Инфоурок Химия КонспектыКонспекты по казахскому языку на тему" Белоктар"

Конспекты по казахскому языку на тему" Белоктар"

Скачать материал

Надпись:
Надпись: І.БЕЛОКТАР
Белоктар - амин қышқыддарынын қалдықтарынан қүралган, жоғары молекулалы, күрделі органикалық қосылыстар. Орі анизмдегі зат алмасу, жиырылу, тітіркену, өсіп-өну мүмкіндігі, маі«рия эрекетінің жогары формасы - ойланудың да иайда болуы белоктарга байланысты. Белоктардың эртүрлі болуы амии қышқылдарының полипептидтік тізбекіе белгілі бір тэртіпнен орналасуына (белоктын біріншілік қүрлысы), полипеитид тізбегінің ішіндегі амин қышқылдарынын қосымша, элсіз сутектік байданыстарына, (екінілілік қүрылысы), полипептидтік тізбектің: иоидық, дисульфидтік, сутектік байланыстар, іидрофебтық эрекетгесу, диполь - дииольдық эрекетіесу аркылы кеңістікіе орналасуі іна тэуелді.
Белсктардын манызы олардың сан алуан биологиялык міндетінде гана емес, оларды басқа қоректік заттармен алмастыруға келмейтіндігінде.
Адам организміндегі белоктардың есесін тағам қүрамындағы багалы компопснттермен толтыруга болады. Азық-түлік өпімлеріиің кәпшіліі інде 20-і а жуық амин қышқылдары болады.
Адам организмінде тамақ белоктары, протеаз жэпе пептидаз ферменттсрініц эсерімен, амин кышқылдарына дейіп ыдырайды, одан әрі қанга сіціп бүкіл организмге тарайды. Түзілген амин қышқылдарының бір белігі жана амин қышкылдарып түзеді, олардан белоктар синтезделеді. Ондай амип кышқылдары- алмастырылатын амин кышқылдары деп аталады. Ал, 8 амин қышқылдары- изолейцин, лейцин, лизин, метионин, фснилаланик, триптофаи, треонин, валии- адам организмінде басқа амин кышқмлдарынаи түзілс ..ім.йды, тек тагаммен келуі керек. Бүл-ілыастырылмайтын амин кышкылдары. Тагамдагы белок тек алмастырылмайтьчі амин кышкылдарынын қүрамын баланс жасап қоймай, тагы да алмастырылатын жэнс алмасгырылмайтын қышқылдардын бетглі қтгьшасын баланстауга қаж«,\ ссбебі сощысыныц біразы өз міндетін атқаруға жүмсалуы мүмкін.
1.1. БЕЛОКТАРДЫҢ ЖІКТЕЛУІ
Белоктар скі үлкш топқа бөлінеді.
1. Протеиндер- жэй белоктар. 2. Протеидтер- күрделі белоктар.
ҚАРАПАЙЫМ, ЖӘЙ БЕЛОКТАР. (ПРОТЕИНДЕР)
Протеиндер амин қышқылдарының қалдығынан түрады.
1.	Альбуминдер- суда жақсы ериді, түзды ерітінділсрде түнбаға түседі. Мысалы: бидай дэнінде- лейкозин.
2.	Глобулиндер-суда ерімейді. Бүлар бүршақ түқымдас, майлы дақылдарда кездеседі.
3.	Проламиндер- суда да, түзда да ерімейді, 60-80 % этил ениртіндс ериді. Астық түқымдастарда кездеседі.
4.	Глютелиндер- әлсіз қышкыл мен сілті ерітіндісінді; ериді.
5.	Протаминдер- еріііштігі глютелинге Жақын. қасисгі озгсше.

 



 


Надпись: (сары түсгі)

 


Надпись: Жүмысты жүргізу тэртібі:
Надпись: күлпн түсті
Надпись: Қажетті реаіснпер: 1. Жүмыріқа белогы.

 


Надпись: 2.	HNO, конц.
3.	10%-ті натрий гидрооксид ерітіадаа.
Пробиркаға Імл жүмыртка беяогыныц ерітікдісін s ЙЫП, үстіне 2 тамшы концентрлі азот қышқылыв (тәжірибе жэй стодда) косады да, пробиркадағыны сақтықпеи жайлаа қнздырады. Қыздыру кезівде қайта-қайта сілхіп араластырын түру қажет. Ерітінді жэне түаба сары түске боялды. Пробиркадагы қоснаны салқивдатып, сақтыкш» жайлап 1-3 тамшы натрнй г идрооксидівің НУ/а-ш ерітіидісін анык қызғьшғ-сары түс пайда болганша қүяды.
Жүмыс барысына арналган сүрадккңр: Ксантроиетеин реакциясын пайдаланып белок қүрлмикдағы қаидай альфа амин қышкылын алуіа болады?

1.3 З.НИНІ ИДРИН РЕАЦИЯСЫ.
а-амин қышқылдарын анықтау үшін қолданылатын реажцяялардың маңыздысь.. Белоктар, полипептидтер, амин қышқылдар нингкдринмен қосып қыздырганда көк немесе күллн-көк түсті косылыс түзеді. Нингидрин реакциясыныд бояу түсті болуы азомитин тинтсс конденсация енімі-бояу-кек Руэман түзілуімен байланысты.

