Тақырыбы:
«Ұлттық тәрбие – ұлттық мүддеміз»
Мақсаты:
Қазақ халқынан келе жатқан ұлттық
тәрбиені оқушы бойына қалыптастыру
және ұлттық мүддені сақтау.
Сабақтың барысы: Лекция
І.
Ұйымдастыру:
Мұғалімнің кіріспе сөзі;
Мұғалімнің кіріспе сөзі:
Бүгінгі
қазақ ұлты – бұрынғы көшпенді тұрмысқа бейімделген дала халқы емес. Бүгінгі
қазақ ұлты – бұрынғы “қызыл идеологияның” қыспағындағы бодан халық та емес;
бүгінгі қазақ ұлты – өркениет орталығы саналатын қала халқына айналып, сапалық
жағынан көп ілгеріледі, бүтіндей аграрлық жағдайдан гөрі, индустриялық-инновациялық
мемлекет құруға көшіп отыр.
Әлемдік
тәжірибеде мойындалған бір ақиқат бар. Ол – ел болудың биік мағыналы ұғым
екені. Оның іргетасы – мемлекет, анығырағы ұлттық мемлекет. Әділіне көшсек, тек
мемлекет құрған ел ғана әлемдік көшке ілесе алады, өзіндік келбеті бар өркениет
жасай алады, өз кезегінде өркениет жасай алған ел ғана басқа өркениетті
елдермен терезесі теңесе алады. Олай болса, еліміздің тап бүгінгі болмысы мен
әлемдік кеңістіктен өз орнын табуға ұмтылысын мемлекетшілдік бастаулары деп
айтуға толық негіз бар. Ресейге отар ел болып тұрғанымызда “туған ұлт”,
“ұлттық”, “ұлтшылдық”, “ұлттық идея”, “ұлттық мүдде”, “ұлттық тәрбие” мәселесі
туралы сөз қозғау мүмкін болмады. Өйткені, бұл жайында сөз қозғау отарлаушы
елдің “жасампаз” интернационалистік идеологиясына қарсы шыққандық деп
есептелетін. Қазір уақыт өзгерді, заман басқа, уақыт сұранысына жауап беретін
талап та басқа. Бүгінде ұлт, ұлттық, ұлтшылдық мәселесі жақсы мағынада елдік
санаға ұласып отыр. Елдік сана дегенде ең алдымен ойға оралатын нәрсе, қазақ
елінің мәңгілігі туралы идея. Бұл не деген сөз? Қазақ елінің мәңгілігі туралы
идея – біздің тәуелсіз мемлекетімізде жетекші ұлттық санаға айналуы керек деген
сөз. Яғни, Қазақ елі – мәңгілік ұлттық идея. Осы мазмұн туған елімізде қайсы
ортада, қандай бағытта болмасын негізгі ұстын, басты тірек болуы керек.
Орайы
келгенде айта кететін нәрсе, жауһар Астанамызда бой көтерген “Қазақ елі”
мемориалдық кешенінің негізгі мазмұн-мағынасы да, міне, осыған саяды. Расында
да, осынау киелі атқа ие болған сәулет өнерінің жаңа туындысына зер салып
қараған адам, одан еліміздің сан ғасырлық тарихын, ұлтының болашағы жолында
қасық қаны мен күш-жігерін аямаған ұлы перзенттерін, халықтың асыл мұратын
терең сезініп қана қоймайды, сонымен бірге ұрпақтар байланысын, қазақ елінің
кешегісі, бүгінгісі және ертеңгісін айғақтайтын уақыт үндестігінің белгілерін
де аңғарар еді.
Сондықтан
да, бұл ескерткіштің өкшебасар ұрпақты ізгілікке, отансүйгіштікке, елдік биік
санаға тәрбиелеуде маңызы аса зор болатынына сеніміміз кәміл. “Қазақ елі”
монументі өткен күнді көз алдымызға елестетумен бірге келешек жайлы да ой қозғайды.
Мұны монументтің ашылу салтанатында сөйлеген сөзінде Қазақстанның халық
жазушысы, сенатор Әбіш Кекілбаев орынды атап көрсетті. “Бұл – Ел жолында жүк
қалдырмас Ерлікке ескерткіш. Бұл – абзал армандар мен асыл мұраттарға қанат
бітіре алатын дарқан Елдікке ескерткіш. Бабалар аманатын орындаған ардақты ұлын
аялаған халықтық махаббаттың ескерткіші” деген сенатордың салмақты да салиқалы
ой-пікірі біздің де ықылас-пейілімізбен үндесіп жатыр.
Енді
ұлттық биік сананы қалай қалыптастырамыз, оны жүзеге асырудың жолдары қандай
деген мәселеге келейік. Қазір барлық елдер мен мемлекеттер біркіндікті
жаһандану жағдайында өмір сүруге бейімделу үстінде. Негізгі кіндігі еркін
таңдау және жеке бастама жасай алатын жеке адам бостандығы идеясына негізделген
Батыс өркениеті болып отыр. Соңғы жылдары жаһанданудың бір тетігі ретіндегі
батыстану – бұл тек батыстың технологиялық жетістіктерін, экономикалық
өндірісті ұйымдастыру тәжірибелері мен ғылыми-техникалық мәдениетін қабылдау
ғана емес, сонымен бірге әлеуметтік реттеудің (адам құқығы, жеке адамның
тұлғалық тұрпаты, діни сенімі, ұлттық төзімділік, әдептілік, т.б.)
