Тема: Аваз
ияртемнәре (Звукоподражание)
Максат: 1) аваз
ияртемнәрен өйрәнү;
2) фигыльләрнең
төрле заманнарын куллану күнекмәләрен үстерү;
3) туган як табигатенә мәхәббәт тәрбияләү.
Җиһазлау:
дәреслек, кроссворд, таблица, карточкалар
Дәрес барышы
1. Оештыру
моменты
Уңай психологик
халәт тудыру
-
Исәнмесез,
укучылар. Кәефләрегез ничек?
-
Дәфтәрләргә
число язу, укучыларны дәреснең максаты белән таныштыру.
-
Без
бүген аваз ияртемнәре турында белемнәр тупларбыз. Аларның сөйләмдәге әһәмиятен
ачыклап, үз җөмләләребездә кулланырга өйрәнербез.
Фонетик
зарядка белән дәресебезне дәвам итик. Тактага язылганнарны башта бергәләп, ә
аннары аерым – аерым әйтербез.
Мнимни
– мнымны - мнемне - мнәмнә - мнамна - мномно - мнөмнө - мнумну - мнүмнү
|
Нинининни
– нынынынны - ненененне - нәнәнәннә - нанананна - нонононно - нөнөнөннө -
нунунунну - нүнүнүннү
|
2.
Өйгә
эшне тикшерү
3.
Актуальләштерү.
алмашлыкларны,
тема буенча өйрәнелгән сүзләрне искә төшерү
4.
Яңа
материал бирү
-
Таблицадан
файдаланып, аваз ияртемнәрен өйрәнү
Кеше,
кош – корт, хайван, төрле әйбер тавышларына, табигатьтәге авазларга охшатып
ясалган сүзләр аваз ияртемнәре була.
Актив
кулланылучы аваз ияртемнәре
|
Мәгънәләре
|
Келт
– келт
Шырык
– шырык
Гыж
– гыж
Дер
– дер
Кыйгак
– кыйгак
Чут
– чут
Тып
– тып
Һау
– һау
У-у-у
Фью –у
Гөр
– гөр
Без
– з
мияу
|
Сәгать
тавышы
Көлү
тавышы
Сулыш
кысылу
Өшүдән
калтырану
Казлар
тавышы
Кош
сайравы
Тамчы
таму
Эт
өрү
Җил
улау
Сызгыру
тавышы
Күгәрчен
тавышы
Озынборын
тавышы
Мәче
тавышы
|
-
Укучылар,
таблица белән таныштык. Аваз ияртемнәрен, аларның мәгънәләрен карадык. Ә хәзер,
тагы да ныграк истә калсын өчен, без алар белән җөмләләр төзеп карарбыз.
(1. Келт –
келт килгән тавышка мин сискәнеп уяндым.
2. Кичке
уеннан кайтучы яшьләрнең шырык – шырык килгән көлү тавышларын гына ишетеп
калдым.
3.
Авыруның сулышы кысыла: гыж – гыж килә иде.
4. Өшедем,
дер – дер киләм, тешләрем тешкә тия башладылар: җылынырга гына урын юк иде.
5.
Көньякка китүче кыйгак – кыйгак каз тавышлары табигатьтә көз патшасы хакимлек
итә башлавын раслый иде.
6. Чут –
чут килеп сайраучы сандугач – су буен ямьләндерүче.
7. Тып та
тып түбә кыекларыннан язгы тамчылар тама.
8. Һау да
һау килеп, күрше авыл этләре, мине күргәч, өрергә тотындылар. 9. У – у – у
тавышлары чыгарып тышта җил улый, ә бу мине тагы да сискәндерә, куркыта иде.
10. –Әй,
кая син, Сөн буе гүзәле, фью, сызгырганымны ишетмисеңме әллә?
11.
Күгәрченнәр гөр дә гөр килеп түбә кыегында сөйләшәләр, әйтерсең лә минем шатлык
– сөенечләремне алар да беләләр һәм уртаклашалар.