 


Надпись: 1.3.4. ФОЛЬ РЕАКЦИЯСЫ.
Көрсетілген   ргакция - қүрамЫнда   күкірт   атомы   бар   амин
қышқылдарын (цистин,цистеив) анықтауга негізделген.
l.CHj-SH	СН,-ОН
I	I
CH-NHj   + 2NaOH--» CH-NK^+NajS + Н20
СООН	ССЮН
цистеин	сернц
2Р8(СН,СОО)2 + 2NaOH -» РЩОН)2 + 2CH3COONa РВ(ОН)2 + 2NaOH-» Na2PB02 + 2H20 шпомбит
3. Na2S + Na2PB02 + 2H20 -» PBS 4-+4NaOH
Цисгеин мея цистиндегі күкірт, күкіртгі сутекпен негіз ретінде гидролизденеді. Ары қарай сілтімен эсер етсе натрий иемесе калий сульфидтсрі түзіледі. Сірке қышқыл қорғасынмен әреке'. гескеиде (2) күкіртті қоргасыииың (PBS) қара түнбасы түзіледі.
Жүмысты жүргізу тәртібі:
Қажетті'реагенггер:

 


Надпись: Жүмысты жүргізу тэртібі:
Қажеггі реагенттер:
!) 5 процеитті түз қышқылында даярлангаи 1 проц. сульфанил қышқылы
2)	натрий нитридінің 0.5 проц. ерітіндісі
3)	гнстидин немесе белок ерітіидісі
4)	10 % NajCOj (сода) ерітіндіа.
Пробиркадағы імл сульфанил Е.ЫШҚІУЛЫНЫН 1 проц. ерігіндісіне 2 мл NaNOj-иің 0.5% ертіндісін күяды, үстіне 2мл 0.01 проц. гистидин немссе белок ерітіндісін қосып араласгырады. Сонан кейія, бмл 10 проц. сода ерітіидісін қосса, ерітікді шие қызыл түске боялады. Жүмыс барысына арналған сурақтар:
1.	Паули реакциясы негізделгев. реакция?
2.	Қандай а-амин қышкылдарын ашады?	ч
N3 ЖҮМЫС.
БЕЛОКТАРДЫ ТҮКБАҒА ТҮСІРУ РЕАКЦІІЯЛАРЫ.
Белоктар-амфоіерлі злектролиттер жэне белгілі рН-ортада (изоэлектрлік нүктеде) электронейтралды. Белоктардың түрактылыгы осы екі қасиетіне байланысты. Осы екі қасиегі жойылғанда белок түнбага түседі. Белок түрақтылышның жойылып, түнбага гүсуін былай түсіндіруге болады: белок қүрамындакы гидрофюшді-СО^НЧпептидті байланыс), аминды-NHj жзне карбоксилді-СООН гоитары өздеріне су молекуласын тартып, оларды молекула бетіне баіыттайды. Осы су қабаты белоктың агрегатталуыыа кедергі келтіреді, ягни түрақтылыгын арттырады. Ёгер рН-ортаны еэгертсе белок молекуласы зарядталады.Ол белокгың гидрапану.ягни сумен байланысу қабілетін төмендетіп, белокты қоршаган су кабатын бүзуыныи нзтижесінде, олар өзара қосылын, үлксн-үлкен агрегат түзеді, япш түнбаға түседі. Түнбага түсіру: қайтымди жэне қайтымсыз болып болінеді. Қайтымды болса-белоктың молекуласы терен өзгеріске үширамайды, сондықтан түнбаны алғашқы сріткішкс қайтадан ерітуге болады.Қайтымды түнбаіа түсіру: аммоиий түздары, оілтілік, гіліілік жер меіалддарыныя түздарыныц эсерінен (түздау-высаливание),спкрт жэне басқа opr. еріткіштер эсерінен болады.
Қайтымсыз түнба түсіруде. белок терең өзгсріске үшырайды. Ол күрделі процесс. Жоғаргы температураньш, минерал қышқылдарының, пикрин қышқылының, ауыр металдар иондарыиьщ эсерінеі белок молекуласының екіншілік, үшіншілік жэне твртіпшілік қүрылымдары өзгеріп, тск белокгардын қүрамы жэне біріншілік қүрылымьі сақталып қалады. Қайтымсыз түнбаға түсіруде (денатурациялауда) белоктың физикалық қасиеті де өзгереді- ерімділігі тэмендейді, гидраттану кабілсгі өзгереді.
1.4.1. БЕЛОКТАРДЫ ҚАЙНАТУ АРҚЫЛЫ ТҮНБАҒА ^ҮСІРУ.
К,ыздыру,қайнату кезінде гидраттық қабат бүзылып, белок түнбаіа түседі.Толық түнбаға түсу белокіыц изоэлектрлік нүктесііще ба. қалады. Өйткені 'мүндай бслоктың электрлік заряды нлоге тең.

 


Надпись: 3. Қандай ортада (күшті кемесе әлсіз) түнбаға түспейді? Себебі неде?

 


Надпись: 1.4.2. БЕЛОКТАРДЫ МИНЕРАЛДЫ ҚЫШҚЫЛДАРМЕІІ ТҮНБАҒА ТҮСІРУ. Белоктарға минералды қышкылда-,ічын эсері, оның су (гидраттык)
қабатын бүзуга негізделген.
Жүмысты жүргізу тәртібі:
Қажепі рсаіентгер:
1.	Бе.>>'Ж ерітіндісі.
2.	коіщ. түз қышқылы
3.	конц. күкірт қышқылы
4.	коиц. азот қышқылы
Үш ііробиркаға 1 мл-ден белок ерітіндісін қүяды. Nsl пробиркага 1 млНСІ №2 пробиркага 1 мл Нг S04 №3 пробиркага 1 мл HNO,
Пробиркадағы екі сүйықтық арасында ақ түсті сақина - белок түнбасы байқалады. Пробиркадага қоспаны шайқасақ - №1, №2 -пробиркалардағы түнба ерін кетеді, а^ Ne3 - пробиркада (HN03) ерімейді.
Жүмыс барысына арналған сүрақтар:
1.	Минералды қышқылдардын эрекеті неге негізделген?
2.	Жүмыс жүрі ізгенде байқаган қүбылыстарды түсіндіріңіз.

