КТП Саха тыла 2 кылаас

« Согласовано»                                                                                                                                                                                                                                          « Рассмотрено»

Заместитель директора по УР                                                                                                                                                                                                                                        на заседании МО

_________________________                                                                                                                                                                                                                           Протокол №

«___» _____________ 2013 г.                                                                                                                                                                                                «___»_____________2013 г.

Муниципальное бюджетное общеобразовательное учреждение

Харбалахская средняя общеобразовательная школа

РАБОЧАЯ ПРОГРАММА

                                                                                                              по языку саха

на 2013-2014 учебный год

Класс : 2

Учитель : Семенова Айталина Алексеевна

Количество часов: всего 102; в неделю – 3.

Быhаарыы сурук

Үөрэх предметин өйдөбүлэ.

Төрөөбүт тыл оҕоҕо тулалыыр эйгэтин кыраҕатык билэр – көрөр, чугас дьонун – сэргэтин кытта истинник бодоруһар иэйиитэ уһуктар, өйө – санаата сайдар, өбүгэтин үөрэҕин утумнуур сүрүн эйгэтэ. Төрөөбүт тыл атын үөрэх предметтэрин кытта бииргэ оҕо личность быһыытынан сайдыытын хаачыйыахтааҕа этиллэр ону сэргэ урукку өттүгэр ирдэммэт саҥа булгуччулааах ирдэбили – үөрэнээччигэ үөрэх  дэгиттэр дьайыыларын иҥэриини киллэрэр.

Үөрэх предметин сыала уонна соруга:

Үөрэнээччи тылын- өһүн уонна өйүн – санаатын сайыннарар , сүрүн үөрэнэр үөруйэҕи иҥэрэр. Оҕо начаалынай оскуолаҕа үөрэнэр сааһыгар билиитэ-көрүүтэ, тыла-өһө уонна эйэ-санаата тэтимнээхтик сайдар, иэйиитэ уонна саныыр санаата судургутук олохсуйар буолан, төрөөбүт тылы бу кэмҥэ кичэйэн үөрэтии- норуот тыла чөл туруктаах буоларыгар, кэнчээри ыччакка улуу нэһилиэстибэни тириэрдэргэ олус суолталаах.

Үөрэтии сыалын хайысхалара:

1.Үөрэнээччигэ төрөөбүт тыл туһунан билиини аан дойду туһунан научнай били быстыспат сор5отуни быһыытынан иҥэрии, тыл үөрэҕин сүрүн балаһыанньаларын билиһиннэрии, онно олоҕуран, оҕо билэр көрөр , толкуйдуур кыаҕын сайыннарыы.

2.Үөрэнээччи дьону- сэргэни кытта төрөөбүт тылынан бодоруцар уоруйэ5ин сана ( тыл) араас корунэр (кэпсэтии, суруйуу, аа5ыы, ойтон айыы о.д.а.) уорэтэн, сал5ыы сайыннарыы.

3.Уорэнээччигэ торобут тыл норуот ытык ойдобуллэриттэн биирдэстэрэ буоларын быцыытынан ураты харыстабыллаах сыцыаны инэрии, хас биирдии кици ийэ тылын сайыннарар иэстээ5ин ойдотуу.

Уэрэх былааныгар уэрэх предметин миэстэтэ.

Саха тылын уэрэтии чааьа начаалынай уэрэхтээьини суруннуур уопсай уэрэхтээьин бырагырааматыгар бэриллэр тэрээбут тылынан уэрэнэр кылаастарга аналлаах базиснай уэрэх былаанын 3 барыйааныгар тирэ5ирэн быьаарыллар.

Нэдиэлэгэ иккис кылаастарга 3 чаас  бэриллэр.

Ытык эйдэбуллэри уэрэх п редметин ис хоhоонугар киллэрии.

Начаалынай кылааскасаха тылын уэрэтии о5о5о ытык эйдэбуллэри инэриигэ улахан суолталаах. Киьи аймах уйэлэртэн уйэлэргэ эрэ тутан илдьэ кэлбит ытык эйдэбуллэрэ тэрээбут тыл эгэлгэтигэр , кэрэтигэр сэнэллэр. Ол курдук уэрэтии ис хоьоонугар тыл уэрэ5ин сурун хайысхаларын сэргэ уруок, кэпсэтии (бодоруьуу) тиэмэтин, уэрэтии матырыйаалын быьыытынан тэрээбут дойду, тэрээбут тыл, айыл5а, улэ, тэрут дьарык, ыал, дьиэ кэргэн, айымньы уонна кэрэ эйгэтэ, кэнул, кырдьык, утуэ сана, киьи аймах, аан дойду омуктарын тылларын уонна култууратын эгэлгэтин курдук ытык эйдэбуллэр киириэхтээхтэр.

Уэрэх предметин уэрэтии тумугэ.

Ытык ойдобуллэри инэрии тумугэ (личностные результаты)

Торообут тыл – омугу сомо5олуур тыл буоларын ойдуур.

Торообут тыл торут айылгыта,, уйэлээх угэцэ, этигэн кэрэтэ норуот тылынан уус уран айымньытыгар уонна уус уран литература5а сонмутун билэр.

Торообут тылын сайыннарар, кэлэр колуонэ5э тириэрдэр ытык иэстээ5ин , ийэ тыл уйэлэргэ чол туруктаах буоларыгар тус оруоллаа5ын ойдуур.

