Алматы
облысы
Панфилов
ауданы
Әулиеағаш
орта мектебі
Қазақ
тілі мен әдебиет пәні мұғалімі
Мухтарханова
Бақыткул Диханбайқызы
Адамгершілік
- адамның нұрлы шуағы
Мақсатым: Жаңа
кезеңдегі білім берудің өзекті мәселесі жас ұрпаққа адамгершілік-рухани
тәрбие беру.
Құнды қасиеттерге ие болу, рухани бай адамды қалыптастыру оның
туған кезінен басталуы керек. Халықта «Ағаш түз өсу үшін оған көшет кезінде
көмектесу болады, ал үлкен ағаш болғанда оны түзете алмайсың» деп бекер
айтпаған. Сондықтан баланың бойына жастайынан ізгілік, мейрімділік,
қайрымдылық, адамгершілік құнды қасиеттерді сіңіріп, өз-өзіне сенімділікті
тәрбиелеуде отбасы мен педагогтар шешуші роль атқарады.
Адамгершіліктің негізі мінез – құлық нормалары мен ережелерінен
тұрады. Олар адамдардың іс-қылықтарынан, мінез-құлықтарынан көрінеді, моральдық
өзара қарым-қатынастарды басқарады. Отанға деген сүйіспеншілік, қоғам игілігі
үшін адал еңбек ету, өзара көмек, сондай-ақ қоғамға тән адамгершіліктің өзге де
формалары, бұл-сананың, сезімнің, мінез-құлық пен өзара қарым-қатынастың
бөлінбес элементтері, олардың негізінде қоғамымыздың қоғамдық-экономикалық
құндылықтары жатады.
Адамгершілікке, еңбекке тәрбиелеу күнделікті өмірде, үлкендердің
ұйымдастыруымен іске асуы қажет. Әр баланың жеке басы - оның моральдық дамуы
үшін қамқорлық жасау - бүгінгі күннің және алдағы күндердің талабы, оған
ата-аналар мен педагогтардың күнделікті көңіл бөлулері талап етіледі.
Руханилық жеке тұлғаның
негізгі сапалық көрсеткіші. Руханилықтың негізінде адамның мінез-құлқы
қалыптасады, ар-ұят, өзін-өзі бағалау және адамгершілік сапалары дамиды. Мұның
өзі мейірімділікке, ізгілікке шақырады.
Рухани-адамгершілік тәрбие – бұл өзін-өзі ұстау дағдыларының
нормалары, ұйымдағы қарым-қатынас мәдениетінің тұрақтылығын қалыптастырады.
Жеке адамның адамгершілік санасының дәрежесі оның мінез-құлқы мен іс
әрекетін анықтайды. Сананың қалыптасуы-ол баланың мектепке бармастан бұрын,
қоғам туралы алғашқы ұғымдарының қалыптасуына, жақын адамдардың өзара
қатынасынан басталады. Баланы жақсы адамгершілік қасиеттерге, мәдениетке
тәрбиелеуде тәрбиелі адаммен жолдас болудың әсері күшті екенін халқымыз ежелден
бағалай білген. «Жақсымен жолдас болсаң - жетерсің мұратқа, жаманмен жолдас
болсаң - қаларсың ұятқа...», «Жаман дос, жолдасын қалдырар жауға» - деген
мақалдардан көруге болады. Мақал-мәтелдер, жұмбақ, айтыс, өлеңдер адамгершілік
тәрбиенің арқауы. Үлкенді сыйлау адамгершіліктің бір негізі.
Адамгершілік-адамның
рухани байлығы, болашақ ұрпақты ізгілік бесігіне бөлейтін руханият
дәуіріне жаңа қадам болып табылады. Адамгершілік тәрбиенің нәтижесі – адамдық
тәрбие болып табылады. Ол тұлғаның қоғамдық бағалы қасиеттерімен сапалары,
қарым-қатынастарында қалыптасады. Адамгершілік қоғамдық сананың ең басты
белгілерінің бірі болғандықтан, адамдардың мінез-құлқы, іс-әрекеті, қарым-қатынасы,
көзқарасымен сипатталады.