2. ЛИПИДТЕР.
2.1 Қысқаша теориялық мэлімдеме.
Липидтер дегеніміз өсімдіктер, жануарлар жэне микроорі анизмдер қүрамындағы физккалық-химиялық қасиеттері жөнінен бір-біріне вте жақын • күрделі органикалық қосЬілыстар. Олардың үхсастыгьг қүрамы негізінен көміртегі, сутегі, отгегі жане кейбіреулерінде фосфор, азот атомдарынан түратындыгы, суда ерімейтіндігі (гидpoфoбтыJiыrы), ал органикалық полюссіз еріткіштерде (эфир, бепзол, хлороформ,бензии) жақсы сритіндігі, молекулаларыида узын тізбекіі кэмірсутек қалдықтары (R) жэне күрделі эфир топтары (COOR) болуы.
Липидтер қүрылысының негізін қүрушы- спирттер. Олар жоғары молекулалы бір атомды, үш атомды спирттер (глицерин) немесе екі атомдм аминспирті (сфингозин) болады. Сііирттер жогаоы дәрежелі карбон қыиіқыддарымен ацилденеді, ал фосфор кышқылының қа;.дығы спирт гидросилдерініц тек біреуімсн (глицерин нсмесе сфингозин жағдайьшда) орын ауысады. Қуримыіш қарай скіге жіктеледі: жай, егер гидролиздсну өнімі -. сішрт жэне карбон қышқылдары болса жэне' күрд»..лі, егер

 


Надпись: Жануарлар    мси    балықта    липидтер    терінін аймагына.нерв, мый тканьдарына жиналады  жэне орайды.
Та«-ам майлары-ацилглицериндер.    Майлардың үітцилглицериннон       (үшглицеридтен)      түрады, моноацилглицеридтерде болуы мүмкін:


 


Надпись: ЖҮМЫС N4

 



 


Надпись: 1.	Өр аробиркадағы еріткіштерді сняаттаңыз, айырмашылықтары неде?
2.	Here сумен эмульсня түзбейді?
3.	Эмульсия қалай түзіледі, маңызы веде?
XVMUCNV
2.6. МАЙЛАРДЫН КАНЫКПАҒАНДЫҒЫИ АНЫКТАУ. Табнги майлар үшацвлглицерішде^дің араласқан қоснасы. Олардың қүрамындагы эртүрлі қышқыддардың процевттік мөлшерін аяықтау негіл і көрсеткіштерініц бірі. Себебі липидтерді тағам ретінде қолданғавда тек оныв мөлшері ғана емес, химиялық қүрамывың маңызы улкен, әсіресе көп қос байлакысты қавықнағав қышқылдар (ливол (?„, линолея с\%, арахндон
с|0) болғаны дүрыс. Өйткекі, лияол жэне линолен қышкылдары адам
организмінде синтезделмейді. Арахидон қышқылы - ливол қышқылынан сивтезделеді; сол себеиті, оларды оргаішзмге тағамдармея береміз. Олар оргавизмнің дүрыс жүмыс жасауыва жэне дамуыва қажет екендігі дэлелденген.
Қааықпау дэрежесі иодтық сан арқылы анықталады. Иодтық еаи ІООг майға қосылатын иодтың грамм санымен өлшеяеді. Негүр;шм иодтық сан үлкев болғав сайын майдың қүрамындағы қанықпаган май қышқылдары кеп болады. Иод қос байлаяыс бар   pre жалгавады.
СН2 - О- СОЧСН1)7СН=СНЧСНа)т-СНз
СН- 0-C04CH2)7-CH=CH4CH2)7-CHj + 2J2(C2H5OH)->
түссізденеді
СН20 -CO (CHJ,, -СН3
1,2 -Диолевил -3 -пальмитоилглицерин (оливкі майының компоненті) ->• СН2 - ОСО ЧСН2), - CHJCHJ -(СН,), -СН,
СН -ОСО - (СН2)7 - CHJ - CHJ -(СН2)7 -СН3

СН2ОСО(СН2)І4 - сн3
Қажетті реагевттер:
1.	Өсімдік майы -10 мл
2.	Э гил спирті - 50 мл
3.	Иодтыц 0.2Н сшірттегі ертівдісі - 12.5 мл
4.	0.1H гипосульфит ерігіндісі - 20 мл
5.	0.5% крахмал ертіндісі - 1 мл

 


Надпись: Жумыс барысына арналган сүрактар:

 



 



 


Надпись: берелі: альдопентоэа-қкэыл түсті өщмді аашшнмев түэеді, ал қшо кызыл түсті өиімді гексоза реторциимеи береді. Осы реаяцияны Селиваяов фруктозамен жүргізген. Бүл реакцшшы Сс/тваиоп реакциясы деп атайды. ал әрекеттесетін резорцнннщ ҚЫШҚЫЛГНЙ ертіндісін Селиванх;< реактиві леп атайды.
Жүмысты   жүргізу   тартібі. Негізгі реакцня:
НО-СН -QH-OH	НС -- СН
носн2-/нон  х;-сн2он	носн\: І-сно
\	' V
Фруктоза	5-гндроксиметилфурфурол
Қажетті реагенттер:
1.	Фруктоза- 1%ертінді
2.	Селиванов рсаггиві ( 0,5г. Резорцив ІООмл. түз қышқылыяыц 20% сртіндісінле ерітілгев).
Імл.Селипагіов реактивіве 2 тамшы фруктоза қосып су жылытқышығіла пробирканы 5-7мин. яемесе 2-Змин. қайнатады. Біртілдеп қою қызыл гүс пайда болады.
Жүмыс барысына арналіан сүрактар.
1.	Фруктозапың сусыздану реакциясыныц геңдсуін жазыцыз.
2.	Селиваиов реактиві деісн не, оны қалай даярлайды?
3.	Қою қызмл түс неге ЖЫЛЬІТК .нда пайіа болады?
ГШЖҰМЫС. 3.2.3 ТОТЫҒУ РЕАКЦИЯЛАРЫ.
Көмірсуларды тотықтыру маңызды реакция-іардыц бірі. Оныц қүрылымыіі зерттеуде, биохимиялық талдауларда. моносахаридтерді анықтауда КЙІІ қплдавылады.
Моиосахаридтер тотыгу реакциясыны» жагдайына қарай эртүрлі әпімдср берс.чі. Сілтілік ортала тотыкканда мовосахарид мочекуласындагы хнміртек-көміргск байланысы үзіліп бірнсше кышкылдардын коспасы түзілсді, ал бейтарав кәне қышқылды ортада коміртск қацқасы сақталады. Альдоздар сілтілік ортада метадл катиоіідарі.ш тогықсыздандырады.Мысалы, альдоздар , Толленс реактивімен күміс айна реакциясын береді.
CnH2nO„ + Ag(NH,)e,   NH^M2° „ Ag 4. + тотығу өнімдері
альдоза    Толлевс реактиві
Бүл рсакцияны Толлеяс реакциясы дсп атайды.
Толленс рсактиві дсп күміс гидроксидінің аммиактаі ы ертіндісі.. ай галы:

