Көшпелі ж/е отырықшы мәдениеттердің өзара әсері, қалалар мен қоныстар.

Пәні: Қазақстан тарихы		Сыныбы 7 «а» сыныбы		Күні
Сабақтың тақырыбы		Көшпелі ж/е отырықшы мәдениеттердің өзара әсері, қалалар мен қоныстар.
Жалпы мақсаты		Қала мен дала тұрғындарының арасында экономикалық байланыс пен түркі тілдес тайпалар арасында отырықшылық, жартылай отырықшылық дәстүр туралы түсіндіру.
Күтілетін нәтиже		А – Жартылай көшпелі және отырықшы мәдениеттердің өзара әсерін түсінеді; В - Қалалар мен жартылай көшпелілер арасында мәдени және экономикалық байланыстар дамығанын көрсетеді; С - Қала мен дала тұрғындарының материалдық мәдениетіне баға береді.
Тапсырмалар		«Бейнелі интелект карта», «Бағдаршам» әдісі, «Екі жұлдыз, бір ұсыныс», рефлексия парағын толтыру
Қажетті жабдықтар		Тақырыптық қиынды суреттер, интерактивті тақта, оқулық, флипчарт, фламастер, сызғыш, қаламсап, рефлексия парақтары, сары, қызыл, жасыл түсті картондар.
С а б а қ  б а р ы с ы :
Сабақ кезеңдері	Мұғалім әрекеті		Оқушы әрекеті
Кіріспе 2 минут 2 минут 6 минут	Мұғалім оқушылармен амандасады Мұғалім «Мұқият бол» сергіту сәтін өткізеді (адам аттары - қол шапалақтайды, қала аттары –тізе бүгеді, жан–жануарлар –аяқ тарсылдату). Тақырыпқа сәйкес «Дала»-«Қала» деп оқушылар екі топқа бөлінеді. Сұрақ қояды: «Оқушылар өткен сабақта қандай мәселе қарастырдық?», «Қимақ қағанатының қай кезде құрылды? Оның  этникалық құрамы  қандай болды?», «Қимақ қағанаты тақырыбы бойынша тағы кімнің қандай пікірі бар?» Сыныпта топтық жұмыс ережесін еске түсіреміз және оны берік ұстанамыз. Үй тапсырмасын маршруттық картамен тексереді.		Оқушылар мұғаліммен сәлемдеседі Көңіл күйлері көтеріледі, аңғарымпаздыққа үйренеді, қимыл жаттығуларын жасайды. Оқушылар  2 топқа бөлініп отырады Өткен сабақтың негізгі мәселесін еске түсіріп, ойланып жауап береді. Жауабын дәлелдеп, талқылап толықтырады. Маршруттық картадағы төрт тапсырманы жеке және жұп боп орындайды.
Тұсаукесер 5 минут	Жаңа сабақты бастау үшін «Мал өсіру» және «Қалалардың дамуы» атты бейнеролик көрсетіледі. Мына бейнероликтер не туралы? Қандай мәселелер қарастырылған? Біз бұл бейнежазбаны не үшін тамашаладық?		Мұғалімнің сұрағына жауап беру арқылы, жаңа сабақтың мәселесін ашады
Негізгі бөлім 20 минут	Бүгінгі сабағымыздың тақырыбы «Көшпелі ж/е отырықшы мәдениеттердің өзара әсері, қалалар мен қоныстар». Сабақтың мақсаты: Қала мен дала тұрғындарының арасында экономикалық байланыс пен түркі тілдес тайпалар арасында отырықшылық, жартылай отырықшылық дәстүр туралы білетін боламыз. Әрмен қарай жаңа сабақты «Бейнелі интелект карта» арқылы  меңгеруді түсіндіреді. Ол үшін 2 топқа тақырыпшаларды бөліп, топта талқылап, флипчартқа мәтіндегі ойды бейнелі сурет  арқылы салып, қорғау керектігін айтады. Бейнелі интелекет картаны құру критерийлерін жасақтауды ұсынады. 1-топқа: - Жартылай көшпелі мәдениет; 2-топқа: - Қала мен дала тұрғындарының материалдық мәдениеті мен қала мәдениетінің дамуы. Топ жұмыстарын бақылап, бағыттап жүреді. «Бағдаршам» әдісін қолданады. Топта жұмыс аяқталған соң, топтар кезегімен таныстырылым жасауды айтады, өзара бағалау «Екі жұлдыз, бір ұсыныс» немесе «Басбармақ» тәсілімен жүзеге асады		Оқушы сабақтын мақсатымен танысады. Тақырыпшаларды оқып, өзара талқылап, критерийлерді жасақтап флипчарт толтырады. Критерийлерге сәйкес өзін өзі және өзара бағалайды. Бейнелі интелект карта құру критерийлері жасақталады: -          Негізгі ойды сурет арқылы жеткізу; -          Суреттер баршаға түсінікті болу қажет (сурет не жайында екенін әр адам ұғыну); -           Жүйелілік болу; -          Маңызды фактілерді (жылдар, жер-су аттары, авторлардың есімдері т.б.) қолдану; -          Сөйлемдерді қолдануға болмайды! Таныстырылым аяқталған соң «Екі жұлдыз, бір ұсыныс» айтып, бір-бірін бағалайды.
Қорытынды 10 минут	Суммативті бағалау үшін «Дискуссиялық өрнек» толтырады. Топ басшыларына топ мүшелерін бағалауды ұсынады. Рефлексия парақтарын толтыруға береді.		Алған білімдерін қорытындылау үшін кесте толтырады. Топ басшылары топ мүшелерін бағалайды. Рефлексия парақтарын тотырады.

