көзімде қалды суретің", т.б. сияқты жырларында адамды сүю, бағалау, жар сүю, ана махаббатын аялау, Отан сүю сезімдерін сабақтастыра жырлайды. Мәселен, "Махаббат ерлігі" атты өлеңінде махаббаттың құдіретті күші нені болса да жеңетінін паш етеді, екі мүгедектің (соқыр мен ақсақ) бірін-бірі демеп, сүйеп жүріп өнер көрсетуі өмір мен тіршіліктің өлмес күші екенін танытады.

 

Ақын "Мен қазақ әйеліне қайран қалам" деген белгілі өлеңінде, тарихтың тәлкегіне көне жүріп, небір қиыншылықты басынан өткізсе де аналық бейнесін сақтаған әйелді ақын дүниенің бар салмағын көтерген жермен теңестіреді.

Қай өлеңінде болмасын, даланың табиғатын да ол адамдық сезіммен қабылдайды. Оны қимас адамы — анаға балайды:

 

...Мен үшін қазақ жерінің

 Жаманы мен жаты жоқ.

Мен үшін қазақ жерінің

Анадан өзге аты жоқ.

 

Ақын табиғатты қорғау, сақтай білуге үндеген көптеген өлеңдер жазды. Мәселен:                                                         

...Табиғат — аңға да ана, маған да ана,

Қорғаныш бола білсе — далам дана, — деп, табиғатты анаға теңеуінде үлкен ой жатқанын көреміз. "Жалғыз ағаш" атты өлеңінде:

Әрине, ел көшсе де, жұрт қалады,

Жол салты жолаушыны құтқарады.

Көмулі тал түбінде торсық қымыз,        

Шөл емі — бірер дорба кұрт қалады, — деп суреттейді. Мұнда барынша анық, түсінікті, барынша қарапайым жолдардағы шөл, құлазыған даланы мекен етіп өскендер, сол далада жол көшкендер бұл суретті айнымай таниды. Ақын мұнда дала үшін жалғыз ағаштың көрікті екендігін аша түседі. Сондай-ақ салт-дәстүр бойынша жолаушыға деп жанашыр, сезімтал қазақ халкының ағаш түбіне сақтаған сусын, ас-дәмі оның адамгершілік, адам сүйгіштік қасиетін асқақтата түседі. Осыдан келіп, жалпы қазақтың жомарттығы, қонақжайлылығы біртіндеп толыға түседі. Ақын "біз жомарт, дарқан елміз" деп құр айғайлап айтпай, нәзік суреттейді. Өзіндік үнін танытады.

Ал "Жер — глобус" өлеңінде айрықша ештеңе жоқ сияқты көрінгенімен, лирикалық кейіпкердің бала кезінде мұғалімнен жердің глобус сияқты екенін, оны сақтау керектігін естігеніне шегініс жасай отырып, оны даралай түседі:                                                                             

Жер емес, мұғалімнің басы маған,

Бір қызық глобус боп елестейтін... — деген өзіндік ой-түйіндерімен көзге түседі. Өлең соңында кейіпкер есейеді, өзіндік көзқарасын саралай бар халықтарға тіл қатқан ақын үнін, даусын тыңдағандай боламыз.

— Жер — өмір. Адам сонда бағын сынар,                        

Алыссаң, жерді қорғап алысыңдар.                                  

Адамдар, глобусқа сақ болыңдар!

Адамдар, таласпаңдар, табысыңдар! — деп, ақын кейіпкері жеке өмірін бар халықтар тағдырымен шебер ұштастыра білген. Бүкіл адамзатты бірлікке, тыныштыққа шақырады, оқушысына ой тастайды. Мұнда тұтастай бір кесек образды, суретті жеткізуге арналғаны анық байқалады.

"Ғашық көзбен" атты лирикалық кітабы үшін Ж.Молдағалиевқа Қазақстанның Мемлекеттік сыйлығы берілді.