 



 


Надпись: Керипілген дисахаридтер қүрамындағы екі моносвхаркд қалдыктарының өзара байланысу тэртіптері эртүрлі. Мысалы, мальтоза молекуласындагы егі Д-глюкопираноза қалдықтары 1.4-глюкозид түріяда байланысқан, ягни бір молекула жартылайацеталь гидроксидімъи, ал екінші молекуланын жартылай адеталь гидроксилі сақталып, байланыс С-4 іидроксилімен түзілген. Екінші молекуланың жартылай і идроксилі сақіалганлыктан, ол қалтадан карбонил тобына аяналып. мальтоза альдсі идтерге гэн реакцияның барлыгын көрсете алады. (Троммер реакгязіне реакция көрсетеді). Мальтозадагы біріиші глюкопираноза қалдығы а- формасында болса, екінші қалдык а- немесе (}- формасында болуы мүмкін. Осыгаи байланысты а-мальтоза нсмесе р- мальтоза болып кездеседі. Лактоза молекуласы а- галактіширавоза мен а-гліокониранозадан қүралган.Екі қаддықтық орналасу тәр-гібі мальтоза гпрі ідес.Сахароза молекуласындагы а-глюкопираноза мея р-фруктофураноза қаддықтары взара жартылайацеталь гидроксилдерімен байланыскан. Сол себепті, карбонил тонтары сақталмаган альдегидтерге тпіі реакцияларды көреете алмайды, яғни тотыга алмайды (Троммер реакциясыиа түепейді).Дисахаридтердін ішінде сахарозаның негіэгі қоректік маиызы зор. Сахароза конфетгін, торгтардыи т.б. тэтті тагамдардың негізгі көмірсулық компоненті.
Кулинариялық   түргыдан   алганда   қанітар   тэтгілігімен   бағалы. Тәпггін* дэрежссін анықтау үшііі сахарозанын тэпілігіи шартты түрдо К)0 өлшем деи алгап. Сонда мальтозанын тәттілігі -32; лактоэаның тэттілігі - 16-і а ісң.
Тамақ ннімдерін жоғаргы гемііературада өндеу кезінде дисахаридгерде - карамельдену процессі жяне меланоид (сүт өнімдерін алуда) түзілуі мүмкін.
	(
N13 ЖҮМЫС.
З.З.І.ФЕЛИНГ РЕЛКЦИЯСЫ.
Дисахаридтер гликозидті байланыспен косылган екі моносахаридтен түратыны бізгс бслгілі.Глюкозндті байланыстыи түзілуше екі моносахаридтін де гликозидті і идроксилдері жүмсалса (мысалы: сахароза), оидай дисахаридтер Фелинг реактивін тотықсыздандыра алмайды.Мүндай дисахаридтер гидролизденгсннен сон ғана Фелинг рсакциясына түсе алады.Гликозидті байланыстың түзілуіне бір моносахаридтіц гликозидті гилроксилі катысып, екінші моносахаридтің гликозидті гидроксилі бос болса, мүндай дисахаридтер:мальтоза: лактоза, целлсбиоза Фслинг реактишн тотықсыздандырады.

 


Надпись: Жүмыс барысына арналіин сүрақтар:
1.	1,4 - немесе 1,2- глюкозид байланыстары. нені көрсетсді? Осындай байлаиыстарды мальтоза мен сахарозадан көрсетіңіз.
2.	Көрсвтілген дисахаридгердің қайсысы Фелинг реакцнясьша түседі, не есбепті? Фелиш реакциясының тевдеуін жазыцыз.
N14 ЖҮМЫС
3.3.2.ДИСАХАРИДТЕРДІҢ ГИДРОЛИЗДЕНУІ. Жүмысты жүрі ізу тәртібі. Нсі ізгі реакция:
C12HJ:0„ + НОН-» QHI206 + С4Н,А
Сахароза	ппокоза  фруктоза
Қажетгі реактивтер:
1.	2%-ті сахароза.
2.	концеитрлі түз қышқылы.
3.	15%NaHC03
4.	Фелині реактиві.
5.	Селиванов реактиві.
Пробиркаіа 3-4мл. сахарозавың 2% ергіндісін қүйьш, оған Імл. түз қышқылын қосадм да, су жы лытқышында 1-2мнн. қыздырады. Қоспаны екіге бөлін, салқындатып, бір бшвгіне бейтараотау үшін 15% NaHCO, ертіщнсін, көмір қышқыл газының бөлінуі тоқталғанша, қүяды. Алышан сртіндіге 1-2мл. Фелинг реактивш қосыв қыздырады, сонда мыс оксидшін түнбасы найда болады. Бүл реакцня моносахаридтің гидролнздевіп глюкоза, фруктоза түзілгенін хөрсетеді, себсбі, сазароза Фелинг реахтивін (Cu(OH)j) тотықсыздандыра алмайды.
Қоспанын екінші бөлігіне Селиваяов реакднясын жасал, гидролизаггың ішінде фруктозаның түзілгснін дәлелдеуге болады(қоңыр қызыл түстің пайда болуы арқылы).
Жүмыс барысына арналган сүрақтар: ! .Сахарозаның гиролиздену реакциясының теңдеуін жазыцыз. 2.Гидроиздсну реакциясын қалай жүргізеді? З.Реакцияның аяқталі анын қалай анықтайды?
4.Си20-түнбасының иайда болғанын қалай аяықтауға болады? Ол иені дәлелдейді? Реакция геңдеуін жазыңыз.
6. Селиванов реакциясы нені дэледдейді? Реакцня тендеуін жазыңыз.
і	N15 ЖҮМЫС
З.З.З.КАЛЬЦИЙ САХАРАТЫНЫҢТҮЭІЛУІ.
Қызылшадан қант алу жэне оны тазарту, сахарозаның ерімтал ка-Щ.иий сахараттарын түзуіне ие; ізделі £н.
Жүмысты жүргізу тэртібі. Негізгі рсакңия:
^і.Н,2Ои + Саі0Н)2--->Сі:Н,2О11«ЗС.аО»6Н,О

