Муниципальное
общеобразовательное бюджетное учреждение средняя общеобразовательная школа №1
г.Белорецк муниципального района Белорецкий район
Республика
Башкортостан.
Тема:
Об эпосе»Урал батыр»
( урок в 9 Б классе,изучающий башкирский
государственный язык).
Провела учитель
башкирского языка и литературы
высшей категории Галина Шаура
Киньябаевна.
Заместитель директора по УР
__________________________________
Посыпайко Л.И.
«__________»______________2017г
Белорецк-2017.
Тема: «Урал батыр» эпосы тураџында.
Формаџы-информация бирењ.
Маґсат:1. Эпос тураџында мђѓлњмђт бирењ:кем яјып алѓан; эпосґа нисђ
йђш;нисђ телгђ тђржемђ ителгђн;бљгљнгљ кљндђге џаґланышы.
2. Тасуири тђржемђњи уґыу; анализлау,џыѓымта сыѓарыу књнек-
мђлђрен њѕтерењ.
«Љѕтђлмђлек» буйынса алынѓан белемде ныѓытыу,текстан љѕтђл
мђлектђр булѓан миѕалдарјы таба белењ.
3 Уґыусыларја ґыјыґџыныу џђм ѓорурланыу тойѓоџо тђрбиђлђњ.
Йыџазландырыу:дђреслек,64-67-се биттђр,М.Буранѓолов портреты, ТСО,
«Урал батыр» эпосы буйынса књргђјмђлек, эпос буйынса
эшлђнгђн џњрђттђр.
Дђрес
барышы.
1.Ойоштороу.
-
Џаумыџыѓыј! Хђйерле кљн,ултырыѓыј.
Дђрестђ
кем дежур?. Кем юґ?. Бљгљнгљ џауа торошо. Љйгђ эш.
2.
Фонетик књнегењ. Теле бљткђндећ бит кљнљ бљтђ
Иле бљтђ теле бљткђндећ (Р.Бикбаев).
3. Љйгђ
эш .Џорау-яуап.
-
Нимђ ул халыґ ижады?.
-
Халыґ ижадына нимђлђр инђ?.
-
Уларјы кемдђр барлыґґа килтергђн?.
-
Дљрљѕ.
11.
Тема,маґсат менђн таныштырыу.
- Ошо
башґорт халыґ ижады тљрјђренђн ґайџыџы рус халыґ ижадында юґ?
- Эпос.
Бљгљн «Урал батыр» эпосы тураџында џљйлђшђбеј.Дђрестђ нисек
эшлђњегејје
њјегеј баџалайџыѓыј. Парталаѓы тљѕлљ ґаѓыјѓа дљрљѕ яуапґа
+ ґуйып
барыѓыј.Дђфтђргђ число,теманы яјыѓыј.
-Эпос
џује нимђ аћлата?. Иѓтибар.Концепт. Бејгђ … аћлата.
(алдан
ђјерлђнгђн уґыусы Башґорт теленећ аћлатмалы џњјлегенђн уґый,
шул уґ
ваґытта экранда руссаџы яјыла).
Эпос-ул
грек џњје,»џњј» тигђнде аћлата.
-
Дљрљѕ,ултыр. Иѓтибар!
«Урал батыр»эпосы
башґорт халґыныћ ић боронѓо,књренекле,јур эпостары-
ныћ
береџе. Ѓалим Салауат Ѓђллђмов эпосґа 4 мећ йылдан артыґ тип раѕланы. (Эпосты
књргђјмђнђн књрџђтеп) Эпос 4500 юлдан тора.
-
Эпосты кем,ґасан,кемдђн яјып алѓан?. Был џорауѓа яуапты… бирђ.
(М.Буранѓолов
портреты таґтаѓа ґуйыла). 1910 йылда сђсђн,фольклорист
М.Буранѓолов
Баймаґ районында Ѓђбит џђм Хђмит сђсђндђрјђн яјып ала.
(руссаџы
–экранда).
-
Дљрљѕ,ултыр.
-
Џорау-яуап. Яуапты таґтала… яја.
1.Эпосґа
нисђ йђш?.
2.Нисђ
юлдан тора?.
