КӨЗДІҢ ҚҰРЫЛЫСЫ МЕН ҚЫЗМЕТІ сабақ жоспары

Биология. 8-сынып.  19.11.2011

Сабақтың тақырыбы: КӨЗДІҢ ҚҰРЫЛЫСЫ МЕН ҚЫЗМЕТІ

Сабақтың мақсаты: 1.Оқушыларды  көз құрылыс мен атқаратын қызметіментаныстыру

2. Оқушылардың  танымдылық қабілетін арттыра отырып,     сезім мүшелерімен олардың маңызын білу.

3.Оқушыларды   адамгершілікке, бас гигиенасын таза ұстауға тәрбиелеу

Сабақтың типі:Жаңа сабақ  

 Сабақтың түрі: ақпараттық

Сабақтың әдісі:  иллюстративті баяндау. трек-сызба құру.                                    

Сабақтың пән аралық байланысы:     математика              

 Сабақтың көрнекілігі: электронды оқулық,сызба-нұсқалар

Сабақтың барысы:  І. Ұйымдастыру бөлімі.

                                 ІІ. Жаңа сабақты түсіндіру.

                                 ІІІ. Бекіту.

                                 ІV. Үйге тапсырма беру.

                                 V. Үй тапсырмасын сұрау §20.

І. Амандасу. Сабаққа әзірлеу. Түгелдеу, Сабақ мақсатымен таныстыру

ІІ .Көрудің маңызы. Адам көру анализаторы аркылы Қоршаған дүниеден 90%-дан көп ақпарат алады. Көру арқылы дар жазуға, оқуға үйренеді. Қоршаған табиғаттағы,  сәулет өнері, мүсін өнері, кескіндеме, балет, кинодағы   әдемілікті көре білу тәрбиелі адамды ерекше көрсетеді.

Көздің кұрылысы. Көз косымша мүшелерді: қас, қабақ, кірпік, көз жасы бездері, жас өзекшесі, көзді қимылдататын бұлшық еттер, көз шарасын қорғайды. Адам көз  алмасын жас сұйықтығымен ылғалдау үшін қабағын ашып- жабады

 

  Көзбұршақ

Нұрлы қабық

   Көздін қасан қабығы

                                                                                   Көзбұршақ байламдары

Көру жүйкесі            Бұлшық еттер            

35-сурет. Көздің құрылысы

Сөйтіп, оны жылытады жөне көз алмасына түске. ауа қоспасын тазартады. Көз жасы безі жас сұйықтығын. шығарады. Жас сұйықтығының артық мәлшері жас өзегі арқылы мұрын қуысына ағады Көз алмасының пішіні шар тәрізді, 2/3 белігі бас сүйектегі көз шарасымен коршалады да, көз алмасының солға, онға, жоғары жөне төмен қозғалысын камтамасызі ететін көз алмасын кимылдататын бұлшык ет арқылы көз шарасына бекінеді . Көз алмасы ақ қабық (склера), тамырлы және тор қабықтан тұрады

 

Жас безі

Үстіңгі ңабақ

Жас қабы

Жас өзегі

Мұрыннынң жас ағатын өзегі

.

Ақ қабықтың алдыңғы белігі мөлдір қасаң қабыққа жалғасады. Ол кеөді сыртынан қоршайды, оған көзді

бұлшық еттер бекінеді. қабық жарықты өткізеді, Тамырлы қабықта кан тамырлары Қан тамырлары ақ қабық жағынан қара  пигментпен жабылған. Сондықтан көз алмасының ішіне түскен жарықты өткізбейді.Тамырлы қабық көздің барлык қоректік заттармен және оттекен қамтамасыз етеді. Тамырлы қабыктың  алдыңғы жағы орталығында қарашық

орналасқан нұрлы (түсті) қабыққа жалғасады. Көздін түсі нұрлы қабық түсіне байланысты. Қарашық жарқыраған  жарықтан тарылып, көз ішіне жарық ағынын шектейді, ал қараңғыда ұлғайып, шашыраған жарықты ұстайды. Бұл бейімделу (адаптация) деп аталады. қарашықтын арткы бөлігінде екі жағы дөнес_линза тәрізді көзбұршақ (хрусталик) орналасады. Көзбұршак кірпік бұлшық етіне бекінеді және оның жиырылуына байланысты пішінін өзгертіп отырады (кисықтығын өзгертеді). Егер алысқа қарасақ, оның қисыктығы азаяды да, алыстағы заттарды жақсы көреміз, ал жақын орналаскан заттар айкын болмайды. Жакын орналаскан заттарды көргенде керісінше болады. Көзбұршақ өз қисықтығын ұлғайтады. Көзбұршақтың мүндай өзгерісі аккомодация деп аталады. Көз алмасының артқы қабырғасында көздің тор қабығы (сетчатка) орналасады  Көздің тор қабығында жарыққа сезімтал рецепторлар: құтышалар (жарык пен түсті қабылдайтын рецепторлар) ж\е таяқшалар (қас қарайғандағы жарық рецепторлары) орналаскан. Көздің   тор қабығында қарашыққа қарсы жиналған құтышалар  сары дақ деп аталады. Ал көздің тор қабығындағы көру  жүйкесі шығатын жерді соқыр дақ дейді., жарық тітіркендіргіштерін қабылдамайды.

Көздің ішкі бөліғі көздің пішінін сақтайтын мөлдір  іркілдек затпен — шыны тәрізді денемен толтырылған

Көздін. тор қабығында басталған заттың түсі, пішіні, жарықтандыруының, оның бөлшектерінің анализі ми қыртысының көру аймағында аякталады (41-сурет).

Көрудің бұзылуы.. Шыны тәрізді денедегі су азаяды да, көз алмасы қыскарады. Жарык сәулесінің сынуы көздің тор қабығының шегінен шығады - алысты көргіштік — кырақтылық (дальнозоркость) дамиды.

                                    Көру жүйкелерінің талшыктары

Таяқшалар

Құтышалар

Пигментті қабат

Көз алмасы	бұлшық етпен көз шарасына бекінеді
Ақ қабық	жарық өткізеді
Тамырлы қабық	оттекпен қамтиды
қарашық	Жарық ағынын реттейді
Нұрлы қабық	көзге түс береді.
көзбұршақ	аккомодация құбылысы болады. жарықты сындырады
тор қабығы
құтышала	жарык пен түсті қабылдайды
таяқшалар	қараңқыда жарықты қабылдайды
шыны тәрізді дене	көз пішінін сақтайды

Көру анализаторының қызметі. Жарык көз алмасына қарашық аркылы түседі. Қарашык жарық сөулесін  тоғыстау кызметін аткарады (фокустайды). Көзбұршақ жарық сәулесін сындырады да, оларды шыны тәрізді дене арқылы аударылған күйінде көздің тор қабығына бағыттайды

Кезді қимылдататын бұлшық ет заттың кескіні көздің тор қабығына, сары даққа дәл түсетіндей етіп көз алмасын қозғайды.

Көздің тор кабырының фоторецепторларында көру жүйкесі арқылы миға — үлкен ми сыңарлары қыртысын көру аймағына берілетін жарықтың жүйке импульстеріне Жарық

түрленуі жүреді: сол козден оң жак көру бөлігіне, ал оі көзден — сол жақ көру бөлігіне, ярни айқасып беріледі.

                                       Көздің қасаң қабығы

                         Көзбұршақ Top қабыктағы бейне

ІІІ, зертханалық №3

ІV. §20

V.