Литературное чтение. Рассказ собственного сочинения "осень"

Кĕрхи кунсем.

Вӑрман айӑккинче пурӑннӑ тет пĕр карчӑкпа старик. Кĕр ҫитнине кура кусем тухаҫ тет анкартине пахча-ҫимĕҫ епле пулса ҫитнине тинкерме. Ватӑскерсем ку ҫуркунне питĕ аван ĕҫленĕ иккен. Суханĕпе кишĕрне те, ҫĕр улмипе купӑстине те, кӑшманĕсемпе тыррине лартса акнӑ. Халĕ ӳснипе ӳсменнине тухса пӑхма вӑхӑчĕ те ҫитнĕ. Епле пахча ҫимĕҫ ешĕрсе ларать. Тыр-пулĕ те сап -сар хĕвел тĕслĕ пулнӑ. Турӑ пулӑшнипе ватӑскерсем лайӑх апат-ҫимĕҫ хĕллене хатĕрлĕҫ.

Пĕррехинче пĕр мулкач чупса иртет ҫак пахча патĕнчен, пиҫсе ҫитме пуҫланӑ кишĕре курсассӑн, чĕр-чунӑн хырӑмĕ йӑлтах выҫса каять.

— Парсамччĕ мана карчӑк, пĕр пĕчек кишĕр,— тет мулкач.

— Халех пулман ха кишĕрĕ,— тет карчӑк,— кӑшт вӑхӑт иртсен тепре кил!

Мулкач хӑй ҫулĕпе малалла чуптарче.

Пахча хĕррипе лаша чупса пырать. Ылтӑн тĕслĕ тырра курса кайрĕ.

—Ыр ҫыннӑм, пĕр тыр пĕрчи парсамччĕ, вӑйсем пĕткелеме тытӑнчĕҫ,— тет старике лаша.

— Эпĕ сана параттӑмччĕ, анчах та кӑштах пиҫеймен ,— терĕ старик.

— Юрать. Каярахпа килетĕп ,— тесе каларĕ те лаша малалла чупрĕ.

Ик-виҫ эрне иртсен ҫак пахча айӑккипе каллех мулкач иртет. Пӑхать, купӑста ҫулҫийĕсем шанса кайма пуҫланӑ, тыр-пулĕ ӳкме тытӑннӑ.

— Мĕн пулнӑ сирĕн пахча-ҫимĕҫĕпе? Ма капла шанса типме пуҫланӑ ? —тесе ыйтать мулкач ваттисенчен.

— Хӑвах куратӑн пуль, епле хĕвел хĕртнине . Ҫумӑрĕ ҫак вӑхӑтра пĕр тумлам та ӳкермер. Пĕтрĕ инте пирĕн пахча.

—Мĕн туса пулӑшам-ши сире. Чӑнах та пĕтсе ларсан , мĕнле хĕл каҫмалла вара,— куллянса ӳкрĕ мулкач,— эп часах ҫумӑр пĕлĕтне шыраса тупап. Ав ҫав енче пулас вӑл!— терĕ те васкаса кайрĕ мулкач.

Ак, вӑрман леш енче тĕп-тĕттĕм пĕлĕт, часах ҫитрĕ ун патне мулкач.

—Пĕлĕтĕм, ак ҫав пӳрт патне шуса кайса пĕрре лайӑх ҫумӑрна ҫуса парсам, тархасшӑн!— васкаса калать мулкач.

— Ман вӑйсем пĕтсе ларчĕҫ, мулкач- тус. Кӑшт хуллен шума та пултараймастӑп. Каҫарсам.— терĕ тĕттĕм пĕлĕт.

Ҫакна лаша илтсе тӑчĕ. Кӑшт шутласан, ҫиппе пĕлĕте ҫавӑрса илсе туртса кайрĕ старикпе карчӑк килĕ патне. Пӳр-ик кун ҫумӑр пач чарӑнмасӑр ҫуса тӑчĕ. Вӑл вӑхӑта пĕлĕт вӑйне пухса ҫитерчĕ. Малалла шуса кайрĕ. Пахча-ҫимĕҫ малтанхи пек ешĕре пуҫларĕ. Куна кура старикпе карчӑк питĕ хытӑ хĕпĕртерĕҫ.

Пахча- ҫимĕҫне пуҫтарма та вӑхӑт ҫитрĕ. Питĕ вӑйлӑ пулса ҫитнĕ иккен ҫимĕҫĕ. Старикпе карчӑк  хӑйсен яланлӑха пулса тӑнӑ тусĕсене  пахчана ҫӑлнишĕн кучченеҫ пама шут тытнӑ. Старике часах кайса чĕнсе килчĕ чĕр чунсене. Мулкача— пĕр пысӑк витре кишĕрпе чи маттур купӑста пуҫне тыттарса ячĕҫ. Лаша вара пĕр мӑйӑх сар тыр илсе кайрĕ.