Торообут тыл иитиллэр, уорэнэр, айар – сайдар тыл буоларын итэ5эйэр.

Торообут тыл элбэх омук алтыцан бииргэ олорор кэмигэр хас биирдии кициттэн харыстабыллаах сыцыаны эрэйэрин ойдуур.

Уорэх сатабылларын сайыннарыы тумугэ(метапредметные результаты)

Бэйэни салайынар – дьацанар сатабыл.

Тылын сайыннарар сыалы –соругу таба туруорунар, сатаан былаанныыр, туох – ханнык тумуккэ кэлиэхтээ5ин быца холоон билэр.

«Тылы сэрэйэр» дьо5уру ( языковое чутье, чувство языка) сайыннарыы.

Тылын сайыннарар ба5аны уоскэтии ( потребность в совершенствовании собственной речи).

Хонтуруолланыы.

Билэр – корор сатабыл. Сурун уорэнэр сатабыл.

Улэ сыалын – соругун таба туруоруу.

Билиини – корууну кэнэтэр араас матырыйаалы туцаныы.

Билиини саацылаацын.

Тобулук ойу сайыннарар уорэхтэр.

Рефлексия.

Бэлиэни – символы туцанар уоруйэхтэр.

Бодоруцар сатабыл.

Бииргэ улэлииргэ уоруйэх.

Кэпсэтэр уоруйэх.

Кэпсэтии сиэрин тутцар уоруйэх.

Тустаах уорэх предметин уорэтии тумугэ(предметные результаты).

Саха тылын литературнай нуорматын тутуцар.

 Сахалыы таба суруйуу, сурук бэлиэтин быраабылаларын тутуцар.

Тиэкис ойдобулун – бэлиэтин билэр.

Саныыр санаатын саацылаан, дьонно ойдонумтуотук, тиийимтиэтик этэр, тиэкис тутулун тутцан суруйары сатыыр.

Тиэкис тииптэрин араарар.

Монолог уонна диалог араацын сатаан туцанар.

Бэйэ санатын сатаан хонтуруолланар, тиэкицин исм хоцооннун, тылын – оцун сыаналанар, ал5астарын булар, чочуйар, тупсарар.

Уэрэх предметин ис хоhооно.

Торообут тылы уорэтии ис хоцоонун сурун хайысхалара уорэтии тумук ирдэбилин уонна сыалын –соругун ситицэргэ аналлаах тутах научнай балацыанньалартан таныллар. Ити ирдэбилгэ оло5уран, торообут тылы уорэтии ис хоцоонугар маннык сурун научнацй хайысхалар киирэллэр:

·         бодоруьуу култуурата

·         сана корунэ: истии, санарыы, аа5ыы, суруйуу

·         тыл уорэ5ин тутах салааларын туцунан уопсай ойдобулэ

·         сурук – бичик култуурата

·         ситимнээх сананы сайыннарыы.

Бодоруhуу култуурата

Дьону кытта бодоруцуу араас корунэ: кэпсэтии, сэцэргэции, смубэлэции, сопсоцуу. Тылы бодоруцуу сурун ньыматын быцыытынана арыйыы: бодоруцууга сана уонна туттуу- хаптыы суолтата. Санарыы уонна истии култууратын , кэпсэтии сиэрин тутуцуу.

Сана корунэ: истии, санарыы, аа5ыы, суруйуу.

Истии. Дьону кытта бодоруьууга истии култууратын тутуьуу.

Аа5ыы. Сахалыы араас тиэкиьи сахалыы сана интонациятын. Тэрутдор5оон этиллиитинтутуьан, тэтимнээхтик аа5ыы. Аа5ыы араас кэрунун сатаан туьаныы.

Санарыы(дор5оонноох сана). Кэпсэтии сиэрин,санарыы култууратын тутуьуу. Дьону кытта табан кэпсэтии.

Суруйуу (суругунан сана). Сурук-бичик култууратын тутуьуу. Тиэкиьи устууЮ истэн суруйуу. Саныыр санааны суругунан сиьилии тиэриэрдии. Аахпыттан суруйуу. Тэттик тиэкистэри эйтэн суруйуу.

Тыл уэрэ5э.

Тэрээбут тылбыт- саха тыла. Саха омук уэскээбит, сайдыбыт историята.саха тыла- туур тыла. Сахза тылын уруулуу тыллара. Тэрээбут  тыл киьи оло5ор суолтата.

Дор5оон уонна таба санарыы. Сана дор5оонун эйдэбулун, сахалыы дор5оон арааьын билии.

Лексика. Норуот тылын туьунан уопсай эйдэбулу, тэрутуонна киирии тылуратыларын билии. Литературнай тыл суолтатын билии, нуорматын тутуьуу.  Тылдьыт арааьын сатаан туьаныы.

Графика. Сурук сайдыытын бэлиэ тугэннэрин билсии, киьи оло5ор суолтатын эйдээьун. Дор5оон буукубаларын билии. Таба ааттааьын. Сурукка туттуллар бэлиэлэри. Эйдэбуллэри сэпкэ туттуу. Компьютерга сахалыы шрибинэн тиэкиьи бэчээттээн суруйуу.

