Конспект урока по чеченскому языку на тему "Элп ы яздар", (1-ра класс).

89-г1а  урок.

Урокан ц1е: « Йозанан  элп ы  яздар».

1алашо: йозанан   элп   ы  довзийтар. И ша  а  , дешнашкахь а  яздан  1амор.

Кхочушдан лерина жам1аш:

1 .Предметни: берашна девзар ду йозанан  элп  ы.  1емар ду  и  нийса  а ,хаза а дешнашкахь  яздан.Берашна хуур ду дешнаш дешдакъошка  декъа а.

 2.  Метапредметни:

·        Регулятивни: берашна  хуур ду  шайн белхан план  х1отто, оцу планан рог1алла а ларъеш дика деша. Берашна 1емар ду  вовшийн кхиамех  самукъадала , вовшашна г1о дан. Берашна  хуур ду  шайн кхиамаш бовза  , царех пайдаэца. Кхачамбацарийн бахьнаш ган , уьш д1адаха а 1емар ду.Берашна хуур ду  буха сиз хьакхарца 1амийна элп билгалдаккха.

·        Коммуникативни: берашна  1емар ду хьехархочун хаттаршна  дуьззина  я доцца жоьпаш дала. Хуур ду  шайна оьшург хата , накъосташца а , вокхаччунца а г1иллакхе бистхила.

·      Познавательни:  Берийн алсамдер ду  ойлаяр , тидам  бар , дешнаш довзар. Берийн шорлур ду фонетически кхиам.Берашна хуур ду  ы  элп оьрсийн маттера т1еэцначу дешнашкахь бен ца лелар ,элп  дашна юьххьехь яздеш ца хилар, цундела доккха элп ы ца хилар.Берашна  1емар ду  шайн ц1ахь дуьйна  дешаран  кхиамаш баха  ойла т1е а  ерзина , белхан кечам  а болуш хила.

3. Личностни:берашна хуур ду шайн могашаллина пайдениг ган , лело.. Берашна 1емар ду кегий болуш дуьйна шайн амалехь диканиг кхио, вониг д1ататта.

Урок  д1аяхьар.

1. Маршалла  хаттар.

2. Дешаре шовкъ  кхоллар.

·         Муьлха элп ду совнаха?

Ё,Щ,Ф,Ы.

-Хун ду  цу элпийн юкъара? (Уьш оьрсийн матера т1еэцначу дешнашкахь бен ца лела).

-Муьлханиг ду  совнаха? (Ы).

-Х1унда ? (И вайна яздан ца хаьа).

·       Муьлха элп дайна?

Грозн…ый, в…шка, л…жанаш.

-Д1адеша дешнаш. Муьлха элп дайна? (Ы).

-Муьлха   аз билгалдо Ы элпо? (Ы).

-Аз (Ы) мукъа ду я мукъаза ду? (Мукъа).

3. 1алашо йовзийтар.

-Бераш , таханлера т1едилларш  аша шаьшша  билгалдаьхна хила дезаш ду. Шайна хазахетачу суьрташ чохь. Х1ун  кхиамаш баха дагахь ду  шу?

(Бераша дуьйцу : шаьш х1ун болх бан дагахь ду).

-Вайна тахана  девзар ду  йозанан  элп  ы . 1емар ду  и элп ша дешнашкахь а кхечу элпех хоьттина а яздан.

4. Йозанан элп ы довзийтар , яздар.

·        Йозанан элпаш ы довзийтар.

- Бераш , муьлха элп девзира вайна яханчу  урокехь? (ы).

-Схьагайта  шайгарчу элпаш юккъехь  зорбанан  элп ы.

-Хьанна девза  йозанан элп  ы? Схьагайта и.

-Доккханиг хуьлий элп ы? (Ца хуьлу).

-Элп ы доккханиг ца хуьлу, дешнашна юьххьехь и яз ца до.

- -Хьан делира дика жоьпаш?

·        Йозанан  элп   ы яздар.

(Хьехархочо  тептарш  т1ехь яздина хила деза элп ы. Уьн т1ехь а гойту элп  ы  муха яздан  деза).

