Конспект урока. Презентация по татарскому языку "Имя существительное. Имя прилагательное. Повторение."

Тема.  Исем һәм сыйфат темаларын кабатлау.

Максат. 1. Укучыларның сүз төркемнәре (исем, сыйфат) буенча алган белемнәрен ныгыту, камилләштерү.

               2. Дөрес һәм матур язу күнекмәләрен ныгыту.

               3. Туган телебезне өйрәнүгә кызыксыну уяту.

Дәрес тибы. Белем һәм күнекмәләрне ныгыту һәм кабатлау.

Методлар һәм алымнар. Әңгәмә, өлешчә эзләнү, иҗади эш һ.б.

Дәрес планы

I. Оештыру өлеше. 

Психологик уңай халәт тудыру.

               Якты чырай, якты кәеф

             Күрәм мин йөзегездә.

             Исәнмесез, хәерле көн,

             Телим мин һәммәгезгә.

Тема һәм максат белән таныштыру. Дәреснең темасы экранда.

Бүген без исем һәм сыйфат турында кабатларбыз, белемнәребезне ныгытырбыз. Шуның өчен татар телнең “исем һәм сыйфат патшалыгына ” сәяхәткә чыгабыз. Безнең юлыбызда сигез тукталыш булачак. Сездән бик игътибарлы, җавапларыгызны  дөрес, төгәл, матур итеп әйтеп бирү.

Ике командага бүленәчәкбез. Откан командага һәр тукталышта чыршы бизэргэ уенчык  бирелә, дәрес ахрында нәтиҗә ясала.

 “Сыйфат патшалыгына ” сәяхәтебезне  башлап җибәрик.

Дәрестә төркемләп эшләрбез. Төркемнәргә исемнәр сайлыйк.

а) Предметны белдерә, кем? нәрсә? сорауларына җавап булып килә. Бу нинди сүз төркеме?  (Исем  - I төркем)

б) Нинди? Кайсы? сорауларына җавап булып килә, предметның билгесен белдерә. Нинди сүз төркеме турында сүз бара? (Сыйфат –II төркем)

        II. Белемнәрне актуальләштерү.

Бүгенге көн турында әңгәмә.

- Хәзер елның кайсы вакыты? (Кыш.)

- Кышның ничәнче ае? (Беренче.)

- Бу ай ничек атала? (Декабрь.)

- Декабрь елны тәмамлаучы, ә кышны башлаучы ай.

- Атнаның ничәнче көне? (беренче.)

- Бүгенге числоны әйтәбез. (егерме оченче декабрь.)

- Әйе, егерме өченче декабрь. Бүгенге көннәрдә без кышка аяк бастык. Кыш билгеләрен санап чыгыйк әле. Кыш нинди ул? (Суык, карлы, ак, буранлы һ.б.)

Каршыбызда   I  тукталыш “исем, сыйфат Тест сораулары.

“Исем” төркеменә:                                                  “Сыйфат” төркеменә:

Исем нәрсәне белдерә?                          1. Сыйфат нәрсәне белдерә?

а) предметның билгесен,                                    а)  предметның билгесен,                                   

      б) предметны.                                                      б)  предметны.

  2. Исем нинди сорауларга җавап бирә?      2. Сыйфат нинди сорауларга җавап бир

                 а) нинди? кайсы?                                                  а) нинди? кайсы?

                 б) кем? нәрсә?                                                       б) кем? нәрсә?

 3. Очучы сүзенә сорау куй.                             3. Йомшак сүзенә сорау куй.

                а) кем?                                                                     а) нинди?

                б) нәрсә?                                                                  б) нәрсә?

(Укучыларның эшләре экранда күрсәтелгән дөрес җаваплар белән чагыштырылып тикшерелә.)

Белем күнекмәләрен ныгыту. тукталыш “  “исем, сыйфатны    кем табыр ?” уены

Сайланма диктант.

                Кыш.

Салкын кыш җитте. Ачы җил исә. Йомшак кар ява.

Биек таулар, куе урманнар агарды. Агачлар ак шәл ябынды.

Исем төркеме исемнәрне, сыйфат төркеме сыйфатларны гына сайлап яза.

тукталышы “”Сүзләрдән җөмлә  төзү “

Сүзләр:

  Салкын                           кыш                 җирне каплады

  Суык                               җил                 ява

  Карлы                             кар                  җитте

  Буранлы                       кар бөртеге         исә

  Йомшак                                                  килде

  Ап-ак                                                      җемелди

  Көчле                                                   

Бу сүзләр белән сүзтезмәләр төзибез. ( Өченче багана чыга. Сүзләр укылып, тәрҗемә ителә.)

.

3. Физкультминут. V тукталыш.

Ә хәзер татар “Түбәтәй ”  уены  (физкультминутка ясала).

