Бэлдэгшэ: Цыренова Жаргалма
Цырендоржиевна,
эхин һургуулиин багша
e-mail: zhargalma.tzirenova70@yandex.ru
тел. 89148385039
Хэшээлэй темэ «Үйлэ үгэ»
Хэшээлэй зорилгонууд:
Һургалгын:
- ойлголгын: үйлэ үгын асуудал, удха шанар, хэлэлгэ соо хэрэглэлгэ, мэдүүлэл соохи үүргэ мэдэлгэ.
- практическа: үйлэ үгэ тухай ойлгосо хэрэглэжэ шадаха, асуудал табижа, мэдүүлэл сооһоо олохо,үйлэ үгэ хэрэглэжэ шадаха.
- шалгалтын: творческо хүдэлмэри, юумэнэй ямар нэгэ шэнжээр зураглалга.
2. Хүгжөөлгын: хүүгэдэй хэлэ хүгжөөлгэ баяжуулга, һурагшадай үгын баялигые дээшэлүүлгэ, зүбөөр үгүүлгын дүршэл шадабари ололго, тобшолол хүүлэлгэ, өөһэдын хүсөөр эрдэм мэдэсэ ололго, таблична, графическа зураглал, программировани хэжэ һургалга, ухаан бодол гүйлгэлгэ, зэргэсүүлгэ, анализ, согсолол хүүлэлгэ, структурна ушар шалтагаанай мүрдэлгын, зэргэ шатануудай дамжаһан холбоо бэдэрэлгэ.
3. Хүмүүжэлгын: байгаали, амитадые хайрлаха сэдьхэлтэй байха гэһэн эрмэлзэл түрүүлхэ.
Һургалгын материалай удха
Мэдэхэ: үйлэ үгын асуудал, удха шанар, мэдүүлэл соохи үүргэ мэдэхэ.
Шадаха: үйлэ үгэдэ асуудал табижа, мэдүүлэл сооһоо оложо, хэлэлгэ соогоо хэрэглэжэ шадаха.
Хэшээлэй түсэб:
Эмхидхэлэй үе.
Дабталга. 1) хөөрэлдөөн
2) Схемэ зуралга
III. Хэшээлэй шэнэ темэ.
Зураг
Шиидхэхэ асуудал
Бэдэрэлгэ
Шухала шэнжэ
Этимологи
Шухала үгэнүүд
Нэгэ үндэһэтэ үгэнүүд
Дүрим
IV. Бэхижүүлгэ.
Рассказ.
Зураглал
Таабари
V. Шалгалта.
VI. Хэшээлэй дүн.
VII. Гэрэй даабари.
Хэшээлэй ябаса
I Эмхидхэлэй үе
1, 2 слайд
Байгаали! Оршон тойроһон байгаали!
Буряад оронойм шэмэг лэ!
Байгаалиин баялиг юу бэ?
Амитадые нэрлэгты, ямар асуудалда харюусанаб?
Ямар хэлэлгын хуби болоноб?
Амитад, ургамал, хүнүүд, тойроод байһан дайда.
Юун?
Юумэнэй нэрэ.
II Дабталга
1 Хөөрэлдөөн
3 слайд
2 Схемэ зуралга
4 слайд
Юумэнэй нэрэдэ хабаатай үгэнүүд:
Асуудалаар хубилдаг
Нэгэнэй тоо
Олоной тоо
Хэн? Хүниие
Юун? Х.б. юумэ
Бэеэ дааһан хэлэлгын хуби
- Юумэнэй нэрэ юу тэмдэглэнэб?
- Юумэнэй нэрын асуудал?
Ямар?
Юум. Н.
холбоотой
Шанар тэмдэг
Хэлэлгын хуби
- Тэмдэгэй нэрын асуудал?
- Тэмдэгэй нэрэ юу харуулнаб?
Байгаалида хабаатай жэшээ һанагты.
Хүниие, х.б. юумэ
Хэн? Юун?
шанар тэмдэг
Ямар?
Сэнхир, арюун, хүхэ, ногоон, уужам, гоё.
Уһан, модон, амитад, нуур.
III Хэшээлэй шэнэ темэ тайлбари.
5 слайд
Зураг.
6 слайд
Шиидхэхэ асуудал (проблемнэ)
7 слайд
Бэдэрэлгэ поиск проблемы
8 слайд
Тобшолол
9 слайд
Юумэнэй шухала шэнжэ (свойство) – таблица
10, 11 слайд
Тобшолол
12 слайд
Глагол гэжэ үгын этимологи.
13 слайд
Тобшолол
14 слайд
Шухала үгэнүүд.
15 слайд
Нарһатын нуурта мүнөө үедэ юу хэжэ шадахагүйбта?
- Зураг анхаралтайгаар харагты? Хүбүүн юу хэнэб?
- Гар хүлөөрөө хүдэлгэнгүйгөөр тамаржа шадаха гү?
- Тойроод байһан бүхы юумэн хүдэлхөө болишоо һаань, юун болохоб?
- Юумэ хүдэлгэдэг үгэнүүд юу тэмдэглэб?
