Конспект урока по тувинскому языку "Хойнун санында чуве аттарынын падежтерге оскерлири"

Тыва дыл кичээлинин технологтуг картазы. 
Темазы «Хойнун санында чуве аттарынын падежтерге оскерлири.»

Сорулгазы. 1.Чангыстын санында чуве аттарынын падежтерге оскерлиринге даянып , хойнун санынга оскерлиринин дугайында билигни ооренири, аас болгаш бижимел чугаага падеж кожумактарын шын ажыглап билирин улам быжыглаар.

2.Ооренип турар чуулдерин сайгарып, болуктеп, дненнеп, тунеп билиринге оларнын иштинден кол болгаш чугула чуулдерни тып, тайылбырлаарынга оореникчилерни чанчыктырар. 3.Ном ажыглаарынга чанчыктырар; дылга сонуургалын , номчулга болгаш билиглерже чуткулун хайныктырар.

Бот –тускайлан онзагайлары:

1.Өѳренген темазынга сонуургалын оттурар байдалды тургузар.

2. Бодунун билиин сайгарып, күүсеткен ажылын шын унелеп, демдек салып билиринге тускай аргаларны башкынын дузазы-биле чогаадыр

3. Ооредилгенин утказын, ажыктыын медерелдиг сайгарып билири.

Метапредметтиг

1. Салдынган сорулгага дүүштур кылыр ужурлуг ажылды планнап, хайгаарап, оон түннелинге чедеринин болдунар аргаларын тодарадып билирин ооредир.

2. Бодунун бодалын шын дес-дараалаштыр илередип, ѳске эш-ѳѳру-биле диалогту тургузар. (к) Бодунун харыызын, ѳѳренген билиинге даянып алгаш, шынзыдары. (р)

3.Эрткен темага хамаарыштыр билиглерин аразында айтыржып, арга-суме катчып, ол ышкаш кылыр ажылын улежип билири

4. Билиг бурузу бодунуу – биле кандыг ажыктыгыл, амыдыралга канчаар хереглеттине бээрил деп чувени уруглар-биле сайгарар.

Предметтиг.

1. Өѳренген билигелеринге бодунун бодалын шын, дес-дараалаштыр илередип билири.

2. Домак болгаш оон чугула кежигуннеринин дугайында билири.

3. Тускай айтыышкын , үлегер болгаш бѳдүүн алгоритм езугаар күүселде кылыры

Кичээлдин дерилгези: чуруктар, состер бижээн таблица, темага дуушкен презентация.

Кичээлдин чорудуу.

