Конспект занятия "Эвенские писатели"

Дьарык темата:  Эбээн норуотун киэн туттуута – биьиги биир дойдулаахпыт Платон Ламутскай

Павлова А.П., эбии уорэхтээьин педагога,

Куокуй орто оскуолата

Учууталсыала-соруга:

• Платон Ламутскайы биир дойдулаахпыт, поэт, патриот быһыытынан арыйыыга дьарыгы тэрийии;
• П.А.Ламутскай айар улэтин  ырытыы;
• уөрэнээччи толкуйдуур, санарар, алтыһар, ырытар дьоҕурун сайыннарыы;
• атын омуктары кыттаиллээхтиколорор ба5а санааныуьугуннарыы;
• эбээнноруотунүгэһигэр, культуратыгарытыктабылы иңэрии.

Үөрэнээччисыала- соруга:

• П.А.Ламутскай оло5ун,айар улэтиндириңник ылынаргасаңа, сонун көруу, толкуй киириитэ, бэйэтолкуйдуурдьоҕурунсайыннарыыгадьулуһуу;
• наадалаахинформациянылитератураттанбуланылынар, чинчийэрдьоҕурунсайыннарыы;
• атыномуккультуратынуорэтэр ба6а санаауьуктуута, кинилэрикыттаэйэлээхтиколоруу.

Уруокхаамыыта:

Уруок тэрилэ:слайд П.А. Ламутскай, атрибуттар: тобо5о кэтэртабамуоьа, ураьа

Уруок хаамыыта.

I. Тэрээһин чаас: (Оҕону уруокка түмүү)

- Үтүө күнүнэн, күндү оҕолор!

Мин аатым Антонина Петровна, Куокуй орто оскуолатын литературнай краеведение куруьуок салайааччытабын. Эьиэхэ бэйэм уорэнээччилэрбиттэн э5эрдэ а5аллым. Мин эьиэхэ сананы – сонуну биллэрэр, утуо5э – кэрэ5э угуйар ба5а санаалаахпын. Эьиги миигин кытта кохтоохтук улэлиэхтэрэ диэн эрэнэбин.

(Слайд 1 ураьа).  

 - Корун эрэ, о5олоор, бу дьон олорор дьиэтэ-уота. Маннык дьиэ5э-уокка кимнээх олороллоруй? (оҕолор санааларын истии)

 (эбээннэр олорор дьиэлэрэ, хотугу норуоттар олорор дьиэлэрэ…)

- То5о маннык быьыылаах-таьаалаах дьиэни оностубуттарый?

-Соп . Бу ураьа. (Слайд 2).  

Корун, о5олоор,т ургэнник хомуллар, сиртэн-сиргэ коьо сылдьарга табыгастаах дьиэни–уоту табаны корууну сурун дьарык оностубут сиртэн-сиргэ коьо сылдьар эбээн норуота олорор.

( Кордор хайдах хомулларын)

- Ол аата бугун дьарыкка кимнээх тустарынан кэпсэтэбитий?

-Эбээннэр биьиги улууспутугар олороллор дуо?

-(Слайд 3).   Биьиги Кэбээйибит улууьа наьаа киэниэннээх, баай культуралаах. О5олоор, бары  кордубут картаны. Корун наьаа улахан территориялаах. Биьиги Хотугу оттубутугэр Дьаанны хайаларын быыстарыгар Сэбээн Куолгэ, Сиэгэннэ, хотугу а5ыйах ахсааннаах норуоттар эбээннэр олороллор.

 - (Слайд 4).   Бугун биьиги «Эбээн норуотун киэн туттуута-биьиги биир дойдулаахпыт Платон Ламутскай»диэн тема5а кэпсэтиэхпит.

- Бугунну дьарыкка туох сананы билиэхпит дии саныыгытый?

- Дьэ, эьигини бугун бэйэм ураьабар ыалдьыттата ынырабын.

- Уруокпут сыала: эбээн норуотун ча5ылхай киьитин, суруйааччытын, фольклориьын П. Ламутскай эйгэтин билсиьиэхпит.

II. Сүрүн чаас

Бастакы туьумэх

- Чэ эрэ, дьарыкпыт  бастакы түһүмэҕэр киирэбит.

