Инфоурок Физика Другие методич. материалыЛабораторный практикум по физике 9 класс (на узбекском языке)

Лабораторный практикум по физике 9 класс (на узбекском языке)

Скачать материал

9 синф физика фанидан  практикум иши

физика фани ўқитувчиси:                   Розметова Барно

 

 

 

 

Практикум иши№1

         Математик маятник ёрдамида эркин тушиш  тезланишини аниқлаш

    Ишдан мақсад: эркин тушиш тезланишини аниқлаш усули билан танишиш.

    Асбоб ва материаллар: шарча, ип, қисқичли ва халқали штатив, чизғич, секунд кўрсаткичи бор соат.

   Математик маятник ёрдамида эркин тушиш тезланишини аниқлаш учун ма­ятникнинг хусусий тебранишлари даври формуласидан  фойдаланмиз:

T=2π √ l/g

 Бунда    g=4 π2 l /T2

Демак, эркин тушиш тезланишини аниқлаш учун математик маятник ипининг l узунлигини ва маятникнинг хусусий тебранишлари даври Т ни тажрибада аниқлаш етарли. Маятникнинг вакт ичидаги N марта тебранишлари сонини аниқлаб, тебраниш даврини қуйидаги формуладан топамиз:

T=t/N

Ишни бажариш тартиби:

1.      Штативни стол четига шундай жойлаштирингки, унинг халқаси столдан чиқиб турсин.

2.      Штатив халқасига узун ипли  шарчани  осинг,  Шарча билан пол орасидаги масофа 3-5 см бўлсин.

3.      Ип узунлигини чизғич билан ўлчанг.

4.      Маятникни мувозанат вазиятидан 5-8 см га оғдириб, сўнгра куйиб юборинг. Маятник  N = 30-40 марта тўла тебранадиган  вақтни белгиланг.

5.      Ўлчанган  l, N  ва t катталикларинг кийматларини жалвалга ёзииг.

6.      5- ва 6-бандларни яна икки марта такрорланг.

7.      Юкорида олинган формула ёрдамида эркин тушиш тезланишини аниқланг.

8.      Натижалар хатолигини баҳоланг. Фойдаланилган эркин тушиш тезлани­шини топиш усулининг аниқлиги хақида хулоса чикаринг.

                          

l, м

N

t, с

t ўрт, с

T

g=4 р2 l /T2(м/с2)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Контрол саволлар

1.      Эркин тушиш тезланишни аниқлашда қандай хатоликка йўл қўйдингиз?

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2.      Эркин тушиш тезланишни ким тажриба асосида аниклаган?

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3.      Математик маятник деб нимага айтилади?

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

 

VІІ. Уйга вазифа: §1-6         Математик маятник ,  механик тебранишлар мавзуларини такрорлаш

 

Практикум иши№2

2. НЬЮТОННИНГ ИККИНЧИ ҚОНУНИНИ ЎРГАНИШ

Асбоб ва материаллар: 1) механика бўлимига доир асбоб;

                                         2) столчали аравача;

                                      3) пластинка (ипи билан);

                                      4) се­кундомер ёки метроном;

                                      5) метр-лента;

                                      6) иккита 150 г ли ва иккита 10 г ли юклар

                                      7)  фиксатор

Ишни бажариши

Секундомерни ишлатиб машқ қилинг (юргазиш, тўхтатиш, стрелканинг юриши) ва вақтни ҳисоблашни ўрганинг.

Фиксатор  ҳаракати билан танишинг ва унинг ишлашини текширинг.

Аобобни шундай ўрнатиш керакки, аравача 320 г(2Х150 г+2Х10г) юки билан текис ҳаракатланадиган бўлсин. Бунда ҳаракатга тўсқинлик қилувчи ишқалиш кучи асбобнинг қиялиги билан компенсацияланади. Винт ёрдамида асбобнинг бир учини кўтариш билан зарур бўлган кияликка эришилади. Асбобнинг блокли учи столнинг четидан бир оз чиқиб туриши керак.

