«Боранқұл орта мектебі» КММ
Баяндама
Тақырыбы:
Критериалды бағалау жүйесінің тиімділігі
Дайындаған: Г.Набиева
2017-2018 оқу жылы
Критериалды бағалау жүйесінің
тиімділігі
«Білім - біліктілікке жеткізер баспалдақ, ал біліктілік сол
білімді іске асыра білу дағдысы» А. Байтұрсынов
Тәуелсіз
елді өркениетті әлемге танытатын, дамыған елдер қатарында терезесін тең қылатын
күш – білім және білімді ұрпақ. Сондықтан да Елбасымыз Н.Назарбаев өзінің
Жолдауларында білім саласына айрықша көңіл бөліп, еліміздің жарқын болашағы
білікті де парасатты жастардың қолында екенін назардан тыс қалдырған
емес.
Қазіргі
қоғамның өзекті мәселелерінің бірі – экономикалық өзгермелі жағдайларда өмір
сүруге дайын болып қана қоймай, сонымен қатар оны жүзеге асыруға, жақсартуға
игі ықпал ететін жеке тұлғаны қалыптастыру. Мұндай тұлғаға қойылатын талаптар –
шығармашылық, белсенділік, жауаптылық, терең білімділік, кәсіби сауаттылық. Бұл
талаптарды жүзеге асыру үшін оқушы білімін бағалауда мүлдем жаңа бағытта жұмыс
істеу қажеттілігі туындайды. Осы қажеттілікті шешу жолдарының бірден–бір жолы критериалды
бағалау жүйесінің тиімділігі.
Критериалды бағалау – оқушының оқу нәтижелерін білім беру мақсаттары мен
мазмұнына сәйкес келетін, білім беру үдерісіне қатысушылардың (оқушы, мектеп
әкімшілігі, ата-аналар, заңды тұлғалар және т.б.) барлығына алдын ала таныс,
ұжым талқысынан өткен, нақты анықталған өлшемдер арқылы оқушының оқу
жетістіктерін салыстыруға негізделген үдеріс.
Критериалды
бағалау жүйесінде ең маңызды нәрсе – оқу процесінің өзі, сол арқылы оқушы
өзін-өзі бағалауды үйреніп, өз білімінің артықшылықтары мен кемшіліктерін
көріп, әрі қарай қалай даму керектігін түсінеді, яғни бұл жүйеде оқушының қалай
жұмыс жасағаны мен бірге қалай ойланғаны да бағаланады. Бағалауды өткізу үшін,
оқушылардың нені білетіндігін және не істей алатындығын анықтау қажет.
Оқушы жетістіктерін критериалды бағалау жүйесі төменде
қарастырылған міндеттерді шешеді:
- Әрбір оқушының сабақ үдерісіндегі әр
кезеңіндегі дайындық деңгейін анықтау;
- Білімді меңгерудің жыл аяғындағы ғана
емес, күнделікті білім алудың даму динамикасын айқындауы;
- Оқушының сабаққа қызығушылығын,
белсенділігін арттыруы. Бағаға қарсы теріс көзқарастың болмауы;
- Оқушы білімінің жүйеленуі,тереңдеуі,есте
сақтауы. Оқушыны табандылық пен шыдамдылыққа тәрбиелеуі;
- Білім алу барысындағы қиындықты,
қателікті, білім олқылықтарын және оның себептерін дер кезінде анықтауы;
- Оқушының білім алу үдерісін қадағалап, дәл
және жедел түрде сапалы білім алғаны жөнінде кері байланыс ақпаратын алуы;
- Оқушының барлық жұмыс түрлерін бағалауы.
(өзіндік жұмыс, ағымдағы бағалау, қорытынды бақылау, тренинг,үй жұмысы,
шығармашылық т.б)
- Оқушының білімін ағымдық және қорытыныды
бағалау;
- Бағасапасынарттыру.
Критериалдыбағалаужүйесіоқушыныңбелсенділігінарттыруды,
оқуүдерісіндежарыса, бәсекелесебілімалуғақолжеткізеді.
Тәжірибелікмаңыздылығы:
- жекетұлғаемес, оқушыныңжұмысыбағаланады;
- оқушыжұмысыалдын- ала
белгілікритерийлербойыншабағаланады;
- бағалаукритерийлерінақтыоқытумақсаттарынайқындайды,
сондықтаноқушыларғабағаоқып-зерделенген материал бойыншағанақойылады.
- өзініңоқужетістіктерініңдеңгейінанықтауүшінжәнеата-
аналарына осы ақпараттардыжеткізуүшіноқушығанақтыбағалауалгоритмібелгілі.
- оқушыныңоқуғажәнеөзін-өзібағалауғаынтасыартады.