 


Надпись: Қажетті реагевттер:
1.	20% сахароэа ертіндісі
2.	Ізбес сүті-Ca(OH)j
Пробиркаға ІОмл. 20%-ті сахароза ергіндісін кұйып, оныц үстіне 5мл. жаңа даярлангав ізбес сүтін қосып, таяқшамен араластыргалда ізбсе сүті сахарозада ернді. Ол суық суда ерімгал, ал қыздырғанда кристалданыи, үш кальцнй сахарат-С,2Н22ОпЗСа06Н20 түнбаға түседі.
Жүмыс барысына арналгав сүрақтар.
1	Жүмыстың маңызы неде? Here негізделген?
2	Реакция теидеуік жазыныз.
3	Жүмыста Са(ОН)2-нің міядеті неде?      /
14.П ОЛИСАХАРИДТЕР.
Иолисахаридтсрдіц көптеген қасиеттері моио- жэне диеахаридіерден бөлек. Тотыгу-тотықсыздану реакциясы, ашу процесстері жүрмейді. Полисахаридтерге крахмал—өсімдік қанты, гликиген, жануарлар қанты, клечагка, пектин заттары жатады.
Крахмал екі запан түрады: амилоііектин-80%, амйлоза-20-25%, Амилоза -   альфа, Д-глюкозаның қалдықтары езара 1.4-жагдайында байланысқан, сондықтал  гүзу тізбектеде, амилопектинде де глюкоза қалдықтары 1,4- жэне 1,6- жагдайда байланысқандықтан, тармақталган тізбек қүрады.

 


Надпись: Жумысты жүргізу тэртібі.
Қажетті реагенттер:
1.	Крахмалдыц 0,5% ертіндісі.
2.	Люголь ертіндісі.
1)0,5% крахмал ертіндісіи даярлау: 0,5г. Крахмалды Юмл. салкын сун бар стаканда шайқаи лайсац жүзінді алады. 150-200мл.-лік екінші стаканга 90мл.-дей дист. су қүйып қайнатады да, оган крахмал жүзіндісін аз-аздал қосып, 1-2мин. гаіы кайнатады. Ертінді салқындаған соң көлемін влшеуіш колбамен ІООмл.-ге жеткізеді. 2) Люгопь ертіндісін даярлау.
4-5мл. дисг. еуда 2г. калий иодидін ерітіп, үстіне Іг. иодты қосып ерітіи, көлемін 100мл.-ге жеткізеді.
Пробиркага 2мл. крахмал ертіндісін қүйып, үстінс? тамшы Люголь ертіндісін тамызғаііда кнк іүс вайда болады, Пробирканы қыздырса түе жоймлып кегсді, салқыйдатса түс қайтадан пайда болады.
Жүмыс барыеыпа арналған сүрақтяр. І.Амилоза мен амиловектив қүрылысындағы айырмашшылыгы қаидай? 2.Қүрылыстарыиын айырмашылығы иодпеи эрекеттескендс түсі жөнівен аііырмаітіылык бере ме?
З.Жүмыс барысында ертінді негебір түс-көк түс береді? 4.Көк түстің жойылуы иеві дэлелдсйді?

 


Надпись: (цинга), күндіз керіп, түвде кермейтіи) ертеден белгілі. Осындай ауру - сол кездерде тагамда белгігіз запардын жетіспеу натижесі екенін 1880 ж. орыс оқымыстысы Н. М. Лунин дәлелдеген. Вигамин деген сөз латын сөзі Vita-өмір' деген сөзден алынған ( К. Функ).
Қазіріі кезде оіыздан астам витаминдерге жататын қосылыстар бар. Кейбір азық-түліктерде провигаминдер деген заттар кездеседі, олар организмде вигаминіе айналатыи қосылысгар. Мысалы, В-каротив - А-вн гамииіне, фіостролдар - ультрокүлгін еәулесівің эсерінен организмде Д-витаминіне айналады.
Сомымен қатар, қүрылысы жинінен ви і аминдерге үқсас, витаминдермен бгкекслесіп ферменг жүйесінің орныи басады, бірақ онын міндетін атқара алмайтыи қосылыетарда бар.
Витаминдсрдін химиялық табигаты , онын организмдегі міндеті белгілі болгалнам кснін ашылгандықтан, оларды латын алфавяттерімен (А,В,С,П г.б.) белгілеген. Осылай беліілеу бүгінгі күнге дгйін сақталган. Витаминнін қүрамдагы мөлшері мг%-пен елшенеді.
Витаминнің кажепілігі адам жасыиа, ден саулыгына, өмір жагдайына, кяеібінін түріне, жыл уақытына, тағам компоиенттеріне байланысты.
Витаминдердін еру кабілетіне қарай суда ериіідер (Тиамин-В„ Рибофлапин-В,, Пантотел қышкылы-В3, Ннкотии қышқылы, Кобаламин-В,:, Аскорбнн кыиіқылы-С, БиотюьН, Фоло«ин-В„ Пиридокин-В6) жэне майда еритіндер (Ретинол-А, Кальциферол-Д, Токоферол-Е) деп жіктследі.
4.2. ЛАБОРАТОРИЯЛЫҚ ЖҮМЫС ЖҮРГІЗУ МАҚСАТЫ. ЛаГч>рагорияда тәжрибелік эдюоеи түсті реакциялар аркылы кейбір вигаминдерді, олардың тотмі у-іотыксыздану қабілетін анықтау.
4.3.СУДА ЕРМТІН ВИТАМИНДЕР. Ж8ЖҮМЫС. Түсті рсакциялар. ЛСКОРБМН  қышқылы.
(С-витамині-СН2ОН-СНОН-СН -С-ОН = С -ОН-С=0)-ү-лактон-2-
I	О	1
ксго-Х- іулои кышқылы.
Вевгер галымы Сен т-Дьердьи малдыц бүйрек асты безіпен жаңа зат бвліи алып, оныд күшті тотықсы;даіідиргыш касиегі бар екендііін, химиялық қүрлі.ісы жаіыиаіі геқсурои қышқылы ексвдігів дэлелдеді. Осы қосылысгыц күрқүлақ ауруын смдсй тіндігів ашып, оны аскорбин (С-витамині) деи агады. Барлық өсімдіктер, жануарлар (маймылдардан басқалары) С-витаминін өздері сввтсздей алады. Ал ада.мдар аскорбин қышқы.іын тек тағамдардан іаиа алады. Нсгізгі кездері: қарақат, итмүрын, қүлвынай, ҚІ.ІЗЫЛ бүрыш, көк пияз, капуста, помидор. Апсльсин, лимоида да С-витамииі көп.
Ерссск адамга күнінс 70мг.% С-вйтамині керск.
С-вятамині суда жақсы ериді, ауадағы огтсгімсн жлис жылу мсн тез бүзылады, яши өте женіл тотыгады, Ош тотіпгу қабілстіпс негізделгев