мәдени-өркениеттік қалыптар кешенін де қабылдау екенін түсінген дәстүрлі
қоғамды жақтаушылардың табанды қарсылығына тап болуда. Бұл тұрғыда негізгі
келіспеушілік өркениеттердің өзара кірігуі мен ұштасып кетуіне қарсылықта
болып тұр. Анығырақ айтқанда, жаһандану барысында Батыс мәдени құндылықтарының
басымдық танытуы жергілікті халықтың байырғы төлтумалық сипатының жоғалуына
түрткі болуы мүмкін деген қауіпке әкеліп тірейді. Өйткені, өткен ғасырдың орта
шенінен айтыла бастаған өркениет бәсекесі қазір шын мәнінде ақиқатқа айнала
бастады. Бәсеке бүгінгі күні экономикада, саясатта, идеологияда, мәдениетте,
білімде, ақпаратта, технологияда, тағы басқа салаларда қызу қарқынмен жүріп
жатыр. Рас, Батыстың білімі, ғылымы, техникасы, технологиясы, біздер үшін өте
қажет, алайда, Батыс өркениетінің қоршаған ортаға тек пайда табу көзі деп
қарауға үйретуі, оны технологиялық тұрғыдан бөлшектеп сату түрінде түсіндіруі,
бұл мәселеде бізге үлгі бола алмайды. Сондықтан Батыс өркениетіне шамадан тыс
еліктеушілік жақсылықтың нышаны емес. Тағы да қайталап айтудың реті келіп тұр,
батыстың технологиялық жаңалығына ұмтылу, экономикалық өндірісті
ұйымдастырудағы жетістіктерін игеру – қажеттілік, ал одан керісінше бүгінгі
күнде рухани тапшылыққа айналып отырған ізгілік, кісілік, адамгершілік,
бауырмалдық, әдептілік, тәрбиелік мазмұн іздеу – бос әурешілік. Өкінішке орай,
Батыс өркениеті бұл тұрғыда ешқандай жетістікке жеткен жоқ, қайта тоқырауға
ұшырады. Мысалы, дәстүрлі қазақ қоғамы мәдени құндылықтарды еш уақытта тауар
деп қабылдамайды, негізгі ұстанымы бойынша қоғамның шаңырағын шайқалтпай ұстап
тұруға тиіс тетік, өмірлік ұстын ретінде қарастырады. Ал Батыс өркениетінде бұл
тұрғыдағы ұстаным мүлдем басқа, олар мәдени құндылықтарды тауар ретінде
қабылдайды, мақсат – сату (сатылу) және пайда табу. Қанша аз уақыт жұмсалса,
сонша пайдасы көп. Алайда басы ашық мәселенің бірі – қазақ қоғамы қазір
қарқынды түрде жүріп жатқан жаһандану үрдісінің ықпалынан, өзі қаламаса да,
оқшау бола алмайды.
Бұл
шығар күндей анық мәселе. Жаһандануды әрбір ұлт, әрбір этнос, әрбір мемлекет
өзінің болмысына бейімдеп сіңіре алғанда ғана осынау қауіптілеу болып көрінетін
құбылыстың игілігін көреді. Егер жаһандануды ұлттық мемлекеттік болмысқа
икемдей алмасақ, оның ықпалына түсіп алып, жалаң еліктеуге ұрынатын болсақ,
онда мемлекет те, сол мемлекетті жасап отырған ұлт та геосаяси тобырға айналып,
рухани жаулаушы өркениеттің құлақкесті құлы болып қала береді.
Қорытындылау: Ендеше,
оған қарсы тұру үшін не істеу керек? Одан өз
бітім-кескінін сақтаған қазақ қоғамын аман алып қалудың қандай тетіктері бар?
Біздің ойымызша, оның ең тиімді үлгісі – ұлттық тәрбиеге арқа сүйеу. Қазіргі
кезеңде әлемнің әр түкпірінде өткір қойыла бастаған ең өзекті жайдың бірі – осы
ұлттық тәрбие мәселесі болып отыр. Ол жайдан-жай емес, әрине. Ұлттық тәрбиенің
ең маңызды тұсы адамды ойлануға үйретуі. Бұлай дегенде әрбір жеке адам ең
алдымен өзінің белгілі бір ұлттың мүшесі екенін іштей терең сезініп, санада
сілкініс жасауы керек екенін, содан кейін барып жалпыадамзаттық қоғамға лайық
орнын белгілеуі қажеттігін сіңіруі болса керек. Бұл жерде негізгі әңгіме арқауы
мемлекетшілдік, ұлттық сана, ұлттық ұстаным, ұлттық мүдде туралы болып отыр.
Өйткені, біздің төлтума бітімімізді, қайталанбас ұлттық болмысымызды, ұлттық
ойлау машығымызды, қала берді ұлттық кейпімізді сақтап қалу бәрінен маңызды. Ол
бізге мынау аждаһадай төніп келе жатқан дүлей дүниеде біржола жоғалып
кетпеуімізге кепіл болуға тиіс. Қалай десек те ендігі жерде өзіндік “менін”
сақтауға ұмтылған жұрт ең алдымен ұлттық тарихи жадын, бірегей ұлттық ойлау
машығын, өзіндік дүниетанымын, ана тілі мен ділін, дінін дәстүрлі мәдениетін
аман алып қалу және оны одан әрі дамыту жолында күреске түсетіні анық. Олай
болса, осы айтқанымыздың бәрі ұлттық тәрбиеге тікелей байланысты жүзеге
асатынын мойындауға мәжбүрміз.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.