Конспект урока по истории Казахстана на тему Сәулет өнері (7 класс)

Мерзімі:

Сынып:7

Пән: Қазақстан тарихы

Сабақтың тақырыбы: Сәулет өнері және оның ерекшеліктері.

Сабақтың мақсаты:

•         Білімділік: Қазақстанның ХІҮ-ХҮ ғасырлардағы сәулет өнерінің ескерткіштері туралы, оларды салуға қолданылған материалдардың ерекшеліктері туралы түсінік беру

•          Дамытушылық: Қазақстан аумағындағы сәулет өнерінің ескерткіштерін салыстыра отырып, оқушылардың танымдық қабілетін дамытып, өз бетінше қорытынды жасауға, ізденуге дағдыландыру

•          Тәрбиелік: оқушыларды өз елінің тарихи ескерткіштері мен ұлттық құндылықтарын құрметтеуге тәрбиелеу, өнерге деген қызығушылығын тудыру

Көрнекілігі: интербелсенді тақта, кеспе қағаздар, суреттер

Сабақтың түрі: Аралас сабақ

Сабақтың кезеңдері:

1.  Ұйымдастыру кезеңі

- амандасу, кезекшінің есебі тыңдалады. Оқушылар екі топқа бөлініп отырады.

2. Үй тапсырмасын сұрау: әр оқушыға таратылады. Тексерген кезде бір-бірімен ауысып, тексереді

1-топқа тапсырма: Домино

 

2-топқа тапсырма: сөзді тауып ата

Ш – шаңырақ – киіз үйдің төбесі

У – уық – кереге мен шаңырақты жалғастыратын ағаш

Ф – фольклор – ауыз әдебиетінің туындылары

И – Ислам діні – қазақ жеріне 10 ғ. тарала бастаған дін

К – кереге – киіз үйдің қабырғасы, киіз үй – көшпелі қазақтардың баспанасы

Р – рухани мәдениет – халықтың жан дүниесінің көрінісі

О – отқа табыну – шамандық наным-сенімнен қалған ырым

Т – тасаттық – қуаңшылық жылдарда тәңірге сиыну ырымы

Б – бойтұмар – тіл-көзден сақтайтын тұмар

Оқушыларға сәулет өнерінің ескерткіштері бейнеленген суреттер көрсетіледі

-    Сонда, балалар, бүгінгі біздің тақырыбымыз қандай деп ойлайсыңдар?

-    Сәулет ескерткіштері

-    Бүгінгі біздің сабағымыздың мақсаты қандай?

Ой қозғау:

-    14-15 ғ. сәулет ескерткіштерімен танысу

-    Біз 10-12ғ. сәулет ескерткіштерімен таныстық. Атап беріңдерші

-    Айша-бибі кесенесі, Бабаджа қатын кесенесі, шығыс моншалары

-    Сәулет ескерткіштері қандай топтарға бөлінеді?

-    Діни ғимараттар, кесенелер, моншалар

Мағынаны ажырату:

Топтастыру жасау: сәулет өнері деген не?

 

Сурет қиындылары таратылады. Оқушылар оларды құрастыру қажет. Екі сурет шығады: Қожа Ахмет Йасау кесенесі және ою-өрнек. Оқушылар екі топқа бөлінеді: 1. Кесенелер; 2. Қолданбалы өнер.  Тапсырмасы бар карточка таратылады. Олар тапсырманы алып , дайындалады. (10 мин)

1-топ тапсырмаы: кестені толтыр: 14-15 ғасырлардағы Қазақстандағы кесенелер. постерге жасау. ортаға шығып қорғайды.