3.Уны
кем яјып алѓан?.
- Яґшы,
бергђлђп таґталаѓы яјыујы уґыйбыј,дђфтђргђ яјыѓыј.
111.
Дђреслек менђн эш. 64-се бит, 122-се књнегењ. Мђѓлњмђт љѕтљндђ эш.
(џђр
партаѓа текст буйынса џњјлек яјылып џалынѓан).
- Урал
батыр њјенећ йђшђњ маґсатын нисек аћлата?
Абзалап
тасуири уґып,мђѓђнђњи тђржемђ бирђбеј. Бер уґыусы бер абзац
уґый.
Кем башлай? Ґалѓандар књјђтеп,кђрђк булѓанда ярјам итергђ ђјер
булырѓа.
(уґыу).
- Кем
яуап бирер?.(яуап).
-Дљрљѕ,ултыр.
-67-се
бит,127-се књнегењ. Уралдыћ џњјјђрен нисек аћлайџыѓыј?. Кем уґый?.(укыу,тђржемђ,ђћгђмђ).
-Эйе,дљрљѕ
ђйттегеј.
Тимђк,эпостыћ
тљп темаџы: њлем џђм њлемџејлек.(таґталаѓы яјыу асыла,
бергђлђп
уґыйјар). Дђфтђргђ яјыѓыј.
Унан
тыш бђлђкђй темалар бар.Мђѕђлђн,яґшгылыґ џђм яманлыґ.
Иѓтибар!»Центральное
место в эпосе»Урал батыр» занимает тема жизни,смерти и бессмертия,органически
переплетающаяся с темой добра и зла» тип интернета яјылѓан.
2.
Текста љѕтђлмђлектђр бар,њј аллы табып дђфтђргђ яјыѓыј.Кем књпме табыр?.
- Кем
уґый?. Ґалѓандар тикшерегеј.
(Урал
батыр,Йђнбирје ґарт,Йђнбикђ ґарсыґ,Ґатил батша).
-Дљрљѕмљ?.
Эйе.Ултыр.
3.
Группалап эш.Тексты нисек аћланыѓыј?.Ґайџы группа дљрљѕ,беренсе
яуап
бирер?. … яуапты таґтала яја бара.
-
Тикшерењ.(џђр группа џорау џђм яуапты уґып сыѓа).
Тимђк,(таґталаѓы
яјыујы бергђлђп уґыйјар).
- ић
јур эпос- -«Урал батыр» эпосы;
-
Эпоста нимђ тураџында џњј бара?- ић тђњге кешелђр тураџында;
- Урал
ґайџы юлды џайлай?- - ућ яґґа китђ;
-
Йђншишменећ џыуын Урал батыр- тирђ-яґґа бљркђ;
- Урал
ниндђй була?- - тыћлаусан;
- Урал
батырјыћ кђњјђџе- Уралтауѓа ђњерелђ;
-
Уралдыћ ата-ђсђџе -Йђнбирје менђн Йђнбикђ.
-Яґшы.
Урал батыр Ђзрђґђнећ кђњјђџен тау итеп љйљп џала. Таујыћ исеме
«плохой»џњјенђ
башлана. Тау нисек атала,ґайџы районда урынлашґан?.
Картанан
књрџђтергђ. Кем яуап бирђ?( Ямантау,Белорет районында,ић бейек тау,бейеклеге 1640
метр).
-
Дљрљѕ,ултыр.
4.
«Урал батыр»эпосы ниндђй телдђргђ тђржемђ ителгђн,кем белђ?(яуаптар).
-Эйе,рус,инглиз,тљрљк,ђзербайджан,еврит
телдђренђ. Ґытай теленђ тђржемђ итењ эше башланды.
-Иѓтибар!
4 телдђ яттан џљйлђњсе класташтарыбыјјы таґта янына саґырабыј. Рђхим итегеј!
Нисек башґа телдђрјђ яћѓырай икђн?.
(башґорт,рус
инглиз,немец телдђрендђ џљйлђйјђр).
-Афариндар!
Алґыштар!.
- Џђр
халыґтыћ ђјђби ґомартґыџы бар. Бергђлђп уґыйбыј.