(түгәрәккә торып,түгәрәк буенча түбәтәйне җибәрү һәм музыка туктаса кемдә кала түбәтәй, шуңа исем әйтелә,ә ул сыйфат әйтә.)

Түп – түп түбәтәй,

Түбәтәе укалы

Чиккән матур түбәтәе

Менә кемдә тукталды.

4 Сузтезмә.

 – Кыш килде. Бик матур яңа ел бәйрәме җитә. Бәйрәмнәрдән соң укучыларның көтеп алган кышкы каникуллары җитә. Каникулда балалар нишлиләр? (Уйныйлар.)

- Балалар урамда уйныйлар. Мин җөмлә төзедем, ә сез сыйфатлар кулланып җөмләне тулыландырыгыз, матурлагыз.

- Шаян балалар урамда уйныйлар.

- Кемнең җөмләсе тулырак,матуррак? Ни өчен?

- Сыйфат  җөмләне тулыландыра, матурлый, исемне ачыклый.

- Кыш кар бөртекләрсез булмый, бик матур кар бөртекләре төзик.  Исем төркеме ак сүзенә исемнәр, сыйфат төркеме кыш сүзенә сыйфатлар уйлап язабыз.

 

(Укучылар язган сүзләрен укыйлар, укытучы һәр сүзгә берәр таҗ куеп бара. Шулай итеп ике кар бөртеге барлыкка килә.)

Ак кар, кыш, җир, агачлар, куян һ.б.

Кыш салкын, карлы, буранлы, матур, салкын һ.б.

Шушы сүзтезмәләрне кертеп сыйфатлар кулланып кыш турында хикәя төзибез. (Экранда “Кыш” картинасы)  Төркемнәрдә пышылдап эшләү. 

 Төркемнәрнең хикәяләрен тыңлау.

Кар бөртекләре өләшү. Алар гади түгел, тылсымлы, артларына бирем язылган.

 Күп нокталар урынына  сузне тиешле килешләргә куеп яз.

Килешләрне искә төшерү.  сүзенең килешләрен билгеләргә.

.Мәкальләрне укы. Калын хәрефләр белән бирелгән сүзләрне килешләр тәртибендә яз.

Үзең ишетәсең килмәгән сүзне кешегә сөйләмә.

Һәрбер сүзнең урыны бар.

Яхшы сүз җанга рәхәт, яман сүз җанга җәрәхәт.

Аз эш күп сүздән яхшырак.

Акыллы сүзгә ни җитә.

Җылы сүз- җан азыгы.

Туры сүзгә ант кирәкми.

Сүз сүздән туар, сөйләмәсәң кайдан туар.

Синнән сорамаган сүзгә җавап бирмә.

1.Укы. Күп нокталар урынына тиешле килеш кушымчалары куеп, күчереп яз.

Безнең авыл Минзәлә елгасы буена утырган. Авыл… уң ягында әрәмәлек бар.

Авыл… якын гына матур болын җәелеп ята. Авыл… яшелләндерү өчен, агачлар утырттык. Авыл… шәһәргә автобуслар йөри. Безнең авыл.. урта мәктәп бар.

Сыйфат темасын кабатлау.

                            Сыйфат дәрәҗәләре.        С-3

                                2нче төркем.                           (В)

1.Гади дәрәҗәдәге сыйфатларны төрле дәрәҗәгә куеп яз.

    Г.д                   ч.д                    а.д                         к.д

Яшел Тәмле Озын

Сары

                                           3нче төркем.                           (К)

1.Бирелгән сыйфатларның дәрәҗәләрен билгелә.

    Г.д                    ч.д                    а.д                     к.д

Матуррак Саргылт Ак Кып-кызыл Соры Зәңгәрсу Бик матур

(Балалар укый, тәрҗемә итә.)

Тест сораулары.

 (Укучыларның эшләре экранда күрсәтелгән дөрес җаваплар белән чагыштырылып тикшерелә.)

 Нәтиҗә ясау. Йомгаклау.

-Сыйфат сөйләмдә ни өчен кирәк?

- Көтелгән җаваплар:

 Сыйфатлар сөйләмне матурлыйлар. Алар предметларны, күренешләрне төрле яктан сурәтлиләр.

Билгеләр кую.

Өйгә эш бирү. Карточка: а) күп нокталар урынына тиешле сыйфатлар куеп яз;

                                         *б) исемнәрнең килешләрен билгеләргә.

• 1 слайд

  Чыңлады көмеш кыңгырау,
  Безне дәрескә чакырып.
  Кызыклы дәресне башлыйк
  Парталар артына утырып.
  
  

• 2 слайд

  Исем
  Исем нәрсәне белдерә?
  а) предметның билгесен
  б) предметны
  
  2.Исем нинди сорауларга җавап бирә?
  а) нинди? кайсы?
  б) кем? нәрсә?
  