Морфология. Тыл састааба диэн эйдэбулу, тыл уларыйар уонна уэскуур ньыматын билии.сана чааьын туьунан уопсай эйдэбулу билии. Тыллары сурун бэлиэлэринэн бэлэхтээьун, ырытыы.

Синтаксис. Этии уонна тыл ситимэ уратыларын, этии арааьын билии. Этии чилиэнинэн ырытыы.

Сурук-бичик култуурата.

Таба суруйуу. Таба суруйуу сурук-бичик култуурата буоларын эйдээьун. Дор5оон арааьын таба суруйуу. Сахалыы араастык этиллэр тыллар. Тыллары сахатытан суруйуу.

Сурук бэлиэтэ. Киьи этэр санаатын чуолкайдыырга, суруккав биэрэргэ, суругу-бичиги тупсарарга, тиэкис сибээстээх буоларын хааччыйарын эйдээьун. Арааьын сатабыллаахтык туттуу.

Ситимнээх сананы сайыннарыы.

Туох сыаллаах-соруктаах санарарын-суруйарын чуолкай эйдээн, тиийимтиэтик санаатын сааьылаан. Араас тиэкистэри холкутук санарыы-суруйуу. Тиэкис сурун санаатыгар оло5уран, тиэкиьи таба ааттааьын. Тиэкис тутулун тутуьар, былаанын онорор, кэрчик тиэмэлэргэ бытарытыы. Тыл туттуллар уратытын, дэгэтин учуоттаан, сахалыы тутуллаах этиилэри, ойуулуур-дьуьуннуур ньымалары, тыл баайын сэпкэ туттар.