Критериалдыбағалау
Мұғалімдерге:
1. Сапалынәтижеалуғабағытталғанкритерийлерәзірлеуге;
2. Өзініңіс-әрекетінжоспарлауғажәнеталдауғажеделтүрдеақпараталуға;
3. Білім беру сапасынарттыруға;
4. Оқытудыңсапасынжақсартуға;
5. Әроқушыныңжекеерекшеліктері мен
қабілеттерінескереотырып, жекеоқытутраекториясынқұруға;
6. Бағалаудыңтүрлітәсілдері мен құралдарынқолдануға;
7.
Оқубағдарламасынжетілдіругеұсыныстаренгізугемүмкіндікбереді
Оқушыларға:
1. Өзініңтүсінігі мен
қабілетінкөрсетуүшіноқытудыңтүрлістильдерінжәнеойлауәрекетініңтиптерінқолдануға;
2.
Өзнәтижелерінболжауарқылытабысқажетуүшінбағалаукритерийлерінбілугежәнетүсінуге;
3. Өзініңжәнеөзқұрдастарыныңжетістіктерінбағалап,
рефлексияғақатысуға;
4. Шынайыміндеттердішешуүшінөзбілімдерінқолдануға,
түрлікөзқарастардыбілдіруге, сын тұрғысынанойлауғамүмкіндікбереді.
Ата-аналарға:
1. Өзбаласыныңоқытылудеңгейітуралыобъективтідәлелдералуға;
2. Баланыңоқудағыпрогресінқадағалауға;
3. Оқуүдерісіндеоқушығақолдаукөрсетуге;
4. Мектепәкімшілігімен, мұғалімдерменкерібайланысорнатуға;
5.
Баласыныңмектептежәнесыныптажайлысезінуінесенімдіболуынамүмкіндікбереді.
Мұндайбағалаужүйесіндебізбалалардыоқытудажекежұмыс,
топтықжұмыс, ой қозғау, ББҮ кестесі (INSERT), топтастыру, рефлексия
сияқтыбірнешеәдістердіқолданааламыз. Осы
әдістердіқолданаотырыпоқушылардыңоқуғадегенынтасының, қызығушылығының арта
түскенінбайқауғаболады.
Критериалдыбағалаужүйесінәрбірсабақтатиімдіпайдалануғаболады.
Оқушылардың оқу
жетістіктерін бағалауда бірқатар дағдылар қолданылады. Олар: білу, түсіну,
қолдану, сыни ойлану, анализ, синтез, бағалау, зерттеу дағдылары, рефлексия,
коммуникативті дағдылар, тілдік дағдылар, жеке жұмыс жасау дағдылары, топта
жұмыс жасау дағдылары, мәліметті іздеу дағдылары, тәжірибелік дағдылар,
шығармашылық дағдылар.
Критерийдің мазмұны:
Бағалау критерийлері – оқытудың мақсатын және ара қатысын белгілеуге сәйкес
белгі (сипаттама).
Дескриптор – жетістік деңгейінің сипаттамасы.
Критерийлер
Дескрипторлар
А. Білу және түсіну
Жекелеген сыныптар мен пәндер көлемінде оқу бағдарламасы мақсатына сәйкес
келетін нақты фактілерді, ақпараттар және сипаттамаларды білу және жаңғырту.
Алынған ақпаратты талдау, қайта жаңғырту, болжау жасау арқылы түсінгендігін
көрсете білу
В. Қолдану
Бұрын алған ақпараттар мен білімдерін жаңа немесе таныс емес жағдайларда және
контекстерде қолдану, пайдалану. Білгенін, түсінгенін, дағдыларын сабақ
барысында қолдану арқылы көрсету
Әр сыныптар мен пәндер көлемінде оқу бағдарламасының мақсатына сәйкес келетін
білімдерін қолдануды көрсетудің жолдары: практикалық жұмыс, диаграммалармен
жұмыс, кескін картада жұмыс жасай алуы, есептер шығару, жобалар, мәселені шешу
және жаңа нәтижелер ойлап табу болып табылады
С. Сыни ойлау және зерттеу
Білім көзінен алған ақпараттарды талдау, синтездеу, бағалау арқылы пікірлер
қалыптастыру. Жекелеген сыныптар мен пәндер көлемінде оқу бағдарламасының
мақсатына сәйкес келетін ақпараттар мен нәтижелерді жинақтай алу және оларды
талдай алу қабілеттілігін көрсету. Ұсынылған болжамдарды дұрыс ақпараттар
жинақтау және деректерді пайдалану арқылы зерттеп, бағалап, өз бетімен
қорытынды жасау. Әр сыныптар мен пәндер көлемінде оқу бағдарламасының мақсатына
сәйкес келетін жасалған қорытынды жайында ой қозғау қабілеттілігін көрсету.
D.
Коммуникация және рефлексия
Әр сыныптар мен пәндер көлемінде оқу бағдарламасының мақсатына сәйкес келетін
ақпараттар, фактілер мен ойларын, пікірлерін ауызша және жазбаша ұсыну. Басқа
адамдар ұсынған ақпаратты тыңдап және сәйкесінше жауап қайтара алу
қабілеттілігін, басқа адамдардың көзқарасын қабылдай отырып, өз көзқарасын
түсіндіру арқылы ортақ ойға келу. Айтылған ойларды, пікірлерді, оқиғаларды ой елегінен
өткізу арқылы шешім қабылдау немесе ой толғаныс нәтижесінде іс-әрекет жасау.