Башґорт
халґыныћ- «Урал батыр» эпосы;
Рус
халґыныћ- «Слово о полку Игорове» летописе;
Ґырѓыјјарјыћ-
«Манас» ђѕђре;
Корелдарјыћ-
«Колевал» ђѕђре;
Ирандарјыћ-
«Авестой» ђѕђре;
Џиндтарјыћ-
«Елгамыш» ђѕђре.
5.
Йомѓаґлау.
- Беј
бљгљн «Урал батыр» эпосы тураџындаѓы мђѓлњмђт менђн таныштыґ.
Џеј
нимђлђр белдегеј?.Кем њјенђ нимђ алды?. (яуаптар).
Уґыусылар,республикала
«Урал батыр» эпосы буйынса бик књп эштђр башґарыла. Йыл да эпосты яттан
џљйлђњселђр бђйгеџе њткђрелђ.
Йыл
да,декабрь айында,Љфљлђ эпосты тљрлљ телдђ џљйлђњселђр конкурсы
ујѓарыла.Бђлки,џејјећ
аранан да ґатнашыусылар булыр.
Быйыл
эпос буйынса кинофильм тљшљрљлђ башлай.
Џеј,
тљрлљ миллђттђн булџаѓыјја, «Урал батыр» эпосы барлыґґа килгђн ерјђ йђшђњегеј
менђн ѓорурлана алаџыѓыј!.
- Љйгђ
эш. Интернеттан «Урал батыр» аннимацион фильмын мотлаґ ґарарѓа. Икенсе дђрестђ
ошо фильм буйынса дђрес-фекер алышыу ујѓарабыј.
Фильм
Гранд РБ яуланы.
-
Баџалау.Кем књпме + йыйјы?. Баџалар ґуйыу.
-Дђрес
љсљн рђхмђт,џау булыѓыј.
«Урал
батыр»эпосына. «Урал
батыр»эпосына.
Књренекле-известный
књренекле-известный
Быуын-поколение
быуын-поколение
Џыу
баѕыу-наводнение џыу баѕыу-
наводнение
Тђњге,беренсе-
тђњге,беренсе
Донъяѓа
килењ-родиться донъяѓа килењ-родиться
Тыћлаусан-послушный
тыћлаусан-послушный
Тђрбиђле-воспитанный
тђрбиђле-воспитанный
Њј
џњјле-неуступчивый њј
џњјле-неуступчивый
Кљнсљл-
завистливый кљнсљл- завистливый
Ђжђл-смерть
ђжђл-смерть
Њлемџеј-бессмертный
њлемџеј-бессмертный
Юл
саты-перекресток юл саты-перекресток
Џул
яґґа-налево џул
яґґа-налево
Ућ
яґґа-направо ућ яґґа-
направо
Йђрђбђ-жребий
йђрђбђ-жребий
Баш
тартыу- отказываться баш
тартыу-отказываться
Ґыйратыу-разрушать
ґыйратыу- разрушать
Яуыз-злой
яуыз –злой
Йылан-змея
йылан-змея
Батшалыґ-царство
батшалыґ-царство
Алыша-сражается
алыша-сражается
Улдары-сыновья
улдары-сыновья
Дейењ-дев
дейењ-дев
Тереклек
џыуы-живая вода тереклек џыуы- живая вода
Бљркљњ-брызгать,прыскать
бљркљњ- брызгать,прыскать
«Урал
батыр»эпосына. «Урал
батыр»эпосына.