Кесене атауы	Салынған уақыты мен жері	Сипаттамасы
Арыстан-баб кесенесі	Отырар қаласының батыс жағында 3 км жерде, Сырдария өзеніне жақын орналасқан. –Арыстан баб 7-8 ғ. өмір сүрген. Кесене құлап қалған соң, Әмір Темір 14ғ. қайта салғызды.	Екі бөлмеден тұрады, төбесі күмбезбен көтерілген. 19 ғасырда бірнеше рет жөндеуден өтті
Қожа Ахмет Йасауи кесенесі	Әмір Темір 1397 ж. бұйрық берген. Түркістан қаласының дәл ортасында салынған	Кесене аумағы 46,5x65,5м. биіктігі 37,5м. қасбеті шығысқа қарап, екі биік күмбезді. Орталық бөлме арқылы кесененің ішіндегі үлкенді-кішілі 35 бөлмеден тұрады. Ең негізгісі – кітапхана. 1399ж. залдың ортасында үлкен тайқазан орнатылған. Оңтүстік жағында үлкен ақсарай, кіші ақсарай бар. Олардың ішінде атақты адамдар жерленген. Басты бөлме – көрхана Ахмет Йасаудің мүрдесі қойылған.
Көккесене	Ақ Орданың астанасы болған Сығанақ қаласының маңында, Төменарық кентінің солтүстік-батысында 8 км жерде орналасқан	Бір күмбезді кесене. Қасбетінде кіре беріс аркасы сүйірленіп, өте сәнді жасалған. Қабырғаларының сырты Алаша хан күмбезі секілдіқыштан, кілем өрнегң үлгісіне ұқсатып қаланған. Қазіргі кезде жұрнағы ғана қалған
Алаша хан кесенесі	14-15ғ. арасындағы сәулет өнерінің басты ескерткіші. Ұлытау ауданындағы Қаракеңгір өзенінің жағасында салынған.	Іргесі текшеленіп қаланып, төбесі күмбезделген. Кіре беріс маңдай алдыкиіз үйдің қос қанатты сықырлауық есігі тәрізді. Күмбездің екі жақтауы мен маңдайшасы өрнекті кірпіштен қос сызықша етіп қатар өрілген. Қабырғалары сыртқы жағынан кереге көзді кілем тәрізді өрнектеліп қаланған. Қабырғасында қазақтың дәстүрлі ою-өрнегі қолданылған.
Рабиға сұлтан Бегімнің кесенесі	15ғ. екінші жартысындасалынған жартылай сақталған Қода Ахмет Йасауи ,имаратының шығыс жағында 60м жерде орналасқан.	Басына қойылған құлпытасы Ахмет Йасауи күмбезінің ішінен табылды. Мүнда қалай келгені белгісіз. Құлпытастағы жазуда Бегімнің Әмір Темір ұлы Ұлықбектің қызы екендігі, 1485 ж. қаза болғандығы жазылған.

-              Қожа Ахмет Йасауи күмбезін салғызуда Әмір Темір қандай мақсат көздеді?

2-топ тапсырмасы: қолданбалы өнерге сипаттама беріп, оны қолданып бір ғимараттың суретін салу. тақтаға шығып қорғайды

 

- орта ғасырлардағы және қазіргі кезеңдегі ғимараттардың ерекшеліктері қандай?

4. Бекіту:

Тест

1.     Аталған сәулет өнері ескерткіштерінің қайсысы иоңғол шапқыншылығынан кейін салынған

а) Айша бибі кесенесі

в) Білеулі ғимараты

с) Арыстан – баб кесенесі

д) Ақыртас ғимараты

2.     Әмір Темірдің бұйрығымен тұрғызылған сәулет өнерінің ғажайып туындысы

а) Қожа Ахмет Йасауи кесенесі

в) Алаша хан кесенесі

с) Боран мұнарасы

д) Бабаджа-қатын кесенесі

3.     Қожа Ахмет Йасауи кесенесі қай жылы салынды?

а) 1933 ж

в) 1399 ж.

с) 1379 ж

д) 1397 ж.

4.     Қожа Ахмет Йасауи кесенесі неше бөлмеден тұрады?

а) 46

в) 35

с) 18

д) 65

5.     15ғ. екінші жартысында жартылай салынған ескерткіш

а) Ақыртас

в) Боран мұнарасы

с) Көккесене

д) Рабиға Сұлтан Бегімнің кесенесі

6.     14-15 ғасырларда далалық сәулет өнерінің үлгісінде салынған ескерткіш

а) Аяққамыр күмбезі

в) Мырзарабат сардобасы

с) Алаша хан кесенесі

д) Дың ескерткіштері

7.     Қолданбалы өнердің орта ғасырдағы осы уақытқа дейін ашылмай отырған өзіне тән құпиясы

а) Рабиға Бегімнің құлпытасының Қожа Ахмет Йасауи кесенесінде табылғандығы

в) әйнек сыр жалатылған кірпіштерлегі сырдың құпиясы

с) Әмір Темірдің Қожа Ахмет Йасауиге кесене тұрғызғандығы

д)  Ақыртас ғимаратының аяқталмай қалуы

5.     Қорытынды: «Даңқ аллеясы» бірнеше оқушы шығып, сабақтан не алғанын 30 секунд ішінде айтып шығу

6.     Үй тапсырмасы: §34, мазмұндау, қосымша мәлімет

7.     Бағалау . оқушылар бір-бірін бағалайды. мқғалім жиынтық баға қояды

Краткое описание документа:

Мерзімі:

Сынып:7

Пән: Қазақстан тарихы

Сабақтың тақырыбы:Сәулет өнері және оның ерекшеліктері.