 



 


Надпись: Қажетті реаген ггер:
1.	1%-ті итмүрын езіндісі.
2.	5%-ті калий темірсинерод ертіндісі.
3.	1%-ті хлорлы темір ертіпдісі.
£кі пробиркаға 5-6 тамшы 1%-ті итмүрьш ертіидісін, ал екініиі пробиркага дистнлдешен су қүямыз. Бірівші пробиркадагы суйықтық көк жасыл түске боялып, берлиа көгіяів түнбасын түзеді. Екініиі пробкркадагы сүйықтық өзгеріссіз қалады.
Жүмыс барысына араалған сүрақтар.
1.	Бастаиқы реакцяялық қосваның түсі қандай ?
2.	Тэжрябе жүргізгеввев кейін реакцяялық қосиаиың түсі взгердіме, жоқ па? Егер взгерсе неге, ол веяі дәлелдейді?
3.	Тэжрибе қандай реакцияға вегізделгея?
4.	Реахиияның тевдеуів жазыңыз.
Б.Метилен көгініц эсері. Итмүрын езівдісіве метилен көгі бар ертіндісін косі;анда сүйықтық гүссіздеяеді. Реакция нәтижесінде аскорбин ққышқылы деі идроаскорбин қышкылына дейів тотыгып, ал метилен көгі бояуывыв лейкоқссылыстаріа дейін тотықсыздавганын көрсетеді.
Жүмыеты жүргізу тэртібі. Негізгі реакция алдыңғы тэжрибсдеіі сияқгы тотыгу реакциясы. Бүл тэжрибеде тотықтырғыш ретшде метилен көі і қолданылады. Қажетті реагснттер:
1.	0.01%-ті метилев квгіяің ертівдісі.
2.	1% -ті игмүрын сзіддісі.

 



 


Надпись: 2.	Концекгрлііұзқышқылы.
3.	Мырыш.
Пробиркага 10 тамшы рибсфлавинніи судағы ертіидісін, 5 гамшы концсагрлі түз қышкылы MSH мырыш үгпагыв еалғадда су тегі беліііе бастайды. Сүйыққтық алгаш қызыл, соңынан іүссіздеяеді.

Жумыс барысына арналған сүрақтар.
1.	Реакцимдағы мырыиггың міндеті яеде?
2.	Сугегінің бөлінгваін жалай анықтауга болады?
3.	Түегерівің өзгеруін қалай түсіидіруге болады?
В12-ВИТАМИН1(циаккобаламин). Қүрылысы рентграфиялық эдіспен І948-1956ж. анықталгая. Қүрылымы тврт жартылак гидрленген пиррол сакшіасшіан қүрылган макроцикл(ИІЕ күрделі қүрлысгы)-С6зНм014НмРСо-кобальтгық комплекс.
В|2-витамиввің   негізгі   көзі-мал   еяімдері.   Малдын   баүырывда, бүйрегінде, еттс, балықтарда болады. Өсімдіктер бүл вигаминді сивгездей алмайды. Өндірісте В12- витаминді бактериалды биосиптез одісімен алады. Ересек адамга тәулігіне Змі\ Ч12-витамині кажет.
В|2-витамііні жеткіліксіз болғанда қан азділк (анемия), элсіздік, бас айналу, демігу иайда бслады.
В|2-витаминді анықтау үшін оның қүрамьшдагы коба.т.ггі анықтаса болганы, олай болса сол жү^ысты тэжрибе жүзінде жүргізуге болади, жүмыс кобальтгіц түсті реакция беруіне яегіэде.іиеа.
N21. Ж¥МЫС. В12 витамині қүрамындагы кобальтті аяықтау. Жүмысты жүргізу тәртібі. Қажегті реагеаттер:
1.	0,1%-ті ВІ2-виламіінііщертшдісі.
2.	кояцелтрлі HNO,.
3.	ковдевтрлі НСІ.
4.	0,1%-ті а-нитрозо-В-нафтол ертіндісі.
5.	10%-гі №2НР04ергівдісі.
Імл. 0,і%-гі кобаламин ертіндісін тнгсиые аемесе пробиркаға қүйьш. үсгіне 10 тамшы концентрлі АЗОТ қышқылы меа 30 тамшы конценгрлі туз қышқмлын қосып, суырғыш шкафтың аегыида сүймқтық толық булаиым біікевше қайаатады. Суытылган сод қалдықгы 1-2 іамшы диегилдевіся суда ерітіп, оған 1-2 тамшы 0,1% -ті а-витрозо-р-нафтолдың ацетовдагы ерітіндісімеи біриеше тамшы, сілтілендіру үшіи, 10%-ti Na,HP04 срііндісін қосаділ. Егер СО+1 бар болса суйықтык сары гүеке боялмайдм.
Жүмыс барысына арналган сүрақтар.
1.	Тэжрибе қавдай процссске нсгізделген?
2.	Сүйықтыктың түсінік әзгеруі нені дэледдсйді?

