Рабочие листы
к вашим урокам
Скачать
1 слайд
Биология 10 сынып
Қызылорда облысы,Жалағаш ауданы,
Аққұм ауылы
Алдаберген Бисенов атындағы №38 орта мектептің
жоғары санатты биология пәнінің мұғалімі
Алмасова Гүлнар Бектайқызы
2 слайд
Жасушаның тіршілік әрекеттері
3 слайд
Тірі ағзалар өліден өзіндік ерекше қасиеттерімен ерекшеленеді. Бұндай қасиеттерге жасушада жүретін негізгі тіршілік әрекеттері жатады. Олар: зат алмасу, қозғалу, тітіркенгіштік, өсу, даму, көбею, фагацитоз, пиноцитоз т.б
Тірі ағзалар өліден өзіндік ерекше қасиеттерімен ерекшеленеді. Бұндай қасиеттерге жасушада жүретін негізгі тіршілік әрекеттері жатады. Олар: зат алмасу, қозғалу, тітіркенгіштік, өсу, даму, көбею, фагацитоз, пиноцитоз т.б
4 слайд
Жасушаның тіршілік қасиеттері
Зат алмасу
Бөліп шығару
Қозғалыс
Өсу мен даму
Тіітіркенгіштік
5 слайд
Жануар жасушасы Өсімдік жасушасы
6 слайд
Зат алмасу
Энергетикалық
(диссимиляция)
катаболизм
Плассикалық (ассимиляция)
анаболизм
Заттардың ыдырауы
СО₂,Н₂О
Күрделі заттардың түзілуі
Нәрруыз
Майлар
Комірсу
7 слайд
Жасуша мен қоршаған орта арасында тынысалу, қоректену, қажетсіз өнімдерді шығару арқылы үздіксіз зат алмасады.
Заттардың жасуша ішіне өтуі мен оның кері шығуы жасуша мембранасының таңдап өткізуіне байланысты. Зат алмасу – жасуша мен оны қоршаған орта –ұлпа сұйықтығы арасындағы үздіксіз алмасу. Ұлпа сұйықтығынан жасушаға оттек пен қоректік заттар түседі, ал жасушадан ұлпа сұйықтығына көмірқышқыл газы мен тіршілік әрекетінің зиянды заттары - ыдырау өнімдері шығарылады.
8 слайд
Жасуша мембранасы арқылы зат алмасу жүреді
9 слайд
Жасушадағы пиноцитоз
Жасушаның плазмалық мембранасы көптеген биологиялық функциялар атқарады. Олардың ішіндегі ең маңыздысы тасымалдау функциясы.
Заттардың жасуша ішіне өтуі мен олардың жасушалардан шығуының төрт негізгі механизмдері бар:
А) Диффузия
Ә) Осмос
Б) Белсенді тасымалдану
В) Экзо және эндоцитоз.
Диффузия дегеніміз - концептрацияның аз жағына қарай заттардың тасымалдануы. Өткен ғасырдың 30-жылдарында америкалық биолог Уоррен Люис сұйық тамшыларын жасушаның сіңіре алатынын байқаған, бұл құбылысты ол пиноцитоз деп атаған. Жасуша тәулігіне өз көлеміне тең сұйықты жеңіл «ішеді». Пиноцитоз - жасушаға жоғары молекулалы қосылыстардың енуінің басты механизмдерінің бірі. Бұл кезде қоректік заттар сұйықтық күйде жасушаға өтеді.
10 слайд
Зат алмасуға байланысы бар үдерістер
Жануарлардың қоректенуі және ас қорыту
Өсімдіктегі фотосинтез
Тыныстану
Зәр шығару
11 слайд
Заттардың жасушаға өтуі
фагоцитоз
Жасушаға сұйық күйде заттардың енуі
Жасушаға қатты, түйіршік күйде бөлшектердің енуі
Пиноцитоз
12 слайд
Заттардың жасушаға ену жолдары
1. Пиноцитоз 2. Фагоцитоз
13 слайд
Фагацитоз
Жасушалардың тығыз бөдшектерді сырттан ұстап алу процесін И.И.Мечников фагацитоз деп атаған. Фагацитоз - қатты бөлшектердің мембрана арқылы ішке қарай тасымалдануы. Пиноцитоз бен фагацитоз бір-біріне өте ұқсас процестер. Жасушада әр түрлі заттарды ыдырататын ферменті бар лизосома мен осы заттарды жеткізетін вакуольдер арасында функционалдық байланыс бар.