  3.Очучы сүзенә сорау куй?
  а) кем?
  б) нәрсә?
  
  Сыйфат
  1. Сыйфат нәрсәне белдерә?
  а) предметның билгесен
  б) предметны
  
  2.Сыйфат нинди сорауларга җавап бирә?
  а) нинди? кайсы?
  б) кем? нәрсә?
  
  3. Йомшак сүзенә сорау куй?
  а) нинди?
  б) нәрсә?
  
  

• 3 слайд

  Исем
  Исем нәрсәне белдерә?
  а) предметның билгесен
  б) предметны
  
  2.Исем нинди сорауларга җавап бирә?
  а) нинди? кайсы?
  б) кем? нәрсә?
  
  3.Очучы сүзенә сорау куй?
  а) кем?
  б) нәрсә?
  
  Сыйфат
  1. Сыйфат нәрсәне белдерә?
  а) предметның билгесен
  б) предметны
  
  2.Сыйфат нинди сорауларга җавап бирә?
  а) нинди? кайсы?
  б) кем? нәрсә?
  
  3. Йомшак сүзенә сорау куй?
  а) нинди?
  б) нәрсә?
  
  

• 4 слайд

  Кыш.
  Салкын кыш җитте. Ачы җил исә. Йомшак кар ява.
  Биек таулар, куе урманнар агарды. Агачлар ак шәл ябынды.
  
  Сайланма диктант.
  

• 5 слайд

  Исем
  Кыш
  җил
  кар
  таулар
  урманнар
  агачлар
  шәл
  Сыйфат
  Салкын
  ачы
  йомшак
  биек
  куе
  ак
  

• 6 слайд

  ”Сүзләрдән җөмлә төзү “
  
  
  
  
  
  Сүзләр:
  Салкын кыш җирне каплады
  Суык җил ява
  Карлы кар җитте
  Буранлы кар бөртеге исә
  Йомшак килде
  Ап-ак җемелди
  Көчле
  Бу сүзләр белән сүзтезмәләр төзибез. Хәзер җөмләләр төзик.
  

• 7 слайд

  «Түбәтәй» уены.
  Түп – түп түбәтәй,
  Түбәтәе укалы
  Чиккән матур түбәтәе
  Менә кемдә тукталды.
  

• 8 слайд

• 9 слайд

  Ак кар, кыш, җир, агачлар, куян һ.б.
  Кыш салкын, карлы, буранлы, матур, салкын һ.б.
  
  Сузтезмә.
  
  

• 10 слайд

  килешләр
  

• 11 слайд

  1.Гади дәрәҗәдәге сыйфатларны төрле дәрәҗәгә куеп яз.
  Г.д ч.д а.д к.д
   
  Яшел Тәмле Озын
  Сары
  3нче төркем. (К)
   
  1.Бирелгән сыйфатларның дәрәҗәләрен билгелә.
  Г.д ч.д а.д к.д
   
  Матуррак Саргылт Ак Кып-кызыл Соры Зәңгәрсу Бик матур
  Сыйфат дәрәҗәләре
  

• 12 слайд

  Тиешле сыйфатларны куеп, җөмләләрне күчереп языгыз.
   
  Алма ..., ә җиләк ... . Көн ... , ә төн ... . Итәк... , ә күлмәк ... .
  
  Сыйфатлар: матуррак,кызыл, салкын, матур, кызылрак, салкынрак.
  
  

• 13 слайд

  
  Алма кызыл, ә җиләк кызылрак .
  Көн салкын , ә төн салкынрак .
  Итәк матур , ә күлмәк матуррак .
  
  

• 14 слайд

  Город (зур) , а деревня (кечкенә) .
  Яблоко (баллы) , а чеснок (ачы) .
  
  Земля (кара) , а молоко (ак) .
  Шуба (кыйбат) , а пальто (арзан) .
  
  3) Лето (җылы) , а зима (салкын) .
  Платье (озын) , а юбка (кыска) .
  Работа в группах.
  

• 15 слайд

  4. Сыйфатларны тап :
  
  А) малай, куян,сыерчык
  Ә) матур, кечкенәрәк, җылырак
  Б) эшли, елмая,йөгерә.
  
  
  
  

• 16 слайд

  5.Чагыштыру дәрәҗәсендәге сыйфатлары тап:
   
  А) Матуррак, кызылрак, салкынрак.
  Б) Кызыл, кара, кыска
  

• 17 слайд

  «Урын алмашу» уены.
  Биибез, биибез,
  Бии – бии туймыйбыз.
  Көй туктагач, туктыйбыз.
  Бик күңелле уйныйбыз.
  

• 18 слайд

• 19 слайд

• 20 слайд

• 21 слайд

• 22 слайд

• 23 слайд

  Дәрес бетте.
  Сау булыгыз!