Инфоурок Родная литература КонспектыКонспект урока по тувинской литературе в 5 классе рассказ Олега Сувакпита «Аът чарыжы»

Конспект урока по тувинской литературе в 5 классе рассказ Олега Сувакпита «Аът чарыжы»

Скачать материал

                                 Тыва Республиканыё Бай-Тайга кожууннуё

 Хемчик ортумак ниити билиг школазыныё

тыва дыл, чогаал башкызы

Хертек Алимаа Арбай-ооловна

Т=рээн чогаал эртеминге мастер-класс.

Темазы: Олег Сувакпит «Аът чарыжы»

Сорулгалары: 1. О. +. Сувакпиттиё чогаадыкчы намдарын кысказы-биле таныштырары, чогаалчыныё «Аът чарыжы» деп чечен чугаазыныё утказы-биле  уругларны  ажылдадыры.

2.  «Кижи болуру чажындан, аът болуру кулунундан», « Аътты баглап ==редир, аныяан сургап ==редир» деп \легер домактарга  даянып, чогаалдыё маадырыныё \легер-чижээнге  кижизидип ==редири.

3. Тыва улустуё \легер домактарын болгаш «Аът чарыштырары» деп тыва улустуё оюнунга даянып, уругларныё логиктиг боданыышкынын сайзырадыры.

Дерилгелери: слайдылар, кажыктар, Тываныё картазы, ==редилге  ному, Тыва уруглар чогаалы деп номнуё 1-ги кезээ.

Эртемнер аразында харылзаазы: география, аас чогаалы, Тыва чоннуё чаагай чаёчылдары, чурулга кичээли.

Кичээлдиё чорудуу:

1.     Организастыг кезээ.

-Экии, уруглар! Силерниё-биле Шагаа айы- Ак айда ужуражып, кады ажылдаар аас-кежиктиг болдум. Ынчангаш  б=г\нг\ кичээливисте тыва чоннуё база бир онзагай \ш кол оюнунуё бирээзиниё дугайында номчуп таныжар бис.

-Ол ч\\ деп ындыг онзагай оюннарыл, уруглар? Адап к=р\ёерем!

- Тыва хуреш, ча адары, аът чарыжы.

-Ийе, шын-дыр, эр-хейлер! Бо оюннар тыва кижиниё хей-аъдын к=д\р\п, эрес-дидим, м=ге-шыырак, часпас адыгжы чоруун к=рг\з\п турар. /ш кол оюннуё кайызыныё дугайында ==ренир-дир бис?

-Аът чарыжы.

 Олег Сувакпиттиё «Аът чарыжы» деп чечен чугаазын номчуп ==ренир бис.

Онаалгада Олег Сувакпиттиё допчу-намдарын кысказы-биле таныштырар кылдыр берген турган бис. Ынчангаш дараазында  эжиёерниё, Салчак Саянныё,  дыёнадыын кичээнгейлиг дыёнаалыёар!

Салчак Саян: Олег +дербеевич Сувакпиттиё чогаадыкчы намдары.

Сувакпит Олег +дербеевич, 1926 чылдын май 9-та Тыва Арат Республиканыё Ч==н-Хемчик кожууннуё  Баян-Дугайга т=р\тт\нген.

Чадаананын чеди чыл школазын, Тываныё х=гжум-шии театрыныё чанында театр студиязын, Максим Горький аттыг литература институдунуё чанында дээди курстарны  ==ренип дооскан.

"Сылдысчыгаш", "Тываныё аныяктары" солуннарга редакторлап, Тываныё  Чогаалчылар эвилелиниё баштаар черин удуртуп ажылдап чораан. Уруглар чогаалчызы, ш\л\кч\, очулдурукчу.

1962 чылдан бээрРоссияныё болгаш Тываныё Чогаалчылар эвилелинин кежиг\н\.

(1слайд – портрет О.+. Сувакпиттиё)

 

Оон аёгыда бажыёга ажыл кылдыр чогаалчыныё «Аът чарыжы» деп чечен чугаазын номчуп, утказы билдинмес с=стерни сайгарып алгаш келирин дааскан бис. Чогаалды номчуп, утказын сайгарып тура, мындыг с=стерге таварышкан боор силер.