№	Уруок темата	Чаа  ьа	Сурун  ис хоьооно	Дьиэ5э улэ	Сатабыллар	Былаа нынан	Ыытыллыбыта
1-2	Сурук тыла уратылаах дуо? Этии араастара	1	Этии  туһунан өйдөбүлү чиҥэтии, этии араастарын билиһиннэрии, тус-туһунан интонациялаах буоларын сурукка таба бэлиэтии үөрэтии, этии арааһын истэн араара үөрэнии, ааҕар суруйар дьоҕуру сайыннарыы, тулалыыр эйгэҕэ тапталы иитии.	С.4 –ойуунан этиилэри суруйуу	Информациялыын улэлээьин: анализ тааьын. тумуу, онорон таьаарыы
3	Диалог	1	Диалог диэн өйдөбүлү билиьиннэрии, туох суолталааҕын быһаарыы, таба суруйар дьо5уру сайыннарыы, этии өйдөбүлүн чиҥэтии, уруокка бэрээдэктээх буолууну иитии	С.5 №2	Тэннээьин, сэпкэ суруйуу. Учуутал кэмэтунэн улэ сыалын онорон таьаарыы.
4	Туьулуу	1	Туьулуу ейдебулун быьаарыы, быраабылатын уерэтии, диалог туьунан ейдебулу чинэтии, улахан буукубатттан суруллар тыллары таба суруйуу, аа5ар суруйар дьо5уру сайыннарыы, туьалаах буола улаатыы	Дьонун кытта уэрэх кунун ту ьунан кэпсэтии.	Информациялыын улэлээьин: анализ тааьын. тумуу, онорон таьаарыы
5	Этиигэ кууьурдуу бэлиэтэ	1	Этиигэ сурук бэлиэтин таба туруора уерэнии, аа5ар, суруйар дьо5уру сайыннарыы, сэмэй буолууну иитии	Реплика толкуйдаан, суруйуу.	Информациялыын улэлээьин: анализ тааьын. тумуу, онорон таьаарыы
6	Этии араастара	1	Этии араастарын чинэтии, интонациялаан аа5ар дьо5уру, ситимнээх сананы сайыннарыы, этиигэ сурук бэлиэтин таба суруйуу, сэмэй буолууну иитии.
7	Ситимнээх тиэкис	1	Ситимнээх тиэкис диэн тугун быьаарыы, араара уерэнии, саха тылыгар «ким» диэн киьини эрэ этэллэрин ейдетуу, тыл саппааьын бпйытыы, тэн суолталаах тыллары быьаара уерэнии, таба суруйар дьо5уру сайыннарыы, кыыллары харыстааьын		Атын киьи санатын истэ уэрэнии.
8	Тиэкис сурун санаата	1	Тиэкис сурун санаатын быьаара уерэнии, тиэкискэ этиилэри сааьылыы уерэнии, аа5ар, таба суруйар дьо5уру сайыннарыы, туьа киьитэ буолуу	С.8- №9	Информациялыын улэлээьин: анализ тааьын. тумуу, онорон таьаарыы
9	Ситимнээх тиэкис	1	Атыллыы тыллары быьаара уерэнии, ситимнээх тиэкис тиэмэтин, ис хоьоонун, сурун санаатын быьаара уерэнии, тыл саппааьын байытыы, аа5ар, таба суруйар дьо5уру сайыннарыы, тулалыыр эйгэни харыстааьын.	Ойуунан тиэкис оноруу	Уроукка улэ хаа мыытын сатаан этии.
10	Диктант «Тымтык уота»	1	Таба суруйар дьо5уру сайыннарыы		Атын киьи санатын истэ уэрэнии.
11	Сэргэстэспит бутэй дор5ооннор  дьуерэлэьэн уларыйыылара	1	Тылларга элбэх ахсаан сыьыарыыта эбиллэригэр уескуур сэргэстэспит бутэй дор5оон дьуерэлэьэн уларыйыыларын уерэтии, атылыы тыллары чинэтии, кетердеру уонна кыыллары харыстааьын	С.11-№12 нойосуус С.14-№18	Информациялыын улэлээьин: анализ тааьын. тумуу, онорон таьаарыы
12	Удьуор уруулар	1	Удьуор уруулар аатттарын уерэтии, терут культура5а интэриэьи иитии, аа5ар, суруйар дьо5уру сайыннарыы
13-14	Сирэй саҥалаах этии. Тумуктуур уруок	2	«Сирэй сана»диэн ейдебулу быьаарыы, кинигэ5э, сурукка хайдах кердеруллэрин уерэтии, с.с.-ы схеманан кердере уерэнии, интонациялаан аа5ар дьо5уру сайыннарыы, тыл саппааьын байытыы, урут барбыты чинэтии.		Киьини истэ, эйдуу уэрэнии
15	Ситимнээх сананы сайыннарар уруок. Хартыынанан улэ	1	Хартыынанан кэпсээн ис хоьоонун толкуйдуурга уерэтии, ону тутуьан сиьилии суруйарга уерэтии, ситимнээх сананы сайыннарыы.		Бэйэ санаатын суруйа уэрэнии.
16	Тылтан тыл хайдах уескууруй?	1	Тылтан атын тыл хайдах уескуурун быьаарыы, биир теруттээх тыллар, тыл оло5о, уескээбит тыл диэн ейдебуллэри уерэтии, тыл саппааьын байытыы, сруйар, аа5ар, толкуйдуур уеруйэхтэри салгыы сайыннарыы, до5ордуу сыьыаны иитии.	Аймах дьонно рун уу сахалыы суруйуу.	Тэннээьин, сэпкэ суруйуу. Учуутал кэмэтунэн улэ сыалын онорон таьаарыы.
17	Тыл оло5о	1	Тыл оло5о –  тыл уларыйбат  елуускэтэ дин быьаарыы, ейдетуу, тылга тыл оло5ун булларга уерэнии, тыл саппааьын байытыы, сруйар, аа5ар, толкуйдуур уеруйэхтэри салгыы сайыннарыы, до5ордуу сыьыаны иитии.		Информациялыын улэлээьин. Пааранан улэлии уэрэнии.
18	Тыл сыьыарыыта	1	Тыл оло5ун чинэтии, сыьыарыы диэн ейдебулу быьаарыы, уескэтэр уонна уларытар сыьыарыы диэн араара уерэнии, тыл аттарыы ньыматынан уескуурун уерэтии, таба суруйар, аа5ар дьо5уру сайыннарыы, уруокка бол5омтолоох буолууну  иитии.	С.23-№30	Информациялыын улэлээьин: анализ тааьын. тумуу, онорон таьаарыы
