Лексикадан өткенді қайталау 6 сынып (Ашық сабақ)

Сабақтың тақырыбы: Лексикадан өткенді қайталау 
Сабақтың мақсаты:  Өткен материалдарды теориялық тұрғыдан қайталай отырып, практикалық тұрғыдан жүзеге асыра білуді қалыптастыру,
оқушылардың  сөздік қорын молайту, шапшаң ойлауға, ұтқыр жауап беруге дағдыландыру, ана тілін сүюге, қадірлеуге баулу.

Күтілетін нәтиже:  Антоним,синоним,омонимді ажыратады.

                              Тура,ауыспалы мағынаны меңгереді

                               Диалект, термин, кәсіби сөздерді игереді

                               Жаңа,көнерген,кірме сөздерді ажырата алады.

                               Дисфемизм,эфемизм,табу сөздерді ажыратады.

                               Көнерген сөздер мен тұрақты тіркестерді қолдана алады.

Не арқылы бағаланады: Ой толғау стратегиясы арқылы;

                                          Семантикалық карта арқылы;

                                          Вен диаграммасы арқылы;

                                          Топшамалар арқылы;

                                          Ойындар арқылы

Сабақтың түрі: Сайыс сабақ, топпен жұмыс. 
Сабақтың типі: Білімді қорыту және жүйелеу. 
Сабақтың әдістері: СТО

Пәнаралық байланыс: Әдебиет, бейнелеу өнері. 
Сабақ көрнекілігі: Семантикалық карта, топшамалар, слайд,
Сабақтың барысы:  Ұйымдастыру.

                                         Үй тапсырмасын сұрау

Қызығушылықты ояту

       Ой толғау Лексика дегеніміз не?

Оқушыларды 3 топқа бөлеміз: 
1 топ - Омонимдер 
2 топ - Синонимдер
3 топ - Антонимдер

            Әр топ өз атымен таныстырады. Мысалдар келтіреді.

  Мағынаны тану

Семантикалық карта                        1-топ

мысалдар	Тура мағына	Ауыспалы мағына	Тұрақты тіркес	Жаңа сөздер
Білімнің кілті		+
Адамның көзі қырағы	+
Саяжай				+
Тонның ішкі бауындай			+
Ғарыш				+
Компьютер				+
Таза су	+
Қырғи қабақ болу			+
Кең дала		+
Су қараңғы		+

                        Семантикалық карта                              2 - топ

мысалдар	Көп мағыналы сөз	Эвфемизм	Дисфемизм	Көнерген сөз
Таудың басы	+
Төренің пікірі				+
Ара шақты	+
Ұры табылды			+
Күңін жұмсады				+
Мылжың адам			+
Белден асты	+
Қолды болды		+
Ханзада келді				+
Дүние салды		+

          Семантикалық карта                              3 - топ

мысалдар	Диалект сөз	Кәсіби сөз	Термин сөз	Кірме сөздер	Табу
Ине,жіп		+
әйдік	+
Проза,драма			+
Шәйнек				+
Бәдірен	+
Аксиома,теорема			+
Шырайлым					+
Сым	+
Тырма,күрек		+
кереует				+
Ұзын құрт					+

Толғаныс. Оқулықпен жұмыс  225-жаттығу

Мақалдарды бір бөлек,мәтелдерді бір бөлек көшіріп жазыңдар.

Мақал-мәтелдердің құрамынан ауыспалы мағынадағы сөздерді табыңдар.

Мақал	Мәтел
Еңбек етсең ерінбей, тояды қарның тіленбей	Біреу күн нұрына малынса, біреу ай сәулесіне зәру
Ауыртпалық ақыл қосар	Жақсы адамға жау жоқ
Ұжданы ақтың жүзі ақ	Кәрі түлкі қақпанға түспес
	Айдағаны бес ешкі, Ысқырығы жер жарады

 Вен диаграммасы  Мақал мен мәтелдің айырмашылықтары

 

                Мақал                                                                             Мәтел

 

      228 -жаттығу   Мәтінді түсініп оқып, ондағы негізгі ойды анықтаңдар

 Мәтіннен ауыспалы мағынадағы сөздерді тауып жазыңдар.

    Асқар таудың өлгені –

    Басын мұнар шалғаны.

    Көктегі бұлттың өлгені –

    Аса алмай таудан қалғаны.

    Ай мен күннің өлгені –

    Еңкейіп барып батқаны.

