Мақала: Уильям Блейк шығармашылығы

У.Блейктің « Пәктік өлеңдері» мен «Тәжірибелер өлеңдері»

Пәктік өлеңдері» /1784-1789жж/- өзі дара философиялық жүйе ретінде шығарма болып қалыптаса бастады және бұл жол ол Блейкке жақын келді. Бара-бара бұл жүйе «Тәжірибелер өлеңіне» ауысты.Бұлар 1794 жылы поэтикалық этап ретінде пайда болып, «Пәктік өлеңдеріне» қарағанда ешқашан баспаға бөлек-бөлек шықпады. Екі жинақ та Уильям Блейк үшін бірегей философиялық көрініс ретінде орын алады. «Пәктік өлеңдеріндегі» кейіпкерлерді төрт топқа бөліп қарауға болады. Соның ең негізгі көп кездесетін бейнесі- балалар болып табылады. Балалар бейнесі бірқалыпта емес. Бір жағынан олар,кіршіксіз, пәк және оларда жаңадан пайда болып келе жатқан тәжірибе аз. Құдайға сенім, айналадағы затты ұстап, сезіну арқылы сәбиде пайда болатын іс-әректтері, инстинкті. Ал, басқа жағынан, мұнда адам бейнесі ретінде болып  келген. Оның шығармаларын лирикалық және философиялық немесе /мистикалық/ деп екі топқа бөлуге болады.

1783 жылы У.Блейктің «Поэтикалық нобайлар» атты алғашқы кітабы жарық көрді. «Поэтикалық нобайларға» енген оның ең алғашқы өлеңдерінде еліктеудің белгілері байқалады. Оның өлеңдерінен кездесетіні көбінесе діни сөздер, құдайды көп жазады. Себебі оның өмірі библиямен байланысты. «Маленький трубочист» /«Кішкентай мұржа тазалаушы»/ өлеңінде екі жақты бейнелі әсер қалдырады. Әуелі көрген түсі туралы «жарқын, сәулелі тұстары бар, оларға періште келіп, жалтыраған кілтінен тап-таза мұржа екен»,- дейді, ал келесі таңда, «қап-қара болып, кір дорбамен бара жатады, оның осы кездегі арманы көрінеді. Яғни, үй мұржаларын жалтыратып тазалау екен.Өлеңдегі кейіпкер балалар есімдері: Том атты бала туралы және оның мұржа тазалаушы достары: Дик,Чарли және Джим.

«The Chіmney Sweeper»

                When my mother died I was very young,

                And my father sold me while yet my tongue

                Could scarcely cry "weep! 'weep! 'weep!'

                So your chimneys I sweep, and in soot I sleep.

                There's little Tom Dacre, who cried when his head,

                That curl'd like a lamb's back, was shav'd: so I said

                'Hush, Tom! never mind it, for when your head's bare

                You know that the soot cannot spoil your white hair.'

                And so he was quiet, and that very night,

                As Tom was a-sleeping, he had such a sight!-

                That thousands of sweepers, Dick, Joe, Ned, and Jack,

                Were all of them lock'd up in coffitfs of black.

                And by came an Angel who had a bright key,

                And he open'd the coffins and set them all free;

                Then down a green plain leaping, laughing, they run,

                And wash in a river, and shine in the sun.

                Then naked and white, all their bags left behind,

                They rise upon clouds and sport in the wind;

                And the Angel told Tom, if he'd be a good boy,

                He'd have God for his father, and never want joy.

                And so Tom awoke; and we rose in the dark,

                And got with our bags and our brushes to work.

                Tho' the morning was cold, Tom was happy and warm;

                So if all do their duty they need not fear harm. [57]

«Маленький трубочист»

Был я крошкой, когда умерла моя мать.

 И отец меня продал, едва лепетать

 Стал мой детский язык. Я невзгоды терплю,

 Ваши трубы я чищу, и в саже я сплю.

 Стригли давеча кудри у нас новичку,

 Белокурую живо обстригли башку.

 Я сказал ему: - Полно! Не трать своих слез.

