Конспект урока по родной(крымскотатарской) литературе Риваетлер-халкънынъ джанлы тарихы"(7 класс)

Дерс№________  кечирильген куню________   сыныф___________

Оджа:__________________________

Къырымтатар эдебиятынынъ дерс конспекти

Дерснинъ мевзусы: Риваетлер-халкънынъ джанлы тарихы.

Э.н.№1Риваетлернинъ жанр хусусиетлери

Дерснинъ макъсады:

1.    Ривает акъкъында малюмат берюв, оны талиль этюв;

2.    Талебелерни риваетлернен таныштырув.

3.    Ана Ватанымызгъа севги ашламакъ.

Планлаштырылгъан нетиджелер:

Огретиджи УДД: коллектив иш вакътында проблемли суаллер къоймакъ ве оларгъа джевап бермек; ХАЯ жанрларны бильмек

Шахсий УУД: озь-озюне къыймет кесюв ве окъув фаалиетинде мувафакъиетли я да аксине олгъан себеплерни догъру анъламакъ ичюн чалышмакъ.;

Регулятив УДД: макъсад къоймагъа, озь ишини планлаштыра бильмек.

КоммуникативУДД: сыныфдашларнен ишбирлик беджериклигини инкишаф эттирмек, оджа ве талебелернен яхшы мунасебетте олмакъ.

Дерс чешити: Янъы мевзу анълатув

Дерс теминаты: дерслик, Алим Айдамакънынъ фотосурети,лугъат

Дерснинъ кетишаты:

1.Тешкилий къысым

Селямлашув:

2.Эв вазифесини тешкирюв.

– Халкъ агъыз яратыджылыгъына дестанлар, халкъ йырлары, халкъ масаллары, эфсанелер, лятифелер, аталар сёзлери, риваетлер, чынъ ве манелер, сайылар, эриштирювлер, тезайтымлар, тапмаджалар кирелер.

Мотивлештирюв.Дерснинъ мевзусыны бельгилев.

-Тахтада арифлер язылгъан, Шу арифлерни догъру сырагъа къойсанъыз,дерте не акъкъында,яни ХАЯ даа бир жанрнен таныш олурмыз.

(Т,В,И,Р,А,Е) (РИВАЕТ)

Янъы мевзуны анълатув.

Оджа:

– Бугунь биз сизлернен халкъ агъыз яратыджылыгъындан риваетлер болюгинен таныш оладжамыз. Ривает акъикъий вакъиа ве къараман акъкъында халкъ арасында айтылып кельген икяедир. Илькиде бу икяени тасвирлеген вакъиа ве шахсны бильген адамлар яраталар. Риваетлерде меракълы вакъиалар, хусусан халкънынъ зенгинлерге, байларгъа, мырзаларгъа къаршы куреши тасвирлене, севимли батырларнынъ джесюрлиги, къараманлыкълары косьтериле. Халкъымыз, хусусан, Алим Азамат огълу акъкъында чокътан-чокъ риваетлер яраткъан. Олардан энъ беллилери: «Къулакъсыз Алим», «Алим тойда», «Къаракъулакъ», «Къаравуллар мейданында», «Алимнинъ къапалмасы», «Сизге ким керек» ве дигерлери.

«Бинъ яшасын халкъымызнынъ Алим киби эрлери! Унутылмаз, ерде къалмаз миллетнинъ перверлери, Баба-деде топрагъында анъылмагъан къалмасын Батырнынъ абидеси даима парылдасын.» С. Усеинов.

Алим Айдамакъ XIX асырнынъ ортасында Къарасувбазарда Копюрли коюнде яшады, фукъарелешкен мырзалардан эди.  Онынъ акъкъында: Факъыр-фукъаре койлюлернинъ къорчалайыджысы, Зенгинлернинъ байлыгъыны тартып алгъан ве адий адамларгъа берген. Ич бир адамны ольдюрмеген, онынъ эсас куреши Къоркъузмакъ, тенбиелемек, озь дегенини яптырмакъ. Душманлары: Чар укюмети, зенгинлер, мырзалар. Онынъ акъкъында хатырасы: риваетлер, йырлар, шиирлер, спектакль , кинофильм, роман ве пьеса. Къарасувбазар ёлунда абидеси тикленген.

Лугъат иши:

Адалет (инсаф) –справедливость

Акъсызлыкъ –бесправие

Джесюрлик-смелость,храбрость

Муим-важный

Ривает-придание

Чеберлик (усталыкъ)-мастерство

Пекитюв.

Дерслик иле чалышув:

(суаллерге джевап берюв) с.27

Аталар сёзлер иле чалышув

Акъикъат атеште янмаз, сувда батмаз.

Акъ севгенни халкъ север.

Оджа:

– Биз насыл бир балабан болюкни огренемиз?

–(джевап)Биз шимди халкъ агъыз яратыджылыгъыны огренемиз.

Оджа:

– Халкъ агъыз яратыджылыгъынынъ насыл жанрлары бар?

(джевап) Халкъ агъыз яратыджылыгъына дестанлар, халкъ йырлары, халкъ масаллары, эфсанелер, лятифелер, аталар сёзлери, риваетлер, чынъ ве манелер, сайылар, эриштирювлер, тезайтымлар, тапмаджалар кирелер.