 

 

Словарьлыг ажыл.

(Самбырага бижип алыр, ==реникчилерге номчудар)

Аъттарны соодар - аъттарны =йлей чемгерип, ажаап,чарышка белеткээри.

/з\\ргедип- ч\г\р\к аъттарны белеткеп маёнадыры.

Аът чазакчызы- аът чарыжын удуртуп эрттирип турар кижи

 Кымчызын \рг\д\п каап-  кымчызын чайып каап, аътты хойгузары.

2 слайд. Чогаалдыё утказынга план:

Он харлыг оолдуё бодунга берген \нелели.

Акызы дугайында Эрестиё чараш бодалдары.

Ч\г\р\к-Караны байыр-наадымга мунар аас-кежик Эреске д\жер.

Акызыныё б\з\релинге оол т=лептиг болган.

 

Классты одуруглар аайы-биле б=л\ктепкеш, чогаалдыё утказынга хамаарыштыр дараазынга айтырыгларга дыка д\рген харыылаптаалыёар, уруглар.

Салыр айтырыглар (угаанче шаап халдаашкын технологиязы):

 

-Байыр-наадым чоокшулаарга, бичии Эрес бодунуё дугайында канчаар ч=генип бодаар апарган-дыр? (Бирги одуругга)

-Акызы дугайында оол ч\н\ бодап чорааныл? (Ийиги одуругга)

-Кандыг аас-кежик Эреске д\шкен-дир? (/шк\ одуругга)

-Акызы болгаш аът ээзиниё б\з\релинге ол канчаар харыылааныл?

 -Оолдуё к\зели канчап б\де бергенил?

Бис ам аът дугайында чугаалажып, ==ренип турар болганывыста, аъттыё чоруктарыныё хевирлерин адай кааптаалыёар, оолдар.

Чортары, базары, шошкудары,  челери, чыраалаары, араалчалаары, даалыктаары, кара маё.

Сула шимчээшкин: аялга аайы-биле аъттыё чоруунга сула шимчээшкиннер:

1.     Чортары

2.     Саяктаары

3.     Даалыктаары

 

 

Маадырларны рольдап номчудары:

Эрес-

Ч\г\р\к-Караныё ээзи-

Акызы-

Кол маадыр Эрестиё м=з\-б\д\ж\н, аажы-чаёын сайгарыптаалыёар:

-Оол кандыг  аажы-чаёныг кижи-дир?

а) улуг улустуё с\мезин утпас, угаанныг. (Ушта номчулга)

б) тура-соруктуг, ч\тк\лд\г, дидим

-+=ренген чогаалывыс кандыг ужур-дузалыг-дыр?

Башкы-биле ==реникчилер т\ёней чугаалаар:

«Кижи болуру чажындан, аът болуру кулунундан», « Аътты баглап ==редир, аныяан сургап ==редир».

(Чогаалдыё темазы: аът мунукчузунуё изиг к\зелиниё к\шт\\ болгаш ону т=лептиг боттандырганы.

Чогаалдыё идеязы: тыва кижиниё аътка ынаа болгаш ооё ачызында кижи болуп хевирленири.)

-Бис база чогаалдыё кол маадыры Эрес дег, кажык-биле аъттан чарыштыра кааптаалыёар, оолдар.

-Силерниё араёарда чарыш аъды мунуп турган оолдар бар бе?

 (Ол оолдарны чалап алыр)

-Д=рт оолду аът чарыштырары-биле чалап тур бис. (Аът чарыштырып ойнаарыныё чурумун чугаалааш, ойнадыр)

/легер домактар-биле ажыл.

    

Эки аъдыё чаа мунма,

Эки эжиё бактава.

 

Эргелиг эжиё хомудатпа,

Эки аъдыё аргыспа.

 

 

Эки аъттыё бажын бедикке азар,

Эки эштиё адын экиге чедирер.

