Сабақтың тақырыбы: Альдегидтер .Кетондар.

Сабақтың мақсаты:

Әдістемелік: Бәсекеге қабілетті мамандардың білім мен біліктіліктерін қалыптастыруда оқытудың әртүрлі  технологияны пайдалана отырып жаңа білім негіздерін игерту. Тест сұрақтары, өздік тапсырмалар  арқылы жаңа тақырыпты бекіту.

Білімділік:

Дамытушылық: Студенттердің дүниетанымын қалыптастыру, өзін-өзі дамытуға тәрбиелеу,өзіне деген сенімін арттыру, іздендіру. Өмірмен байланыстыра  отырып, оқушылардың  танымдық ой-өрісін, іс-әрекетін, шығармашылық  ойлау қабілетін  дамыту, тереңдету.

Тәрбиелік: Өз бетінше дұрыс, адамгершілік тұрғысынан жауапты шешім қабылдауға қабілетті жеке тұлға тәрбиелеу. Пәнге деген қызығушылығын арттыру.

Сабақтың методикалық және дидактикалық жабдықталуы:

1.Оқулық «Химия» -11сынып, Темірболатова.Ә.,Нұрахметов Н.

2.Презентация «Альдегид .Кетон »

Құрал-жабдықтар:1. Мультимедия

                                2.Химиялық реактивтер: күміс оксиді,ванилин,сірке альдегиді ,аммиак

                                  3.Құралдар:сынауықтар,химиялық ыдыстар, химиялық стақан,жанарғы ,сіріңке

Сабақ типі: аралас

Сабақтың түрі: зерттеу-ізденіс

Сабақ әдісі: сұрақ-жауап, зерттеу, бақылау, салыстыру.

Пәнаралық байланыс:математика,физика

Cабақтың құрлысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі -2мин

1.       Топты түгендеу

2.       Сабаққа әзірліктерін тексеру

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру

А) Тест бойынша сұрау – 12мин

Б)Ауызша сұрау 5 мин

ІІІ. Жаңа білім негіздерін игерту-35мин

«Қарапайымнан күрделіге»

                 5саты- Қолданылуы

                        4саты- Альдегидпен кетонның  химиялық қасиеті Сапалық  реакция

                                              3саты-Физикалық қасиеті

                                                                      2саты-Құрылымдық формуласы

                                                                                                  1саты-Химиялық формуласы

ІV. Бекіту-18мин

V.Бағалау. Қорытындылау.-5мин

VІ.Үйге тапсырма-3мин

Cабақ барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі

Оқушылармен сәлемдесу. Оқушыларды бүгінгі сабақ жағдайына бейімдеп, дайындау

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау

 А) Тест бойынша сұрау

Б)Ауызша сұрау

1.       Фенолдардың анықтамасы .

2.       Фенолдардың физикалық қасиеттерін сипаттаңдар.

3.       Фенолдардың қолданылуы

Жазбаша жұмыс: 

       1. Фенолдың  молекулалық және құрылымдық формуласын жазыңдар. 

2.Фенолдарды бензол сақинасына байланысты жүретін реакция теңдеуін жзып,көрсет.                           3.Фенолдарды гидроксил тобына байланысты  жүретін реакция теңдеуін жазыңдар

ІІІ. Жаңа тақырыпты түсіндіру: «Қарапайымнан күрделіге дейін»

Жоспар:

1.Альдегидтер мен кетондардың құрылысы,номенклатурасы,изомериясы

2. Альдегидтер мен кетондардың алынуы

3.Альдегидтер мен кетондардыңфизикалықжәне химиялық қасиеттері

4.Қолданылуы

1.Альдегидтер мен кетондардың құрылысы,номенклатурасы,изомериясы

Балалар столда химиялық ыдыстарда белгісіз зат тұр.Осы затқа сипаттама беріңдерші.( Иісі жағымды,қатты,кристалл зат ) Ол қандай зат деп ойлайсыңдар? Олай болса бүгін біз осы құпия Х затын зерттейік .

                                      С      О       Н

  Альдегидтер                                            Кетондар                                                                 

Құрамында  көмірсутек           Молекулаларында                                                                                                                                                                                                                          радикалымен байланысқан              карбонил   тобы                                       органикалық         зат                                                                                      

                     O                                                        О                                                        

         - С                                                       

                          Н                                                ----  С--                                                                             

                                О                                          О

      R   -     C       Н              R₁ -  С-  R₂                                           

   Альдегид                              Кетон                                                                                                                                                                                   

                           Альдегидтердің аталуы Кесте1

Альдегидтердің изомері

 Альдегидтерге көміртек қаңқасының изомериясы тән.