19-20	Тыл елуускэтэ: тыл оло5о, сыьыарыыта	1	Тыл оло5ун уонна сыьыарыытын сатаан араарар  уеруйэ5и чинэтии, тыл ситиминэн ис хоьоонунан сибээстээх этиилэри оноро уерэнии, аа5ар, суруйар дьо5уру сайыннарыы, уруокка бэрээдэктээх буолууну иитии	С.24-№32 нойосуус	Тэннээьин, сэпкэ суруйуу. Учуутал кэмэтунэн улэ сыалын онорон таьаарыы.
21-22	Тыл сыьыарыыта: -лаах	1	-лаах сыьыарыы туохха туттулларын, тылга эбилиннэ5инэ тылы туох суолтатлыырын уерэтии, -лаах сыьарыылаах тыллары туьанан этиилэри оноруу	С.26-№34 С28-№38	Информациялыын улэлээьин: анализ тааьын. тумуу, онорон таьаарыы
23-24	Тыл сыьыарыыта: -каан, -чаан	1	-каан, -чаан сыьыарыылар суолталарын билиьинэрии,  сыьыарыы сыстарыгар тыл хайдах уларыйарын кэтээн керуу.	С.30 №45
25	Дьуьуннуур, тыаьы утуктэр тыллар	1	Дьуьуннуур, тыаьы утуктэр тыллар туох суолталаахтарын, хаьан туттуллалларын уерэтии	Словарь.	Тылларга баар дор5ооннору сатаан ырытыы. Сэпкэ суруллууну хонтуруоллааьын.
26-27	Уескэтэр сыьыарыылаах тыллар	1	Тылы уескэтэр сыьыарыылар тыл суолтатын  хайдах уларыталларын кэтээн керуу, сыьарыы кеметунэн тылы уларытыы, этии толкуйдааьын		Атын киьи санатын истэ уэрэнии.
28	Суругунан улэ: диктант	1	Таба суруйар дьо5уру сайыннарыы		Информациялыын улэлээьин: анализ тааьын. тумуу, онорон таьаарыы
29	Тыл лексическэй суолтата	1	Тыл лексическэй суолтата диэн ейдебулу быьаарыы, тыл лексическэй суолтатын таба быьаара уерэнии, тыл саппааьын байытыы, аа5ар, суруйар дьо5уру сайыннарыы	Карточканан улэ.	Хоьуласпыт б.д. уьун а.д. булуу. Сэпкэ суруллууну хонтуруоллааьын.
30	Элбэх суолталаах тыл	1	Сорох тыллар элбэх суолталаах буолалалларын быьаарыы, элбэх суолталаах тыл суолталарын быьаара уерэнии		Тэннээьин, сэпкэ суруйуу. Учуутал кэмэтунэн улэ сыалын онорон таьаарыы.
31	Хоьуласпыт бутэй дор5оонноох тыллар	1	Бутэй дор5оон хоьулаьыытын суьуоххэ табатык араарар сатабылы чинэтии, бутэй дор5оон хоьулаьыыта хайдах уескуурун кэтээн керуу, хоьуласпыт бутэй дор5оонноох тыллары таба суруйар уеруйэ5и сайыннарыы		Информациялыын улэлээьин. Пааранан улэлии уэрэнии.
32	Суругунан үлэ.Сэрэтиилээх Диктант.				Информациялыын улэлээьин: анализ тааьын. тумуу, онорон таьаарыы
					Информациялыын улэлээьин. Пааранан улэлии уэрэнии.
33	Тыл лексическай суолтата	1	Тыл лексическэй суолтата диэн ейдебулу чинэтии, тыл лексическэй суолтатын таба быьаара уерэнии, тыл саппааьын байытыы, аа5ар, суруйар дьо5уру сайыннарыы	Карточканан улэ	Тэннээьин, сэпкэ суруйуу. Учуутал кэмэтунэн улэ сыалын онорон таьаарыы.
34	Тыл грамматическай суолтата	1	Тыл грамматическай  суолтата диэн ейдебулу быьаарыы, тыл грамматическай  суолтатын таба быьаара уерэнии, тыл саппааьын байытыы, аа5ар, суруйар дьо5уру сайыннарыы	Куорат диэн тылы туьугу н эн  уларытыы.	Информациялыын улэлээьин: анализ тааьын. тумуу, онорон таьаарыы
35	Тыл грамматичекай суолтата	1	Тыл грамматическай  суолтата диэн ейдебулу чинэтии, тыл грамматическай  суолтатын таба быьаара уерэнии	Таблицаны аа5а уэрэнии	Схеманан, табли цанан тута уэрэ нии.
36	Ситимниир тыллар араастара	1	Ситимниир тыл диэн ейдебулу быьаарыы, араастарын уерэтии; ситимниир тылы этии онорорго тута уерэнии	Тылы туьугунэн уларытыы.	Тэннээьин, сэпкэ суруйуу. Учуутал кэмэтунэн улэ сыалын онорон таьаарыы.
37	Хатылааьын: тыл лексическай уонна грамматическай суолтата	1	Тыл лексическэй уонна грамматическай суолталарын чинэтии, араара уерэнии		Улэ тумугун сатаан оноруу. Уруок хаамыытын этэ уэрэнии.
38	Ситимнээх сананы сайыннарар уруок	1	Этиигэ тылы табатык туттар сатабылы чинэтии, этиилэри ситимнээн, текст онорор сатабылы сайыннарыы	Кэрдэьэр тыллары туттуу.	Атын киьиттэн кэрдэьэ уэрэнии.
39-40	Предмет бэлиэтин аатттыыр тыл	1	Предмет бэлиэтин кердерер тыллары чинэтии, этиигэ септеехтук туттуу, этиини табатык онорор сатабылы чинэтии	Тылдьыттан дьуьуннуур тыллары булан суруйуу	Информациялыын улэлээьин: анализ тааьын. тумуу, онорон таьаарыы
41-42	Предмет бэлиэтин ааттыыр тыл грамматическай суолтата	1	Предмет бэлиэтин ааттыыр тыл грамматическай суолтатын быьаарыы, чинэтии	С.54 -№78	Тэннээьин, сэпкэ суруйуу. Учуутал кэмэтунэн улэ сыалын онорон таьаарыы.
