»Қосымшаның түрлері», 2-сынып

ИМАНБАЕВА АҚЕРКЕ

Гимназия сыныптары бар М. Әуезов атындағы

№20 жалпы білім беру орта мектебінің

бастауыш сынып мұғалімі

Қазақ тілі 2 сынып

Сабақтың тақырыбы: Қосымшаның түрлері

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік: Сөз туралы ұғымды пысықтату, оқышыларға қосымшалардың қызметтері әр түрлі болатынын байқату, сол арқылы жұрнақ пен жалғау туралы түсінік беру.

2. Дамытушылық: Танымдық тапсырмалар, сұрақтар арқылы, оқушылардың дүние танымын, шығармашылық қабілеттерін байқау, дамыту.

3. Тәрбиелік: Адамгершілік және ақыл – ой тәрбиесін беру, әсемдікті сезіне білуге, табиғатты сүюге тәрбиелеу.

Сабақтың типі: Жаңа сабақ.

Сабақтың түрі: ойын, саяхат сабақ.

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, өзіндік жұмыс.

Сабақтың көрнекілігі: суреттер, ребус, сөзжұмбақ, тест, ертегілер.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

Ой қозғау: Мақсатымыз – білім алу,

Міндетіміз – еңбектену.

Барлығымыз – жұмыла,

5-ке қолды жеткізу.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

327-жаттығу. Түбір сөзді бір бөлек, қосымшалы сөзді бір бөлек топтастыру.

түбір сөз │ қосымша сөз

Сұрақ-жауап:

• Сөйлем неден құралады?

• Сөз неден құралады?

• Түбір сөз дегеніміз не?

• Қосымша дегеніміз не?

Тест сұрақтары:

1. Түбір сөзді тап?

а) жаңалық ә) күй б) құрылысшы

2. Қосымшалы сөзді тап?

а) өрік ә) қобызшы б) боран

3. Түбірге жалғанатын бөлік не деп аталады?

а) қосымша ә) түбір б) жалғау

4. Сөйлем айтылу мақсатына қарай нешеге бөлінеді?

а) 2 ә) 3 б) 4

5. Лепті сөйлем дегеніміз не?

а) Жауап алу мақсатымен айтылған сөйлем

ә) Адамның көңіл-күйін сезімін білдіретін сөйлем

б) Хабарлау мақсатымен айтылған сөйлем

Бүгін бізде ерекше сабақ. Ертігілер әлеміне кіру үшін біз сөз құрамы туралы біліміміз керек. Жақсылықтың жамандықты жеңуіне көмектесуіміз керек. Ертегілер әлеміне кіру үшін көзімізді жұмып сиқырлы сөздерді айтуымыз керек.

• Біздің тілегіміз «Ертегілер әлемінде» болу! (Оқушылар көздерін жұмады.)

Ерте, ерте, ертеде, біз білмейтін сиқыры көп өлкеде бір қария өмір сүріпті. Оның үйінде алтын ағаш өсіпті. Қария сол ағашта өскен алманы базарға апарып сатып күнін көреді екен. Оның көршісі қызғаншақ, сараң адам болыпты. Бір күні көршісі түнде келіп ағашты кесіп алып, оны өз үйіне отырғызады. Ағаш өспей өліп қалыпты.

- Балалар, ағаш не үшін өспей, өліп қалды деп ойлайсыңдар? (Жауаптары тыңдалады.)

- Ия, балалар, себебі ағаштың түбірі қарияның бағында қалып қойды.

Қария ертесі есіктің алдында тұрған ағашының жоқ екенін байқайды. Ағаштың түбіріне су құйып күте бастайды. Сонда ағашқа қосымша бұтақтар өсіп, кейін қайтадан жеміс береді.

Сонымен түбір – сөздің бөлінбейтін бөлігі екен. Қосымша – түбірге жалғанған бөлігі. Қосымшанын мағынасы болмайды.

Суретпен жұмыс:

• Жылдың қай мезгілі бейнеленген?

• Суреттен кімдерді көріп отырсыңдар? (Балаға ат қою.)

• Қарт әжей не істеді?

• Марат не істеді?

Қарт әжей Маратқа алғыс айтты. Деген сөйлемді қосымшасыз айтып көрелік.

Сонымен қосымша да бізге керек екен.

Суретпен жұмыс:

• Мынау не?

Бүркіт сөзіне қосымша жалғап көрелік.

ші шы

Бүркіт пен Су лық

ті ды

Сонау ертеде «Қосымша» деген атаның жаңа сөз жасайтын «жұрнақ» деген ұлы бар екен. Сөзбен сөзді қосатын «жалғау» атты қызы бар екен.

жұрнақ

Қосымша

жалғау

Шартты белгілер: ∩ - түбір, ^ - жұрнақ, ∏ - жалғау.

Ережені бекіту.

Қосымша жұрнақ, жалғау болып екіге бөлінеді.

Сөз мағынасын өзгертетін қосымшаны жұрнақ дейміз.

Сөз бен сөзді байланыстыратын қосымшаны жалғау дейміз.

Оқулықпен жұмыс: Ережені оқу.

Дәптермен жұмыс:

Сөзжұмбақ шешу:

1.

1. Қыстағы ұйытқып соққан жел?

2.

2. Қыста жауатын не?

3.

3. Қыста күн қандай болады?

Шыққан сөзге қосымша жалғау керек. Соны тақтаға жазамыз.

Ойын: «Сөз ойла, көп ойла»

Оқулық:

1. Оқу, білім туралы мақал-мәтел.

2. Оқулық туралы өлең.

3. Жұмбақ құрастыру.

Білім нәрін ...

Бізге ол ...

Бұл не? (оқулық). Дәптерге жазу.

Сергіту сәті:

Ребусті шеш. Шешуіндегі сөзді қатыстырып сөйлем құра.

” ’” ’” ы

Мақалды оқып, жатқа жазу.

Өнерлі жігіт өрде озар,

Өнерсіз жігіт жер соғар.

Жұрнақ жалғанған сөзді тауып, мағынасын түсіндіру.

Кубизмді пайдалану барысында білімдерін тексеру. 6 қыры бойынша тапсырмалар беріледі.

Қорытынды:

дәптерлер

балалық

қалада бастық

далада

көлшік

Жұрнақ жалғанған сөзді бір себетке, жалғау жалғанған сөзді бір себетке жинау керек.

Жұрнақ │ Жалғау

Білемін

Үйрендім

Білгім келеді

Бағалау.

Үйге тапсырма: 332 – жаттығу. Ереже.