Суруйааччылыын билсиьии – слайданан кэпсээьин

-Учуутал суруйааччы туьунан билсиьиннэриитэ

- Платон Афанасьевич Степанов-Ламутскай Сэбээн-Куолгэ тороообутэ. Ийэтэ эрдэ олбут. Кинини Платон дьиэн айанньыт аатынан ааттаабыттар. Платон Афанасьевич оскуола5а бастакы кэлиитин  туьунан суруйар.

          О5олоор, кини унуо5унан кыра ба5айы эбит. Ол кордо5унэ оскуолаборуоганаьааурдукэбит. Боруогу а5атын утуктэнатыллаарыгыммыта ата5а кылгасбуолантириисонунуктээбитуонна ба5а курдуктиэрэ баран туспутум. О5олор хойуккадылыкулэллэрэтэдиэбит.

         Оскуола5а бастаанкэлбитигэручууталачэйдэппит. Минньигэссаахары, арыылаахлэппиэскэниуоннакэмпиэтибиэрбит. Учууталлара оскуола5а уорэннэххитинэорууманныкаьыаххытдиэнбастакымэниэ быра5ан, умсугутан, уорэххэуьуйуу са5аламмыт.

- Иккискэлиитигэрхарандаас, тэтэрээтиилиьинтуппутуоруутэ. Харандаастутан баран бобо туппуттарбахтарбынкорорумуонна «мин тарбахтарым дуо» диисаныырым.

- Уьусмэниэтэкырааскахарандаасктиксэртуьугаручугэйдикуорэммит.

Дьэитикурдукоскуоланыбутэрэн 14 саастаа5ар Якутскайдаа5ы  педагогическай училище5а киирэр. 17 сааьыгаручууталидэтинбутэрэн Хоту оройуоннаргаучууталынанулэлиир. Суруйааччы 40-ча сылучууталынан, оло5ун эбээнтылын о5олорго уорэтиигэанаабыта.

-Дьэкинихайдахсуруйааччыбуолбутуй?

Оччолорго Платон Афанасьевич  о5олору уорэтэригэрнаьааэрэйикорбут. Эбээнтылынансуруллубутайымньылар, учебник суо5а. Дьэолиьинкинибэйэтэхоьоонкэпсээнсуруйан о5олорун уорэппит.

Онтонылаайар улэ5э таттаранэбээнноруотакиэнтуттарулахансуруйааччытабуолбут.

(Кинигэлэрикордоруу)

Иккистуьумэх: Айарулэтинбилсиьии, хоьооннорунырытыы

1.      Боло5унэн улэ аа5аллар, соруда5ы толороллор.(боло5унэн улэ, биирдиихоьоонутунэтэбин)

Бастакыболох

Мин  дьиктитуулум.

Туьээнсириэргийдим

Сулустаргаэмиэтиийдим…

Ууча5ым оьоспутугэр

Тонуннумсиримурдугэр.

Туьээтолускыыьырдым,

Табабаруордайдым-

Оьоспутусэмэлиибин,

Оссокотуох этим диибин.

Онтонуламуоскуйдум,

Уучахпынаьынным…

Айыллыбыт сирин-дойдутун

Ахтыбытын, дьэтаайдым!

Сорудахтар:

1.      Дор5оонноохтук аа5ыы.

2.      Туохтуьунанкэпсэннэ.

3.      Уучахдиэнэьиги санаа5ытыгар туохэбитий?

4.      Эппиэккитинтылдьыттанбуланбэрэбиэркэлэнин.

5.      Автор туохсанааныэтиэн ба5арбытый?

Иккисболох

Лабыкта-табалар

Хаьанэрэ хоту дойдубар

Хаар манантабалар

Лабыктаттануоскээбиттэр,

Лабыктаттанууммуттэр!

Корун, дьылыгарсотолорун,

Корун, дьорбомуостарын

Барыта-лабыктасалаата,

Лабыктаумнаьа-таьаата…

Лабыкта-табаларбааллар,

Лабыкта-табалархаамаллар…

Итинникэтэрэуьуйээммит,

Исдьинэкырдьыкэбит!

Сорудахтар:

1.         Дор5оонноохтук аа5ыы.

2.         Табаны  то5о лабыкта5а холууруй?