Қайд қилгични столнинг ўртасидан 900—950 мм масофага ўрнатган ҳолда аравача асбоб учидаги тилча билан бириктирилади.

Ипнинг бир учи аравачадаги илгакка илинтирилади, ипнинг иккинчи учини пластинканинг илгагига боғлаб, уни блок оркали ўт-казиб қўйилади. Пластинканинг илгак билан биргаликдаги оғирлиги  10 г. Пластинканинг оғирлиги таъсирида аравача фиксаторгача бўлган масофани текис тезланувчан ҳаракатланиб ўтади.. Секундомер билан аравачанинг ҳаракатланиш вақтини,   метрли чизғич  билан ўтилган йўлни ўлчанг. a=2S/t2   формулага йўл ва вақтнинг қийматини қўйиб, тезланиш аниқланади.

6.       Ип учидаги паллага 10 г юк қўйинг. Бунда аравачани ҳаракатлантирувчи куч ва масса нимага тенг эканлигини аниқланг. Тажрибани қайтадан такрорлаб ва тезланишни аниқланг.Аравача' палласига яна 10 г юк қўйинг ва бу ҳолдаги тезланишини аниқланг.

Натижани қуйидаги жадвалга ёзинг

Масса ўзгармас бўлганда куч ва тезланиш орасидаги боғланиш

Тажриба тартиби

F

t

a

Кучлар нисбати

Тезланиш лар нисбати

Хулоса (ёзма ра-вишда)

1.

F1

= 10г

 

a1 =

 

 

 

2.

F2

= 20 г

 

a2 =

 

 

 

3.

F3

= 10 г

 

a3 =

 

 

 

Жадвалдаги ўлчаш натижаларидан тезланиш таъсир этувчи кучга тўғри пропорционал эканлиги кўринади.

7. Таъсир этувчи кучни (F=10 Г) ва йўлни ўзгартирмасдан массалар ва тезланишлар ўртасидаги боғланишни топинг.

Тажриба тартиби

т

t

а

Массалар нисбати

Тезланишлар нисбати

Хулоса (ёзма ра вишда)

1.

 

 

 

 

 

 

2.

 

 

 

 

 

 

3.

 

 

 

 

 

 

Жадвалдаги ўлчаш натижаларидан тезланиш массага тескари пропорционал эканлиги кўринади.

8. Ўтказилган  тажрибадан умумий хулоса чиқаринг.

Ньютоннинг II қонунидан фойдаланиб жисм массасини аниқлаш

      Кинематика ва динамика қонунларини текширишга доир асбобга аравача ўрнатинг, ипнинг бир учини аравачага, иккинчи учини эса кичик паллага боғланг ва аравачани текис ҳаракатланадиган ҳолга
келтиринг. Сўнгра аравачага юк (жисм) ни қўйиб, паллага навбатма-
навбат
5 г,15 г, 20 г ли юк (куч) лар қўйинг. Шу кучлар таъсирида юкли аравачанинг тезланишлари a=2S/t2     формула  ёрдамида

аниқланади. Бунинг учун чизғич ёрдамида аравача юрган йўли s ва секундомер ёрдамида юриш вакти t аниқланади. Кучни ва жисмни шу кучдан олган тезланищга бўлиш орқали юкли аравачанинг массаси аниқланади. Ўлчаш натижаларини қуйидаги жадвалга ёзинг.

 

Тажриба тартиби

s

t

F

a=2S/t2

m=F\a

m={m1+m2+m3}/3

1.

2.

 3.

 

 

 

 

 

 

Ньютоннинг II қонунидан фойдаланиб ҳисоблаб топилган юк билан бирга аравачанинг массасини шайинли тарозида тортиш йули билан аниқланган қийматига хақиқатан ҳам тенглигига ишонч ҳосил қилинг, ҳисоблаш ва ўлчаш бир хил бирликлар системасида олиниши керак.

Саволларга жавоб беринг

1.    Текис тезланувчан ҳаракатдаги жисмнинг тезланиши қандай аниқланади?