Критериалды бағалау технологиясы оқушы бойындағы үрейленуді басады және
мұғалімді «төрешілік» қызметінен босатып, оқушы бойында өзін-өзі бағалау, өз
іс-әрекетіне баға беру, жауапкершілік қабілетінің дамуына ықпал етеді.
Критериалды бағалау жүйесі бұрынғы бағалауға қарағанда қалыптастырушы және
жиынтық бағалаумен ерекшеленеді. Қалыптастырушы бағалау оқытуды, әдістерді және
осы мүмкіндіктерді іске асыру түрлерін жақсарту мүмкіндіктерін анықтауға
бағытталған болса, жиынтық бағалау мақсатты баға қою және сертификаттау немесе
оқытудың алға жылжуын тіркеу үшін оқыту қорытындысын шығару үшін қажет. [МАН,
55 бет]
Жалпы қалыптастырушы бағалау сабақ жүйесінде жеке қарастырылмайтын, сабақпен
қатар жүретін үрдіс. Қалыптастырушы бағалаудың (оқыту үшін бағалау) маңызы –
білім беруді, әдістерді және осы мүмкіндіктерді іске асыру түрлерін жақсарту,
мақсаты–оқытудың қиындықтарын анықтау,оқыту бағдарламасының мазмұнын және білім
беру стилін білу,болжау мен сұрыптау, жетістікке жеткендігін көрсететін кері
байланыс. Бағалаудың мәні – бақылау, алынған мәліметтердің интерпретациясы,
бұдан арғы іс-әрекеттерді анықтау үшін қолданылуы мүмкін шешімдерді
қорытындылау. Ол оқушының жаңа сабақты, тарауды қалай меңгеріп жатқандығын
жүйелі түрде бақылап, қадағалап отыру. Жиынтық бақылау жұмысына дейінгі
оқушының білім деңгейін қалыптастыру, дамыту, жетілдіру. Қалыптастырушы бағалау
жұмысы сабақтың толық бөлігін қамтуы міндетті емес. Ол сабақтың басында , сабақтың
ортасында сабақтың соңғы бөлігінде жүргізіледі.Уақыт көлемі тапсырма деңгейіне
сәйкес 5-10 минут болуы мүмкін. Сабақ барысында қалыптастырушы бағалаудың
формальді, формальді емес әдістерін тиімді әрі жүйелі қолдану қажет.
Мәселен, 5-сынып бойынша
қазақ тілі сабағында «Ұяң дауыссыз дыбыстар» тақырыбын өту кезеңінде
оқушылардың білім деңгейін бақылау мақсатында алынған қалыптастырушы бағалау
критерийін қолдандым:
Тапсырма: Мәтін бойынша өз көзқарастарын тұжырымдау
Оқу мақсаты: Критерийлер. Дескрипторлар .Жетті .Талпынады. Қорытынды.
ОМ1
В Мәтіндегі негізгі ойды анықтау
Мәтіннің түрін анықтау
ОМ2
С Мәтіннен берілген сөздерге морфологиялық талдау жасай алу
Жасырын, ашық тест орындау
ОМ3
D Мәтіндегі тірек сөздердің мағынасын аша отырып, тың ақпарат бере білу
Сабақта қалыптастырушы бағалауды жүйелі өткізу – жиынтық бағалаудың
нәтижелі,сапалы болуының баспалдағы. Жиынтық бағалау тоқсан соңындағы оқушы
білімінің жетістігін саралайтын жұмыс, ендеше осы жұмыстың бастауы негізі
қалыптастырушы бағалауда қаланады. Бүгінгі таңда оқушы білімін критериалды жүйе
бойынша бағалаудың өміршеңдігі мен ұтымдылығы дәлелденіп отыр.
Жеке тұлға тәрбиелеуде тіл құзыреттілігінің маңызы ерекше екені белгілі.
Әлеуметтік топтарда, қоғамдық түрлі әлеуметтік орындарда тұлғалармен
қарым-қатынас жасауды және әрекет етуді қамтамасыз ететін ана тілін және басқа
тілдерді меңгеру – заман талабы.
Қорыта айтқанда,
критериалды бағалау жүйесін қолдану арқылы біз оқушының тұлғалық бағытын
белсенді позицияға бағыттаймыз, тұлғаны өзіндік жауапкершілікке, тұлғалы
нәтижеге, бағытқа жеткіземіз, білім алушылардың дайындық деңгейі мен өсу
динамикасын кез келген кезеңде анықтаймыз. Бүгінгі оқушының білім сапасын
критериалды бағалау жүйесі арқылы жетілдіру тиімді болатынына күнделікті оқу
үдерісінде қолдануымыздан көз жеткізуге болады.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.