3.  Лабыктауоннатабатуохситимнээхтэрий?

4. Лабыктадиэнтугуй? Эппиэккитинтылдьыттанбэрэбиэркэлэнин.

5. Айымньыисхоьоонунарыйыруруьуйдаонор.

2.Сорудахтары истии. О5олоор, билигин Платон Афанасьевич хоьооннорун аа5ан иьитиннэрэбит. О5о аа5ар кэмигэрхарахпытынсимэбитхоьоонухарахпытыгароноронкоробут. Группанантахсанкомускууллэр

Уьустуьумэх: Эбээнноруотунункуутунбилсиьии, уорэтии

-Платон Ламутскайсуруйааччыэрэбуолбатахэтэ. Киниэбээнноруотункультуратынхомуйбут, сайыннарбытулаханонолоох. Бэйэтинноруотунулахан патриота. Олкурдукэбээнноруотунункуутуниккикорунункордоруом, уорэтиэм.

Учууталбилиьиннэриитэ (Ункуутуьунанкэпсиибин)

- Платон Ламутскайэбээнинноруотуннаьаатаптыыра, культуратасайдарыгар ба5арара. Олиьинэбээнункуутэсайдарыгарункуутылынсуруйбут. Эвен ункуутэбэрт ордоо5утэ дэлэйбит, тар5аммыт. Хас да араасункуулээхтэр.

Ункуунууорэтии

- Билигин Платон Ламутскайтылларыгарбиьигиэбээнункуутунункуулуохпут.

- О5олоор, миэхэкомолоьобут.

- БастакыункуубутДэхондэ.Кинибытаантэтимнээх. Куолаьытардабыт.

-Бастаанистэбит. Хамсаныытынкордоробун. Тылларынуорэтэбин.

Онтон о5олорго уорэтэр. Ункуулубут.

Дьэьэрий-е! дьэьэрийэ!

Дьэьэрий-дьэьэрий-дьэьэрий-е!

Деьунде! Деьуун-н-де!

Деьун-деьун-деьуунде!

Деьо-о-о-де! Деьонде!

Деьон-д!Деьон-д!деьонд-е!

- Анытургэнникункулууриккисункуубут «Ьээдье»

Ьэде

Ьэдэ!

Ьэчу

Ьэчу

Ьэччо

Ьанде

Ьари
Ьимчэн! Ьодел!

Ьуввэ!

Иьо-нэлкэм

Иьо-нэбэв

Иьо-до-он

Иьо-рико.

- Буункуулэрбиьигисахаларханныкункуубутугэрмайгынныылларый, туохатыннаахтарый?

Тордустуьумэх: рефлекция

- О5олоор, эьигибилигинсинквейин айа5ыт.

Синквейиндиэнкылгасхоьоон

Бастакыстрокабытбиираат тыл, иккиссторкабытикки да5ааьын аат, уьус – ус туохтуур, тордусбиир 4 тылтантурарэтии., бэьисбуэппиппитинбарытынтумуктуурбиираат тыл. Бастакыуоннабутэьиктылларбытынхолбоотохпутунабугуннуылбытбилиибитсурунойдобулэтахсыахтаах..

Синквейин

Ким-биираат тыл	Ламутскай
Хайда5ый? – икки да5ааьын
Тугугынар? – ус туохтуур
Этии- 4 тылтантурар.
Биираат тыл

 Оттон,о5олор мин о5олорум манныуайбыттара

Ким-биираат тыл	Ламутскай
Хайда5ый? – икки да5ааьын	Биллиилээх, талааннаах
Тугугынар? – ус туохтуур	айар, хомуйар,сайыннарар
Этии- 4 тылтантурар.	Ламутскайэбээнноруотунсуруйааччыта
Биираат тыл	патриот

Дьэкырдьык да5аны Платон Ламутскайэбээнноруотун ча5ылхай киьитэ, патриота, биьигикиэнтуттарбиирдойдулаахпытбуолар. Саамайучугэйэкинибыйыл 100 сааьынбэлиэтиибит. Ононбугуннудьарыкпытын Платон Ламутскай 100 сааьыгараныыбыт.

III. Уруок түмүгэ

- Дьарыкка көхтөөхтүк кыттыбыккытыгар махтанабын.  Көрсүөххэ диэри.