Књренекле-известный
књренекле-известный
Быуын-поколение
быуын-поколение
Џыу
баѕыу-наводнение џыу баѕыу-
наводнение
Тђњге,беренсе-
тђњге,беренсе
Донъяѓа
килењ-родиться донъяѓа килењ-родиться
Тыћлаусан-послушный
тыћлаусан-послушный
Тђрбиђле-воспитанный
тђрбиђле-воспитанный
Њј
џњјле-неуступчивый њј
џњјле-неуступчивый
Кљнсљл-
завистливый кљнсљл- завистливый
Ђжђл-смерть
ђжђл-смерть
Њлемџеј-бессмертный
њлемџеј-бессмертный
Юл
саты-перекресток юл
саты-перекресток
Џул
яґґа-налево џул
яґґа-налево
Ућ
яґґа-направо ућ яґґа-
направо
Йђрђбђ-жребий
йђрђбђ-жребий
Баш
тартыу- отказываться баш
тартыу-отказываться
Ґыйратыу-разрушать
ґыйратыу- разрушать
Яуыз-злой
яуыз –злой
Йылан-змея
йылан-змея
Батшалыґ-царство
батшалыґ-царство
Алыша-сражается
алыша-сражается
Улдары-сыновья
улдары-сыновья
Дейењ-дев
дейењ-дев
Тереклек
џыуы-живая вода тереклек џыуы- живая вода
Бљркљњ-брызгать,прыскать
бљркљњ- брызгать,прыскать
«Урал батыр»зпосы буйынса тест џораујары.
1. Ић
јур эпос: 2. Эпоста нимђ тураџында џљйлђнелђ:
А)
«Аґбујат»; а) ић тђњге кешелђр;
Б)
«Урал батыр»; б) революция тураџында;
В)
«Ґара юрѓа». в) Авган џуѓышы.
3.Урал
ґайџы юлды џайлай: 4.Йђншишмђнећ џыуын Урал батыр:
А)
џул яґґа; а) эсђ;
Б)
тура; б) тњгђ;
В) ућ
яґґа. в ) тирђ-яґґа бљркђ.
5. Урал
ниндђй була: 6. Урал батырјыћ кђњјђџе ђњерелђ:
А)
кљнсљл; а) Ирђмђл тауына;
Б)
тыћлаусан; б) Ирђндек тауына;
В)
њј џњјле. в ) Уралтауѓа.
7.
Уралдыћ ата-ђсђџе:
А)
Юлдыбай џђм Йђмилђ;
Б)
Йђнбирје џђм Йђнбикђ;
В)
Солтан џђм Зљџрђ.
«Сифат дђрђжђлђре» темаџы буйынса тест
џораујары.
- Сифат
нимђне белдерђ?
А) билдђ; б) предмет; в) иѕђп.
2.
Сифаттар џљйлђмдђ нимђгђ ґарай:
А) ґылымѓа; б) исемгђ.
3.
Текста сифаттарјы тап,књсереп яј .
4.
Сифаттарјыћ антонимдарын яј:
Аґ- яґшы-
йђш- ере-
матур- ђсе-
5.
Сифаттыћ дђрђжђлђрен яј.
А)
Б)
В)
Г).
6.
Бирелгђн сифаттарјы дђрђжђлђ њјгђрт:
Аґ,
ґара, ґыјыл, џары, књк, йђшел, џоро, матур.
7.
Схема
буйынса џњјбђйлђнеш тљјљ:
Сифат+ исем
… алма, … лимон, …
сђй … тел
… икмђк, … бал, …
тој, … сейђ
… ґыш, … яј, …
йђй, … кљј.
… аѓас, … бесђй, …
эт, … кеше.
8. Сифаттарјы ґулланып «Ґыш» темаџына текст тљјљ.
«Сифат дђрђжђлђре» темаџы буйынса тест
џораујары.
- Сифат
нимђне белдерђ?
А) билдђ; б) предмет; в) иѕђп.
2.
Сифаттар џљйлђмдђ нимђгђ ґарай:
А) ґылымѓа; б) исемгђ.
3.
Текста сифаттарјы тап,књсереп яј .
4.
Сифаттарјыћ антонимдарын яј:
Аґ- яґшы-
йђш- ере-
матур- ђсе-
5.
Сифаттыћ дђрђжђлђрен яј.
А)
Б)
В)
Г).
6.
Бирелгђн сифаттарјы дђрђжђлђ њјгђрт:
Аґ,
ґара, ґыјыл, џары, књк, йђшел, џоро, матур.
8.
Схема
буйынса џњјбђйлђнеш тљјљ:
Сифат+ исем
… алма, … лимон, …
сђй … тел
… икмђк, … бал, …
тој, … сейђ
… ґыш, … яј, …
йђй, … кљј.
… аѓас, … бесђй, …
эт, … кеше.
8.