 Сажа, братец, не любит курчавых волос!

 Том забылся, утих и, уйдя на покой,

 В ту же самую ночь сон увидел такой:

 Будто мы, трубочисты - Дик, Чарли и Джим, -

 В черных гробиках тесных, свернувшись, лежим.

 Но явился к нам ангел, - рассказывал Том, -

 Наши гробики отпер блестящим ключом,

 И стремглав по лугам мы помчались к реке,

 Смыли сажу и грелись в горячем песке.

 Нагишом, налегке, без тяжелых мешков,

 Мы взобрались, смеясь, на гряду облаков.

 И смеющийся ангел сказал ему: «Том,

 Будь хорошим - и бог тебе будет отцом!»

 В это утро мы шли на работу впотьмах,

 Каждый с черным мешком и метлою в руках.

 Утро было холодным, но Том не продрог.

 Тот, кто честен и прям, не боится тревог.

         У.Блейктің шығармашылығы эстетикалық көзқарастардың бірнеше тарихи кезеңі көрініс табады, көркем қолданыстың түрлі стилі, шектелген революциялық, новаторлық және халықтық жағынан қосылған. [61].

I. «Пәктік өлеңдері»

 Piping down the valleys wild

Piping songs of pleasant glee

On a cloud I saw a child...[63]

На дудочке играя,

Бродил я по диким равинам,

Играл я песни,

Полные приятной радости,

И узрел я на облаке ребенка...

Үрме аспапты қолыма алып,

Мен келемін далада әнімді салып,

Қуаныштан аспанға қарай көз салдым.

Бұлттан кенеттен

Бір сәбидің бейнесін мен байқадым.

Бұлттағы бала образы Құдайды бейнелегендей әсер тудырады.

Little Lamb, I'll tell thee,

Little Lamb, I'll tell thee:

He is called by thy name,

For He calls Himself a Lamb.

He is meek, and He is mild;

He became a little child.

I a child, and thou a lamb,

We are called by His name.

Little Lamb, God bless thee!

Little Lamb, God bless thee![63]

Слушай и внимай!

Слушай и внимай!

Твой создатель - тезка твой,

Ибо Агнец он Святой;

Кроток он и нежен он,

Он Дитятей наречен;

Ты ягненок, я дитя,

Он таков, как ты и я.

Твой Творец - Господь!

Твой Творец - Господь! (Аударған, В. Л. Топоров)

Қозы, қозы, қозылар!

Қой келеді, қозылар!

Маңырай берме дамыл ал,

Мезгіл бопты жамырар.

Желіндері толыпты,

Емізер кез болыпты.

Ана саулық, әнеки,

Еміреніп келеді.

Жорға тұсақ, мінеки,

Жедел басып желеді.

Төзе алмастан жан шыдап,

Аппақ сүті тамшылап,

«Мен мұндалап» маңырап,

Ызу- қызу жамырап...

Олай-бұлай қарарсың,

Анаңды іздеп табарсың,

Иісінен білерсің.

Бауырына кірерсің,

Балдай сүтін емерсің.

Анаң сені аймалар,

Жаны балқып жайланар.

Ана менен балаға

Мұндай бақыт қайда бар?![62,41]

«Пәктік өлеңіндегі» символдық фигурасы - балалар болғандықтан автордың философиялық ойлауы бала ол- «Құдайдың» бейнесіне сай келгендей болады. Барлық адамзатты кіршіксізге әкелгені Құдайға тән және адамда кіршіксіз. Барлық аудармаларда бала туралы образ әртүрлі берілгенмен, түбінде ол «кіршіксіз».

Екінші топқа біз ересектердің образын кіргіздік. Олар: ата-аналар, бала күтушілер ж.т.б. Олар балалардың күтіп бағушысы, асыраушысы, қамқоршысы болып табылады.

Sweet dreams, form a shade

O'er my lovely infant's head;

Sweet dreams of pleasant streams

 By happy, silent, moony beams…

Sleep sleep happy child

All creation slept and smail’d.