Сабақтың мақсаты:

•         Білімділік: Қазақстанның ХІҮ-ХҮ ғасырлардағы сәулет өнерінің ескерткіштері туралы, оларды салуға қолданылған материалдардың ерекшеліктері туралы түсінік беру

•          Дамытушылық: Қазақстан аумағындағы сәулет өнерінің ескерткіштерін салыстыра отырып, оқушылардың танымдық қабілетін дамытып, өз бетінше қорытынды жасауға, ізденуге дағдыландыру

•          Тәрбиелік: оқушыларды өз елінің тарихи ескерткіштері мен ұлттық құндылықтарын құрметтеуге тәрбиелеу, өнерге деген қызығушылығын тудыру

Көрнекілігі: интербелсенді тақта, кеспе қағаздар, суреттер

Сабақтың түрі: Аралас сабақ

Сабақтың кезеңдері:

1.  Ұйымдастыру кезеңі

- амандасу, кезекшінің есебі тыңдалады. Оқушылар екі топқа бөлініп отырады.

2. Үй тапсырмасын сұрау: әр оқушыға таратылады. Тексерген кезде бір-бірімен ауысып, тексереді

1-топқа тапсырма: Домино

                             

2-топқа тапсырма: сөзді тауып ата

Ш – шаңырақ – киіз үйдің төбесі

У – уық – кереге мен шаңырақты жалғастыратын ағаш

Ф – фольклор – ауыз әдебиетінің туындылары

И – Ислам діні – қазақ жеріне 10 ғ. тарала бастаған дін

К – кереге – киіз үйдің қабырғасы, киіз үй – көшпелі қазақтардың баспанасы

Р – рухани мәдениет – халықтың жан дүниесінің көрінісі

О – отқа табыну – шамандық наным-сенімнен қалған ырым

Т – тасаттық – қуаңшылық жылдарда тәңірге сиыну ырымы

Б – бойтұмар – тіл-көзден сақтайтын тұмар

Оқушыларға сәулет өнерінің ескерткіштері бейнеленген суреттер көрсетіледі

-    Сонда, балалар, бүгінгі біздің тақырыбымыз қандай деп ойлайсыңдар?

-    Сәулет ескерткіштері

-    Бүгінгі біздің сабағымыздың мақсаты қандай?

Ой қозғау:

-    14-15 ғ. сәулет ескерткіштерімен танысу

-    Біз 10-12ғ. сәулет ескерткіштерімен таныстық. Атап беріңдерші

-    Айша-бибі кесенесі, Бабаджа қатын кесенесі, шығыс моншалары

-    Сәулет ескерткіштері қандай топтарға бөлінеді?

-    Діни ғимараттар, кесенелер, моншалар

Мағынаны ажырату:

Топтастыру жасау: сәулет өнері деген не?

               

Сурет қиындылары таратылады. Оқушылар оларды құрастыру қажет. Екі сурет шығады: Қожа Ахмет Йасау кесенесі және ою-өрнек. Оқушылар екі топқа бөлінеді: 1. Кесенелер; 2. Қолданбалы өнер.  Тапсырмасы бар карточка таратылады. Олар тапсырманы алып , дайындалады. (10 мин)

1-топ тапсырмаы: кестені толтыр: 14-15 ғасырлардағы Қазақстандағы кесенелер. постерге жасау. ортаға шығып қорғайды.

Кесене атауы

Салынған уақыты мен жері

Сипаттамасы

Арыстан-баб кесенесі

Отырар қаласының батыс жағында 3 км жерде, Сырдария өзеніне жақын орналасқан. –Арыстан баб 7-8 ғ. өмір сүрген. Кесене құлап қалған соң, Әмір Темір 14ғ. қайта салғызды.

Екі бөлмеден тұрады, төбесі күмбезбен көтерілген. 19 ғасырда бірнеше рет жөндеуден өтті

Қожа Ахмет Йасауи кесенесі

Әмір Темір 1397 ж. бұйрық берген. Түркістан қаласының дәл ортасында салынған

Кесене аумағы 46,5x65,5м. биіктігі 37,5м. қасбеті шығысқа қарап, екі биік күмбезді. Орталық бөлме арқылы кесененің ішіндегі үлкенді-кішілі 35 бөлмеден тұрады. Ең негізгісі – кітапхана. 1399ж. залдың ортасында үлкен тайқазан орнатылған. Оңтүстік жағында үлкен ақсарай, кіші ақсарай бар. Олардың ішінде атақты адамдар жерленген. Басты бөлме – көрхана Ахмет Йасаудің мүрдесі қойылған.