Фагацитоз бен пиноцитоздың механизмі бір болғандықтан эндоцитоз деп атаған. Эндоцитоз жасушаның-қоректену механизмі.
Заттардың жасушаға белсенді тасымалдануы иондар мен молекулалардың жасушаға биомембрана арқылы өтуі энергияның жұмсалуы арқылы жүреді. Оны арнайы тасымалдаушы нәруыздар жүзеге асырады. Сыртқы ортамен салыстырғанда жасушалардағы калий иондарының концентрациясы әрдайым жоғары болады. Ал натрийдің мөлшері жасушалардағыға қарағанда жасушааралық сұйықтықта әр уақытта жоғары болады. Жасуша мембранасының осындай таңдамалы өткізгіштігі жартылай өткізгіштік деп аталады.
14 слайд
Жасушадағы циноцитоз
Жасушаның плазмалық мембранасы көптеген биологиялық функциялар атқарады. Олардың ішіндегі ең маңыздысы тасымалдау функциясы.
Заттардың жасуша ішіне өтуі мен олардың жасушалардан шығуының төрт негізгі механизмдері бар:
А) Диффузия
Ә) Осмос
Б) Белсенді тасымалдану
В) Экзо және эндоцитоз.
Диффузия дегеніміз - концептрацияның аз жағына қарай заттардың тасымалдануы. Өткен ғасырдың 30-жылдарында америкалық биолог Уоррен Люис сұйық тамшыларын жасушаның сіңіре алатынын байқаған, бұл құбылысты ол пиноцитоз деп атаған. Жасуша тәулігіне өз көлеміне тең сұйықты жеңіл «ішеді». Пиноцитоз - жасушаға жоғары молекулалы қосылыстардың енуінің басты механизмдерінің бірі. Бұл кезде қоректік заттар сұйықтық күйде жасушаға өтеді.
15 слайд
А. Пиноцитоз Ә. Фагоцитоз
16 слайд
Қажетсіз өнімдерді жасушадан шығару
Ас қорыту жүйесі
Зәр шығару жүйесі
Бөліп шығарушы ұлпалар
Тыныс алу жүйесі
17 слайд
Биологиялық қозғалыстың түрі мен атқаратын қызметі алуан түрлі.
Жасушалық қозғалыстың негізгі формалары амеба тәріздес қозғалыс цитоплазмалық қозғалыс талшықтары мен кірпікшелер және соларға ұқсас құрылымдардың қозғалысы, жиырылғыш жүйенің жоғары дәрежеде жетілген түрі бұлшық еттік қозғалыс болып табылады.
18 слайд
Амеба тәріздес қозғалыс
Цитоплазмалық қозғалыс
Бұлшық еттік қозғалыс
Талшықтар мен кірпішелер қозғалысы
Жасушаның қозғалысы
19 слайд
Бұлшық еттік қозғалыс
Көп клеткалы жануарлар клеткаларының цитоплазмасында жиырылғыш фибриллалар, миофибриллалар болады. миофибриллалар әсіресе қаңқа бұлшық ет жасушасында, бірыңғай салалы бұлшық ет жасушалары мен жүрек еттерінде көп болады.
Цитоплазмалық қозғалыс
Өсімдік жасушаларының қажеттілігінің және жануарлардың кейбір жасушаларының цитоплазмасы үнемі айналып қозғалып тұрады. Барлық жасушаларда байқалған цитоплазманың қозғалып араласып тұруы түрліше жүреді ол зат алмасу жағдайына температураға т.б байланысты. Цитоплазманың қозғалысына қажет энергия АТФ – ның ыдырауынан пайда болады.
20 слайд
Тітіркенгіштік
Механикалық
Химиялық
Жылулық
Жасушаның жұмыс күйі
Тітіркенгіштер
21 слайд
Көбею
Көбею жасушалардың бөлінуі арқылы жүзеге асады. Көп клеткалы организмдердің жасушаларының көбею қабілеті түрліше болады. Эмбриогенездің ерте кезінде жануарлар жасушасы жиі бөлінсе, ересек организмде олар бұл қабілетінен айырылады. Жасушалық бөлінудің мәні – екі еселенген гендік материалды екі жаңа жасушаға тең бөліп тарату. Жасушалардың бөлінуінің бірнеше түрлері бар.