Төбемдегі аспаным,

Маңдайдағы жұлдызым,

Дәйім жырлар дастаным.

Күңгірт тартпас күндізім!

Әлди-әлди, бөбегім,

Әлдилесің өлеңім.[62]

Ересектер бұл жерде сәбидің Құдайға жақын екендігін сезінеді, өйткені олар өздерінің де бала болғанын естеріне түсіреді.

Beneath them sit the aged men wise guardians of the poor…

Оның түбінде жасы жеткен қариялар, ақыл тоқтатқан мүсәпір қарауылдар отырады.[72]

Old John with white hair

Does laugh away care

Sitting under the oak

Among the old folk

And soon they all say

Such such were the joys

When we all girls boys

In our yourth time were seen

On the Ecchoing Green.[63]

Ақ шашты Джон еріксіз күлді де күрсінді,

Ақсақалдармен емен түбінде отыр еді.

Олар біздің ойынымзға қарап,

 Өздерінің балалық шақтарын еске алып:

«Біз де дәл осылай қуанатынбыз,бала кезімізде,

Жаңғырған көгалда ойнайтынбыз дәл осылай!»

Баланың Құдайға жақындығын білген соң, ересектерді баланың сөзін елеуге, шындық ретінде қабылдауына және оның ойымен келісуге мәжбүр етеді.[73]

I have no name

I am but two days old

What shall I call thee?

I am happy am

Joy is my name

Sweet joy befall thee!

Pretty joy

Sweet joy but two days old

Sweet joy I call thee…[75]

Менің есімім жоқ,

Дүниеге келгеніме екі-ақ күн,

Сені қалай атаймын?

Мен бақыттымын!

Мен Қуанышпын, міне менің есімім!

Қуаныш болсын сағанда!

 Сүйкімді қуаныш!

Қуаныш болғанына екі-ақ күн болса,

Қуаныш!- деп атаймын мен сені .

«Песнь няни» өлеңінде күтуші балаларды үйге шақырады, балалар әлі ойнайтындарын өтініп, азғана уақытқа сұранады, оған күтушісі келісіп, бағынады.

Then come home my children, the sun is gone down…

No no let us play, for it is yet day…

Well well go and play till the light fades away…[75]

Кеш батты балалар,

Үйге қарай қайтыңдар!

Жоқ, жоқ! Біраз ғана ойнайықшы,

Кеш әлі батқан жоқ.

Жарайды, күн қараңғы түскенше,

Біраз ғана ойнаңдар!

 «Трубочст» өлеңінде әке образы отағасы ретінде келеді:

When my mother died I was very young,

And my father sold me while yet my tongue,

Could scarley cry weep weep weep.

Анам менің дүниеден озды

Ол кезде мен сәби едім,

Әкем мені сатып жіберді

Ол кезде менің тілім шықпаған,

Жылауға да шамам жоқ!

Ересектер образы бұл жерде қатыгездікпен көрсетілген. Және осы жүйеде «Пәктік өлеңдері» мен «Тәжірибе өлеңдері» ішінде бұл тақырып дамымаған. Әке жоғарыдағы аталған өлеңде кейіпкерлер қатарындағы соңғысы болып келеді.

Келесі қарастыратын топқа, үшіншісі, жануарлар мен өсімдіктер кіреді. Бұл топтағы орталық және концептуалды мәні бар образдары арыстан мен қозы болып таблады.

Қозы, сәби сияқты- пәк, Құдайдың бейнесіндей. Біз христиандық дәстүрлі символымен кезігетін боламыз: «агнец-символ христианина, праведника». Қозының синонимі христиан символында қойды білдіреді. Блейкте ол, («Пастух») «The Shepherd».[82]

How sweet is the Shepherds sweet lot,

From the morn to the evening he strays:

He shall follow his sheep all the day

And his tongue shall be filled with praise.

For he hears the lambs innocent call.

And he hears the ewes tender reply

He is watchful while they are in peace,

For they know their Shepherd is nigh.[82]

Алғыр, өжет Әкітай,

Өзі қалап қой баққан.