Сифаттарјы ґулланып «Ґыш» темаџына текст тљјљ.
Яныбай Хамматов « Тљнъяґ амурјары».
Яныбай Хамматов» Башґорттар китте
џуѓышґа».
Яныбай Хамматов « Йђшенле йђй».
Яныбай Хамматов» Тыуѓан кљн».
Яныбай Хамматов « Тыуѓан кљн».
Яныбай Хамматов » Бљртљклђп йыйыла
алтын».
Белорет ґалаџы 1-се урта мђктђбе
9 Б класс уґыусыџы
Фаткуллина Аделинаныћ эше.
Белорет ґалаџы 1-се урта мђктђбе
11 А класс уґыусыџы
Закирова Лђйсђндећ эше.
Белорет ґалаџы 1-се урта мђктђбе
5 А класс уґыусыџы
Полетавкина Ульянаныћ эше.
Белорет ґалаџы 1-се урта мђктђбе
класс уґыусыџы
эше.
Белорет ґалаџы 1-се урта мђктђбе
6 В класс уґыусыџы
Оморјаґова Аделинаныћ эше.
Тема:«Урал батыр» эпосына аннимацион фильм буйынса
дђрес-дискуссия.
Маґсат:
Аннимацион фильмдыћ йљкмђткеџе менђн таныштырыу;
диалогик,монологик, фекерлђњ,њј фекерјђрен дљрљѕ ђйтђ белењ
џђлђттђрен њѕтерењ;
Яґшылыґ,изгелек тойѓолары тђрбиђлђњ.
Йыџазландырыу:н/бук,тв,
џораујар,»Урал батыр»аннимацион фильмы.
Дђрес
барышы:
1.
Ойоштороу. –Џаумыџыѓыј,ултырыѓыј. Кем дересте дежур? Џауа торошо.
Љйгђ эш.
-
Эйе,џејгђ «Урал батыр» эпосы буйынса аннимацион фильм ґарарѓа ине. Барыѓыјја
ґараныѓыјмы? Оґшанымы?
Дђрестећ
темаџы,маґсаты менђн таныштырыу.
- Бљгљн
дђрестђ ошо фильм буйынса дђрес-дискуссия ойошторабыј.
Љс
команда,џђр командаѓа айырым џораујар,џораујарѓа дљрљѕ,тулы яуап бирергђ
кђрђк.Кем књп очко йыя,шул яґшы билдђ ала.
Дљрљѕ
яуапты фильмдан ґарайбыј.
Џораујар.
1.1.Ниндђй урын,ґайја булѓан? Кемдђр йђшђгђн? Исемдђре нимђ
аћлата
2.Улар нисек йђшђгђн?.
3.Кемдђр тыуѓан?.
4.Улар љсљн «њлем» нимђ?
5.Ґандан нимђ ђјерлђгђндђр?
6 Йђнбирје малайјарѓа ниндђй аґыл љйрђткђн?
7.Шњлгђн атаџын тыћлаймы?
8.Урал ни љсљн эсмђй?
9.Атаџы нисек Шњлгђнде язалай?
10.Уралдыћ атаџына яуабы.
11.Шњлгђн менђн Урал џунарја нимђ тоталар?.
12.Шњлгђн ґошто ни эшлђтмђк ?.Уѓа кем ярјам итђ?
13.Џомай кемдећ ґыјы?.
2.1.Шњлгђн менђн Урал нимђ эјлђп китђлђр?.
2.Кемде осраталар?
3. Ул нимђ књрџђтђ?
4. Юлдарја нимђлђр кљтђ?
5. Ґатил батшалыѓында нимђ књрјегеј?
6. Алманы кемгђ бирђ? Ни љсљн?
7. Ґатил батша Уралѓа ґаршы нимђне ебђрђ?.
8. Нисек Урал Ґатил батшалыѓын юґ итђ?
9. Шњлгђн кемде осрата?
10.Зђрґњм нимђ тураџында ђйтђ?
11. Ђзрђґђ Шњлгђнгђ нимђ тураџында ђйтђ?
12.Нимђ бирђ?.
13. Шњлгђн таяґты ни љсљн ала?.
3.1.Ґасан,ґайја Шњлгђн менђн Урал осраша?.
