"Малсақ бала" әдебиеттік оқу

Пәні:          Әдебиеттік оқу

Сабақтың тақырыбы:     «Малсақ бала» Ө.Тұрманжанов

Сабақтың мақсаты:

1. Оқушылардың Ө.Тұрманжанов туралы білімдерін кеңейте отырып, “Малсақ бала” өлеңінің идеясы мен мазмұнын ашу және сауатты оқуға бейімдеу.

2.  Балалардың сын тұрғысынан ойлауын дамыту, шығармашылықпен жұмыс істеуге, өз ойларын ірікпей айтып, дәлелді сөйлей білуге үйрету және сөйлеу мәдениетін қалыптастыру, актерлік шеберлікке бейімдеу

3.  Оқушыларды қазақтың ұлттық кәсібі төрт түліктің  күтімі мен олардың атауларын білуге  үйрету  және оларды еңбексүйгіштікке тәрбиелеу.

Сабақ көрнекілігі: Ө. Тұрманжанов суреті, тірек - сызба, буклет құрастыру.

Сабақтың типі: жаңа білімді хабарлау сабағы

Әдіс-тәсілдері: талдау-жинақтау, ізденушілік

І. Ұйымдастыру бөлімі:
Ал, кәнекей балалар,
Бері қарай қарайық
Қажет құрал кітапты
Алдымызға алайық
Алаңдамай басқаға
Сабаққа назар салайық

- Балалар, қазір бізге қандай сабақ?
- Ана тілі

ІІ. Психологиялық дайындық

               Әрбір адам – туысым, досым, жұрағат,

               Әрбір сабақ – үйрену, ұғу, ұлағат.

               Әрбір ісің – тірлік, тірек, адамдық,

               Әрбір сөзің – шындық, бірлік, адалдық.

ІІІ. Үй тапсырмасын сұрау
- Олай болса, үйге қандай тапсырма берілді?
 1. Ғ.Мүсірепов туралы мағұлмат
 2. “Көлде“ мәтіні
 3. Сурет бойынша әңгіме

Ребус шешу:  «Малсақ бала» (жаңа сабақ)

- Бүгін, біз Ө.Тұрманжановтың « Малсақ бала» өлеңімен танысамыз.

Автор туралы мағлұмат беру.

   Ө.Тұрманжановтың өмірі мен шығармаларын таныстыру.
Өтебай Тұрманжанов 1905 жылы Оңтүстік Қазақстан облысы , Бөген ауданы , Жалғызағаш ауылында дүниеге келген.
Балалар әдебиетін негізін қалаушы. Оның «Қошан кедей» әңгімелер жинағы, «Таң сыры» өлеңдер жинағы бар. Ө.Тұрманжанов қырыққа жуық кітаптың авторы. Балаларға арналған нақылдары «Асыл сөздер» деп аталатын кітабы бар.

Малсақ сөзін қалай түсінеміз?

      Малсақ –  мал бағуға икемді, мал бағудың шебері.
      Малсақ сөзіне байланысты қазақта мынадай ырымдар бар екен.
Баланың кіндігін кескенде  кіндікті айғырдың жалына түйіп байлап жібереді. Онысы бала малсақ, малы коп болсын, мал тапқыш болсын деген екен. Бала дүниеге келгенде қой сойылады. Мойын омыртқасын асып, бұзбай мүжіп қойған. Баланың мойны қатайсын деген ырымы.

Төрт түлікке  нелер жатады? Олар  туралы түсінік беру.

                                                                                 1.Түйе-қалай дыбыстайды?                                                                                                                                                                                                                                                                      Иесі- Ойсыл қара

                                                                                                   2. Сиыр-

- Балалар енді төрт түліктің ішіндегі қойға түсінік берейік. Не білеміз қой туралы?

Қой – жүні  киім, сүті шипа, еті тамақ, терісі тон, аяқ киім.
          Қой  - аша тұяқты, момын жануар. Қойдың 150-ден  астам түрлері бар.Оның жүнінен киім, алаша, кілем тоқиды. Сонымен бірге киіз үйдің жабдықтары  (туырлығы, түндігі) жасалады.