Қозысын қорғап аялай,

Лағын жарға ойнатқан.

Жайлауда болды Әкітай,

Семіртіп қойын бірнеші ай.

Шілденің ыстық күнінде,

 Мал бабын тапты жалықпай.

Жайлаудан қайтты Әкітай,

Күз болды енді түн ұзап.

Күзетіп қойын ұйықтамай,

Бөріге бермей бір лақ.

Қыс болсын мейлі Әкітай,

Мәпелеп қойын бағады.

Өмірден оқып қажымай,

Малының бабын табады.

Мұқағали Мақатаев. «Қойшы бала, Әкітай»

Арыстан бейнесі- ол жыртқыш екенін білеміз. Айналасына айбат шегеді. Ал Блейк оның, басқа жағын суреттейді:

And there the lions ruddy eyes,

Shall flow with tears thee of gold…

And now beside thee bleeting lamb,

I can lie down and sleep…

My bright mane for ever,

Shall shine like the gold,

As I guard o’er the fold.[87]

Арыстан мен қозы.

Бірде арыстан тұрған тордың ішіне жаңа туған қозыны әкеліп тастады. Түк білмейтін жаңа туған қозы арыстаннан қорқудың орнына, оның жанына жақын барып, үсті-басын иіскелеп, мазасын алады. Арыстанды өзімнің енем деп ойласа керек. Мұны көрген аң патшасы жас қозыны бас салып жеудің орнына, аңқиып тұрып қалды. Ал, қозы болса, одан әрі еркінси, сүйкеніп тоқтар емес, қайта оған жабысып, жақындай түсті.

Айбатты арыстан жас қозының сүйкімді сәби қылығына қайран қалғандай тәкаппар ұлылықпен, әрі іштей бір бейкүнә жылылықпен қайта-қайта қарай берді. Оны жей салуға батылы жетпеді. Сөйтіп, аш арыстан еріксіз көзін жұмып, қалғып кетті.

Блейктің мифологиялық көзқарасында болашақ ұрпаққа ол христиандық символын дәстүрлі қолданады. [89]

Ұзын мұртты құмырысқа,

Келе жатыр жұмысқа,

Алды допты орнынан,

Солға бұрылды, оңға бұрылды,

Қойды допты орнына.

Құмырысқа- адасқандардың символы ретінде берілген. Христиандарда қиыншылыққа тап болғандар тағдыры көрсетіледі.

Ей, балалар, балалар!

Бірің-шекер, бірің-бал.

Бірің-қайың, бірің-тал.

Жас кезіңде ойнап қал,

Ойнап жүріп ойлап та ал,

Ой түбінде жатар бал!

Илеуіңде қайнаған,

Жазды еңбекпен жайлаған.

Ұзақтан дән тасыған,

Досына жаны ашыған,

Құмырсқаға көзің сал!

Жұмысын көр! Тәлім ал!

Гүл-гүлден шымшып бал жиған,

Жесін деп сендер ол жиған.

Қанатын желге сындырған...

Сонда да жұмыс тындырған

Бал араға көзің сал!

Жұмысын көр! Тәлім ал!

Кітаптың беті гүл-лала.

Оқыған бала- бал ара. [62]

Қоңыз бен светлячок Құдайдың елшілері көмекке жіберген. Автор өзінің ортағасырлардағы сараптау символын көрсетті. Христиандық суреттерді жануарлар образымен берді. Шындығында Блейк өлеңдерде астарлы ой жатыр Құдіретті күштің адамға тұрақты көмегін айтты. Қарастырылып отырған образдардың қосарлы түрі ол- құстар мен өсімдіктер де қамтылған.

Байқасақ, «The Blossom» өлеңінде концептуалды мағынасы өсімдіктер мен гүл және құстар образы бір өлеңде тоғысқан.   [89]      

                          Merry, merry sparrow!

                           Under leaves so green,

                           A happy blossom

                           Sees you, swift as arrow,

                           Seek your cradle narrow

                           Near my bosom.

                           Pretty, pretty robin!

