Тема: Тыва улустун аас чогаалынын бир хевири – тоол ( катаптаашкын)
Сорулгалары: уругларны тоол деп темага катаптаары; уругларнын чугаазын, дыл –
домаан, угаан – медерелин сайзырадыр; номчаан чуулун сактып чугаалаарынга
билиндирери; уругларны корум – чурумга кижизидери.
Кичээлдин чорудуу
I.
Организастыг кезээ.
А) Амыр – менди
солчулгазы
- Экии, уруглар!
Богун ажык кичээл болур. Ынчангаш бо кичээлде идепкейлиг, шын харыыны бээрин
диледим уруглар.
Б) Кичээлдин
темазын болгаш сорулгазын дамчыдары
- Богун тыва
улустун аас чогаалынын бир хевири – тоол деп темага ажык кичээл болур. Ооренген
болгаш номчаан тоолувусту катаптап, сактып ооренир бис. Кым кайы хире тоолдар
билир эвес. Кым бажынында хой тоолдар номчуп турарыл? Ам бо кичээлден коор бис.
II.
Катаптаашкын.
Тоолдар- биле
ажыл.
- Ынчангаш богунгу
ажык кичээливистин темазын номчуптаалынар (самбырада коор)
Шупту
алаптаалынарам. Ам дорт оол унуп келир. Шупту денге адаптар.
- Богун кичээлде
чуу деп тема ооренир болдувус? (Тыва улустун аас чогаалынын бир хевири - тоол)
- Эр, хейлер!
- Тыва улустун аас
чогаалынын хевирлерин чугаалап беринерем. Кандыг- кандыг хевирилиг болурул?
(улегер домактар, тывызыктар, йорээлдер, опей ырылар, когудуглер, кожамыктар,
дурген чугаалар, тоолдар)
- Ынчангаш бо
кичээлде тыва улустун аас чогаалынын кайы хевирин катаптаар болдувус? (тоол)
- Ам бээр корунер
даан, биске почтачы чагаалар чорудупкан. Ол чагаалар бир партага- ла бир чагаа
болур. Чагаа иштинде тоолдарнын узундулери бердинген. Ол узунду тоолду номчааш,
чуу деп тоол – дур адын тывар силер.
- Шупту
чагааларынарны ажыдынар, че.
- Партада ийи
кижинин бирээзи унуп келгеш, ол чагаазын номчуптар, оон адын чугаалаар.
Тывызыктар- биле
ажыл
- Дараазында
бажыннар бердинген. Бажыннарнын артында тывызыктар бар. Тывызыктар дириг
амытаннар дугайында. Тывызыкты тыпкан кижи, дириг – амытаннар дугайында бир
тоолдун адын чугаалаар.
·
«Коданнын аян- чоруу», «Арганын ак коданы»;
·
«Кушкаш биле дилги», «Мегечи дилги»;
·
«Теве»
·
«Балык болгаш Эзир», «Шиижек болгаш дилги».
-
Эр хейлер, уруглар!
III.
Сула шимчээшкин.
- Уруглар ам шылай берген боор силер, бчии сула шимчээшкинден
кылыптаалынарам.
Хырнымга чиир чемниг,
Эктинге кедер хептиг,
Шагнын багында аштавас,
Кыштын соогунда донмас.
Ак хар ага берзин!
Дот- дот –дот!
Аяк сынмас малдыг мен!
Дот- дот –дот!
Дазыл, солук эризин!
Дот- дот –дот!
- Оожум олуруп
алынар.
IV.
Быжыглаашкын.
- Номчаан тоолунун
чуруун коргеш, адын тывар. Дараазынга чуруктарда тоолунун адын тывар.
1. Алдын – кушкаш.
2. Тос оолдуг
Доктагана кадай.
3. Боралдай ашак.
4. Балыкчы Багай-
оол.
5. 60 ала чылгылыг
Алаадай- Мерген.
6. Уш чуул эртемниг
оол.
7. Хек.
8. Аштырган
арзылан.
9. Хадын – кыс.
10. Балдыр –
Бээжек.
V.
Лабиринт – биле ажыл.
- Дараазында лабиринт деп оюн ойнаар бис. Ол оюнну 3 минута дургузунда
ойнаар бис. Сабырада тоолдарнын аттарын тыпкаш, лабиринтиден тывар. Бир
партага- ла бир лабиринт саазын бар.
Кыдырааш- биле
ажыл.
- Дараазында эрткен
кичээлде номчаанывыс «Хек» деп тоолдун эки- багай шынарларын кыдырааштарынарга
бижиир силер. Бирги одуруг – эки шынарларын бижиир, а ийийги одуруг багай
шынарларын бижиир.
VI.
Туннел.
- Богун кичээлде чуну оорендивис?
- Тыва улустун аас
чогаалынын кандыг хевирин катаптап турдувус?
- Бо кичээл силерге
солун болду бе?
- Чуну
сонууургадынар, чугаалап корунерем, уруглар.
Демдек салыры.
Онаалга.
- «Аштырган
арзылан» деп тоолдун эки- багай шынарларын кыдыраашка бижип экээр силер.
Кичээл тонген,
четтирдим!
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.