Конспект урока по чеченскому языку на тему "Элпаш П1,п1 яздар", (1-ра класс).

84-г1а  урок.

Урокан ц1е: « Йозанан  жима а , доккха а элпаш  п1 , П1  яздар».

1алашо: йозанан   жима а , доккха а  элпаш  п1 , П1  довзийтар. Уьш   шаьш а  , дешдакъошкахь а  яздан  1амор.

Кхочушдан лерина жам1аш:

1 .Предметни: берашна девзар ду йозанан  жима а , доккха а элп а п1 , П1  .  1емар ду  уьш  нийса  а ,хаза а дешдакъошкахь а , дешнашкахь а яздан.

2.  Метапредметни:

·        Регулятивни: берашна  хуур ду  шайн белхан план  х1отто, оцу планан рог1алла а ларъеш дика деша. Берашна 1емар ду  вовшийн кхиамех  самукъадала , вовшашна г1о дан. Берашна  хуур ду  шайн кхиамаш бовза  , царех пайдаэца. Кхачамбацарийн бахьнаш ган , уьш д1адаха а 1емар ду.

·        Комуникативни: берашна  1емар ду хьехархочун хаттаршна  дуьззина  я доцца жоьпаш дала. Хуур ду  шайна оьшург хата , накъосташца а , вокхаччунца а г1иллакхе бистхила.

·      Познавательни:  Берийн алсамдер ду  ойлаяр , тидам  бар , дешнаш довзар. Берийн шорлур ду фонетически кхиам. Берашна хуур ду  адамийн ц1ерашкахь доккха элп яздеш хилар.Берашна  1емар ду  шайн ц1ахь дуьйна  дешаран  кхиамаш баха  ойла т1е а  ерзина , белхан кечам  а болуш хила.

3. Личностни: берийн дозалла  хир ду нохчийн матах , лаам хир бу  и к1оргера дика 1амо ,цуьнан хазалла ган. Берашна 1емар ду кегий болуш дуьйна шайн амалехь диканиг кхио, вониг д1ататта.

Урок  д1аяхьар.

1. Маршалла  хаттар.

2. Дешаре шовкъ  кхоллар.

·        Ловзар : «Х1етал-металш».

Цхьана шерара а волуш, дег1ана тайп-тайпана волу пхи ваша? (Ц1елгаш)

Виъ ваша ву, пхоьалг1аниг - деваша? (П1елгаш)

Шина ненан цхьатера ц1е йолу пхиппа к1ант? (П1елгаш)

Аьчкан а яц, дечкан а яц, амма шена чохь массо х1ума а сацайо: екъа елахь а,коча елахь а? (П1аьлдиг)

-Х1ун ю уьш? (П1аьлдиг, п1елгаш).

-Х1ун ду церан юкъара? (Юьххьехь хеза  аз (П1).

3. 1алашо йовзийтар.

-Бераш , таханлера т1едилларш  аша шаьшша  билгалдаьхна хила дезаш ду. Шайна хазахетачу суьрташ чохь. Х1ун  кхиамаш баха дагахь ду  шу?

(Бераша дуьйцу : шаьш х1ун болх бан дагахь ду).

-Вайна тахана  девзар ду  йозанан  жима а , доккха а элпаш п1, П1  , 1емар ду  и элпаш ша-ша , дешдакъошкахь а , дешнашкахь а кхечу элпех хоьттина а яздан.

4. Йозанан жима а , доккха а элпаш п1 , П1 довзийтар , яздар.

·        Йозанан жима а , доккха а элпаш п1 , П1 довзийтар.

- Бераш , муьлха элпаш девзира вайна яханчу  урокехь? (п1 , П1).

-Схьагайта  шайгарчу элпаш юккъехь  зорбанан  жима элп п1, доккха  элп П1.

-Хьанна девза  йозанан жима элп  п1? Схьагайта и. Йозанан доккха элп П1 ? Схьагайта.

-И ши элп цхьатера ду  я тайп-тайпана ду? (Цхьатера ду).

-Маса хьаьрках пайдаэцна элп П1 яздеш? (Шина).

-Муьлханаш  ю уьш? (П, 1).

-Элп (П1) цхьалха ду , я шалха ду? (Шалха).

-Хьан делира дика жоьпаш?

·        Фонетически зарядка.

Машено сигнал муха туху ? («Шап1»)

-Муьлха аз хеза ? (П1).

-Аз (П1) мукъа ду  я мукъаза ду? (Мукъаза).

·        Йозанан  жима элп п1 яздар.

(Хьехархочо  тептарш  т1ехь яздина хила деза элп п1. Уьн т1ехь а гойту элп  п1  муха яздан  деза).

п1 п1 п1 п1 п1 п1 п1 п1 п1 п1 п1 п1 п1 п1 п1 п1 п1

-Д1аязде  и элпаш  .Хазачу элпашна т1ехула т1адамаш дахка.