    Айдын шалқар өлгені –

    Мұз болып тастай қатқаны.

    Қара жердің өлгені –

    Қар астында қалғаны.

    Өлмегенде не өлмейді?

    Әлімнің хаты өлмейді.

Сергіту сәті ретінде «Бір сөзбен атаңдар» ойынын ойнау. Шарты бір сөзбен түсіндіру.

Бармағын тістеу - өкіну,

Бетінен оты шығу - ұялу

Қолды болды - ұрланды

Ит терісін басына қаптады-сөкті

Қой аузынан шөп алмайды - момын 
Жұмған аузын ашпау - үндемеді
Төбе шашы тік тұру- қорықты
Қас пен көздің арасында- жылдам
Қырғи қабақ болу- ренжісті
Аузына құм құйылу - сөйлемеу 
Ит өлген жер - алыс
Тайға таңба басқандай - анық 
Ат ізін салмау - келмеу 
Тауыққа тары шашқандай – аз

Топшамалармен жұмыс: 
   1 топ- «Залдың ортасында өңкей ажарлы қыздар, әрлі әйелдер отыр» 
1.Синоним сөздерді табу. 
2. Толық систаксистік талдау
    2 топ- «Біздің қарамызды көрген соң, олар қолын бұлғап шақырды» 
1.Омоним сөздерін табу. 
2. Толық систаксистік талдау жасау
   3 топ- «Мұны әлділер әділет деп қуанса, әлсіздер қиянат деп қынжылады» 
1. Антоним сөздерді табу. 
2. Толық систаксистік талдау

     «Кім жылдам?»

1.   Атам бір қайтты дүниеден,

Бес жаста жетім қалдырды,

Басыма қайғы салдырды.

Анам көрді жесірлік,

Өзім көрдім жетімдік.

   Үзіндіден эвфемизмді тап.

2.   Жарлының көрсе мысқылдап,

Кекесін сөзбен ысқылап,

«Аузы қисық болса да,

Бай баласы сөйлесін!»

Орынсыз сөйтіп күш қылад.

    Үзіндіден мақалды тап.

3.   Барын жоқ деп құрынған,

Жұлдызды жатқа санасақ,

Қисап етіп қарасақ

«Мың тасқанға бір тосқан»

Бар емес пе еді бұрыннан.

     Үзіндіден мәтелді тап.

4.   Дастархан жайып құрметтеп,

Төкті түрлі жемісті.

Жез самаурын қайнаулы,

Союға бағлан байлаулы

      Үзіндіден кірме сөзді тап.

5.   Ол ерліктің күштісі –

Сол заманның тұсында

Алты медаль, наград

Патшадан ұлы шен алған

       Үзіндіден басқа тілден енген сөзді тап.

6.   От басында жыласа,

Жас төгіп сәби бір жетім.

Ақырында тәрік етуге жарамас,

Ерлердің еткен құрметін.

        Үзіндіден көнерген сөзді тап.

7.   Мырзалары мардымсып,

Қабылан етіп, құс салған,

Лашын,сұңқар ұстаған.

Томағасын әдіптеп,

Мақпалменен тыстаған.

        Үзіндіден кәсіби сөзді тап. Қандай кәсіпке байланысты?

8.   Әлгі бозторғайды қағып,

Құтырып бүркіт желденді.

Еділге қарай енген-ді.

Ұлы Еділдің бойында

Жүзіп жүрген нән балық,

Салған екен соған шеңгелді.

         Үзіндіден диалект сөзді тап.

Бес жолды өлең

1.      Кім?  Не?

2.   Қандай?

3.   Не істейді?

4.   4 сөзден тұратын сөйлем

5.   Бір сөз (баламасы)

 «Лексика» саласы қарастыратын мәселелермен танысып, таратып көрейік.
                Топтастыру   

                              Тура,ауыспалы  мағына            Кәсіби,термин сөздер

                 Жаңа,көнерген сөздер                                              Диалект,кірме сөздер        

                                                 

Антоним,синоним                                                                                        Табу сөздер

 

Мақал-мәтелдер                                                                                    Тұрақты тіркестер

 

                        Эвфемизм                                                                           Дисфемизм

                                                          Омоним,көп мағыналы сөз

Сабақты қорытындылау:

Бағалау

Үйге тапсырма. Лексика тарауын қайталау. 132 - жаттығу