Урок теми: Иван Яковлев пултарулăхĕ тавра
ирттернĕ конференци- урок.
Тĕллевсем: Иван Яковлевич Яковлевăн пурнăçĕпе
паллаштарасси, унăн калавĕсемпе аса илĕвĕсене вулама, вĕсен пахалăхне хаклама
вĕрентесси.
Яковлев çемьипе палаштарасси, ун çинчен ĕçтешĕсем,
тĕпчевçĕсем каланине тишкересси.
Ачасен чун-чĕринче ырă туйăм вăратасси.
Урокра кирлĕ хатĕрсем: кĕнекесен выставки,
портрет, альбомсем, Яковлев çинчен туса хатĕрленĕ презентаци.
Урок эпиграфĕ:
«Юрататăп чăвашсене, вĕсене пĕтĕм чунтан ырлăх
сунатăп. Чăвашсене телейлĕ тăвас тенисĕр пуçне манăн урăх нимĕнле тĕллев те
пулман». (И.Я.Яковлев)
Урок
йĕрки:
1. Класа йĕркелесси, урок темипе, унăн эпиграфĕпе паллаштарасси;
2. Урок йĕркине ăнлантарни;
3. Килнĕ хăнасене сăмах пани;
4. Ыăтусемпе ĕçлени, кроссворд туни.
Вĕрентекен: Акă
мĕнле тĕллевпе пурăннă иккен Иван Яковлев. Ачасем, мĕнле шутлатăр эсир.
И.Я.Яковлев хăйĕн ĕмĕтне пурнăçланă-ши?
Ачасем: пурнăçланă.
В: Паян пирĕн пата
хăнана И. Яковлев хăй килсе çитрĕ. Ватă ĕнтĕ вăл халь, анчах мăнаçлă.
Тархасшăн, паллашăр. (Яковлев сăнне ÿкернĕ маска тăхăннă ача тухать). Çавăн
пекех Екатерина Алексеевна та- Яковлевăн мăшăрĕ- килме кăмăл турĕ пирĕн пата.
Вĕсемпе пĕрлех ытти тĕпчевçĕ- экспертсем.
Вĕсем çавра сĕтел
хушшине вырнаçĕç. Чи малтанах эпĕ Иван Яковлевича сăмах парасшăн. Итлесе
пăхар-ха.
Иван Яковлев: Эпĕ
Тутар Республикинчи Теччĕ районне кĕрекен Кăнна Кушки ялĕнче чухăн çемьере
çуралнă. Эпĕ çуралсассăн 3 – мĕш кунхинех хăр- тăлăха тăрса юлнă.ÿ, вара мана
хамăр ялти пĕр хресчен, Пахом Кириллов ятлăскер, пăхса ÿстернĕ.
Çав тери чухăн
пурăнаттăмăр, пурнăçĕ те калама çук йывăччĕ. 8 çул тултарсан мана Пăрăнтăкри
утельни хресченĕсен ачисем валли уçнă шкула вĕренме ячĕç. Вĕренсе тухсан 4 çул
хушши çĕр виçевçи пулса ĕçлерĕм. Çак хушăра ĕç халăхĕн асаплă, тертлĕ, хĕн –
хурлă пурнăçне куртăм, вĕсене май килнĕ таран пулăшас ĕмĕт çуралчĕ.
«Ытти халăхсен
çырулăхĕ пур пулсан, мĕншĕн- ха манăн чăваш йăхĕн çырулăх çук. Мĕншĕн –ха
чăвашăн хăйĕн тăван чĕлхипе çырнă кĕнекисем çук,»- текен ыйту канăç пами пулчĕ.
Вара эпĕ хам ума çакăн пек тĕллев лартрăм: манăн тăван чăваш халăхне вулама
тата çырма вĕренмелли майсем туса памалла. Вара эпĕ Чĕмпĕре таврăнтăм, гимназие
вĕренме кĕтĕм. Çав вăхăтрах пуянсен ачисене вĕрентме пуçларăм. Гимназире
вĕреннĕ вăхăтра чăваш ачисене вĕрентме тăрăшрăм. Кайран ман пуçа чăваш ачисем
валли шкул уçас шухăш пырса кĕчĕ. Анчах та чăвашла кĕнекесем кирлĕ. Вара эпĕ Н.
И. Золотницкий опычĕ çине таянса чăваш алфавитне йĕркелесе çитертĕм, кайран
букварь пичетлесе кăлартăм.
