М.Мақатаев «Райымбек, Райымбек» поэмасы, тақырыбы, идеясы

   Алматы облысы   Панфилов  ауданы             
  «Дәнеш Рақышұлы атындағы орта мектеп                 
   мектепке дейінгі шағын орталығымен» 
   мемлекеттік мекемесінің қазақ тілі мен
   әдебиет пәнінің мұғалімі

   Даурембекова Айсұлу Нұрбопақызы

Сабақтың тақырыбы : М.Мақатаев «Райымбек, Райымбек» поэмасы, тақырыбы, идеясы.

Сабақтың мақсаты : Шығарманың мазмұнын меңгерту, тақырыбы мен идеясын ашқызу,  тіл көркемдігін меңгерту.

Сабақтың міндеті : Шығарманы бөлімдерге бөліп жұмыстандыра отырып, әдеби тілде сөйлеу дағдыларын қалыптастыру.

Не арқылы : Үш жақты күнделік, венн диаграммасы, кубизм, семантикалық карта т.б.

Сабақтың барысы : І. Үй тапсырмасын тексеру.

Сынып оқушылары үш топқа бөлінеді. Оқушылар үйге берілге ақын шығармашылығының басты тақырыптарына  тоқталады.

1. Ақын өлеңдерінің тақырыптары, ерекшелігі.
2. Поэмалары.
3. Мұқағалидың прозалық шығармалары, драмасы.
4. Аудармалары

ІІ. Қызығушылығын ояту.

Ой қозғау

 «Мен бір нәрсеге – поэзияның тіршілікпен бірге, яғни адаммен, табиғатпен бірге өлетініне  - кәміл сенемін. Адамзат жаны қатыгез тартса тарта берсін. Қайтсе де бір парасатты адам қалады. Ол – ақын. Ақырғы сөз сонікі» ,- деп өзі күнделігінде жазғандай Мұқағали поэзиясы өмірмен бірге жасасып келеді. Ақын жырларын оқи отырып әркім одан өзінің бүгіні мен өткенін, келешегі мен арманын көреді. Көреді де содан сабақ алады.

Жеткіз жұртқа бүгіні, өткендерін,

Қысын, күзін, жазы мен көктемдерін.

Жадында тұтсын ұрпақ жасырмай айт,

Ақтабан шұбырынды өткелдерін,

Аруды арам жандар өпкендерін,

Боз інген ботасы өлген бой жаза алмай,

«Елім-ай»

Аруана шөккен жерін.

Өлшесін бүгіні мен өткендерін! – ақын өзінің шығармалары арқылы туған жерінің қадыр-қасиетін, тарихын келешек ұрпаққа ұғындырып кетуге тырысады. Соған мысал ретінде «Райымбек» поэмасын алуға болады. (Райымбектің портреті көрсетіледі)

ІІІ.Мағынаны тану.

«Кубизм» стратегиясы бойынша поэмаға жан-жақты талдау жасалады.

Бүгінгі сабақта М.Мақатаевтың «Райымбек, Райымбек!» поэмасына талдау жасай отырып оқимыз. Ақынның терең оймен жазылған бұл шығармасы жоңғар шапқыншылығы кезінде еліне қорған болған Райымбек батырға арналады.

  Тақтаға жоспар ілінеді.

1.«Қаратаудың басынан көш келеді» .

2. «-Өзің бала болсаң да, сөзің дана, отты екен,

Ақ күн тусын алдыңнан, басқа айтарым жоқ бөтен».

3. «Дауасы жоқ жан екен, оты жанған,

Ілесіңдер осыған оты барлар!»

Оқушылар бірлесе отырып шығарманың композициялық жоспарын құрады. Осы жопар бойынша  шығарманың мазмұны айтылады. 

Композициялық жоспар :

Оқиғаның басталуы : Жау шапқан қазақ ауылы.

Оқиғаның байланысы : Жыраудың балаға кездесуі.

Оқиғаның өрбуі : Жырау мен баланың әулиеге барып тәу етуі.

Оқиғаның шиеленісуі : Баланың өз атын ұрандауы, халықтың наразылығы.

Оқиғаның шарықтау шегі : Қатал сын.

Оқиғаның шешімі : Райымбектің қолбасшылыққа қол жеткізуі.

І топ. Талдау. Ақын шеберлігін танытатын көркемдік құралдардың шығарманың идеясын ашудағы рөлін анықтайды.  (Үш жақты күнделікке толтырады )

ІІ топ. Сипаттау. Поэмадағы кейіпкерлердің іс-әрекетіне талдау жасай отырып,  өзінше бағалайды, мінездеме береді. 

ІІІ топ. Салыстыру.  Тарихи деректер мен поэмадағы Райымбектің әдеби бейнесін салыстырады. Осы поэманың тақырыбын, идеясын, кейіпкерлерін өзге шығармалардың кейіпкерлері, идеясы, тақырыбымен салыстырады (Венн диаграммасы).

            «Талқылау кестесін»  толтыра отырып осы сабақ барысында алған білімдерін жинақтайды.

ІҮ. Толғаныс.

 «Хат жазу» стратегиясы бойынша авторға, поэма кейіпкерлеріне  өз пікірлерін білдіріп хат жолдайды.

Ү. Үй тапсырмасы.

            1. Поэмадан үзінді жаттау. 

2. «Болар бала он бесінде баспын дер» деген тақырыпта Райымбектің іс-әрекетіне талдау жасай отырып  эссе жазу.