Конспект урока по чеченскому языку на тему "Элпаш Юь,юь яздар", (1-ра класс).

79-г1а  урок.

Урокан ц1е: « Йозанан  жима а , доккха а элпаш  юь,Юь яздар».

1алашо: йозанан   жима а , доккха а  элпаш  юь,Юь довзийтар. Уьш   шаьш а  , дешдакъошкахь а  яздан  1амор.

Кхочушдан лерина жам1аш:

1 .Предметни: берашна девзар ду йозанан  жима а , доккха а элп а  юь,Юь.  1емар ду  уьш  нийса  а ,хаза а дешнашкахь  яздан.Берашна  девзар ду  я элпо лелош  долу  г1ууллакх(ши аз билгалдо  дешан юьххьехь а , мукъачу элпана  т1ехьа  нисделча ).

2.  Метапредметни:

·        Регулятивни: берашна  хуур ду  шайн белхан план  х1отто, оцу планан рог1алла а ларъеш дика деша. Берашна 1емар ду  вовшийн кхиамех  самукъадала , вовшашна г1о дан. Берашна  хуур ду  шайн кхиамаш бовза  , царех пайдаэца. Кхачамбацарийн бахьнаш ган , уьш д1адаха а 1емар ду.

·        Коммуникативни: берашна  1емар ду хьехархочун хаттаршна  дуьззина  я доцца жоьпаш дала. Хуур ду  шайна оьшург хата , накъосташца а , вокхаччунца а г1иллакхе бистхила.

·      Познавательни:  Берийн алсамдер ду  ойлаяр , тидам  бар , дешнаш довзар. Берийн шорлур ду фонетически кхиам. Берашна хуур ду  адамийн ц1ерашкахь доккха элп яздеш хилар.Берашна  1емар ду  шайн ц1ахь дуьйна  дешаран  кхиамаш баха  ойла т1е а  ерзина , белхан кечам  а болуш хила.

3. Личностни: берийн дозалла  хир ду нохчийн матах , лаам хир бу  и к1оргера дика 1амо ,цуьнан хазалла ган. Берашна 1емар ду кегий болуш дуьйна шайн амалехь диканиг кхио, вониг д1ататта.

Урок  д1аяхьар.

1. Маршалла  хаттар.

2. Дешаре шовкъ  кхоллар.

·        Х1етал-метал хаьийла шуна:

Абатехь со оьшуш ду,

Цунна  дукха  дезаш ду.

Абатехь сан йиша ю,

Сох и ч1ог1а тера ю.

Амма хьайна довза лаахь

Ган а , довза  аьтту бу хьан.

Деша  дешнаш : юьхьиг,

Юькъа , юьртахь , юьхьк1ам

-Билгалдаккха  хьалхахь дерг.

Ала бераш: девзий шуна,

Юьхьк1ам дешча гуш а дерг? (Юь).

-Муьлха  элп  ду  цуьнан йиша? (Ю).

-Х1ун хаьа  шуна Ю элпах лаьцна? (Ю элпо ши аз билгалдо дешан юьххьехь , мукъачу элпана т1ехьахь хилча).

-Юь элп цуьнан йиша хилча , Юь элпан хир юй иштта башхаллаш? (Берийн жоьпаш).

·        ЮЬХЬ  дош фонетически таллар, схема х1оттор.

-Маса дешдакъа ду  ЮЬХЬ дешан?

-ала ЙЙУЬХЬ. Муьлха аз хеза хьалхахь? (Й).

-Аз (Й)  мукъа ду я мукъаза  ду? (Мукъаза).

-Ала ЙУЬУЬХЬ .Муьлха аз хеза шолг1а? (Уь).

-Аз (Уь) мукъа  ду  я мукъаза ду? (Мукъа).

-Ала ЙУЬХЬХЬ. Муьлха аз  хеза кхоалг1а? (Хь).

-Аз (Хь) мукъа  ду  я мукъаза ду? (Мукъаза).

-Маса  элп ду ЮЬХЬ дашехь? (Шиъ).

-Маса  аз ду? (Кхоъ).

-Х1унда ду  ЮЬХЬ дашехь ши аз , кхо элп? (Берийн жоьпаш).

-Юь  элпо ши аз билгалдо дешан юьххьехь , мукъачу  элпана т1ехьа.

-Йилла  схема.

Ц1 С

С

-Х1ун керланиг хии шуна? (Юь  элпо шиъ  аз билгалдо  дешан юьххьехь , мукъачу элпана  т1ехьахь хилча).

-Муьлха  аьзнаш ду  уьш? (Й,Уь).

3. 1алашо йовзийтар.

-Бераш , таханлера т1едилларш  аша шаьшша  билгалдаьхна хила дезаш ду. Шайна хазахетачу суьрташ чохь. Х1ун  кхиамаш баха дагахь ду  шу?

(Бераша дуьйцу : шаьш х1ун болх бан дагахь ду).