 

 

 

Эки эжиё утпайн чор,

Эки аъдыё кагбайн чор.

 

Эр кижи бодалдыг чоруур,

Эки-бакты ылгап чоруур.

 

Алышкы улуска дем херек,

Ажылдаар \еде  с\ме херек.

 

Эки кижи эвилеё,

Эки аът  эргелиг.

 

Чадаг чорба, аъттыг чору,

Чааскаан чорба, эштиг чору.

 

Эртежи кижи

Эзерлиг аътка таваржыр.

 

Карточка №1

Республика чергелиг аът чарыжыныё болуп турар черин картага к=рг\з\п  айтыр.

Карточка №2

Чогаалда хуу ч\ве аттарын тыпкаш, адаёар. (Ак-Туруг, Эрес, Чугурук-Кара, Бора-Булак, Кара-оол, Чугурук-Сарала)

Карточка №3

С==скен деп ч\л? (кымчы сывы кылыр чадаё ыяш)

                                                       Карточка №4

Аът, аът чарыжы деп с=стерни орус дылче очулдурар.

Рефлексия. 

Т\ёнел демдектер салыры.

 

Онаалга берилдези.

1.     «Аът-ажыктыг мал» деп темалыг презентация кылыр.

2.     Кроссворд «Аъттыё дериг-херексели».

3.     5-ки айтырыгга белеткенир, т=левилелди кылыр.

4.     Аът дугайында \легер домактарны 10 чедир дилеп, тып бижиир.

5.     Чогаалга хамаарыштыр чурук чурууру.

 

 

 

 

Просмотрено: 0%
Просмотрено: 0%
Скачать материал
Скачать материал "Конспект урока по тувинской литературе в 5 классе рассказ Олега Сувакпита «Аът чарыжы»"

Методические разработки к Вашему уроку:

Получите новую специальность за 3 месяца

Юрист

Получите профессию

Секретарь-администратор

за 6 месяцев

Пройти курс

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Скачать материал

Найдите материал к любому уроку, указав свой предмет (категорию), класс, учебник и тему:

6 626 567 материалов в базе

Скачать материал

Другие материалы

Вам будут интересны эти курсы:

Оставьте свой комментарий

Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.

  • Скачать материал
    • 21.01.2021 722
    • DOCX 41 кбайт
    • Оцените материал:
  • Настоящий материал опубликован пользователем Хертек Алимаа Арбай-ооловна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт

    Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.

    Удалить материал
  • Автор материала

    Хертек Алимаа Арбай-ооловна
    Хертек Алимаа Арбай-ооловна
    • На сайте: 7 лет и 4 месяца
    • Подписчики: 0
    • Всего просмотров: 1264
    • Всего материалов: 4

Ваша скидка на курсы

40%
Скидка для нового слушателя. Войдите на сайт, чтобы применить скидку к любому курсу
Курсы со скидкой

Курс профессиональной переподготовки

Экскурсовод

Экскурсовод (гид)

500/1000 ч.

Подать заявку О курсе

Курс повышения квалификации

Изучение русской литературы второй половины XIX века (1840-е - 60-е годы) на уроках литературы в свете ФГОС ООО

36 ч. — 144 ч.

от 1700 руб. от 850 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 24 человека из 17 регионов

Курс повышения квалификации

Методические подходы при изучении литературы "Серебряного века" в современной школе

72 ч. — 180 ч.

от 2200 руб. от 1100 руб.
Подать заявку О курсе

Курс профессиональной переподготовки

Литература: теория и методика преподавания в профессиональном образовании

Преподаватель литературы

300/600 ч.

от 7900 руб. от 3950 руб.
Подать заявку О курсе

Мини-курс

Эмоциональная связь между родителями и детьми

4 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 32 человека из 19 регионов

Мини-курс

Создание и продвижение сайтов для достижения максимальных результатов

4 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе

Мини-курс

Управление рисками и финансовое моделирование

4 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе
Сейчас в эфире

Как школьному учителю зарабатывать онлайн?

Перейти к трансляции