а) митоз
ә) мейоз
б) амитоз
Жасушалар бөлінгенде алдымен ядро, содан кейін цитоплазма екіге бөлінеді. Әрбір бөлінудің алдында ядродағы хромосомалар ұзынынан екі еселенеді де, бір – бірінен ажырап жаңа жасушаларға беріледі. Көбею – тіршілікті дамытып, сақтап қалудың негізі.
22 слайд
Мейоз
Митоз
Амитоз
Көбею
Жасушаның бөлінуі
23 слайд
Жасушаның митоз жолымен бөлінуі
24 слайд
Кірпікшелі кебісшенің көбеюі
25 слайд
Өсу мен даму
Өсу мен даму зат алмасудың нәтижесінде жасушадағы жай заттардан күрделі органикалық заттар (нәруыз май, көмірсу) түзіледі. Цитоплазма, ядро осы заттардан түзіліп жасуша өседі. Ересек жасушалардың жаңа пайда болған жасушалардан көптеген айырмашылықтары бар екендігі байқалады. Даму- көбеюмен аяқталады. Өсу мен даму жасушаларды ауыстырып жаңартып отырады. Жасушалар мен жасушааралық заттар ағзаның даму барысында ұлпаларға, мүшелерге, мүшелер жүйесіне және тұтас ағзаға бірігеді.
26 слайд
Жасуша өседі
Жасуша саны артады
Дене мөлшері, салмағы жоғарылайды
Органоидтар саны артады
Өсу мен даму
27 слайд
Жыныс жасушасының дамуы
28 слайд
Жасушаның бөлінуі
29 слайд
Жасуша өзінің құраушы бөліктерін үнемі бұзып және қалпына тез келтіріп отырады. Жасушаның әрбір жеке бөлігінің өзіне тән ортақ өмірінің ұзақтығы болады. Өз өмірінің тіршілігі барысында жасушалар өздерін құраушы молекулаларды жүздеген, мыңдаған кейбіреулері миллион реттен аса бұзып және жаңартып отырады. Қорытылмаған қоңыр қалдықтар түрінде лизосомаларда жиналатын іздер қалады. Бұл жасушаның жасын көрсететін кәріліктің пигменті немесе липофусцин. Жасушаның құрам бөліктері тозғанда жасуша өледі.
Қорыта айтқанда кез-келген тірі жасушаның өзіне тән қасиеттері мен ерекшеліктері болады. Әрбір тірі жасушада зат алмасу, тітіркену, көбею, өсу және даму, қозғалу сияқты тіршілік әрекеттері жүріп отырады. Тірі биологиялық денелер бір - бірінен белгілі сапалық көрсеткіштері арқылы ажыратылады. Жасушаның негізгі құрылымдық элементі - жасуша мембранасы. Жасуша - тіршіліктің құрылымдық, қызметтік негізі. Тіршіліктің бірлік формасы және дамуының негізі.
Рабочие листы
к вашим урокам
Скачать
Жасушаның плазмалық мембранасы көптеген биологиялық функциялар атқарады. Олардың ішіндегі ең маңыздысы тасымалдау функциясы. Заттардың жасуша ішіне өтуі мен олардың жасушалардан шығуының төрт негізгі механизмдері бар: А) Диффузия Ә) Осмос Б) Белсенді тасымалдану В) Экзо және эндоцитоз. Диффузия дегеніміз - концептрацияның аз жағына қарай заттардың тасымалдануы. Өткен ғасырдың 30-жылдарында америкалық биолог Уоррен Люис сұйық тамшыларын жасушаның сіңіре алатынын байқаған, бұл құбылысты ол пиноцитоз деп атаған. Жасуша тәулігіне өз көлеміне тең сұйықты жеңіл «ішеді». Пиноцитоз - жасушаға жоғары молекулалы қосылыстардың енуінің басты механизмдерінің бірі. Бұл кезде қоректік заттар сұйықтық күйде жасушаға өтеді.
6 653 902 материала в базе
Настоящий материал опубликован пользователем Есеналиев Оспан Сыздыкулы. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт
Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.
Удалить материал
Ваша скидка на курсы
40%
Курс профессиональной переподготовки
500/1000 ч.
Курс повышения квалификации
36 ч. — 180 ч.
Курс повышения квалификации
36/72 ч.
Курс повышения квалификации
36/72 ч.
Мини-курс
3 ч.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.