Т1адам буьллу лакхарчу белхан мог1анна т1е. Билгалонна беллачу мог1ане терра охьавог1у . Лахарчу белхан мог1анна т1е кхочуш , хьаьвзаш хьалавоьду мог1анна  юккъе кхаччалц ,т1екъовлу элп . Кхузахь генна лакха  к1егарвоьду, лечкъарг юьллуш. Лечкъарга  т1ехула охьавог1у лахарчу белхан мог1анна  т1е кхаччалц , юьллу техкарг, цу т1ера д1а  тасалуриг.

  ы ы ы  ы ы ы ы ы ы ы ы ы ы ы ы ы ы ы ы ы ы ы ы ы Д1аязде и элпаш . Хазачу элпашна т1ехула т1адамаш дахка.

-Х1ун кхиамаш бехи аша?

·        Дешнашкахь  йозанан элп ы  яздар.

Уьн т1е д1аяздо дешнаш.

Грозный , вышка, лыжаш.

-Д1адеша дешнаш. Маса дешдакъа ду ГРОЗНЫЙ дашехь? (Шиъ).

-Х1унда ду шиъ дешдакъа? (Шиъ  мукъа аз ду).

-Д1аязде дешнаш , ы элпана буха сиз хьакха.

5. Сада1аран миноташ.

Вай яздира, яздира,

Куьйган п1елгаш  к1адделира.

Вай жима садо1ур ду,

Т1аккха юха а яздийр ду.

6. 1амийнарг т1еч1аг1дар.

·        ВЫШКА  дешан схема х1оттор.

-Муьлха элп ду  дуьйцург?

…элпан г1иллакх а довзийти аса,

Дешнашна хьалха и ма леха аша.

-Муьлха дешнаш  девза шуна  ы элпаца?(Вышка, лыжанаш,Грозный).

-Маса дешдакъа ду  ВЫШКА   дешан? (Шиъ).

-Муьлханиг ду хьалхара? Шолг1а?

-Муьлханиг ду хьалхара  аз ?(В).

-Аз (В) мукъа ду  я мукъаза ду? (Мукъаза).

-Муьлханиг ду шолг1а аз? (Ы).

-Аз(Ы)  мукъа ду я мукъаза ду? (Мукъа).

-Муьлханиг ду кхоалг1а  аз? (Ш).

-Аз (Ш) мукъа ду я мукъаза ду? (Мукъаза ду).

-Муьлханиг ду доьалг1а аз? (К).

-Аз (К) мукъа ду  я мукъаза ду? (Мукъаза).

-Муьлханиг ду пхоьалг1а  аз? (А).

-Аз (А) мукъа ду я  мукъаза ду? (Мукъа).

-Маса  аз ду  ВЫШКА дашехь? (Пхиъ).

-Маса элп ду? (Пхиъ).

-Маса  еък1ов хила еза вайн  схемин? (Пхиъ).

-Йилла  схема.

Ц1 С

С

Ц1 С

·        Предложени язъяр.

Уьн т1е язйо предложении.

      Вайн махкахь дуккха а вышканаш ю.Цара схьаузу лаьтта бухара  мехкадаьтта.

-Д1аеша предложенеш. Муьлханиг ду т1еэцна дош? (Вышка).

-Д1аязъе и предложенеш.

7. Жам1 дар.

-Чакхъяккха  сан ойла:

Вышка, Грозный, лыжанаш  дешнашкахь хеза  аз ..(ы).

Аз (ы) йозанехь билгалодо …(ы) элпаца.

Аз (ы)   лакхало, цундела иза  ду  ….(мукъа  аз).

Элп ы  ца хуьлу нохчийн дешнашкахь , хуьлу т1еэцначу ….(т1еэцначу) дешнашкахь.

8. Рефлекси.

-Х1ун кхиамаш бехи аша? Хьан бина шен  болх дика кхочуш?

-Кхана  а дуьйла шайн белхан план а х1оттаяй , и кхочушбан г1ирс а хилийта шайгахь.