Конспект урока "Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшалар" 7 класс

                        Ашық сабақ

Тақырыбы:     Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшалар

Мақсаты:

    Білімділік:  Буын үндестігі туралы мәлімет беру,буын үндестігіне               бағынбайтын қосымшаларды ажырата білу, оларды мәтін ішінде қолданып, мәтіннің құрамды бөліктерінің жасалу жолдарына қол жеткізу.

    Дамытушылық: Дыбыстық талдау дағдысын қалыптастыру,оқушылардың сөзді қорларын молайту,тілін дамыту.Дыбыстан сөз сөзден сөйлем, сөйлемнен абзац құру арқылы оқушыны сөйлеу шеберлігіне төселдіру.

    Тәрбиелік:  Оқушыларды табиғатты сүюге,қорғауға, Отансүйгіштікке,жақсы мінез-құлыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Жаңа білімді меңгерту сабағы,мәтінмен жұмыс

 Әдіс-тәсілдері: Интерактивті тақтамен жұмыс,талдау,жаттығу жұмыстары,                ойын әдісі

  Пәнаралық байланыс: жаратылыстану, әдебиет

  Көрнекілігі: буын үндестігіне бағынбайтын қосымшалардың кестесі, үлестірмелі парақшалар, суреттер(интерактивті тақтада)

                                   Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі

-сәлемдесу;

-сабаққа дайындықтарын қадағалау;

-Оқушыларды сабаққа  психологиялық дайындау.Ойларын бір ортаға топтау мақсатында ой тастау.

Мұғалім: - Балалар,біздің бүгінгі, ертеңгі және болашақтағы мақсатымыз не

               -Оқу, білім алу

-тәртіпті болу

-саналы азамат болу

Мұғалім:  Бәрің дұрыс жауап бердіңдер. Ал, сол үшін не істеуіміз керек.

-         Сабақты зейін қойып тыңдау қажет.

-         Ата-аналарымыздың ақыл кеңестерін тыңдап, білімді, тәрбиелі оқушы болуымыз керек.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. (Дыбыстардан өткенді еске түсіру )

-         Фонетика дегеніміз не?

-         Дыбыстың нендей түрлері бар?

-         Дауысты дыбыстың қандай түрлері бар?

-         Дауысты дыбыс деген не? Жіктелуін айт.

-         Дауыссыз дыбыстар нендей түрлерге жіктеледі?

-         Буын деген не? Қай дыбыстар буын құрай алады?

-          Сөздердің буынға бөлінуі неге байланысты?

(Буын-сөз құрамындағы бір немесе бірнеше дыбыстардың тобынан жасалған фонетикалық бөлшек)

ІІІ.  Жаңа сабақты түсіндіру.

Мұғалімнің сөзі:        Қазақ тіліндегі қосымшалар негізінен буын үндестігіне бағынып жалғанғанымен, біраз қосымшалар бұл заңдылыққа бағынбайды.      

              1  (Слайд көрсету)

Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшалар:

1)    Көмектес септік жалғаулары: -мен; -бен; -пен.

Баламен,қонақпен, қаламен, автобуспен

2)-нікі; (-дікі;-тікі), -тай; -тал; -дар; -еке; -тар.

Даланікі, әкетай, діндар, ағаеке, өсімтал

3)–бей; -би; -кер; -гер; -қор; -паз; -қой; -кеш; - хана; -кес.

Бейшара, балгер, жемқор, әсемпаз, сәнқой, емхана, жұмыскер, зиянкес

4) –ов; -ова;- ев; -ин; -ина.

Әуезов, Жұмабаев, Сейфуллин, Жұмағазина.т.б.

Мұғалім: (Қосымша түсінік) Үндестік заңы бойынша жалғанатын қосымшалар мынадай жағдайда бұл заңға бағынбай қолданылады.

                   2 (Слайд көрсету) 

ІҮ. Пысықтау жаттығуларын жүргізу

а\   319-жаттығу    (Мына жұрнақтарды қандай сөздерге жалғай алатындарыңды үлгі-сызбаға сүйеніп жазыңдар)

-нікі; -дікі	Қала-нікі, ауыл-дікі, менікі,  о-нікі, осы-нікі, осы жер-дікі
-тар; -дар
-гер; -кер
-қор
-паз
-хана
- кес
-қой

б\  317-жаттығу.    (Су туралы слайд көрсетіледі)

1)    Мәтінді рөлге бөліп, мәнерлеп оқыңдар

2)    Мәтіндегі айтылған ойға тірек болған қандай сөз?

3)    Сол сөздің табиғат құбылысына жататын, жатпайтынын түсіндіріңдер

4)     Мәтінде күнделікті тұрмысқа қажетті қандай пайдалы кеңес бар? Ретімен айтыңдар.

5)     Мәтіннен қарамен жазылған сөйлемдердің ішінде қай сөздерге буын үндестігі заңына бағынбайтын қосымшалар жалғанған. Тауып айтыңдар.

  Үлгі: Сенікі, Бояубаевтікі, рет-ретімен, кіріптар, сонымен, су құбырымен, зиянкестері, емханаға, құштар.

Ү. Сергіту кезеңі.

«Дыбыс лақтырыспақ» ойыны

Үш қатардан үш ойыншы шығады.Оқушылар тақтадағы 1-ші оқушыға дыбыс лақтырады, 2-ші оқушы сол дыбыстан буын құрайды, 3-ші оқушы сол буыннан сөз құрайды. Осылайша 4,5 сөз жазылады. Ол сөздерде неше буын бар екені сұралады. Осы сөздермен сөйлемдер құру тапсырылады.

-         Кәне, осымен, буынның қандай түрлері бар екен? (Оқушылар айтады)

Жаттығу жұмысы        320-жаттығу (Мына сөздерге қосымша жалғап жазыңдар)

 Чех, тарих, полюс, заряд, кінә, факт, бинокль, хирург.

ҮІ. Топтастыру стратегиясы

«Фонетика» тарауына қатысты сөздерді тиісті ұяшыққа салып топтастыру.

                                   ФОНЕТИКА

 ҮІІ. Сабақты қорытындылау

а)  Кері байланыс парағын толтыру

Білемін	Білдім	Үйренгім келеді

ә)  Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшалар туралы тусінікті бір оқушыға айтқызу

б)  Бүгінгі сабақ не жайлы болды?

в)   Сабақтан қандай білім алдыңдар? 

ҮІІІ.Үйге тапсырма:           Ережені оқу,

                                               321-жаттығу (буын үндестігіне бағынбайтын  қосымшаларды теріп жазу)