43	Суругунан улэ: бэрэбиэркэлиир диктант	1		Бэйэ санатын кэтээн кэруу.	Информациялыын улэлээьин. Пааранан улэлии уэрэнии.
44	Предмет бэлиэтин ааттыыр тыл	1	Предмет бэлиэтин кердерер тыллары чинэтии, этиигэ септеехтук туттуу, этиини табатык онорор сатабылы чинэтии	С.56-№81	Тиэкиьинэн улэ кэруннэрин тутуьуу.
45	Хатылааьын: Уьун аьа5ас уонна хоьуласпыт бутэй дор5оонноох тыллар	1	Уьун аь5ас уонна хоьуласпыт бутэй дор5оонноох тыллары таба суруйар уеруйэхтэри чинэтии		Тэннээьин, сэпкэ суруйуу. Учуутал кэмэтунэн улэ сыалын онорон таьаарыы.
46	Сыл анардаа5ы хонтуруолунай улэ	1		Бэйэ санатын кэтээн кэруу.	Информациялыын улэлээьин. Пааранан улэлии уэрэнии.
47	Ал5аьы кеннерер улэ	1			Хоьуласпыт б.д. уьун а.д. булуу. Сэпкэ суруллууну хонтуруоллааьын.
48	Ситимнээх сананы сайыннарар уруок	1	Этиигэ тылы табатык туттар сатабылы чинэтии, этиилэри ситимнээн, текст онорор сатабылы сайыннарыы		Тэннээьин, сэпкэ суруйуу. Учуутал кэмэтунэн улэ сыалын онорон таьаарыы.
49-50	Хайааьын ейдебуллээх тыл (кэмэ, ахсаана, сыьыарыыта)	1	Ыйытыы кеметунэн хайааьыны кердерер тылы булла уерэнии, суолталарын чуолкайдааьын, кэмин, ахсаанын, сыьыарыытын уерэтии, тыл ситимин табатык онорор уеруйэ5и сайыннарыы		Хартыынан улэлии уэрэнии. Араас оруолу толоруу.
51-52	Билинни кэм сыьыарыыта	1	Билинни кэм сыьыарыытын уерэтии, тыл суолтатын  хайдах уларыталларын кэтээн керуу, сыьыарыы кеметунэн тылы уларытыы, этии толкуйдааьын хайааьыны кердерер тыллары чинэтии	С.61-№87	Информациялыын улэлээьин: анализ тааьын. тумуу, онорон таьаарыы
53-54	Ааспыт кэм сыьыарыыта	1	Ааспыт кэм сыьыарыытын уерэтии, тыл суолтатын  хайдах уларыталларын кэтээн керуу, сыьыарыы кеметунэн тылы уларытыы, этии толкуйдааьын хайааьыны кердерер тыллары чинэтии		Тиэкис ыйытыы тыгар эппиэти булуу
55	Кэлэр кэм сыьыарыыта	1	Билинни кэм сыьыарыытын уерэтии, тыл суолтатын  хайдах уларыталларын кэтээн керуу, сыьыарыы кеметунэн тылы уларытыы, этии толкуйдааьын хайааьыны кердерер тыллары чинэтии	быраабыла	Тэннэ улэлээн тумугу оноруу
56	Ситимнээх сананы сайыннарар уруок	1	Кэм сыьыарыыларын чинэтии, ситимнээх сананы сайыннарыы	С.49-№71	Информациялыын улэлээьин: анализ тааьын. тумуу, онорон таьаарыы
57	Хайааьын буолар уонна буолбат формата	1	Хайааьын буолар уонна буолбат форматын кытта билиьиннэрии, араара уерэнии	С.63 № 90	Тиэкиьи сиьилии кэпсээьин
58	Суругунан улэ уруога	1	Урут барбыты чинэтии		Информациялыын улэлээьин: анализ тааьын. тумуу, онорон таьаарыы
59-60	Хайааьын ейдебуллээх тыл грамматическай суолтата	1	Хайааьын ейдебуллээх тыл грамматическай суолтатын быьаарыы, чинэтии		Ылбыт инфор мацияны атын кэруннэ сатаан уларытан этии
61	Аахпыттан суруйуу уруога	1	Ситимнээх текси бэрээдэгин кэспэккэ, тыллары табатык туттан, этиилэри ситимнээн, ал5аьа суох суруйа уерэнии		Бэйэ санаатын сурукка тиьии.
62	Хайааьын ейдебуллээх тыл лексичекай уонна грамматическай суолтата	1	Хайааьын ейдебуллээх тыл лексическэй уонна грамматическай суолталарын быьаарыы, чинэтии		Информациялыын улэлээьин: анализ тааьын. тумуу, онорон таьаарыы
64	Айар уруок	1	Толкуйдуур дьо5уру сайыннарыы, тыл саппааьын байытыы, этиилэри ис хоьоонунан сепке ситимниир дьо5уру сайыннарыы		Тэннээьин, сэпкэ суруйуу. Учуутал кэмэтунэн улэ сыалын онорон таьаарыы.
65-66	Кимиэхэ? Туохха? Диэн ыйытыылаах туьук. -5а сыьыарыы	1	Туьук сыьыарыытын араастарын уерэтии, -5а сыьыарыы суолтатын быьаарыы		Информациялыын улэлээьин: анализ тааьын. тумуу, онорон таьаарыы
67-68	Бутэй дор5ооннор дьуерэлэьэн уларыйыылара	1	Тыл оло5ун уонна сыьыарыытын туьунан ейдебулу чинэтии, бутэй дор5оонТуьнор дьуерэлэьэн уларыйыыларын кэтээн керуу	Карточканан улэ	Информациялыын улэлээьин: анализ тааьын. тумуу, онорон таьаарыы
69-70	Предмет ейдебуллээх тыл туьугэ	1	Предмет ейдебуллээх тыл туьугун уерэтии, тыл туьугун быьаара уерэнии		Тиэкис тутулун тутуьуу. Араас оруолу толоруу.
71	Таба суруйуу уруога	1	Тыллары таба суруйар дьо5уру салгыы сайыннарыы	Тиэьи толоруу	Информациялыын улэлээьин: анализ тааьын. тумуу, онорон таьаарыы