                           Under leaves so green,

                           A happy blossom

                           Hears you sobbing, sobbing,

                           Pretty, pretty robin,

                           Near my bosom.

Бұл жерде біз құс пен гүлдің символын көрдік. Бірақ, оны шешу қиын. Бұл образға тоқталмаймыз, бұнда оның- символын немес аллегориясын айтамыз.

Соңғы кейіпкерлер тобына – христиандық мифологияны жатқызамыз. Олар: Құдай, періште, қойшы немесе бақташы. Блейкше, Құдай антропоморфті. Бір жағынан, Құдай – бала, екінші жағынан- әке, балаларын бағушы- адамдар.

«The Little Boy Lost» («Заблудившийся мальчик»):

The Little boy lost in the lonely fen,

Led by the wand’ ring light,

Began to cry, but God ever nigh,

Appeared like his father in white.[92]

[Маленький мальчик заблудился на одиноком болоте, заманил его блуждающий огонек. Начал он плакать, но Бог, который всегда присутствует рядом, явился, словно его отец в белых одеждах].

«A CRADLE SONG» («КОЛЫБЕЛЬНАЯ»)

Sweet babe, in thy face

Holy image I can trace.

Sweet babe, once like thee,

Thy Maker lay and wept for me [92]

Блейктегі періштелер- христиандардың қорғаушысы және барлық тіршіліктің де қорғаушсы болып табылады.

They look in every thoughtless nest,

Where birds are covered warm;

They visit caves of every beast,

To keep them all from harm…

Блейк қайтадан дәстүрлі символды, образды көне және христиандық мифологиядан алып қолданады.

 «Тәжірибелер өлеңдері»

«Пәктік өлеңіндегі» образдар тобы «Тәжірибе өлеңінде» басқа бағытта мағынасын ашады, көптеген өлеңдері тіпті бір атаумен аталады. Бұл жүйелер жоғарда айтып өткендей адам жағдайының бір- біріне қарсы тұрған күйі көрсетіліп, суреттеледі.

Балалардан бастасақ. Бұл екінші бағыттағы жүйеде олар ересектер тарапынан қиыншылыққа тап болғандар және христиандық заңдарды орындамаушылар жағынан көрініс табады.

«A Little Boy Lost»

(«Заблудившийся мальчик»)

                  'Nought loves another as itself,

                      Nor venerates another so,

                      Nor is it possible to Thought

                      A greater than itself to know:

                      'And, Father, how can I love you

                      Or any of my brothers more?.

                      I love you like the little bird

                      That picks up crumbs around the door.'

                      The Priest sat by and heard the child,

                      In trembling zeal he seiz'd his hair:

                      He led him by his little coat,

                      And all admir'd the priestly care.

                      And standing on the altar high,

                      'Lo! what a fiend is here,' said he,

                      'One who sets reason up for judge

                      Of our most holy Mystery.'

                      The weeping child could not be heard,

                      The weeping parents wept in vain;

                      They stripp'd him to his little shirt,

                      And bound him in an iron chain;

                      And burn'd him in a holy place,

                      Where many had been burn'd before:

                      The weeping parents wept in vain.

                      Are such things done on Albion's shore? [92]

Уильям Блейк кез келген догманың формасына қарсы болды, Сана мен Шіркеу мәдениетіне қарсы, ол өзінің барлық идеясын ауызекі кейіпкерлері- балаларға арнады. Шіркеудің ұсынған заңдарына балаларды қарсы қалыптасқан символы болды.

Екінші топқа ересектер тобын кіргіземіз. Олар ата-аналар және күтушілер. «Тәжірибе өлеңдерінде» ата-аналар- бұл өз балаларына қамқоршы емес, олар балаларын сүйген, баққан ата-аналарға жатпайтындар болып келеді. Қосарлы өліңдері: «The Little Girl Lost»  және  «The Little Girl Found» («Заблудившаяся Девочка», «Найденная Девочка»), бұлар қанаушылар, олар балаларға қарсылар, олар жағымсыз кейіпкерлер сатысында суреттеледі.