- Эдэ үгэнүүд ямар хэлэлгын хубида ороноб?
Бэеэ дааһан хэлэлгын хуби
Үйлэ
Юу хэнэб? Яанаб?
- Ямар асуудалда харюусанаб?
- Үйлэ үгэ юумэнэй нэрэ ба тэмдэгэй нэрэһээ юугээрэй илгаатайб?
- Глагол гэжэ үгэ хаанаһаа бии болооб?
Шэнжэлэлгэ, темын тайлбари үгэнүүдые бэшэлгэ.
Текстнуудые уншагты. Үгөөр зурагдаһан зурагуудые һанаандаа оруулагты. Адли зурагууд гү? Текстнүүдые зэргэсүүлэгты. Юугээрээ илгарнаб?
Үглөөгүүр. Багахан тосхон. Саһан. Хүнүүд. Үхибүүд. Машина. Нохой. Үнеэд.
Үглөөгүүр болобо. Багахан тосхон һэрибэ. Саһан ороно. Хүнүүд ябана. Үхибүүд гүйлдэнэ. Машина гүйлгэнэ. Нохой хусана. Үнеэд мөөрэнэ.
Ямар үгэнүүд зураг «амидыруулнаб»? Юундэ? Эдэ үгэнүүд юугээрээ адлиб?
Зураг «амидыруулна». Юумэнэй үйлэ тэмдэглэнэ.
Байгаалиин байдал хэнһээ дулдыдадаг бэ?
Байгаалиин шэмэг юуд болоноб?
Эдэ үгэнүүдтэ хабаатай глаголнуудые һанагты.
Хүнүүд
Амитад
Шубууд
Юу хэнэб?
Юу хэнэб?
Юу хэнэб?
Олон янзын глаголнууд хэрэглэлгын хэмжээгээр 2-дохи һуури эзэлнэ (юумэнэй нэрын хойно)
- Глагол гэжэ иимэ һонин үгэ хаанаһаа бии болооб? Мэдэхэ гүт?
- Глагол – хуушан славян үгэ: «үгэ», «хэлэлгэ» гэһэн удхатай. Урдын сагта үгэнүүдэй үгэ, шухала үгэ гэдэг һэн. Юундэб гэхэдэ, глагол тон шухала хоёр хэлэлгын хубинуудай нэгэн болоно
Мэдүүлэл зохёоходо, мэдээсэл дамжуулхада ехэ шухала. Хуушан славян үгэ: «үгэ», «хэлэлгэ».
Зураг амидыруулна
Юумэнэй үйлэ тэмдэглэнэ
Олон янзын глаголнууд
Хэрэглэлгын хэмжээгээр 2-дохи һуури эзэлнэ
Мэдүүлэл зохёоходо, мэдээсэл дамжуулхада ехэ шухала
Хуушан славян үгэ
Уһанда орожо
Тамарна
Шадаха үгы.
Юумэн хуу байшаха. Саг тогтохо.
Үйлэ тэмдэглэнэ.
Үйлэ үгэ.
Юу хэнэб? Яанаб?
Схемэ.
Хүнүүдһээ. Амитад, шубууд, ой модон, сэсэгүүд
Нэгэ үндэһэтэ үгэнүүд
16 слайд
Дүрим.
17, 18 слайд
Гүйдэл, гүйхэ, гүйгөөшэн.
Дуун, дууша, дуушан, дуулана.
- Эдэ ямар үгэнүүд бэ?
Үйлэ үгэнүүдые түүжэ бэшээд, асуудал табигты.
Нэгэ үндэһэтэ үгэнүүд ямар хэлэлгын хубинууд байжа болохоб?
Уншагты. Схемэ зурагты. Үшөө юу нэмэхээр бэ?
Асуудал табиха, удхыень ойлгохо
Нэгэ үндэһэтэ үгэнүүд.
Дэбтэр соо бэшэнэ.
Үйлэ үгэ, юумэнэй нэрэ, тэмдэгэй нэрэ.
IV. Бэхижүүлгэ.
Рассказ
19,20 слайд
Зураглал, описание
21 слайд
Нэгэ һонин рассказ шагнагты. Үйлэ үгэ өөр тухай юу хөөрэнэб?
Нэгэтэ үйлэ үгэhѳѳ асууба:
- Та юу хэнэбта?
- Би юу хэнэбиб? Би шамтай хөөрэлдэнэб, амилнаб, энеэнэб. Али унтаатайдаш би юу хээбиб гэжэ мэдэхэеэ һанана гүш? Би уһа асарааб, түлеэ хахалааб. Мүнөө хэлэлдаа, юу хэхэбиб? Би шамай мүшхэхэб.
-Үйлэ үгэнүүдые олоод нэрлэгты.
- Хэды үйлэ үгэ бэ?
- Хэрбэеэ үйлэ үгэ амиды юумэн байгаа һаа ямархан байха һэм?
…
Энэ
Ямар?
Юу хэнэб?
хараасгай
транспорт
бэрхэ
уншана
һурагша
шубуун
шэнэ
гүйлгэнэ
велосипед
хүн
шуран
ниидэнэ
- Удхаараа тараха бүлэг үгэнүүдые нэрлэгты:
Хараасгай – шубуун, шуран, ниидэнэ.