Көккесене

Ақ Орданың астанасы болған Сығанақ қаласының маңында, Төменарық кентінің солтүстік-батысында 8 км жерде орналасқан

Бір күмбезді кесене. Қасбетінде кіре беріс аркасы сүйірленіп, өте сәнді жасалған. Қабырғаларының сырты Алаша хан күмбезі секілдіқыштан, кілем өрнегң үлгісіне ұқсатып қаланған. Қазіргі кезде жұрнағы ғана қалған

Алаша хан кесенесі

14-15ғ. арасындағы сәулет өнерінің басты ескерткіші. Ұлытау ауданындағы Қаракеңгір өзенінің жағасында салынған.

Іргесі текшеленіп қаланып, төбесі күмбезделген. Кіре беріс маңдай алдыкиіз үйдің қос қанатты сықырлауық есігі тәрізді. Күмбездің екі жақтауы мен маңдайшасы өрнекті кірпіштен қос сызықша етіп қатар өрілген. Қабырғалары сыртқы жағынан кереге көзді кілем тәрізді өрнектеліп қаланған. Қабырғасында қазақтың дәстүрлі ою-өрнегі қолданылған.

Рабиға сұлтан Бегімнің кесенесі

15ғ. екінші жартысындасалынған жартылай сақталған Қода Ахмет Йасауи ,имаратының шығыс жағында 60м жерде орналасқан.

Басына қойылған құлпытасы Ахмет Йасауи күмбезінің ішінен табылды. Мүнда қалай келгені белгісіз. Құлпытастағы жазуда Бегімнің Әмір Темір ұлы Ұлықбектің қызы екендігі, 1485 ж. қаза болғандығы жазылған.

-         Қожа Ахмет Йасауи күмбезін салғызуда Әмір Темір қандай мақсат көздеді?

2-топ тапсырмасы: қолданбалы өнерге сипаттама беріп, оны қолданып бір ғимараттың суретін салу. тақтаға шығып қорғайды

   

- орта ғасырлардағы және қазіргі кезеңдегі ғимараттардың ерекшеліктері қандай?

4. Бекіту:

Тест

1.     Аталған сәулет өнері ескерткіштерінің қайсысы иоңғол шапқыншылығынан кейін салынған

а) Айша бибі кесенесі

в) Білеулі ғимараты

с) Арыстан – баб кесенесі

д) Ақыртас ғимараты

2.     Әмір Темірдің бұйрығымен тұрғызылған сәулет өнерінің ғажайып туындысы

а) Қожа Ахмет Йасауи кесенесі

в) Алаша хан кесенесі

с)Боран мұнарасы

д) Бабаджа-қатын кесенесі

3.     Қожа Ахмет Йасауи кесенесі қай жылы салынды?

а) 1933 ж

в) 1399 ж.

с) 1379 ж

д) 1397 ж.

4.     Қожа Ахмет Йасауи кесенесі неше бөлмеден тұрады?

а) 46

в) 35

с) 18

д) 65

5.     15ғ. екінші жартысында жартылай салынған ескерткіш

а) Ақыртас

в) Боран мұнарасы

с) Көккесене

д) Рабиға Сұлтан Бегімнің кесенесі

6.     14-15 ғасырларда далалық сәулет өнерінің үлгісінде салынған ескерткіш

а) Аяққамыр күмбезі

в) Мырзарабат сардобасы

с) Алаша хан кесенесі

д) Дың ескерткіштері

7.     Қолданбалы өнердің орта ғасырдағы осы уақытқа дейін ашылмай отырған өзіне тән құпиясы

а) Рабиға Бегімнің құлпытасының Қожа Ахмет Йасауи кесенесінде табылғандығы

в) әйнек сыр жалатылған кірпіштерлегі сырдың құпиясы

с) Әмір Темірдің Қожа Ахмет Йасауиге кесене тұрғызғандығы

д)  Ақыртас ғимаратының аяқталмай қалуы

5.     Қорытынды: «Даңқ аллеясы» бірнеше оқушы шығып, сабақтан не алғанын     30 секунд ішінде айтып шығу

6.     Үй тапсырмасы: §34, мазмұндау, қосымша мәлімет

7.     Бағалау . оқушылар бір-бірін бағалайды. мқғалім жиынтық баға қояды