A little black thing among the snow:

Crying weep, weep in notes of woe!

Where thy father and mother? Say?

They are both gone up to the church to pray.

Because I was happy upon the heath,

And smil’d among the winters snow:

They clothed me in the clothes of death,

And taught me to sing the notes of woe.[92]

Сенуші христиандық ата-аналар бақытты балаға қысым жасайды. Бұнда біз, жоғарыда айтылған жағымсыз кейіпкерлердегідей, шірекудегі дінбасының жағымсыз іс-әрекеттерін көреміз, ақын  барлық шіркеу заңдарына қарсылығын,адамның қалауына, ынтасына басқыншылықты суреттейді. Блейктің «Заблудший малыш» және «Сад любви» өлеңдерінде анық көрінеді.

And Priests in black gowns, were walking their rounds,

And binding with briars, my joys and desires. [92]

«Песнь Няни» өлеңінде- өз аналогына қарсы «Пәктік өлеңіндегі» төрт шумақты көрінісіне мысал келтірсек: Бірінші цикл «Песнь Няни»

When the voices of children are heard on the green

And laughing is heard on the hill,

My heart is at rest with in my breast

And everything else is still…

Енді «Тәжірибелер өлеңіндегі» төрт шумағы «Песнь Няни»:

When the voices of children, are heard on the green

And whispering are heard in the dale:

The days of my youth rise fresh in my mind,

My face turns green and pale.

 «Тәжірибе өлеңіндегі» күтуші біледі, оны алдында қарттық пен ажал күтіп тұрғанын,өзінің балалық шағын еске алады, сол кіршіксіз күнді сезінеді яғни балаларға қызыға да, қызғана да қарайды. Бала күтуші бұнда тек қамқоршы емес, және Тәжірибелі өмірдің сара жолын көрсетуші ретінде бейнеленеді.

Your spring and your day, are wasted in play

And your winter and night in disguise.

Келесі топтағы образдар қатарына -  жануарлар мен өсімдіктер әлемін жатқызамыз. Алдыңғы қарастырылған циклге қарағанда бұнда (флора және фауна) ауқымды ашылады.

«Пәктік өлеңдері»  немесе («Кіршіксіздік әндеріне») негізгі образы- қозы болса, ал қарсылықты антипод циклнде жыртқыштардың негізгі образы- Жолбарыс пен арыстан.

Блейктегі Жолбарыс әдеміліктің символы  және Ызғарды білдіреді. Ол жағымсыз кейіпкерді қалыптастырмайды.

Tyger Tyger, burning bright,

In the forests of the night;

What immortal hand or eye,

Could frame thy fear ful symmetry?

Гималайдың ең соңғы, ең атбалды,
Мекен еткен өр құзар шың шатқалды
Барысының терісі деп мақтанды,
Жанарында бір дарақы от жанды.
Бірақ менің бұл жел сөзге тіпті сенгім келмеді,
Жолбарысын жоғалтса егер - таулардың да өлгені.
Жоқ, Гималай, қасиеттім, сен тұра бер тағыңда,
Ізгілігін күдік басып,
Тағдырынан рух қашып,
Ұқсап әрі жойқын, ессіз ағынға.

Мұхтар Шаханов

Жолбарыс- ызғарлықтың, суықтықтың символы, бірақ ол адамға жау емес. Бұл образ арыстанның Блейк өлеңінде - «Жоғалған қыз» және «Табылған қыз» өлеңімен қосарланып жазылған. «The Little Girl Lost» ,«The Little Girl Found» («Заблудившаяся Девочка», «Найденная девочка»).

Smelling to his prey,

But their fears allay,

And silent by them stands.

They look upon his eyes

Fill’d with deep surprise:

And wondering behold,

A spirit arm’d in gold.

On his head a crown

On his shoulders down,

Flow’d his golden hair.

Gone was all their care.

Follow me he said,

Weep not for the maid:

In my palace deep,

Lyca lies asleep.