Çапла, чăваш
халăхне пулăшас тесе пĕтĕм вăй-хала патăм. Тинех чăвашăн та çырăлăхĕ пур, тинех
чăваш çынни те çутта тухрĕ. Çавăнпа хама телейлĕ тесе шутлатăп.
В: Ачасем, пире И.
Яковлевич хăй шăпи çинчен каласа пачĕ. Тен, сирĕн ыйтса пĕлмеллисем пур?
Ачасем: Эсир хăвăр
та шкулта вĕрентнĕ, мĕнле предметсем вĕрентнĕ эсир?
И.Я: Логикăпа
педагогика.
А: Тархасшăн, пире
хăвăр çемйĕрпе паллаштарăр-ха.
И.Я: Ку ĕçе
Екатерина Алексеевнăна шанса парар.
Екатерина хăйĕн
çемьипе паллаштарать. (Презентаци тăрăх «Йăх йывăççи»)
В: Куратăр ĕнтĕ,
ачасем, Иван Яковлевич пурнăçĕ питĕ интереслĕ пулнă. Вăл пĕчченехтемиçе çын
тумалли ĕçе тунă. Пирĕн валли çав тери пысăк та хаклă тупра хăварнă. Çавăнпа
ăна хисеплесе те юратса Улăп тенĕ, вырăссем вара – Чăваш патши, Прометей,
Патриарх е Чăваш турри тенĕ. Чăн та, Турăпа пĕр танах пулнă вăл чăвашсемшĕн.
Ăна халалланă сăвă- хаăлавсем те çав тери нумай. Малалла Юрий Виряла сăмах
парар, вăл пире «Чăваш Прометейĕ» сăввипе паллаштарĕ.
Сăвă,
В: Пирĕн патăрта
тепĕр хăна та пур. Вăл – Василий Давыдов- Анатри. Паян вăл пире «Яковлева сума
суса» сăввипе паллаштарĕ.
Сăвă.
В: Малалла эпĕ
сирĕн пĕлĕвĕре çакăн пек меопе тĕрĕслесшĕн. Кроссворд шутлăпăр халĕ.
1. Яковлевăн мăшăрĕ мĕн ятлă? (Екатерина)
2. Яковлев вĕренекенĕ, «Нарспи» авторĕ. (Иванов)
3. Яковлев хайлавĕнчи пĕр сăнар. (Сармантей)
4. Яковлев çуралса ÿснĕ ялпа юнашар юхса выртакан шыв ячĕ. (Кăнна)
5. Яковлев хайлавĕнче ырра вĕрентсе каланă ваттисен сăмахĕсемпе
каларăшĕсем: фразеологилле сăмах çаврăнăшĕсем йышлă. Çак ваттисен сăмахне
вĕçлĕр, «Ялан ăспа çÿресен ялти ватă … (ятламасть).
6. Яковлевăн чи пысăк ĕçĕсенчен пĕри (букварь).
7. Чĕмпĕр хулин хальхи вырăсла ячĕ. (Ульяновск).
8. Çак йĕркесене Яковлевăн хăш хайлавĕнчен илнĕ? «Тискерри картишĕнче ак
çапла уткаласа çÿрет-çке!.. хăй хура ураллă, хĕрлĕ çĕлĕклĕ, куçĕсем сиксе тухас
пек, сăмси кукăр! Эпĕ умĕнчен иртсе пынă чух хăрах урине çÿлелле çĕклерĕ те
çăварне карса пăрахрĕ, унтан кăшкăрса ячĕ!..» («Автан»)
9. Яковлева ĕçре хавхалантарса пыракан (Ильминский)
10. Яковлевăн
чи пĕрремĕш вĕренекенĕ. (Рекеев)
11. 1871-1873
– мĕш çулсенче Яковлев мĕнле пысăк ĕç тăвать. (Алфавит)
В: Питĕ аван, ачасем. Пурте тăрăшса ĕçлерĕр.
Килнĕ хăнасене те тав. Çак урок сире мĕн çĕнни пач, урок килĕшрĕ- и сире?
Ачасем хăйсен шухăшĕсене калаççĕ.
Ачасен ĕçне хаклани.
Киле ĕç: Яковлевăн «Манăн пурнăç» аса илĕвне тишкерÿллĕ
вуласа тухма.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.