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

 

2.    Мacca ўзгармас бўлганда жисмнинг тезланиши таъсир этувчи кучга қандай боғланишда бўлади?  ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

 

3.    Куч ўзгармас бўлганда жисмнинг олган тезланиши массасига қандай боғланишда бўлади?

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

 

4.    Ньютоннинг II қонуни қандай таърифланади?

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

 

VІІ. Уйга вазифа: §56-58

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Практикум иши №3

        Механик энергиянинг сақланиш қонунини текшириш

Ишнинг мақсади:пружинага осилган юкнинг потенциал энергиясини камайиши ва жўзилган пружинанинг потенциал энергиясини ортишин таққаслаш.

Асбоб ва материаллар: 1) пружинанинг бикрлиги 40 Н/м бўладиган динамометр; 2) чизғич; 3) массалари (0,100±0,002) кг-га тенг юклар тўплами

4)фиксатор 5) штатив.

Ишни бажариш учун расмда кўрсатилгандек штативга динамометрни ўрнатиб оламиз, унга фиксаторни эркин ҳаракатлана оладиган қилиб жойлаштирамиз.

 Ишни бажариши

1.    Динамометр учига юкни илиб қўямиз.

2.    Пружинага тушган оғирликни камайтириб, юкни қўл билан секин юқорига кўтарамиз.

3.    Юкни қўйиб юборамиз. Юк пастга тушганда, пружина жўзилади. Бунда фиксатор қанча масофага силжиганини ўлжаб оламиз.

4.    Тажрибани беш марта такрорлаймиз.

5.    Потенциал энергияларни ҳисоблаб оламиз.

 

  - жўзилган пружинанинг потенциал энергияси

 -пружинага осилган юкнинг потенциал энергиясини

 

6.    Ўлчаш ва ҳисоблаш натижаларини жадвалга ёзамиз:

7.             Беш марта такрорлаганимизда потенциал энергияларни таққослаб,        механик энергиянинг сақланиш қонунини текширамиз.

 

х max, м

хорт =h орт

 

 Ж

  ,Ж

Ева Е2

таққослаймиз

1.

2.

3.

4.

5.

 

 

 

 

 

 

Хулоса ёзилади:

1.      Механик энергиянинг сақланиш қонунини тарифланг.

2.      Механика энергиянинг  сақланиш қонуни бажарилдими ёки йўқми?

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

VІІ. Уйга вазифа: Механик энергиянинг сақланиш қонунини мавзусини такрорлаш.

Практикум иши №4

Пружинали  маятникнинг тебранишини ўрганиш.

Ишдан мақсад: эксперимент орқали назарий олган билимларни текшириш.

Асбоб ва материаллар: механика бўлимига тегишли юклар тўплами НГМ-100, пружина, штатив, метр, секундомер ёки  секунд стрелкаси бор соат.

 

Қисқача мазмуни.

   Пўлатдан  ясалган пружинага осилган юк мувозанат вазиятидан чиқарилади, бу юк  оғирликлар ва таранглик кучлари таъсирида гормоник тебранма ҳаракатга келади. Бундай пружинали маятникнинг тебранма ҳаракатидаги ҳусусий частатаси қуйидаги формула  билан аниқланади  :

 

,

Бу ерда  kпружинанинг бикрлиги, m жисмнинг массаси.

Пружинали маятникнинг частатасини аниқлаш учун аввал , пружинанинг бикрлиги k ни аниқлаб олиш керак.

Ишнинг бориши

1.      Дафтарга улчаш ва ҳисоблаш натижаларини ёзиш учун қуйидаги жадвални чизиб олинг:

2.  Штативка пружинани маҳкамланг ва 100 г ли юкни илиб, унинг бошланғич вазиятини белгилаб қўйинг.