-Х1ун кхиамаш бехи аша?

·        Дешдакъошкахь  йозанан жима элп п1  яздар.

(Уьн т1е д1аяздо  дешдакъош )

п1а  п1о  п1у  п1и  п1е

Д1аязде и дешдакъош. Д1аязде уьш шайн тептарш  т1е.

-Х1ун кхиамаш бехи аша?

·        П1елгаш дешан схема х1оттор.

-Х1етал-метал хаьийла шуна:

Цхьана г1айби т1е вижина пхи ваша.(П1елгаш)

-Маса дешдакъа ду  П1ЕЛГАШ   дешан? Муьлханиг ду хьалхара? Шолг1а?

-Муьлханиг ду хьалхара  аз? (П1).

 -Аз (П1) мукъа ду  я мукъаза ду? (Мукъаза).

-Муьлханиг ду шолг1а  аз? (Э).

-Аз (Э)  мукъа ду я мукъаза ду? (Мукъа).

Муьлханиг ду кхоалг1а   аз? (Л).

 -Аз (Л) мукъа ду  я мукъаза ду? (Мукъаза).

-Муьлханиг ду доьалг1а  аз ? (Г).

-Аз (Г)  мукъа ду я мукъаза ду? (Мукъаза).

-Муьлханиг ду пхоьалг1а  аз ? (А).

-Аз (А)  мукъа ду я мукъаза ду? (Мукъаза).

-Муьлханиг ду йолхалг1а  аз ? (Ш).

-Аз (Ш)  мукъа ду я мукъаза ду? (Мукъаза).

-Маса  аз ду дашехь? Маса элп ду? Маса еък1ов хила еза схемин?

-Х1отта е схема.(Доски т1ехь х1отта йо).

Ц1 С

С

Ц1 С

С

-Х1ун кхиамаш бехи аша?

5. Сада1аран миноташ.

        П1елгаш

Оха язди, дукха язди,

Йозано тхан п1елгашк1адди.

П1елгаш, 1адда ма 1елаш,

 Хьалхий- т1аьхьий идалаш.

Кхийса-кхийса-кхийсалуш,

Ида, ида, к1ад ца луш.

Мохо бецаш лестайо,

Д1а а,схьа а техкайо.

П1елгаш, мохах шу ма кхера,

Ловза лелхаш,шайн сакъера.

6. Йозанан жима элп п1 дешнашкахь , дешдакъошкахь  яздар.

·        Дешнашкахь  йозанан жима элп п1 яздар.

Уьн т1е д1аяздо дешнаш.

Пелхьо, п1елг, п1енда, п1ераска,

х1умп1ар , хьуьжар, пиллиг.

-Д1адеша и дешнаш. Маса дешдекъах лаьтта  ХЬУЬЖАР дош?  П1ЕНДА?

-Д1аязде и дешнаш дешдакъошка  а  доькъуш.

·        Предложенеш язъяр.

Уьн т1е д1аязйо предложенеш.

Исмаь1ала шеен  п1елг хадийра. Лайлаа д1абихкира иза.

-Д1аеша хьалхара  предложении. Стенах лаьцна ю иза? Шолг1аниг?

-Д1аязъе и предложенеш  тептарш т1е.

-Х1ун кхиамаш бехи аша?

7. Жам1 дар.

-Муьлха элп  девзи вайна? (П1).

-П1 элпо  муьлха  аз билгалдо? (П1).

-Аз (П1)  мукъа ду  я мукъаза  ду?

Муьлхачу дешнашкахь юьххьехь хеза и аз? Юккъехь ? Чаккхенгахь?

8. Рефлекси.

-Х1ун кхиамаш бехи аша? Хьан бина шен  болх дика кхочуш?

-Кхана  а дуьйла шайн белхан план а х1оттаяй , и кхочушбан г1ирс а хилийта шайгахь.

85-г1а  урок.

Урокан ц1е: « Йозанан  жима а , доккха а элпаш  п1 , П1  яздар».

1алашо: йозанан   жима а , доккха а  элпаш  п1 , П1 кхин д1а а  довзийтар. Уьш   шаьш а  , дешдакъошкахь а  яздан  1амор.

Кхочушдан лерина жам1аш:

1 .Предметни: берашна кхин д1а а девзар ду йозанан  жима а , доккха а элп а п1 , П1  .  1емар ду  уьш  нийса  а ,хаза а дешдакъошкахь а , дешнашкахь а яздан.

2.  Метапредметни:

·        Регулятивни: берашна  хуур ду  шайн белхан план  х1отто, оцу планан рог1алла а ларъеш дика деша. Берашна 1емар ду  вовшийн кхиамех  самукъадала , вовшашна г1о дан. Берашна  хуур ду  шайн кхиамаш бовза  , царех пайдаэца. Кхачамбацарийн бахьнаш ган , уьш д1адаха а 1емар ду.

