Мақала "Бағалау арқылы оқушыларды уәждендіру"

Оқушыларды  уәждендірудегі  бағалаудың маңызы

Сәлімбаева Мақпал Мырзатайқызы

Жамбыл облысы Байзақ ауданы Сарыкемер орта мектебі

              Білімі терең  және жоғары   мәдениетті,  ғылым мен техниканың  жетістіктерін игерген  оқушының  өзін-өзі  тануға  ұмтылуына,  ізденуіне  жол ашу мұғалім алдындағы  үлкен міндет  деп  есептеймін. Өмірде  дұрыс жол табу  үшін адам  дұрыс ой түйіп, өздігінен сапалы,  дәлелді  шешімдер қабылдауы  тиіс.  Демек, бүгінгі күні  мектептің алдына қойған  ең басты мақсаты  -  қазіргі заманның  өркениетті,  прогресшіл бағытына сай  азаматтық,  адамгершілік қасиеті   мол,  терең  білімді ұрпақ  тәрбиелеу.  Олай  болса,  білім беру  ісінде  ұстаз   басты,  әрі  шешуші  тұлға болып саналады. 

        Жалпы  біздің  білім беретін мектеп оқушыларының  сабақ барысында  алған білімдерін  тиімді қолдану,  өз   ойын  ашық айту, алған білімдерін  жинақтап,  бағалау  біліктері  жеткіліксіз . Олар  дәлел келтіргенде  өзінің жеке  басының   тәжірибесіне  сүйенбейді.  Көбіне  түсініктері  оқулық  көлемінде   ғана болады.  Балалар  алған білімдерін  тиімді  қолдана алмайды.  Сондықтан да  менің сыныбымда  осы тақырып  қазіргі таңда  маңызды  болып отыр.  Мен өз  іс- тәжірибемде  критериалдық  бағалаудың барлық мүмкіндіктерін  пайдалана отырып,  оқушылардың білім  сапаларын  арттыру,   шығармашылық дарындылығын қалыптастыру  мақсатында сабағымда  қолданудамын.

Критериалды бағалау оқушыларға  бір-бірімен  өзара оқуға  және бір-бірін  озара қолдайтындай,  қажетті  кері байланысты орнатуға  көмектеседі,  ол оқушыларға сөйлесу, талқылау,  түсіндіру  және  бір-бірін сыни бағалау  мүмкіндігін  қамтамасыз етеді.  Тиімді жасалған критерий алдағы уақытта  оқу кезеңінде оқушылардың  одан әрі  алға  ұмтылуға  деген жауапкершіліктерін  дамытуға көмектеседі.  Критерийлер құра отырып,  оқушы өзін –өзі алдын-ала   сабаққа дайындайды.  Яғни,  үй тапсырмасына дайындала отырып,  өзінің бағасын  біліп отырады.  Және де үй тапсырмасын критерий арқылы орындай отырып,  оқушыда ішкі уәж пайда болады.

Бұл менің сабақта  қолданып жүрген бағалау жүйесінің  сызбасы. Нақтырақ айтатын болсам,  сабақтың тақырыбына байланысты  жоспар құру үшін ең алдымен SMART-қа сәйкес мақсат қоюым керек. Сол мақсатқа байланысты күтілетін нәтиже,  әдіс-тәсілдерді таңдап аламын.  Нақты әрі ұтымды  құрылған жоспар тиімді болады. Выготскийдің пікірі бойынша, оқушылар  нақты мақсаттарды  көздеген,  көбірек білетін  қайраткер жандармен  әлеуметтік  қарым-қатынас  нәтижесінде  ойлау және  сөйлеу   дағдыларын дамытады. (1)

«Ойлан жұптас,  пікірлес»,  «Фишбонн», «Болжау»,  «Миға шабуыл»,  «Ойлаудың алты  қалпағы»  т.б  әдістерін  жоспарлай отырып, модульдерді  кіріктіремін.  Және де  сабақ барысында  дарынды  және әлсіз оқушыларды  ескере  отырып критерилер құрамын.  Құрылған  критерилерге дескрипторлар  жазамын.  Критерилер  нақты әрі  жеңіл  болуы  тиіс.  Себебі, күрделі критериден оқушылар зеріге бастайды.  «Мұғалім  оқушылардың зер салып тыңдауын сақтап қалу мақсатында жұмыс  үдерісі барынша күрделі және әртүрлі болуы қадағалайды,  бұл ретте  оларға қойылған міндеттерді орындау үшін қажетті дағдылар мен білімді  береді. »  (Чиксентмихай)

Құрылған критерилердің әрбір дискрипторына  ұпай саны  қойылады. Сол ұпайлар арқылы  оқушы өзінің бағасын есептеп,  мынадай  бағалау  парақтарына  жазып отырады.

                                      Бағалау  критерилері

Тапсырма	2	3	4	5
Мәтінді оқу	Жүргізіп оқи алмасам	Жүргізіп оқимын	Жүргізіп  оқи алсам	Оқи аламын.
Түсінік   айту.		Түсінік  айта  аламын.	Түсінік айта алсам.	Түсінік айта аламын.
Мәтін  бойынша сұрақ  қою.		Сұрақтар қоя алмаймын.	Сұрақтар қоя алсам.	Сұрақтар құрастыра аламын.
Сұраққа жауап беру.			Сұрақтарға жауап бере алмасам.	Сұрақтарға жауап беремін.
Қосымша іздену.			Қосымша ізденбесем.	Қосымша мағлұмат іздеймін.

 Оқушыларды өзін және өзгені бағалауы білім деңгейін  көтереді екен.  Оқушы өзінің  қай  деңгейде  тұрғанын  өзі бақылау  мүмкіндігіне  ие  болады.  Оқушыларды өзін-өзі,  бір-біріне бағалату  арқылы сыныптағы  ұйымшылдықты,  сыйластықты,  өзгенің пікірімен  санасуды қалыптастыруға  болады.

Критериалды  бағалауды сабақтарымда  пайдалану  оқушыларымның дарынды, талантты  қырларын  ашады.  Бағалаудың бұл түрі  әрбір оқушының  жетістігі  туралы  ақпаратты  жүйелеуге  мүмкіндігі мол, мен ұшін  қолайлы  әдіс.