 «Пәктік өлеңінде» Құдай құтқарушы болса, ал мына циклде- арыстан. «Тәжірибе өлеңінде» жолбарыс бейнесі -суық, қатыгез, құдіреті күштілігін көрсетеді және оған еш адамзат бата алмайды. Оның сесі адамға жаушы емес.

Мынада біз өсімдіктердің де ерекше орын алатынын көреміз.

The modest Rose puts forth a thorn:

The humble Sheep, a threatening horn:

While the Lilly white, shall in Love delight,

Nor a thorn nor a threat stain her beauty bright.

Берілген мәтінде Ақ Лилия Розаға және Қойға  қарсыласып тұр. Ақ түс- жанның пәктігін көрсетеді. Аллегориялық образдар атауы бас әріппне жазылады.

Өсімдіктер атауын біз келесі өлеңдер атауынан көреміз: «The Sick Rose» («Больная Роза»), «Ah! Sun-Flower» («Ах! Подсолнух»), «A Poison Tree» («Древо Яда»), «My Pretty Rose-tree» («Мой Прекрасный Розовый куст»).

Келесі кейіпкерлер образы-библиялық мифология мотивтері «Құдай» және «Періште». Бұл тұрғыда Құдай  «Пәктік өлеңіндегі» Құдайға қарсы мәнде келеді. «The Chimney Sweeper» («Трубочист»): ...and are gone to praise God and his Priest and King

Who make up a heaven of our misery.

Мына жерде Құдай эпитет түрін қабылдап, «өзімшіл әкесі адамның», «қатыгез, қызғаншақ» («selfish father of men», «cruel jealous»- өлең «Earth’s answer» «Ответ Земли»). Осындай Құдайға қарсылық тек «Пәктік өлеңдерінде» емес және дәстүрлі христиандарда да бар.

Періште образын біз бір атаулы өлеңінде кездестіреміз.

I dreamt a dream! What can it mean?

And that I was a maiden Queen:

Guarded by an Angel mild:

Witless woe, was neerbeguil’d!

And he wip’d my tears away

And I wept both day and night

And hid from him my hearts delight

So he took his wings and fled…      

     

«Періште бұл өлеңде дәстүрлі емес.Ол Шайтан- айдап салушы, Періште-қорғаушыға» қарағанда.. Біз бұл сөзбен келісеміз. Періште «Тәжірибе өлеңіндегі» алдыңғы циклдегіден мықты. Байқасақ, Шайтан да періште, бестер сияқты, бірақ сұрқия. Блейк осындай қарсылықтарды өз өлеңдерінде шебер қолдана білді.

Жалпылама қорыта келсек, Блейк поэзиясындағы кейіпкерлердің басты ерекшелігі символдық және мифологиялық екені анықталды. Блейк дәстүолі  символдар: пастырь, роза, лилияны қолданды. Көбінесе Роза- « өнердегі әйгілі гүл ретінде» қолданылады..

Сондықтан дәстүрлі символдық образдар жаңа мағынаға толы келеді.

Мысалы, арыстан образы періштедей өлімі ретінде болса, онда дәстүрлі арыстан образы- батырлық символы, құдіретті, және Иисус Христос немесе Антихрист, Дьявол деп беріледі.

Берілген анықтама дәстүрлі мифологиялық кейіпкерлерге мысалы, періштелерге қатысты айтылады. Блейк кейіпкерлерді өз философиялық көзқарасымен жеткізеді, олар идея жетекшілері ретінде тұр.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

5. Символы,знаки, эмблемы: Энциклопедия/ Под общей ред. В.Л.Телицына.- М.: Локид-Пресс, 2003.

6. Блейк, У. Избранные стихи. М.: Прогресс, 1982. 558 с.

7. Блейк, У. Песни Невинности и Опыта. СПб.: Азбука, 2000. 264 с.

8. Елистратова, А. А. У. Блейк. М. : Знание, 1957. 28 с.

9. Некрасова, Е. А. Творчество У. Блейка. М. : Изд-во Моск. ун- та, 1962. 182 с.