Үй тапсырмасын қайталауға арналған маршруттық карта.

ü  §7. Қимақ қағанаты тақырыбы бойынша біліміңді тексер.

ü  Тапсырмаларды ұқыпты әрі нақты орында.

ü  Өз ойында жинақтап, толық жауап беруге ұмтыл.

І тапсырма. Жеке жұмыс. «Блиц сұрақтар». Сұрақтарға жауап бер(орындау уақыты – 4 мин)

•         Қимақ қағанатының  өмір сүрген мерзімі?

 (……………………………..)

•         Қағанаттың территориясы?

 (……………………………………………………………………………..)

•         Қимақ елінің құрамында жеті тайпа болғанын жазған тарихшы?                                               

 (……………..)

•         Қимақ қағанатының билеушісінің лауазымы?

  (………….)

•         Қимақ қағанатының орталығы?

  (………………)

•         Қимақ қағанатының екінші орталығы?

  (…………………)

•         Ұйғыр қағанатының ыдыраған мерзімі?    

(………)

•         Қимақ қағанатының негізін қалаған жеті тайпаны ата.

 (…………………………………………………………………….)

ІІ тапсырма. Жұптық жұмыс «Ойды аяқта»: төмендегі ұғымдар мен терминдердің мағынасын жаз(орындау уақыты – 1 мин)

Қаған   ....................................................................

Яғбу  ......................................................................

шад-түтік  .............................................................

имек-байғу  ............................................................

ІІІ тапсырма.  Жеке жұмыс. «Сәйкестендір».

(орындау уақыты –  1 мин)

1.Оның жазуы бойынша « Монғол жерінің солтүстігінде өмір сүрген  қимақтардың ішінде  қыпшақтарда болған».		Гардизи
2. Оның жазуы бойынша «Қимақтардың құрамында жеті тайпа болған, олардың ішінде ең атақтылары қимақтар мен қыпшақтар болған».		М. Қашқари
3. Оның жазуына қарағанда «Малы аз, көшіп-қонуға мүмкіндіктері жоқтар бір орында отырған және оларды «жатақтар» деп атаған».		Сыма Цянь

Жеке жұмыс.   «Дискуссиялық өрнек» толтыру (орындау уақыты – 5 мин):

№	Сұрақтар	+	-
1	Қолға мал үйрету, археологиялық зерттеулерге қарағанда,  қола дәуірінің аяғында басталған.
2	Мал өсіруде жер жағдайы мен ауа райының атқаратын қызметі де өте үлкен.
3	Археологиялық зерттеулерге қарағанда, VI-IX ғасырларда Қазақсанның оңтүстік және батыс аймақтарында қалалық мәдениет дамыған.
4	Жетісу аймағында Тараз, Талхир, Алмалық, Қойлық  қалаларының болғаны белгілі.
5	Қыстақ-кент тұрғындары негізінен  егін шаруашылығымен айналысқан, қосымша мал өсірумен және қолөнермен шұғылданған.
6	Киіз үй туралы хабар парсы және грек  жазба деректерінде кездеседі.
7	Жазба деректерден Талас аңғарындағы қалаларда күміс, мыс өндіріліп,  түрлі бұйымдар жасағаны мәлім.
8	Түріктердің атақты қағаны Сұлу  Византия, Иран елдеріне бірнеше елшіліктер жіберіп, келіссөздер де жүргізген.