72	Ситимнээх  сананы сайыннарар уруок	1	Ситимнээх текси бэрээдэгин кэспэккэ, тыллары табатык туттан, этиилэри ситимнээн, ал5аьа суох суруйа уерэнии		Информациялыын улэлээьин: анализ тааьын. тумуу, онорон таьаарыы
73-74	-нан сыьыарыылаах тыллары таба суруйуу	1	-нан сыьыарыылаах тыллары таба суруйа уерэнии,		Тэннээьин, сэпкэ суруйуу. Учуутал кэмэтунэн улэ сыалын онорон таьаарыы.
75	Хатылааьын: туьук сыьыарыылара	1	Туьук сыьыарыытын чинэтии, тыл оло5ун уонна сыьыарыытын араарар сатабылы чинэтии		Информациялыын улэлээьин: анализ тааьын. тумуу, онорон таьаарыы
76	Аахпыттан суруйуу	1	Ситимнээх текси бэрээдэгин кэспэккэ, тыллары табатык туттан, этиилэри ситимнээн, ал5аьа суох суруйа уерэнии		Информациялыын улэлээьин. Пааранан улэлии уэрэнии.
77	Предмет ейдебуллээх тыл сыьыарыыта	1	Тыллар сыьыарыыларын чинэтии, тылга сыьыарыы арааьын быьаара уерэнии	С.65-95-ыйы тыыларга эппиэттээьин	Информациялыын улэлээьин: анализ тааьын. тумуу, онорон таьаарыы
78	Кимнэ? Туохта? Сыьыарыылаах тыл сыбъьыарыыта (-та)	1	-та сыьыарыы суолтатын уерэтии, быьаарыы, сыьыарыы сыстарыгар тыл суолтата хайдах уларыйарын кэтээн керуу		Бэйэ санаатын сурукка тиьии.
79-80	Предмети ааттыыр тыл сыьыарыыта  (-таа5ар)	1	-таа5ар  сыьыарыы суолтатын уерэтии, быьаарыы, сыьыарыы сыстарыгар тыл суолтата хайдах уларыйарын кэтээн керуу		Атын киьи санатын истэ уэрэнии.
81	Ситимнээх сананы сайыннарар уруок	1	Этиигэ тылы табатык туттар сатабылы чинэтии, этиилэри ситимнээн тиэкис онорор сатабылы сайыннарыы		Информациялыын улэлээьин: анализ тааьын. тумуу, онорон таьаарыы
82-83	Туьук сыьыарыытын араастаныыта	1	Туьук сыьыарыытын араастарын чинэтии, суолталарынан этиигэ табатык туттар дьо5уру сайыннарыы	Пааранан  кэп сэтии оноруу	Сатаан кэпсэтэ, истэ уэрэнии. Бэлэ 5унэн улэлээьин.
84	Хатылааьын: ситим тыл	1	Ситим тылы чинэтии	С.71-102	Информациялыын улэлээьин: анализ тааьын. тумуу, онорон таьаарыы
85	Айар уруок	1	Тыллары сааьылаан, этиилэри ис хоьоонунан ситимнээн айар дьо5уру сайыннарыы		Бэйэ санаатын сурукка тиьии.
86	Терут туьук	1	Терут туьук туох суолталаа5ын быьаарыы, этиигэ хайдах туттулларын кэтээн керуу	С.72-тиэкиьи устуу	Информациялыын улэлээьин: анализ тааьын. тумуу, онорон таьаарыы
87	Аахпыттан суруйуу	1	Ситимнээх текси бэрээдэгин кэспэккэ, тыллары табатык туттан, этиилэри ситимнээн, ал5аьа суох суруйа уерэнии	С.74-107	Информациялыын улэлээьин. Пааранан улэлии уэрэнии.
88	Терут туьук	1	Терут туьук туох суолтатын чинэтии, этиигэ хайдах туттулларын кэтээн керуу	С.76-110	Информациялыын улэлээьин: анализ тааьын. тумуу, онорон таьаарыы
89-90	Хатылааьын: тиэкиьи ырытыы	1	Тиэкиьи ырытар сатабылы чинэтии, салгыы сайыннарыы	Кыыл туьунан сэьэргээьин тиэкиьи оноруу.	Тиэкиьи дор5оон ноохтук аа5ыы, кэпсээьин. Араас оруолу толоруу.
91	Суругунан улэ: диктант	1		С.78-115-эйтэн аа5ыы	Тэннээьин, сэпкэ суруйуу. Учуутал кэмэтунэн улэ сыалын онорон таьаарыы.
92-93	Тумуктуур уруок: «Туьук сыьыарыыта то5о араастанар эбитий»	1	Туьук сыьыарыыларын чинэтии, араастарын хатылааьын	С.81-120	Тэннээьин, сэпкэ суруйуу. Учуутал кэмэтунэн улэ сыалын онорон таьаарыы.
94-95	Нууччаттан киирии тыллар	1	Нуучаттан киирии тыллары  табатык суруйар сатабылы чинэтии, таба суруйа уерэнии		Тиэкиьи дор5оон ноохтук аа5ыы, кэпсээьин.
96	Ситимнээх сананы сайыннарар уруок	1	Этиигэ тылы табатык туттар сатабылы чинэтии, этиилэри ситимнээн тиэкис онорор сатабылы сайыннарыы	С.82-122	Тэннээьин, сэпкэ суруйуу. Учуутал кэмэтунэн улэ сыалын онорон таьаарыы.
97-98	Сир – дойду, дьон-сэргэ аата	1	Сир-дойду, дьон-сэргэ аата улахан буукубаттан сурулларын чинэтии	С.84-Маайыс диэн тылы туьугунэн уларытыы	Информациялыын улэлээьин: анализ тааьын. тумуу, онорон таьаарыы
99	Нууччалыы суруллар тыл сыьыарыыта (кэлин аьа5ас дор5ооннор)	1	Нууччалыы суруллар тыл сыьыарыыта хайдах уларыйарын кэтээн керуу, аьа5ас дор5оонун уларыйыытын уерэтии		Тиэкиьи дор5оон ноохтук аа5ыы, кэпсээьин.
100	Бэрэбиэркэлиир диктант	1			Тэннээьин, сэпкэ суруйуу. Учуутал кэмэтунэн улэ сыалын онорон таьаарыы.
101	Сыллаа5ы хонтуруолунай улэ	1	Таба суруйууга ылбыт билиилэрин уонна сатабылларын бэрэбиэркэлээьин		Бэйэ санаатын сурукка тиьии.
102	Алҕаһы көннөрөр үлэ.	1