Поэзиядағы ең негізгі қасиет — сөз тығыздығы, ой қалыңдығы, сыйымдылығы, айқындылығы болса, мұнда ақын шеберлігі біртіндеп таныла түседі. Ақын өлеңдерінде жалтыраған сөз қатары емес, әр сөз өзіндік мағына арқылы көрінеді:

Ризамыз бүгінге, біз кешеге,                            

Бір ғұмырды таныттық бірнешеге,                 

Не тілесе туған ел — сол болдық біз.   

Бірде семсер, бірде орақ, бірде шеге.                

Осы шумақта бейбітшілік егінін, жемісін егу, "шеге" арқылы құрылыстағы еңбекті дәріптеу — бәрі үйлесе келіп, туған елге деген ақын сүйіспеншілігін таныта түседі.

"Тірілерге тіл қату монологы" жаралы жауынгердің өлім алдындағы жан сырын жеткізуге арналған. Соғыстың, арпалыстың, азаптың ортасында от оранып жатқан жауынгердің тіршілікке, жарық дүниеге құштарлығы оқушыны бей-жай қалдырмайды. Ажалмен арпалысқан жанға шипа болған, тыныс берген, асыл сезімді, махаббатты паш етеді. Бұл пенделік емес, адамзаттық асыл сезім, үзілген өмір қосқан сезім екенін айқындай түседі.

Көптеген лирикалық өлеңдер жазған ақынның эпикалық талантының да жоғары екенін көреміз. Ол жазған поэмалар стильдік, жанрлық үлгілері жағынан әр түрлі және қазақтың эпикалық поэзиясын биікке көтеріп, жаңа сапамен байытқан туындылар болды. Алғашқы поэмаларында — "Нұрлы жол", "Қызыл галстук", "Қиял қанатында" — ақын жастарды патриоттыққа тәрбиелеу, еңбекке баулудың проблемаларын көтерді. Балалардың келешегі үшін, олардың болашағы әрқашан күн тәртібінен түспейтіні кімді болса да толғантар мәселе екенін ақын айқын, дәл суреттей отырып, жастарға үлкен сеніммен қарайды. Заман, дәуір шындығын шебер суреттеуде ақын жеткен табыстар аз емес.

"Жыр туралы жыр" (1956) поэмасында ол эпикалық талантын көрсетуде жаңа қырынан таныла түседі. Мұса Жәлел өмірі қатты толқытқан ақын ерліктің сыры мен өмір шындығы жайлы сыр толғай білді. Батырдың бейнесін жан-жақты ашуда сезімталдығы, сыршылдығы адам ерлігі мен елге, жерге деген сүйіспеншілігімен астаса жырланады. Мұса Жәлел жырының рухын биікке көтеріп, асқақтата түседі.

Ж. Молдағалиевтің ақындық даңқын көтеріп, оның есімін әдебиет әлеміне енгізген шығармасы — "Мен — қазақпын" поэмасы (1964). Бұл поэмада ақын қазақ халқының өткен өмірі мен тағдыры жайлы лирикалық-публицистикалық стильде толғана жырлады. Қазақ халқының ұлттық ерекшеліктерін ашуда, оның ерлік дәстүрі, туған жер мен ел, оның байлығы, адамдары жайлы асқақтата көркемдеп жырлай білді.

Мен — қазақпын, мың өліп, мың тірілген,

Жөргегімде табыстым мұң тілімен.

Жылағанда жүрегім күн тұтылып,

Қуанғанда күлкімнен түн түрілген.

 

Мен — қазақпын, ажалсыз анамын мен,

Құрсағыма сыйдырам даланы мен.

Пәк сәбимін бесікте уілдеген

Дәуірлермен құрдаспын, данамын мен, — деген өлең жолдарынан-ақ ақынның қазақтық азаматтық, патриоттық намысын бірден танимыз. Өзінің "қазақ" екенін ағынан жарыла ерекше шабытпен жырлауы — оның ерлігінің бір көрінісі десек қателеспейміз.