 


Надпись: 4іі

 


Надпись: Қүргақ пробиркаға Ітамшы балық майын және 5 тамшы хлорофоры қосып, оған 1 тамшы концентрлі күкірт қышқылын косады, сонда сүйықтық қызыл түске боялады.
N23 ЖҮМЫС.
4.4.2. Балық майындагы А-витаминін калориметрлік эдіспен анықтау.
Бүл әдіс  А-витамнннің  үшхлорлм  сурьмамен,  cipse  аіігидридінің қатынасуЫнда, эрекетгесіп, ісв« түсті бояу беруіне негізделген
Жүмысты жүргізу тэртібі. Қажетті реагенттер: І.Балық майы.
2.	хлороформ.
3.	Сірке ангидрнді.
4.	Үшхлор сурьма ертіндісі.
2,5г. балық майы хлороформда өлшеуіш колбада ерітіледі. Фотоколориметрдің кюбетінің бірвуіне 0,4мл. балық майынын хлороформдагы ертіидісіве 1-2 тамшы гірке ангидриді жэне 4мл. үшхлорлы сурьма ертіндісін қүяды. 10 секундтен кейін оны тек сурьма(Ш) хлориді ергіддісімен гана толтырылган кюбетага тсңестіріп-салысіырыіі-620ммк. фотомерлейді. Зерттелетін ертіндідегі А-витамннніц концеіп рациясыіі калибрлеу графигі арқылы табады.
Калибрлеу қисыган сызу балық майындагы А-витаминінің стандаргты жсғары акгивті хонценіраты көмегімеи қүрылады. Егер 1г. ксшцентратта А-ввтамяяыің мөлшері 500мг. бірлігі болса, овдд алғашкы ертівдіні әзірчеу үшів 10,0г. балық майын 50мл. хлороформда ерітчеді. Бүл ертіндінін Імл-де ІООмг.бірлігі А-ввтамиш болады. Одан ташда 5-6 сүньпггылған ертінділер даярлавады, ягаи олардың 0,4мл. ертіядісіне 20-дан 70-ке дейін мг. влшеміндей А-ввтамині болуы керек. Бүл мөлшері (0,4мл.) ерітіндінін, оптякалық тығыздығыв анықтау үшін алывады. Оптикалық ТЫҒЫЗДЫІЪЩ анықтаудағы алывғав саядық мәлімсггер ояын калвбрлеу қисьнын шзуга пайдалавылады. Ордината эсіне эрбір сүйытылган ертіпдідси табылған, экствшщняныц мэні қойылса, ал абсцисса «еіне сол еріінділердсіі А-витамиянін мөлшері сызылады. һ. балық майындагы А-виіаминнщ мелшері келегі формуламен анықталады: X=a.v/d
Х-Іг. балык майыңдаш А-зигаминнін мөлшері (мг.) а-1мл. зерттелетш ергіндідегі А-витамиинід мнлшері, бүл
шамаиы табу үшіі: міядетті түрде график арқылы
табылған 0,4мл. ергіндідегі А-витамииінің мэніне 0,4-ті
көбейту керек. d-балық майының салмағы.г.
v-балық майьшың беліілі мөлшері бар зерттелгеп ерппдіиің жaJUIЫ квлсмі.мл.

 


Надпись: ТОКОФЕРОЛ (Е-ви гамині).

 



 



 


Надпись: Сүт белогывда ню іишпн ачмасіырылмайтык - лизин амин қышкылы бар, оныц мвлиюрі, IUH, жирмалармен са>|ысгырғанда, 3 есе іви. Соадықтан сүтіі пан мсн ішкендс іагамдағы алмастырылмайтыв амин қышқылдарыныа салмаіы жоіарлап, вте қолайлы болады. Сүттеіі май-кіілояліы-дисисрчі «үйдо, совлықтан ояай сіиіріледі. Сүтгегі фосфолнпіі/ііір МгЫіИЯ лсця і ин(0,03%) түрінде кездеседі, ал холссісрияніп. милпюрі аз(().01%).
Суі қапті.1, ликпііа да, оріанизмге оңай сініріледі, бірак кейбір ачам/і.ір.іа ПМТОЗЯ іидролизін іске асыратын фермепт- лактаза (10% вддмдарда) Гииімайлы. Сондықтан іш кеуіп, сүт жақпайды. Мүндай адамнаріа оүттви үйыган та»амдар- айран, қатық ішу керек Ал жас !і і;чсіслсрде лакіозадан іүіілген г алактоза сіңбей, ауруы мүмкіа. .
( і жмм С\ ( ннімдері адам организмін калыаіймен камтамасыэ етуші, i.v ЛІКІІЦ кажсі гілігініц4/5 бөлігін өгейді.
Сары май - сүт майынын жинақталып, тоитялган күйі, сортына свйіес сарЫ майда 72,5-тей-82,5%-ке дейін липидтер, 0,6-2,5%-ке дейін белоктар Солады. Майда ерігіш витаминдер- Л(0,4-0,6мг%);
Д(І,3-1^мг%); Е(2,1-2,4мг%) болады. Майдыи сары түсі А-витаминіне, коротингс байланысты. Мысалі | кыста сауылган сүтген алынгап майдыя түсі-ак, себсбі, питаминдер (А) аз.
Ірімшік- негізіндс майдап (15-30%-ке дейія), белоктардав(22-30%) іүрады. Өте қүнды алмастырылмайгын амия қышқылдары- триптофан, метионин бар. Ірімшікті тағамдық күядылыгы жагынан- жүмырткамен, уылдырықпен салыстыруіа болады. Себсбі, негізгі тагамнын қүнды комиопенттері жипақталган.
Елімізде ашытылған сүі еиімдері көп гараган, адам басына жылына 7 лпгрдей. Коп тараган үлпық таіам- айран, каймак- Ашытылған сүт өнімдері адам организміне ві« кажет, ссбебі, қүрамында цгірігуші бакгсрпалардыц гіршіліпн эікірететін микроорганнзмдер бар. Аніытылган сүт өнімдері адамиыя «мірін үзартады, улы заттар бөлетін мнкрооріанизмдерді жоятынын И.И.Менников дэлелдеген. АшытылгаН сүт «німдері сүтіен ,че сіпімді. Ьгер ішкенчен кейін 1 саіаттан соң сүттін сіцімділігі 32% болса, айрапныцсіңімділігі-91%.
Қымыздиц қүрамнида чкііе ауруларына шнпа болатын антнбногикгср бар.
Кәзір; і кечде майы ВЭАЙТЫЛГШ (0:05'/. қана), ал бслогы көбейтілген (3%-ке дейін) сүт онімдері шыгарылуда.
Сүг «німдсріііі» жогаріли;. ксліірілгсп ерскшеліктерін тэжрибе жүзінде кдруге боладіл.
N27 ЖҮМЫС. 5.2. СҮТІІҢ АНАЛИЗІ.
Сүттегі ксап гиноксидаза фсрмснтініц эсерінен ірормальдсгИ)ігіц тотыГУН■ Жада еүтгід қүрамыпда ксЛшиноксидаза ферменті бар. Егер жада сүзке метилен көгіп жэне формальдегид қосып, ауадагы отгегін қатыстырмаса, біраздан ксйін метилея көгіпіа түсі (көк түсі) жойылады. Метилсв кегі

