Конспект урока: Юсуф Болатнынъ "Балта" икяесинде баланынъ фаджиасы. (6 сыныф)

Къырымтатар эдебияты (6 сыныф)

Мевзу: Юсуф Болатнынъ «Балта» икяесинде баланынъ фаджиасы.

Макъсатлар:

·        Юсуф Болат акъкъында малюмат берюв.

·        «Балта» икяесининъ мундереджесинен танышув.

·        Талебелернинъ сёз байлыгъыны арттырув.

·        Ана  тилимизге ве эдебиятымызгъа севги ашлав.

• Талебелернинъ дикъкъатнен динълев ве озь фикирлерини исбатлав мерафетлерини инкишаф этюв.

·         Талебелернинъ афызаларыны, бакъышларыны, дикъкъатларыны, нутукъларыны ве фикир юрьсетювлерини инкишаф этюв.

Донатмалар: дерслик, Юсуф Болатнынъ портрети.

Дерснинъ кетишаты:

I.                  Тешкилий къысым (селямлашув).

II.               Эв вазифесини тешкерюв.

III.           Янъы мевзуны анълатув:

Дерснинъ  мевзу ве макъсатларыны илян этюв.

Оджа Юсуф Болат акъкъында къыскъадан малюмат бере:

  Белли къырымтатар языджысы Юсуф Болат 1909с. Алушта шеэринде фукъаре къорантада догъды. Кой мектебини битирген сонъ, Ялтадаки оджалар  окъув юртунда окъуды. Къырым педагогика институтынынъ къырымтатар тили ве эдебияты факультетини битирди. «Совет эдебияты» меджмуасынынъ муаррири олды.

   Эдебий яратыджылыгъы 1929с башланды. Дженктен эвель о, эсасен пьесалар язды. («Арзы къыз» пьесасы). Чокъ икяелер де язды.

            Юсуф Болатнынъ эсерлери эм мундеридже, эм тиль тарафындан зенгин ве меракълыдыр. Онынъ яратыджылыгъы миллий эдебиятымызнынъ муим бир къысмыны тешкиль эте.

«Чанта» икяени окъуп, мундериджеси боюнджа иш алып барув.

1)    Оджа икяе акъкъында къыскъадан малюмат бере:

   «Балта» икяесинде ялы боюндаки койлернинъ биринде олып кечкен фаджиа тасвирлене.  Залым къаравул Бугъакотерен бир авуч кираз ичюн Османнынъ башына юмругъынен ура. Шенъ, сагълам огълан Осман сакъатлана, акъылыны гъайып эте ве омюрлик бахытсыз ола. Икяенинъ базы парчаларыны окъуп, татиль этелер.

2)    Османнынъ образы акъкъында лаф юрсетюв.

Осман он-он эки яшларында мавы козьлю, гъает сагълам ве атик бир бала эди. О даа уфакъ олгъанда бабасындан оксюз къала. Анасы десенъ, бундан беш йыл эвельси кечинди.

Фадиадан сонъ аман-аман учь ай кечкен сонъ, дост оны ойнамагъа чагъырдылар. Осман исе оларны танымады, айткъанларыны анъламады. Козьлерини котермеден, озь башына сёйленди.

Муэллиф бойле яза: «…Бахытсыз Осман бу дюньядан кечсе де, о бир дюньягъа етмеди, яры ёлда къалды. О вакъытнынъ эсабыны къачырды. Мыйыкъларнынъ сияргъаныны, сакъалы узангъаныны, дал фидан бойлу бир йигит олгъаныны дуймай къалды. Эп балалыгъында яшады.»

Эсернинъ сонъунда муэллиф Османны бойле тасвирлей: «Заваллы дёрт букюльген, башы ерге тиеджек, зорнен юре.   Бу адам Осман къартбабадыр.»

IV.            Лугъат иши:

·        Яз чиллеси – язнынъ энъ сыджакъ вакъыты

·        теляшланмакъ – къоркъмакъ

·        эндам – беден

·        джекермек – къаба сеснен къычырмакъ

·        вакъытнынъ эсабыны къачырды – куньлернинъ сайысыны джойды

·        элесленмек – абдырамакъ

·        сефа сюрмек – къуванмакъ

·        заваллы –гъарип, бичаре.

V.                Раатлыкъ дакъкъасы.

Талебелер онгъадже сайып, арекетлерни япалар.

VI.            Суаллерге джевап берюв:

1.     Балалар ялы боюнда яз чиллесинде насыл зевкъланалар?

2.     Не ичюн Осман Бугъакотеренни корип, къачмады?

3.     Османнынъ бойле аджыныкълы алгъа къалгъанына ким себепчи олды?

4.     Не ичюн языджы бу икяеге «Балта» серлевасыны къойды?

5.     Эгер Осман бойле бахытсызлыкъкъы огърамагъан олса, осип буюген сонъ, насыл адам олмасы мумкюн эди?

VII. Рефлексия.

1). Бугунь дерсте насыл икяенен таныштыкъ?

2). Бу икяе меракълымы?

3). Дерсте нени бегендинъиз?

4). Дерсте нени бегенмединъиз?

VIII. Баалав .  Эв  вазифесини  берюв.

Талебелер оджанынъ баалав нетиджесини динълейлер.

Эв вазифеси: Юсуф Болатнынъ «Балта» икяесини окъумакъ, суаллерге джевап бермек.