№	Кичээлдиӊ кезектериниӊ аттары.	Кичээлдин тургузуу	Башкыныӊ кууседир ужурлуг ажыл -чорудулгазы	Оореникчиниӊ кууседир ужурлуг ажыл -чорудулгазы	Планаттынган туӊнелдер (УУД)
1	Организастыг кезээ. Психологтуг белеткел.	-Бот-боттарынарже хулумзуржуп корушкештин, кончуг оожум олурунар, эргим чаштар. Шуптунарга ооредилгеге чедиишкинни кузеп тур мен.	Өѳреникчилерниӊ кичээлге белеткелин хынаар. Уругларныӊ хей-адын кодурер, кичээлге белеткээр	Ажылдаар олудун хынаар, белеткээр.
2	Билигнин онза – чугулазын тодарадыры. Актуализация.	Чуве адынын падежтеринге катаптаашкын -Чурукта чувелернин адын бижээш падежтер айтырыгларынга оскертип бижинер. (Самбырада чуруктар).Кожумаан ангыланар. Падеж бурузунун кожумаан ылгап , шын бижилгезин тайылбырланар. Чижээ: кодан, коданнын, коданга, коданны, коданда, кодандан, коданче. … Туннелди кылынар. Туннел Номда дурумну номчааш, туннээр.	Мурнунда ѳѳренген темазынга даянып алгаш, чаа темаже чоорту кирерин белеткээр, чуве адынын падежтерге осерлиринин дугайында билиин хынап, катаптап, падеж бурузунун кожумаан ылгап , шын бижилгезин тайылбырлаарынга онаалганы күүседиринге ажылды чорудар. Онаалганыӊ шын күсеттингенинин хынаарын организастаар.	Чуве адынын падежтерге осерлиринин дугайында билиин хынап, катаптап, падеж бурузунун кожумаан ылгап , шын бижилгезин тайылбырлаар онаалганы күүседир. Өѳренген билиинге дүүшкен онаалганы кууседир. Онаалганы күүседиринге кандыг дүрүмге даянып алгаш, күүсеткенин тодарадып чугаалаар.	Углаар-баштаар (рег.) Билиин ханыладырынга туннелдер (позн.), Аас-чугаазын сайзырадыры (комуник.).
3	Дыштанылга минутазы.	Дараазында согунчугаштар аайы-биле карактарынарны эдертир корунер.	Каракка мергежилгелерни организастап чорудар	Каракка мергежилгелерни кууседир	Бот- тускайлан (личн.)
4	Проблеманы (Харыылаары берге айтырыгны) тургузары.	Ам ол состерни адаарынын падежинге турунда хойнун санынга оскертинер. Хойнун санынга турда чуве аттарын падежтерге оскертип билир бис бе? ( Чок. Ооренмээн бис.)	Проблемалыг байдалды тургузар.	Чугаага киржир. Бодунун бодалын чугаалаар.	Бот- тускайлан(личн.) Углаар-баштаар (рег.) Билиин ханыладырынга туннелдер
5	Ооредиглиг орулгазын салыры	Ам чаа сайгарган айтырыгларывыска болгаш бергедежип турар айтырыынарга даянып алгаш, кичээлдин сорулгазын тодарадынар.	уругларны ооредиглиг сорулга салырынче углаар.	Башкынын удуртулгазы- биле кичээлдин темазын, сорулгазын шын тодарадып, тургузар
6	Чаа билиглернин ажыдыышкыны	Демги состеривисче эглип кээлинер. Ол состерни падежтерге оскерттирин шененер. Кожумактарын ангылааш, хойнун санында падеж бурузу кандыг кожумактарлыг-дыр тодарадынар.	Өѳренгени чуве адынын падежтерге осерлиринин дугайында билиинге даянып алгаш, «Хойнун санында чуве аттарынын падежтерге оскерлири.» деп темага чаа билигни ажыдарынче уругларны углаар	Бердинген онаалганы кууседир. Состерни падежтерге оскерттирин шенээр. Кожумактарын ангылааш, хойнун санында падеж бурузу кандыг кожумактарлыг-дыр тодарадыр. Бодунун шилип алган харыызын тайылбырлаар, шынзыдар. Самбырада эталон-биле бодунун харыызын деннеп, туннээр.	(позн.), Аас-чугаазын сайзырадыры (комуник.).
7	Эге быжыглаашкын. Чаа билигни туӊнеп чугаалаары	Эштежип ажылдаары. Мергежилге 251.	Мергежилге 251-ни негелде ёзугаар кууседиринче уругларны углаар. Ооренген темазынга билиин шын ажыглап билиринге ооредир.	Билип алаган билииинге даянып алгаш, бодунуӊ кылган ажылын шынзыдар Кады ажылдаан эжи-биле бодунуӊ бодалдарын үлежип чугаалажыры. Бодунун шилип алган харыызын тайылбырлаар, шынзыдар	Углаар-баштаар(рег.)Аас-чугаазын сайзырадыры (комуник.).
8	Дыштанылга минутазы	Шулук ёзугаар шимчээшкиннер.	Дыштанылга минутазын солун, дээштиг клдыр организастап чорудар	Мергежилгелерни кылыр.	Бот-тускайлан (л)
9	Чаа теманы быжыглаары.	Болуктеп ажылдаары. Мергежилге 252.(арын 98) 1, 2 болук- созуглелди номчааш, ат бээр, оон кол бодалын тодарадыр,чуве аттарын тыпкаш, падежин айтыр.3-ку домакты сайгарар. 3,4-ку болук- номчааш, аттан бээр, чуве аттарын ушта бижээш, падежин тодарадыр.	Уругларны билииниӊ деӊнели – биле чарып, болуктеп ажылдаарын организастаар. ООренген темазын практика кырынга шын коргузуп, тайылбырлап билиринче уругларны углаар. Болукке ажылдаарынын дүрүмүн катаптадыр.	Бердинген онаалгаларны болук аайы- биле кууседир. Бѳлукке ажылдаар, бодунун бодалын шынзыдып, түӊнээр.	Углаар-баштаар(рег.)
10	Кичээлди туннээри.	-Чаа чуну ооренип алдынар? -Чуу деп айтырыгга харыыыны тыптывыс, тайылбырлап чугааланар? -Чунун дугайында ам-даа хойну билип алыксап тур силер?	Кичээлдиӊ сорулгазынга дүүштур чедип алган чедиишкиннерге даянып алгаш, беседаны чорудар.Уругларны кичээлдин эгезинче дедир ээлдирип, кичээл эгезинде кылып чадап каан ажылын чедир күүседирин сумелээр.	Кичээлде бодунун күүсеткен ажылынын тѳнчу түннелин шын тодарадыр. Эгезинде бергедешкен айтырыынче ээп кээп, ону ѳѳренип алган билиинге даянып алгаш, кууседип, шынзыдар.	Углаар-баштаар(рег.)
11	Рефлексия.	«Чедиишкиннер чадазынга» бодунарнын кичээлге ажылдаанынарны унелеп, демдегленер.	Уругларнын кичээнгейин тончу туннелче угландырар. Кичээлдин темазын билип алганынга бодунун билиин шын тодарадып, ону унелээринче уругларны углаар.	Кичээлдин темазын билип алганынга тѳнчу түӊнелди үндүрер.	Бот- тускайлан(личн.) Углаар-баштаар(рег.)Аас-чугаазын сайзырадыры (комуник.).
12	Онаалга.	Мергежилге 251, арын 99	Онаалганы канчаар күүседириниӊ тайылбырын чорудар. Бердинген сѳстерге тѳрел сѳстерни тып бижидер.	Бажынга онаалгазын бижиир.	Бот- тускайлан(личн.) Билиин ханыладырынга туннелдер(позн.)