Дерснинъ нетиджелерини чыкъарув, баалав.

Эвге вазифе: с.26-27 окъумакъ, сёзлерни эзберлемек

Рефлексия

Оджа:

– Биз бугунь халкъ агъыз яратыджылыгъынынъ насыл жанырыны огрендик?

(джевап) Биз бугунь риваетлерни огрендик.

-Алим Азамат огълу ХАЯ насыл жанрнынъ къараманы сайыла?

(джевап) Риваетлернинъ

Дерс№________  кечирильген куню________   сыныф___________

Оджа:__________________________

Къырымтатар эдебиятынынъ дерс конспекти

Дерснинъ мевзусы: Алимнинъ къараманий омюри ве фаджиалы такъдири

Дерснинъ макъсады:

4.    Ривает акъкъында малюматны пекитюв, оны талиль этюв;

5.    Талебелерни Алим Азамат огълу акъкъында бильги берюв.

6.    Къараманларны  урьмет этюв .

Планлаштырылгъан нетиджелер:

Огретиджи УДД: коллектив иш вакътында проблемли суаллер къоймакъ ве оларгъа джевап бермек;Алим Азамат огълу акъкъында бильмек

Шахсий УУД: озь-озюне къыймет кесюв ве окъув фаалиетинде мувафакъиетли я да аксине олгъан себеплерни догъру анъламакъ ичюн чалышмакъ.;

Регулятив УДД: макъсад къоймагъа, озь ишини планлаштыра бильмек.

КоммуникативУДД: сыныфдашларнен ишбирлик беджериклигини инкишаф эттирмек, оджа ве талебелернен яхшы мунасебетте олмакъ.

Дерс чешити: Янъы мевзу анълатув

Дерс теминаты: дерслик, Алим Айдамакънынъ фотосурети,лугъат

Дерснинъ кетишаты:

1.Тешкилий къысым

Селямлашув:

2.Эв вазифесини тешкирюв.

– Халкъ агъыз яратыджылыгъына дестанлар, халкъ йырлары, халкъ масаллары, эфсанелер, лятифелер, аталар сёзлери, риваетлер, чынъ ве манелер, сайылар, эриштирювлер, тезайтымлар, тапмаджалар кирелер.

Мотивлештирюв.Дерснинъ мевзусыны бельгилев.

Алим Айдамакънынъ фотосуретлери иле дерс мевзусыны оджа ярдымы иле бельгилене.

Янъы мевзуны анълатув.

Дерслик иле чалышув с.28-29

Алим Азамат огълу 1816с Кефе уездиндеки(шимди Къарасувбазар) Копюрли койде факъыр Азамат акъайнынъ къорантасында догъгъан. Алим, баягъы вакъытлар териджилик зенаатынен огърашып,сонъра башкъа ерден иш арамагъа меджбур ола. 1844с сюргюн этильген, лякин къача. Бундан сонъ Къырым дагъларында гизленип яшай,къобаларда сакълана. Онынъ эфсаневий омрю ве куреши шу вакъытта башлана.

Адий койлюлер Алимни севе ве къорчалайлар. Байлар исе, онынъ адыны эшиткенде,къоркъуларындан къалтырап башлай экенлер.

Алим хасталана.Оны туталар,джанаварджа джезалайлар,сюргюнликке ёллайлар.

Бу фаджиа 1849солып кече.

Бундан сонъ, Алим Азамат огълу акъкъында пек чокъ эдебий эсерлер язылды.

Лугъат

Фаджиа-трагедия

Зулум-насилие

Джанавар-зверь

Джеза-наказание

Пешине тюшмек-искать

Пекитюв

Суаллерге джевап берюв

-Алим акъкъында ким не биле?

-Алимни насыл къараманнен тенъештирмек мумкюн?(Робин Гуд)

-Халкъ не ичюн Алимни севе эди? (къараманлыгъы ичюн,оларгъа ярдым эткени ичюн)

Хронологик джедвель сызмакъ

№	Алим Азамат огълу акъкъында малюмат
1	Копюрли коюнде догъды	1816 с
2	Къарасувбазарда чалышты	териджелик зенааты
3	Къабаатлана,сюргюн этиле	1844 с.
4	Къаравул къолундан къача	Эски Къырым ш.янында
5	Алимнинъ пешине чар мемурлары тюшелер	Гизленип яшагъанда,фукъарелерге ярдым эткени ичюн
6	Алимни джезалайлар	1849
7	Алим акъкъында эсерлер язылды	«Къаравуллар мейданында», «Къулакъсыз Алим», «Алим тойда» ве диг.

Рефлексия

- биз бугунь насыл эфсаневий шахыснен таныш оглдыкъ?(талебелернинъ джевабы)

-Алим акъкъында насыл малюмат акъылынъызда къалды?

-Алим ХАЯ насыл жанрнынъ къараманы сайыла?

Дерснинъ нетиджелерини чыкъарув, баалав.

Эвге вазифе:

С.28-29 окъумакъ,сёзлерни огренмек