№ опыта

F, H

∆x, м

k, H/м

m, кг

, Гц

∆t, с

υ=n/∆t, Гц

1

 

 

 

 

 

 

 

 

2

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3.  Пружинага яна 100 г ли иккита юк осинг, юк илингандан кейин F≈2H куч таъсиридаги пружинанинг ∆x узайишини чизғич ёрдамида ўлчаб олинг. Олинган натижалардан фойдаланиб пружинанинг бикрлигини қуйидаги формула ёрдамида ҳисобланг    k = F/∆x.

4.  Пружинанинг бикрлигини билган ҳолда, пружинага массаси 200г ва  400г. юклар илингандага ҳусисий частатаси υо ва даври Tо   ни ҳисоблаб топинг.

5.  Пружинада иккита 200г ли юкни қолдиринг. Уни 5-7см пастга силжитиб мувозанат вазиятидан чиқаринг ва қўйиб юборинг. Юкнинг 20 марта тебранишидаги вақтини секундамер ёрдамида ўлчанг. Қуйидаги  формула ёрдамида маятникнинг тебраниш даврини ҳисоблаб топинг:      υ = n/∆t, бу ерда  n – тебранишлар сони.

6.  Юқоридаги топшириқни  400 г ли юк учун ҳам такрорланг

7.  Олинган ва ҳисоблаб топилган натижаларни жадвалга ёзинг.

Текшириш учун саволлар.

1.  Пружинага осилган юкнинг тебранма ҳаракатини қайси қонунга асосланиб тушинтириш мумкин?

2.  Пружинали маятникнинг тебраниш частатаси тебраниш амплитудасига боғлиқми?

3.  Вазнсизлик ҳолатида болганда, натижа ўзгарадими ?          

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

 

Просмотрено: 0%
Просмотрено: 0%
Скачать материал
Скачать материал "Лабораторный практикум по физике 9 класс (на узбекском языке)"

Методические разработки к Вашему уроку:

Получите новую специальность за 2 месяца

Менеджер образования

Получите профессию

Менеджер по туризму

за 6 месяцев

Пройти курс

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Скачать материал

Найдите материал к любому уроку, указав свой предмет (категорию), класс, учебник и тему:

6 663 611 материалов в базе

Скачать материал

Вам будут интересны эти курсы:

Оставьте свой комментарий

Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.

  • Скачать материал
    • 30.08.2016 1138
    • DOCX 212.8 кбайт
    • Оцените материал:
  • Настоящий материал опубликован пользователем Розметова Барно Ергашевна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт

    Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.

    Удалить материал
  • Автор материала

    Розметова Барно Ергашевна
    Розметова Барно Ергашевна
    • На сайте: 9 лет и 5 месяцев
    • Подписчики: 0
    • Всего просмотров: 86368
    • Всего материалов: 22

Ваша скидка на курсы

40%
Скидка для нового слушателя. Войдите на сайт, чтобы применить скидку к любому курсу
Курсы со скидкой

Курс профессиональной переподготовки

Технолог-калькулятор общественного питания

Технолог-калькулятор общественного питания

500/1000 ч.

Подать заявку О курсе

Курс повышения квалификации

Особенности подготовки к сдаче ЕГЭ по физике в условиях реализации ФГОС СОО

36 ч. — 180 ч.

от 1700 руб. от 850 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 49 человек из 25 регионов
  • Этот курс уже прошли 457 человек

Курс повышения квалификации

Актуальные вопросы преподавания физики в школе в условиях реализации ФГОС

72 ч.

2200 руб. 1100 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 208 человек из 62 регионов
  • Этот курс уже прошли 1 003 человека

Курс повышения квалификации

Теоретическая механика: векторная графика

36 ч. — 180 ч.

от 1580 руб. от 940 руб.
Подать заявку О курсе

Мини-курс

Дизайн-проектирование: теоретические и творческие аспекты дизайна

6 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе

Мини-курс

История классической музыки от античности до романтизма

4 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе

Мини-курс

Эффективная корпоративная коммуникация

8 ч.

1180 руб. 590 руб.
Подать заявку О курсе
Сейчас в эфире

Информационная интоксикация: методы исцеления

Перейти к трансляции