·        Комуникативни: берашна  1емар ду хьехархочун хаттаршна  дуьззина  я доцца жоьпаш дала. Хуур ду  шайна оьшург хата , накъосташца а , вокхаччунца а г1иллакхе бистхила.

·      Познавательни:  Берийн алсамдер ду  ойлаяр , тидам  бар , дешнаш довзар. Берийн шорлур ду фонетически кхиам. Берашна хуур ду  адамийн ц1ерашкахь доккха элп яздеш хилар.Берашна  1емар ду  шайн ц1ахь дуьйна  дешаран  кхиамаш баха  ойла т1е а  ерзина , белхан кечам  а болуш хила.

3. Личностни: берийн дозалла  хир ду нохчийн матах , лаам хир бу  и к1оргера дика 1амо ,цуьнан хазалла ган. Берашна 1емар ду кегий болуш дуьйна шайн амалехь диканиг кхио, вониг д1ататта.

Урок  д1аяхьар.

1. Маршалла  хаттар.

2. Дешаре шовкъ  кхоллар.

·        Ловзар: «Караде дош».

-Уггаре  йоккхачу б1аьвна т1ера д1адеша дош.Муьлха дош ду иза? (П1ендаг1а).

-Муьлха  аз хеза  п1ендаг1а дашна хьалхахь? (П).

-Кхин даладе масалаш  аз (П1) юьххьехь долуш? (П1елг, п1аьлдиг).

3. 1алашо йовзийтар.

Бераш , таханлера т1едилларш  аша шаьшша  билгалдаьхна хила дезаш ду. Шайна хазахетачу суьрташ чохь. Х1ун  кхиамаш баха дагахь ду  шу?

(Бераша дуьйцу : шаьш х1ун болх бан дагахь ду).

-Вайна тахана  кхин д1а а девзар ду  йозанан  жима а , доккха а элпаш п1, П1  , 1емар ду  и элпаш ша-ша , дешдакъошкахь а , дешнашкахь а кхечу элпех хоьттина а яздан.

4. Йозанан жима а , доккха а элпаш п1 , П1яздар.

·        Йозанан жима элпаш  п1 яздар.

(Хьехархочо тептарш  т1е д1аязбина  хила беза  мог1анаш).

·         Йозанан доккха элпаш П1 яздар.

(Хьехархочо уьн т1ехь гойту , муха яздан деза  йозанан доккха элп П1).

П1 П1 П1 П1 П1 П1 П1 П1 П1 П1 П1 П1 П1 П1 П1 П1

-Д1аязде элп  П1 тептарш  т1е.

-Х1ун кхиамаш  бехи аша?

·        Йозанан доккха элп П1  дешдакъошкахь яздан 1амор.

П1а   П1о   П1у  П1и  П1е

-Д1адеша  и дешдакъош. Д1аязде уьш шайн тептарш т1е.

-Х1ун кхиамаш  бехи аша?

5. Сада1аран  миноташ.    

(П1елгаш метах дохуш йоьшу xlapa байташ)

Х1оршма бу сан г1оьнчий:

Кегий к1ентий, йо1арий.

Хьайна лаахь, шина декъе

Берзош, уьш ахь бекъа:

Лаахь - иштта, лаахь - вуьшта, (

Куьйгашхьала а дохуьйтий,

0ьг1аз гlyp бац цкъа а! п1елгаш шина декъе

доькъуш, байташ йоьшу).

6. 1амийнарг  т1еч1аг1дар.

·        Дешнашкахь  йозанан жима а , доккха  а элпаш  п1, П1 яздар.

П1ераска, х1уттут , к1ант , ц1азам , ч1ара, т1ам.

-Д1адеша дешнаш. Маса дешдакъа ду Т1АМ дашехь? (Цхьаъ).

-Х1унда? (Цхьаъ мукъа аз ду , цундела цхьаъ дешдакъа  ду).

-П1ЕРАСКА дашехь масса  мукъа элп ду? (Кхоъ).

-Маса дешдакъа  хир ду? (Кхоъ).

-Д1аязде массо а  дашера хьалхара  элпаш.

П1  х1  к1  ц1  ч1  т1.

-Х1ун ду церан цхьатера? (Шолг1а меже ю элп 1).

·        Предложенеш язъяр.

    Сан куьйган пхи п1елг бу. Нана п1елг. Хьажо п1елг.

Юккъера п1елг. Маза п1елг. Ц1аза п1елг.

-Д1аязъе  предложенеш.

7. Жам1 дар.

-Чакхъяккха  сан ойла:

П1елг , п1енда , п1аьлдиг дешнашкахь хеза аз ….(П1).

-Аз (П1)  ца лакхало , цундела иза  ду  …(мукъаза).

-Аз (П1) йозанехь билгалдо жима  , доккха а элпашца..( п1 , П1).

8. Рефлекси.

-Х1ун кхиамаш бехи аша?

-Шаьш кхана бен болу болх билгалбаккха