                       Кетондардың аталуы  Кесте 2

Молекулалық формуласы	құрылымдық формуласы	аталуы
С3H6O	О   СН3- С-СН3	Пропанон, диметилкетон, ацетон
C4H8O	О                  СН3-СН2- С-СН3	Бутанон 2 метилэтилкетон

Кетондардың изомері

Кетондарға классаралық изомер тән.  Мысалы:  С₅Н₁₀О

   пентанон-2 (метилпропилкетон)            пентанон-3 (диэтилкетон)

1.      Альдегидтер мен кетондардың алынуы(Альдегид-сутектен айырылған спирт деген ұғым)

Тотықтыру:                      О

1.СН₄ +О₂→    Н-С                                     

                                        H

             H

             │                                     O

  2. СН₃-C-OH +CuO→СН3-C         + Cu + H₂O

              │                                      H

                H

     этил спирті

 3.Өнеркәсіпте М.Г.Кучеров (1881ж.)реакциясы

                                          ОН                    О

СН≡СН+НОН→   СН=С            СН₃-С

        ацетон                         Н                       Н

                                 Винил              сірке

                               спирті             альдегиді

                                          O

                       +O₂                                 

4.СН₂=СН₂     →  CH₃- C

        этилен                         H

Кетонды алу:

R                        / О/              R

          СН-ОН                                     С        О

R                         Н₂О             R

2-ші реттік спирт                                 кетон

3.Альдегидтер мен кетондардың физикалық  және химиялық қасиеттері

Карбонил тобының электрондық құрылысы:   Карбонил тобындағы көміртек атомы  sp² гибридтелген,арасындағы бұрыш 120º .

          ••                                                       σ ^-                                 

  ••    O                                                    O

      ••                                             σ⁺  

R••C• •                 немесе          R-C         

      •  •                                                   H

        H

Физикалық қасиеттері

Формальдегид – өткір иісті газ.    Формальдегидтің 40%-ті – формалин деп аталады       Сірке альдегидінен бастап келесі мүшелері — сұйық, ал жоғарғылары — қатты заттар.

Альдегидтер - өткір, тұншықтырғыш иісі бар.  Кетондар-суда шексіз ериді,түссіз сұйықтық .

  Химиялық қасиеттері

1.Тотығу реакциялары

           O  [O]               O

R-C          →     R-C

           H                       OH

2.Қос байланыс бар жерден қосып алу реакциясы

          А.         О                           ОН          

                                 _кат                                   

       Н-C            +Н₂ →  Н-С-Н →СН₃ОН                                                  

                   H                      |

            метаналь                                Н    метанол

В.

              О                          ОН

               ||                           |

      СН₃-С-СН₃+Н₂→СН₃-СН-СН₃

              Пропанон                       Пропанол-2

Тәжірибе жасау : «Күміс -айна реакциясын » көрсету

3.Альдегидтерге  тән сапалық реакция    (Кетондарда бұл реакциялар жүрмейді.)

А)

                    О                                            O

                                 _{t     NH4OH}                                   

     СН₃-C        +Аq₂O                     CH₃-C           +2Aq↓

                   H                                               OH 

                                                   Күміс -айна реакциясы

 Б)                   О                                        O

                                 _{t     NH4OH}                                   

     СН₃-C        +Сu(OН)₂   → CH₃-C           +2СuOH   +H₂O

                   H                                         OH         сары тұнба

Сірке альдегиді                       сірке қышқылы

                                                     2СuOH             Сu₂O+ H₂O

                                                                            Қызыл түсті

4.Поликонденсациялану реакция-функциональдық тобы бар мономер қатысып,кіші молекулалы қосылыс бөліне жүретін полимерлену реакциясы.

Мономер--- п (Полимер) + пН₂О

                                                                                                           OH

                      OH              O                     OH               O                    

            HC           CH        | |            HC          CH        | |           HC           CH

                                      +  CH₂  →                           + CH₂  +                               →

            HC           CH                       HC         CH                      HC           CH

                      CH                                      CH                                      CH

                      OH                      OH                       

                      │          CH₂                                        

                                                             + nH₂O

                       Фенолформальдегид шайыры (пластмасса)

4.Қолданылуы    Кесте  3

Енді стол үстіндегі Х затына келейік :

Ең қызығы Х заты ароматты альдегид болып табылады.Қазыр сендер сезіп отырған жағымды иісті адам 2*10^-11 г/л (79.млрд.молекула)концентрацияда сееді екен.Адам ағзасына тигізетін пайдасы:бас ауырғанды,шаршағанды басады.Есте сақтау қабілетін жоғарлатады. Х затының формуласы

                                    Х заты- ванилин

                                          ОН             ОСН₃

                                                                         СОН

ІV. Бекіту- Жұмыс дәптермен жазбаша тапсырмалар орындау.

V.Бағалау. Қорытындылау

VІ.Үйге тапсырма- Темірболатова.Ә «Химия»11сынып  9тарау §1-2   

 Пайдаланылған әдебиеттер :

 1. Ахметова Н.С. Азизов., Бадыгова Л.И. Лабораторные и семинарные занятия по общей и неорганической химии. – М. Высшая школа, 1999

2. Б.А.Бірімжанов,Н.Нұрахметов. Жалпы химия.Алматы,Рауан 1992

3. Бегалиева және басқ. Химия курсы.Алматы:КазККА.2001

4. Усманова М.Б. Химия мен жаттығуларының жинағы / М.Б.Усманова, А.А. Тастанбекова: Əдістемелік құралы. - Өскемен: ШҚМТУ,

5. Усманова М.Б. Химиядан сандық есептер шығару əдістемесі / М.Б. Усманова, К.Н. Сакарьянова. – Алматы: Атамұра, 2004.

6. Темірболатова.Ә «Химия»11сынып