Бұл поэмада ақын қазақ халқының басынан кешірген небір қиын кезеңдерді суреттейді.

Ақын қазақ халқының сан ғасыр бойында ауыр азаппен өткен тағдырын еске түсіреді. Қазақ елінің талай шапқыншылыққа ұшырағанын, бірақ халық бәріне төтеп, беріп, өзін қорғай білгенін, елдігі мен салтын, ұлттық қасиетін сақтап қалғанын мақтана, асқақтата жырына қосады.

 

...Қарсыласпай өлмедім, қан татырдым,

Құлап қалсам атымнан, қайта тұрдым.

Сансыз басты диюдай сан тіріліп,                                

"Мен — қазақпын" дегенді айта тұрдым, —  деп, оқырманды жігерлендіре түседі. Ерлік, қарсылық, күш, қуатты жырға қосып, "құласа да қайта тұрьш" өзінің қазақ екенін тағы да жүрек жара, жан даусымен қуана, шаттана жеткізеді. Енді бірде қазақтың ән-күйінің құдіретін өзгеше бір үнмен суреттейді:

....Күй емес пе, ботасыз нар идірген?                                 

Ән емес пе, аққудай жар ілдірген?

Жыр емес пе жүрекке жел бітірген?

Олар барда қалайша тарылды іргем? — деп, қазақ халқының ән-күйі мен жырының өзіндік ерекшелігін, даралығын паш етіп, мұндай өнері бар халықтың ешқашан мойымайтынына үлкен сенім артады. Поэманың келесі бір шумағында ақын:

Шалқы, қазақ, шалқитын заман келді,

Текке қанын төккен жоқ Аманкелді.

Кең далаңда керіліп, атыңды атап,

Жырла, қазақ, жаңа күй, жаңа ән келді... — деп, қазақ халқына жаңа заманға сай болуға, еркіндікті, елдікті, бірлікті сақтауға үндейді. Елі үшін құрбан болған Әлия, Мәншүк, Төлегендерді жырына қосып, олардың ерлігін, олар бастаған жол, халық бақытының түп қазығы болғанын суреттей отырып, олардың ісін жалғастырушы бүгінгі ұрпақ екенін мақтан ете жырлайды. Мерейі өскен бүгінгі бақытты халқымыздың қуанышы жыр боп төгіледі. Бүгінгі таңда еліміз егемендік алып, осы азаттық жолындағы "мың өліп, мың тірілген" кездерді еске алғанда ақын арманы поэма шумақтарынан анық байқалады.

Ұлы аманат етейік еркіндікті,

Ел құлдықты білмесін, жер күңдікті,

Аңсаймын мен, сенемін, туады ертең.

"Қазақ болу — зор бақыт" дер күн тіпті... — деген өлең жолдары бүгінгі "егемендікті" жыр еткендей әсерге бөлейді. Ақын болашаққа сенеді. Сондықтан да ол ақынша желпіне, көңіл күйдің ырқына беріле жырлайды. Енді бірде ақын:

Мен — казақпын қаныммен, сүйегіммен.

Сән-салтанат, салтымды сүйемін мен, —

... Өз бейнеңдей әлемге тұр танылып.

Қазақстан гербі де, жалауы да, — деп шаттанады, қазақ елінің ешкімнен кем емес екенін дәлелдей түседі. Ақын өз жырының елі үшін ешқашан таусылмайтынына ерекше қуанады.

Мен — казақпын, биікпін, байтақ елмін,

Қайта тудым, өмірге қайта келдім.

Мың да бір тірілдім мәңгі өлмеске —

Айта бергім келеді, айта бергім, — деген өлең жолдары бүгінгі күн үшін айтылғандай сезіліп, ақындық даңқын көтере түседі.