Һурагша – хүн, бэрхэ, уншана.
Велосипед – транспорт, шэнэ, гүйлгэнэ.
Үйлэ үгын хэлэлгэ соохи удха шанар.
V. Шалгалта
22 слайд
Удхаараа таараха бүлэг үгэнүүдые hанажа, таблица соо бэшэгты.
Жэшээнь: Yнеэн - амитан, эбэртэй, мөөрэнэ.
1 группа
…
Энэ
Юун бииб?
Юу хэнэб?
Тоншуул
хушуун
хусана
2 группа
…
Энэ
Юун бииб?
Юу хэнэб?
VI Хэшээлэй дүн. 23 слайд
24-29
Үйлэ үгэ гэжэ юун бэ?
Бэшэ хэлэлгын хубинуудһаа юугээрээ илгаатайб?
Бэеэ дааһан хэлэлгын хуби.
Асуудалаар, удха шанараар.
VII Гэрэй даабари.
Үйлэ үгэ тухай рассказ зохёогты. Эгээл һайн рассказ шанда хүртэхэ.
Даабаринууд
1. Текстнуудые уншагты. Үгөөр зурагдаһан зурагуудые һанаандаа оруулагты. Адли зурагууд гү? Текстнүүдые зэргэсүүлэгты. Юугээрээ илгарнаб?
Үглөөгүүр. Багахан тосхон. Саһан. Хүнүүд. Үхибүүд. Машина. Нохой. Үнеэд.
Үглөөгүүр болобо. Багахан тосхон һэрибэ. Саһан ороно. Хүнүүд ябана. Үхибүүд гүйлдэнэ. Машина гүйлгэнэ. Нохой хусана. Үнеэд мөөрэнэ.
Ямар үгэнүүд зураг «амидыруулнаб»? Юундэ? Эдэ үгэнүүд юугээрээ адлиб?
2. Байгаалиин байдал хэнһээ дулдыдадаг бэ? Байгаалиин шэмэг юуд болоноб?
Эдэ үгэнүүдтэ хабаатай үйлэ үгэнүүдые һанагты. Дэбтэр соогоо бэшэгты.
Хүнүүд
Амитад
Шубууд
Юу хэнэб?
Яанаб?
Юу хэнэб?
Яанаб?
Юу хэнэб?
Яанаб?
3. Глагол гэжэ иимэ һонин үгэ хаанаһаа бии болооб? Мэдэхэ гүт?
- Глагол – хуушан славян үгэ: «үгэ», «хэлэлгэ» гэһэн удхатай. Урдын сагта үгэнүүдэй үгэ, шухала үгэ гэдэг һэн. Юундэб гэхэдэ, глагол тон шухала хоёр хэлэлгын хубинуудай нэгэн болоно.
Зураг амидыруулна
Юумэнэй үйлэ тэмдэглэнэ
Олон янзын глаголнууд
Хэрэглэлгын хэмжээгээр 2-дохи һуури эзэлнэ
Мэдүүлэл зохёоходо, мэдээсэл дамжуулхада ехэ шухала
Хуушан славян үгэ
4.
5. Үйлэ үгэ оложо шадаха гүт? Бэдэрхэдээ яаха ёһотойб?
Гүйдэл, гүйхэ, гүйгөөшэн.
Дуун, дууша, дуушан, дуулана.
Эдэ ямар үгэнүүд бэ? Үйлэ үгэнүүдые түүжэ бэшээд, асуудал табигты.
Нэгэ үндэһэтэ үгэнүүд ямар хэлэлгын хубинууд байжа болохоб?
6. Нэгэ һонин рассказ шагнагты. Үйлэ үгэ өөр тухай юу хөөрэнэб?
Нэгэтэ үйлэ үгэhѳѳ асууба:
- Та юу хэнэбта?
- Би юу хэнэбиб? Би шамтай хөөрэлдэнэб, амилнаб, энеэнэб. Али унтаатайдаш би юу хээбиб гэжэ мэдэхэеэ һанана гүш? Би уһа асарааб, түлеэ хахалааб. Мүнөө хэлэлдаа, юу хэхэбиб? Би шамай мүшхэхэб.
Үйлэ үгэнүүдые олоод нэрлэгты. Хэды үйлэ үгэб? Хэрбэеэ үйлэ үгэ амиды юумэн байгаа һаа ямархан байха һэм?
7. Анхаралтайгаар таблица харагты. Удхаараа тараха бүлэг үгэнүүдые нэрлэгты:
…
Энэ
Ямар?
Юу хэнэб?
хараасгай
транспорт
бэрхэ
уншана
һурагша
шубуун
шэнэ
гүйлгэнэ
велосипед
хүн
шуран
ниидэнэ
8. Удхаараа таараха бүлэг үгэнүүдые hанажа, таблица соо бэшэгты.
…
Энэ
Юун бииб?
Юу хэнэб?
Тоншуул
хушуун
хусана
…
Энэ
Юун бииб?
Юу хэнэб?
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.