12. Без –
з килеп тавыш биргән озынборын мине сискәндереп җибәрде, уйларымнан арына
алмыйча бик озак аңа карап утырдым.
13. Мияу –
мияу пескәем,
Хыянәтче икәнсең,
Саклый торган маеңны
Үзең
ашап киткәнсең.)
Әйдәгез,
телдән 300 нче күнегүне дә эшләп алыйк әле.
5.
Ныгыту.
-
Аваз
ияртемнәрен куллануга 301 нче күнегүне эшләү
-
Кабатлау
күнегүләре 302
-
-
Әйдәгез,
ял итеп алыйк әле. Аның өчен безгә ярдәмгә кроссворд килер.
Бирем.
Шакмакларга көн исемнәрен язарга.
(Җомга,
шимбә, якшәмбе, дүшәмбе, сишәмбе, чәршәмбе, пәнҗешәмбе)
-
Иҗади
эш. 1 нче вариант өчен бирем. Аваз ияртемнәрен табып, аларның
мәгънәләрен аңлатыгыз.
1.
Ишегалдын кыр үләне басып киткән. Анда чикерткәләр тыз-быз сикерешәләр. 2. Кар
базының капкачы бертуктаусыз шап-шоп ачыла да ябыла, аннан өйгә чүлмәк-чүлмәк
сөт, май, каймак ташыйлар. 3. Кече кодача тирә ягына ялт-йолт каранып алды да,
миңа иелә биреп, шыпырт кына әйтте: «Мин алар арасында хат йөрттем». 4. Нәкъ
шул чакта иярле атка атланган бер егет, тасыр-тасыр чабып, капкадан чыгып
китте. 5. Киртә буенда гына казыкка бәйләнгән бер яшь сарык кетер-кетер чәчәкле
үлән кимереп йөри. (Ә. Еники)
Иҗади
эш. 2 нче вариант өчен бирем. Бирелгән аваз ияртемнәрен файдаланып,
җөмләләр уйлап языгыз.
Чут-чут
(кош сайравы), тып-тып (тамчы таму), мышык-мышык (елау), һау-һау (эт өрү),
кыйгак-кыйгак (казлар), шыгыр-шыгыр (биегәндә итекләре), лаштыр-лоштыр (атлау),
җилфер-җилфер (флаг), шырык-шырык (көлү), у-у-у (җил улау), фью-у (сызгыру),
әлҗе-мөлҗе (күзгә бәйле), чыж-пыж (килү), торрыйк-торрыйк (торналар), гөр-гөр
(күгәрченнәр), зыр-зыр (тәгәрмәчләр әйләнү), җем-җем (су өсте яки иген кыры),
гыж-гыж (сулау), без-без-з (озынборын).
-
Аваз
ияртемнәренә морфологик анализ ясау.
- Сүз
төркемен билгеләү
- Мәгънәсен
аңлату
- Ңөмләнең
нинди кисәге булып килә
- Ясалашын
аңлату.
6.
Өй
эше. Күнегү 303
7.
Дәрескә
йомгак
-Сораулар бармы? Сездә булмаса, минем
соравыма җавап бирегез әле.
(Табигать рәсеме. Табигать тавышлары яңгырый)
-Бу кошлар , җәнлекләр, табигать тавышлары
безгә кирәкме?
-Әйе, кош - корт тавышлары, табигать авазлары
безнең күңелебезгә рәхәтлек бирә, туган як табигатенә мәхәббәт тәрбияли. Шушы
сихри матурлыкны саклап , киләчәк буыннарга тапшыру - безнең изге бурыч.
Табигатьнең матурлыгын күрсәм,
Һәр мизгелнең гүзәллеген тоеп калсам,
Шушы нурны нәни йөрәгемә салсам -
Мин бәхетле, мин бәхетле.
Күктә кояш балкып яктыртсын.
Җилләр шаулап иссен.
Чишмәләр челтерәп аксын.
Кошлар сайрап, кәефебезне күтәрсен!
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.