         Қойдың құйрық майы түрлі ауруларға ем. Қойшылар қойдың жүнінен ұстап қарап ауа райын болжаған. Қойдың сүті қою, жағымды болады. Қой өсімтал мал. Қонақ кәдеге жарап отырған. Сүті майлы, әрі жұғымды. Қой мен ешкінің терісінен түрлі сырт киім мен аяқ киім тігуге пайдаланған.

 Оқулықпен жұмыс.
1. Өлеңді мәнерлеп оқу (мұғалім)

- Балалар өлеңде біз  білмейтін сөздер бар.

2. Түсінбеген сөздерді сұрау, сызу, жазу

       Сөздік жұмыс: (дәптерге жазу)

Малсақ- малды жақсы бағып , малдың жайын жақсы білетін , малжанды , малқұмар.
Күйісте - күйіс қайыратын жан жануардың жеген шөбін шайнауы, бойына сіңіруі .

3. Өлеңді іштей, тізбектей мәнерлеп оқу.
4. Рольге бөліп оқу.

5. Сахналау

- Балалар осы өлеңдегі атасы , баласы , автор сөздерін өз сөзімізбен айтып көрейікші, яғни қара сөзбен.
1. Атасы: Қой келді . Алдынан шығып түгендеп кел . Бақташыға алғыс айт .
2. Баласы: Бала жүгіріп қозыларына келді. Санап шықты. Қозыларын еркелетіп, шаңдарын қақты.
3. Автор: Бала байқасқасын ертіп малына кетеді. Атасы баласына риза болып қарайды. Кешкі мезгіл.

Өте жақсы, тамаша!

2. Сұрақтарға жауап беру.

- Өлеңде кімдер туралы айтылған? (Атасы мен немересі )
-  Өлеңде қандай жануарлар туралы айтылған? (Қой, қозы, ит)
- Атасы немересіне не тапсырды? (Балам қой келді, қозы келді, алдынан шығып түгендеп, ығын - шығын жоқ па екен қара, бақташыға алғыс айт)
- Өлеңдегі иттің аты?  (Байғасқа)
- Өлеңде иттің пайдасы туралы не делінген? (Қозыны бағады, қасқыр келсе қағады)
- Малсақ бала деп кімді айтып тұр?  (Немересін)
- Балаға қандай мінездеме берер едің?  (Ақылды, тіл алғыш, еңбекқор)

Мұғалім:    Ана тілің арың бұл

                     Ұятың боп тұр бетте

                      Өзге тілдің бәрін біл

                      Өз тіліңді құрметте – деп ақын Қадыр Мырза Әли атамыз жырлағандай, балалар, енді осы өлеңде кездескен негізгі 4-5 сөзді 3 тілде айтып көрейікші (ағылшын, орыс тілі, қазақ тілі).

                 Бала, ата, қой, қозы,  қасқыр, ит

Сергіту сәті: «Қошақаным»

Топтық тапсырма:

1-топ: Өлең бойынша жоспар

                          1. Атасының тапсырмасы

                          2. Баласының жауабы

                          3. Атасының риза болуы

                          4. Малсақ бала

2-топ: Қой туралы эссе жазу

3-топ: Қой туралы өлең шығару

Халық болжамдары (төрт түлік туралы)
          Қой жүні  арқылы ауа райын болжай білген. Өрісте жүрген қойлардың жүнін уыстап көреді. Егер қой жүні құрғақ болса , онда күн ашық болады. Егер жүн дымқылданып тұрса , онда көп кешікпей жаңбыр жауады.

                       Мақал-мәтелдер, тыйым сөздер сөздерді пысықтау

Проблемалық сұрақ  (жағдаят)

              Қой жүні

Арзан – тазартылмаған, жуылмаған, сапасыз

Қымбат – жүн түтілген, тазартылған, жуылған, сапалы.

IV. Сабақты қорыту: Топтастыру

 

                                     Бала

 

Не үйрендік?
- Ө. Тұрманжановтың өмірі мен « Малсақ бала» өлеңі.
- Қойдың бізге беретін өнімі жайында
- Халық болжамдары

V. Бағалау.

VI. Үйге тапсырма.

1. « Малсақ бала» өлеңін мәнерлеп оқу.
2. Малға байланысты тыйым сөздер жазып келу.