10. Кемелбаева Айгул. Мәжнүн жүрек Мәтін: эссе сұхбат- Алматы : Алаш, 2013.- 384б.

11. Блейк У, Қойшы,Жолбарыс: өлең/ауд. Д.Берікқажыұлы//Әлем әдебиеті. -2007.-№1.93-94б.

12. Блейк У. Стихи. М.: «Худож.лит.»,1978.325 с.

13. Блейк У. Песни Нвинности и Опыта. СПб.: «Северо-Запад», 1993.271с.

14.Улыбина Е.В. Психология обыденного сознания. М.:Смысл, 2001. – 263 с.

57. Блейк Вильям. Стихотворения [Электронный ресурс].- Режим доступа: http: //www.lib.ru/ Blake W. Poems.Poeziq /Blake/

58. Гарин И. Пророки и поэты. –Т.1-М.:Терра, 1992.

59. Глебовская А. Вступительная статья // Уильям Блейк. Песни Невинности и Песни Опыта.-СПб.: Азбука, 2000.

60. Токарева Г.А. Эрос и Танатос в лирике У.Блейка// Филологические науки.- 2002.- № 3.с.20-29.

61. Уваров А.С. Христианская символика. –М.: Православный Свято-Тихоновский Богословский институт, 2001.

62. Ө.Тұрманжанов, М.Әлімбаев «Қазақ балалар әдебиетінің кітапханасы» ISBN 5-610-00393-8  Бесінші том, (518 б) «Жалын» баспасы, 1989

63.  Songs of Innocence and of Experience by William Blake DjVu Editions E-books, 2001, Global Language Resources, Inc.

64. Лысенко Н.К. «Уильям Блейк и Роберт Луи Ственсон: два образа детства». Вестник ЗКГУ им.М.Утемисова, март 2011, стр.240-246.

74. Блейк У. Стихи. М.: «Худож.лит.»,1978.325 с.

75 Блейк У. Песни Нвинности и Опыта. СПб.: «Северо-Запад», 1993.271с.

76.Блейк У. Избранное. М.: «Олма-пресс», 2000.175с.

77. Блейк У. Видения Страшного суда. М.: ИЗД-тво ЭКСМО-Пресс,2002.384с.

26. И.Батай Ж.Блейк. // Батай Ж. Литература и зло. М.:Изд-во МГУ,1994.с.59-75.

78. Белый А. Символизм как миропонимание. М.:Республика,1994.528с.410с.

79. Уильям Блейк.// Основные произведения иностранной художественной литературы: Европа.Америка.Австралия.-М.,1983.-с.103-104.

80. Блейк Уильям// Краткая литературная энциклопедия.-1том.-М.:1962.-с.639

81. Акроид Питер Человек по имени Уильям Блейк/пер. С.Лихачевой//Иностранная литература. -2011. №3.-с.34-40

82. Зверев А.У.Блейк. Муха.Тигр. Лондон.Лилия: предисловие к публикации переводов //Иностранная литература.-1997с 193-196

86. Некрасова Н.А. Творчество Уильяма Блейка М.: Изд-во МГУ, 1962.-182с.

87.Жирмунский В.М. У.Блейк пер.С.Маршака//Новый мир. 1965.с.157-159

88.Смирнова О.М. Пророрческие поэмы У.Блейка автореф.дисс.канд.филол.наук.

89.Майсурадзе М.В. Идея и образ человека в лирических циклах У.Блейка «Песни невинности и Опыта» автореф.Тбилиси,1990 -23с.

90. Infant Joy, Blake’s revolutionary riddle-poem. T.Dilworth.

91. К.М.Медеу Творчество Этель Лилиан и Английская поэзия: Джон Мильтон и Уильям Блейк.

92.  Songs of Innocence and of Experience by William Blake DjVu Editions E-books, 2001, Global Language Resources, Inc.

93. Кемелбаева Айгүл, жазушы, Астана қаласы. Абай мен Блейк (Эссе),
Зерттеуші –Исследователь, ғылыми журнал- №10 (54) қыркүйек-қазан 2010ж –Б. 48-59.