Оскуола5а тэрээбут тыл предметэ баьылыыр суолталаах. Тэрээбут тылы уэрэтии олох сана ирдэбилигэр эппиэттиир, билинни о5о сайдыытын хааччыйра солруктаах. Кыра кылаас о5ото эйдээн, сэп тэтимнээхтик таба аа5ара, суруйара, онтун ырытара, дьин чахчыны кытта тэннээн кэрэрэ, санаатын сааьылаан этэрэ. Кэпсиирэ, кэпсэтэрэ, тумуктуурэ бэйэтин тэрээбут тылын билэриттэн тутулуктаах.

Уэрэх дьылын бутуутэ уэрэнээччигэ ирдэбил:

- саха тылын дор5ооннорун арааьын билэр;

- тылы табатык суьуэхтуур;

- тыл суьуэхтэрин уонна дор5ооннорун ырытар;

- предмет аатын, бэлиэтин, тугу гынарын кэрдэрэр тыллары ыйытыы кэмэтунэн быьаарар;

- кэпсиир, ыйытар, соруйар, кууьурдэр этиилэри сэпкэ интонациялаан санарар. Быьаарар;

- этии тутах чилиэннэрин бэлиэтиир, дакаастыыр;

- аахпыттан суруйар буолуохтаах.

Ситимнээх сананы сайыннарыы туох ханнык иннинэ тылынан кэпсиир уонна кэпсэтэр уэруйэ5и сайыннарыыттан тутулуктаах.

Бороруьуу- кыра саастаах о5о киьини кытта кэпсэтэ уонна санаатын сааьылаан этэ уэрэнэр уруога. Ситимнээх санатын сайыннарар биир кэдьуустээх хайысха.

Бодоруьуу

- истэр уонна тыынар органнар улэлэрин тупсарар. Санарар органнар былчыннарын сайыннарар. Куолаьы синньэтэ-соното, улаатыннара-куччата уэрэтэр эрчиллиилэр. Тылы. Этиини. Хоьоонунан тиэкиьичуолкайдык санарыы. Ыксаабакка, тыны сэпкэ ылан, иьиллэр гына, улаханнык санарарга уэрэнии.

- бодоруьуу эйдэбулэ. Араастара. Араас ситуациялары кэпсэтиьии, ырытан быьаарыы. Тыл культуратын билсиьии.

- сана икки арааьа: тылынан сана уонна суругунан сана. Сурук. Жэ5эрдэ арааьа.

- тиэкиьинэн улэ.

Бодоруьуу салата- практическай. Араассыаллаах-соруктаах задачалар. Риторическай ситуациялар, оонньуулар.

Уэрэх дьылын устата уэрэнээччигэ ирдэбил:

- кэпсэтэригэр тугу ситэ истибэтэ5ин, эйдээбэтэ5ун ыйыталаьар;

- иьирэх тылы туттан кэрдэьэр, махтанар;

- сэптээх тылы туттан ал5аьын билинэр. Аккаастыыры сатыыр;

- тиэкис тиэмэтин. Аатын. Сурун санаатын тирэх тылларынан сирдэтэн эйдуур, быьаарар;

- кэпсэтэригэр сана сэптээх тонун. Интонациятын тутуьар;

- тиэкис кэруннэринэйдуур буолуохтаах.

Суругунан улэ кээмэйэ: аахпыттан суруйуу- 40-60 тыл, айан суруйуу- 0,5-1 сирэй.

Диктант тиэкиьин кээмэйэ: уэрэтэр-0 30-40 тыл. Бэрэбиэркэлиир- 30-35 тыл.

Аа5ар, толкуйдуур, айар дьо5уру сайыннарыы

Тиэкиьи сэпкэ. Эйдээн (сыыьа аахпытын бэйэтэ кэннэрэн) таска доргуччу аа5ар. Туочука5а, соппутуойга тохтоон, тыын ылар, куолаьын уларытар. Ыйытыы, соруйуу, кууьурдууэтии интонайиятын тутуьар. Оруолунан уллэстэн аа5ар.

2кылааска аа5ыы уруога саха суруйааччыларын кытта билсиьии принцибин тутуьар. Уэрэнээччи суруйааччылар ааттарын билэр, мэтириэттэрин. Суруйбут айымньыларын быыстапкатын кэрэр, 2-3 айымньыны аа5ар.

Кылаас таьынан аа5ыы уруога-9.

Учуутал ис хоьоонун кылгастык кэпсээбит эбэтэр соро5ун кэпсээбит кинигэтин кылаас таьыгар аа5ар. Айымньы  авторын аатын эйдуур. Учугэй суруйааччы диэн эйдэбул уэскуур. Библиотека5а сылдьар бэрээдэги тутуьар.