Жұбан Молдағалиев өмір шындығының әр саласына терең үңіле отырып, жетпісінші жылдары "Қыран дала", "Сел", "Байқоңыр баспалдақтары" атты поэмалар жазды. Мұнда жаңа деректерге сүйенген ақын, заман шындығын, адамдардың ерлік істерін суреттейді. Халықтың бейбіт өмірдегі тыныс-тіршілігін айқындап, тарихи салыстырулар арқылы өткен өмір және болашақ жайлы толғаныстарын, өз ойларын толық ашып көрсетеді. Эпикалык поэма үлгісін жалғастырып, толықтыра түскен ақынның қай поэмасы болмасын, қызық сюжетті, оқиғалы больш келеді.

Ж. Молдағалиевтің поэмалары бүкіл одақ көлеміндегі үздік еңбектердің қатарында бағаланып, КСРО Мемлекеттік сыйлығына ие болды. Оның шығармаларында қазақтың ұлттық мінезі, сипаты терең ашылып бейнеленді.

90 летие Жубана Молдагалиева

В библиотеке оформлена выставка "Мен қазақпын".

Библиотекарь Рахмедьянова Е.А провела литературный вечер, где ознакомила учащихся с жизнью и творческой деятельности Жубана Молдагалиева. Учащиеся 9 классов читали стихотворение "Мен қазақпын" на казахском и русском языках.


http://89.218.18.41/F6E44175977D0095/24D532AFACD55E73/1.jpg

Автор: ВОШ
Просмотров: 235
Дата создания: 27 Ноября 2010 г.
Дата редактирования: 30 Ноября 2010 г.

 

Просмотрено: 0%
Просмотрено: 0%
Скачать материал
Скачать материал "Конспект по классному часу на тему "Жубан Молдагалиев" 4 класс"

Методические разработки к Вашему уроку:

Получите новую специальность за 2 месяца

Специалист по учету энергопотребления

Получите профессию

Менеджер по туризму

за 6 месяцев

Пройти курс

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Скачать материал

Найдите материал к любому уроку, указав свой предмет (категорию), класс, учебник и тему:

6 610 269 материалов в базе

Скачать материал

Другие материалы

Вам будут интересны эти курсы:

Оставьте свой комментарий

Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.

  • Скачать материал
    • 22.01.2016 3544
    • DOCX 134.8 кбайт
    • 33 скачивания
    • Оцените материал:
  • Настоящий материал опубликован пользователем Джанбутаева Асел Мырсалбековна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт

    Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.

    Удалить материал
  • Автор материала

    • На сайте: 8 лет и 1 месяц
    • Подписчики: 0
    • Всего просмотров: 11258
    • Всего материалов: 5

Ваша скидка на курсы

40%
Скидка для нового слушателя. Войдите на сайт, чтобы применить скидку к любому курсу
Курсы со скидкой

Курс профессиональной переподготовки

Технолог-калькулятор общественного питания

Технолог-калькулятор общественного питания

500/1000 ч.

Подать заявку О курсе

Курс повышения квалификации

Организация работы с молодежью

36 ч. — 180 ч.

от 1700 руб. от 850 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 82 человека из 33 регионов

Курс повышения квалификации

Особенности реализации Федеральной рабочей программы воспитания в школе

36 ч. — 180 ч.

от 1700 руб. от 850 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 91 человек из 33 регионов

Курс повышения квалификации

Профилактика компьютерной зависимости и безопасность в сети Интернет среди детей и подростков

36 ч. — 180 ч.

от 1700 руб. от 850 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 51 человек из 25 регионов

Мини-курс

Психология обучения и развития детей: от садика до школы

4 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 22 человека из 14 регионов

Мини-курс

Налогообложение реализации и доходов физических лиц

2 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе

Мини-курс

Психология развития личности: от мотивации к самопониманию

4 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 53 человека из 24 регионов