 


Надпись: Казеинпік Лилокшқ іабигашв дәлсдцеу. Түзілгсн түнГіаіа (N1  жүмыстнгы) белоктар үшія    белгигі сапалы реакцияларлм жүріі««І: «иурсі, фоль, миллон реакциялэры (белоктарға арваліав іүси рсвкиияларды мраныэ).

N29 ЖҮМЫС.
5.2.4 Сү-пін күрамнпдаіы фосфор қыіпқылын аяықтау. ІүіНі.шмц окішііі «ирімсьша (N1 жүмыстагы) гндролиэ реакцяясыв *үрі ІЧвЛІ.
І үнбйііы пробиркаіа салын, үеііве 2мл. 10%-ті NaOH ертінлісш қосяды. ІІробиркины шмвы TytuHHod бар тыгынмеп жауып, 10-і5мин. қыздырады. Түіілни іялролизатқа 1-2 тамшы фснолфталеиянің спирттік ертіндісів КОСЯДЫ Ш , үсііяе 10%-гі азот қышқылыв, нндикатор түосізденгенше,
қүяды.
Реакцилык қоспаны күрғақ пробяркаіа сүземіз де, фвльтратқа 20 тамшы молабден реактивіи қосамыз. Сосыв біриеию минөт қайватамыз. Сояда сүиыцгык сары лямов гүске боялалы, түвба гүседі.
Жүмыс барысыяа аряалған сүращар.
1.	Оүт қүрамында май бар екевдііів калай далеллейді?
2.	Казенн дегея ве, қалай алады? Ояыц белоктык табиғатыв калай ааықтайды?
3.	Сүт қүрамывдаіы фосфор қышқылыв қалай авықтайды?

 


Надпись: N28 ЖУМЫС
5.2.3. Сут белоі ы- казеянді анықтау.
Жүмысты жүргізу тэртібі. Қажетті реашігтер:
1.	Жаңа сауылған сүт.
2.	Коііцеятрлі сүт қышқылы.
Сүпен казенвді бөліп алу. 2мл. сүпсе 2мл. дистилдевгеа су жэве 2мл. еірке қишқылын (коядевтрлі) қоеады. Түзілгев гүвбаяы сүзія, 2 per двстилеаген сумен жуады. Түнбаны келесі жүмыста қолдаяады.

 

Просмотрено: 0%
Просмотрено: 0%
Скачать материал
Скачать материал "Конспекты по казахскому языку на тему" Белоктар""

Методические разработки к Вашему уроку:

Получите новую специальность за 2 месяца

Инструктор по волейболу

Получите профессию

Бухгалтер

за 6 месяцев

Пройти курс

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Скачать материал

Найдите материал к любому уроку, указав свой предмет (категорию), класс, учебник и тему:

6 625 819 материалов в базе

Скачать материал

Вам будут интересны эти курсы:

Оставьте свой комментарий

Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.

  • Скачать материал
    • 19.10.2015 1724
    • DOCX 394.1 кбайт
    • Оцените материал:
  • Настоящий материал опубликован пользователем Кайназарова Кыздыгой Торехановна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт

    Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.

    Удалить материал
  • Автор материала

    • На сайте: 8 лет и 5 месяцев
    • Подписчики: 1
    • Всего просмотров: 16468
    • Всего материалов: 7

Ваша скидка на курсы

40%
Скидка для нового слушателя. Войдите на сайт, чтобы применить скидку к любому курсу
Курсы со скидкой

Курс профессиональной переподготовки

HR-менеджер

Специалист по управлению персоналом (HR- менеджер)

500/1000 ч.

Подать заявку О курсе

Курс повышения квалификации

Методика реализации образовательного процесса и мониторинг эффективности обучения по дисциплине «Химия» в соответствии с требованиями ФГОС СПО

72 ч. — 180 ч.

от 2200 руб. от 1100 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 86 человек из 34 регионов

Курс профессиональной переподготовки

Педагогическая деятельность по проектированию и реализации образовательного процесса в общеобразовательных организациях (предмет "Химия")

Учитель химии

300 ч. — 1200 ч.

от 7900 руб. от 3950 руб.
Подать заявку О курсе

Курс повышения квалификации

Инновационные технологии в обучении химии в условиях реализации ФГОС

72 ч. — 180 ч.

от 2200 руб. от 1100 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 38 человек из 27 регионов

Мини-курс

Эффективное планирование и управление временем

3 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе

Мини-курс

От Зейгарника до Личко: путь к пониманию человеческой психологии

4 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 22 человека из 15 регионов

Мини-курс

Музыкальная журналистика: создание и продвижение контента

10 ч.

1180 руб. 590 руб.
Подать заявку О курсе