2. Уларјы кем ґаршы лал?
3. Џомайѓа Урал њјенећ маґсатын нисек аћлата?
4. Џомай кемгђ кейђњгђ сыѓа?
5. Аґбујат ниндђй џынау њткђрђ?
6. Кем ташты књтђреп ырѓыта?
7. Шњлгђн кљнлђшеп ни эшлђй?
8. Урал кемдђр менђн џуѓыша?
9. Урал ни эшлђй?
10.Џомай Уралды нисек осрата?.
11. Џомай ґайја йђшђргђ ґала? Ни љсљн?
12.Ер,тђбиѓђт ни эшлђй?
13. Нимђлђр килђ?
3.
Џыѓымта. Инде йомѓаґлау џораујарына яуап бирегеј.
1.Нисек Уралѓа њлемџејлек килђ?.
2.
Урал ниндђй эштђр башґара?.
3.
Ул њје љсљн йђшђйме?
4.
Ґарт Уралѓа нимђ ти,ул џњјјђрјећ мђѓђнђџен нисек аћлайџыѓыј?
5.
Ошонан сыѓып ниндђй под тема барлыґґа килђ?
6.
Ямантау кемдећ кђњјђџенђн њѕеп сыѓа?.
7.
Урал йђшђњ мђѓђнђџен нимђлђ књрђ?
8.
Урал халыґґа нимђ ти?.
Тимђк,
бејгђ,кешелђргђ нимђлђр эшлђргђ кђрђк?
4.Баџалау. Кем ић књп мђрђй йыйјы?
Фильм нимђџе менђн оґшаны? Уны ґарарѓа кђрђк инеме?.
5.
Дђрес љсљн рехмђт,џау булыѓыј.
Џораујар.
1.1.Ниндђй урын,ґайја булѓан? Кемдђр йђшђгђн? Исемдђре нимђ
аћлата
2.Улар нисек йђшђгђн?.
3.Кемдђр тыуѓан?.
4.Улар љсљн «њлем» нимђ?
5.Ґандан нимђ ђјерлђгђндђр?
6 Йђнбирје малайјарѓа ниндђй аґыл љйрђткђн?
7.Шњлгђн атаџын тыћлаймы?
8.Урал ни љсљн эсмђй?
9.Атаџы нисек Шњлгђнде язалай?
10.Уралдыћ атаџына яуабы.
11.Шњлгђн менђн Урал џунарја нимђ тоталар?.
12.Шњлгђн ґошто ни эшлђтмђк ?.Уѓа кем ярјам итђ?
13.Џомай кемдећ ґыјы?.
2.1.Шњлгђн менђн Урал нимђ эјлђп китђлђр?.
2.Кемде осраталар?
3. Ул нимђ књрџђтђ?
4. Юлдарја нимђлђр кљтђ?
5. Ґатил батшалыѓында нимђ књрјегеј?
6. Алманы кемгђ бирђ? Ни љсљн?
7. Ґатил батша Уралѓа ґаршы нимђне ебђрђ?.
8. Нисек Урал Ґатил батшалыѓын юґ итђ?
9. Шњлгђн кемде осрата?
10.Зђрґњм нимђ тураџында ђйтђ?
11. Ђзрђґђ Шњлгђнгђ нимђ тураџында ђйтђ?
12.Нимђ бирђ?.
13. Шњлгђн таяґты ни љсљн ала?.
3.1.Ґасан,ґайја Шњлгђн менђн Урал осраша?.
2. Уларјы кем ґаршы лал?
3. Џомайѓа Урал њјенећ маґсатын нисек аћлата?
4. Џомай кемгђ кейђњгђ сыѓа?
5. Аґбујат ниндђй џынау њткђрђ?
6. Кем ташты књтђреп ырѓыта?
7. Шњлгђн кљнлђшеп ни эшлђй?
8. Урал кемдђр менђн џуѓыша?
9. Урал ни эшлђй?
10.Џомай Уралды нисек осрата?.
11. Џомай ґайја йђшђргђ ґала? Ни љсљн?
12.Ер,тђбиѓђт ни эшлђй?
13. Нимђлђр килђ?
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.