-Вайна тахана  девзар ду  йозанан  жима а , доккха а элпаш юь ,Юь. 1емар ду  и элпаш ша-ша дешнашкахь а кхечу элпех хоьттина а яздан.

4. Йозанан жима а , доккха а элпаш юь,Юь довзийтар , яздар.

·        Йозанан жима а , доккха а элпаш юь,Юь довзийтар.

- Бераш , муьлха элпаш девзира вайна яханчу  урокехь? (юь,Юь).

-Схьагайта  шайгарчу элпаш юккъехь  зорбанан  жима элп юь, доккха  элп Юь.

-Хьанна девза  йозанан жима элп  юь ? Схьагайта и. Йозанан доккха элп Юь ? Схьагайта.

-И ши элп цхьатера ду  я тайп-тайпана ду? (Цхьатера ду).

-Юь элп яздеш масса хьаьрках пайдаэцна? (Шина).

-Муьлханаш ю уьш? (Й, Уь).

-Элп Юь цхьалха ду я шалха ду? (Шалха).

-Хьан делира дика жоьпаш?

Йозанан  жима элп юь яздар.

 юь юь юь юь юь юь юь юь юь юь юь юь

-Д1аязде и элпаш . Хазачу элпашна т1ехула т1адамаш дахка.

-Х1ун кхиамаш бехи аша?

·        Дешнашкахь  йозанан жима элп юь яздар.

(Уьн т1е д1аяздо дешнаш).

Юьхк , юькъа , юьхь, юьхьиг , юьртахь ,юьстаха ,юьхьк1ам.

-Д1адеша и дешнаш. Маса дешдекъах лаьтта  ЮЬСТАХА дош? 

ЮЬСТАХА дашехь мича меттехь ду элп Ю?(Юьххьехь).

-Дешан юьххьехь хилча х1ун г1уллакх леладо Ю элпо? (Ши аз билгалдо).

-Муьлха  аьзнаш ду  уьш? (Й,Уь).

-Маса  элп ду ЮЬСТАХА дашехь? (Ялх).

-Маса  аз ду? (Ворх1).

-Д1аязде  и дешнаш.

-Х1ун кхиамаш бехи аша?

5. Сада1аран миноташ.

Вай яздира, яздира,

Куьйган  п1елгаш  к1адделира.

Вай жиммасадо1ур ду,

Т1аккха юха а яздийр ду.

6. 1амийнарг  т1еч1аг1дар.

·        Предложенеш  язъяр.

(Уьн т1е д1аязйо предложенеш).

     1уьйранна хьалххе хьалаг1отту Юсуп. Ша д1атабо цо

шен мотт . Сабанца юьхь юьлу.

-Д1аеша предложенеш. Маса дош ду хьалхарчу предложенехь? (Диъ).

-Муьлханиг ду хьалхара ? Шолг1а? Кхоалг1а? Доьалг1а? Муха къастайо предложенеш  йозанехь вовшех? Муьлхачу элпаца яздо предложенехь хьалхара дош?

·        Ловзар : «Де-буьйса».

-Бераш , аса д1аэр ду тайп-тайпана дешнаш. Аса  Юэлп хьалхахь долуш дош алахь д1адийша. Юь долуш дош  алахь хьалаг1овтта.

    Юьхь, юкъарло, юза, юьхьк1ам, юькъа , Юшаъ, Юнади, юьстаха, юьхк, юххе , юрт, юьртахь ,юкъара.

·        Кхоллараллин болх.

-Бераш вай ян еза жима проект Юь элпах лаьцна.

-Вай кечбина г1ирс берриге Юь элпах лаьцна бу. Иза вай цхьана  кехат  т1е д1анисбан беза. Х1ун латор ю цу т1е  дуьххьара? (Юьхкан сурт)

-Х1унда латош  ду и сурт дуьххьара? (Элп Юь юьхк дашехь ду).

-Х1ун латор ю шолг1а? (Элаш  яздийр ду : зорбанан а , йозанан а).

-Муьлха  аьзнаш билгалдо Юь элпо? (Й,УЬ).

-Х1ун дийр ду  царна? (Д1аяздийр ду).

-Хьанна хаьа байт Юь элпах лаьцна? Д1аязъе.

-Дешнаш а яздан  мегар ду  цу т1е.

-Схьадийца шайн проектах лаций.

-Х1ун кхиамаш бехи аша?

 

7. Жам1 дар.

-Муьлха элп  девзи вайна? (Юь).

-Маса билгалдо Юь элпо ши аз?(Дашна юьххьехь , мукъачу элпана т1ехьахь хилча).

-Юь элпо  муьлха  аьзнаш билгалдо? (Й,Уь).

-Аз (Й)  мукъа ду  я мукъаза  ду?Аз (Уь)?

8. Рефлекси.

-Х1ун кхиамаш бехи аша? Хьан бина шен  болх дика кхочуш?

-Кхана  а дуьйла шайн белхан план а х1оттаяй , и кхочушбан г1ирс а хилийта шайгахь.