Адамгершілік – ең жоғары құндылық деп қарайтын жеке адамның қасиеті,
адамгершілік және психологиялық қасиеттерінің жиынтығы. Адамгершілік тақырыбы
мәңгілік. Ол ешқашан да ескірмейді. Жас ұрпақтың бойына адамгершілік
қасиеттерді сіңіру – ата-ана мен ұстаздардың басты міндеті. Адамгершілік әр
адамға тән асыл қасиет. Адамгершіліктің қайнар бұлағы - халқында, отбасында,
олардың өнерлерінде, әдет-ғұрпында. Әр адам адамгершілікті күнделікті
тұрмыс-тіршілігінен, өзін қоршаған табиғаттан бойына сіңіреді. Көрнекті педагог
В.Сухомлинский «Егер балаға қуаныш пен бақыт бере білсек, ол бала сондай бола
алады»,-дейді. Демек, балаға жан-жақты терең білім беріп, оның жүрегіне
адамгершіліктің асыл қасиеттерін үздіксіз ұялата білсек, ертеңгі азамат жеке
тұлғаның өзіндік көзқарасының қалыптасуына, айналасымен санасуына ықпал етері
сөзсіз. Қай заманда болмасын адамзат алдында тұратын ұлы мұрат – міндеттерінің
ең бастысы - өзінің ісін, өмірін жалғастыратын салауатты, саналы ұрпақ
тәрбиелеу. Ұрпақ тәрбиесі-келешек қоғам тәрбиесі. Сол келешек қоғам иелерін
жан-жақты жетілген, ақыл-парасаты мол, мәдени-ғылыми өрісі озық етіп
тәрбиелеу-біздің де қоғам алдындағы борышымыз. Ата-ананың болашақ тәрбиесі үшін
жауапкершілігі ұрпақтан ұрпаққа жалғасуда. «Балапан ұяда не көрсе, ұшқанда соны
іледі» дегендей, ата-ананың күн сайын атқарып жүрген жұмысы-балаға үлкен сабақ.
Жас өспірім тәлім-тәрбиені, адамгершілік қасиеттерді үлкендерден, ұстаздардан
насихат жолымен емес, тек шынайы көру, сезім қатынасында ғана алады. Жақсы
адамгершілік қасиеттердің негізі отбасында қалыптасатыны белгілі.
Адамгершілік қасиеттер ізгілікпен ұштастырылады. Әсіресе еңбекке деген тұрақты
ықыласы бар және еңбектене білуде өзін көрсететін балаларды еңбек сүйгіштікке
тәрбиелеу басты міндет болып табылады. Өз халқының мәдениетін,тарихын, өнерін
сүю арқылы басқа халықтардың да тілі мен мәдениетіне, салт-дәстүріне құрметпен
қарайтын нағыз мәдениетті азамат қалыптасады.
Қазақ
халқының әлеуметтік өмірінде үлкенді сыйлау ұлттық дәстүрге айналған.
Ата-бабаларымыз баланы жастайынан жақсы әдеттерге баулыған. «Үлкенді сыйла»,
«Сәлем бер», «Жолын кесіп өтпе» деген секілді ұлағатты сөздердің мәні өте зор.
Адамгершілікті, ар-ұяты бар адамның бет-бейнесі иманжүзді, жарқын, биязы, өзі
парасатты болады. Ондай адамды халық «Иман жүзді кісі» деп құрметтеп сыйлаған.
Балаларымызды имандылыққа тәрбиелеу үшін олардың ар-ұятын, намысын оятып,
мейірімділік, қайырымдылық, кішіпейілділік, қамқорлық көрсету, адалдық,
ізеттілік қасиеттерін бойына сіңіру қажет. Адамгершілік қасиеттерін балаға
жасынан бойына сіңіре білсек, осы қасиеттің берік ірге тасын қалағанымыз.
Адамгершілік – адамның рухани арқауы. Өйткені адам баласы қоғамда өзінің
жақсы адамгершілік қасиетімен, адалдығымен, қайырымдылығымен ардақталады.
Адам баласының мінез құлқына тәрбие мен тәлім арқылы тек біліммен ақылды
ұштастыра білгенде ғана даритын құдіретті, қасиеті мол адамшылық атаулының
көрінісі болып табылады. Қазіргі кезде өсіп келе жатқан ұрпақты тәрбиелеуде
қойылған мақсаттардың бірі қоғамға пайдалы, үлкенге құрмет көрсетіп, кішіге
қамқор бола білетін, жан-жақты дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру.
Қорытындылай
келе рухани – адамгершілік тәрбиесінде алдымен баланы тек жақсылыққа, қайырымдылық,
мейірімділік, ізгілікке тәрбиелеп, соны мақсат тұтса, ұстаздың, ата-ананың да болашағы
зор болмақ демекпін.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.