Бастауыш сынып оқушылардың таным процестерін
дамыту жолдары
Қазіргі ғылыми-техникалық прогресс дәуірінде өндіргіш күштердің
дамуымен бірге, қоғамның түрлі салаларында шығармашылықпен жұмыс істеудің мәні
өсуде.
Оқушылардың оқу-танымдық іс-әрекетін, белсенділігін қалыптастыруда олардың
қабілеттерін дамытуға, танымдық жан қуаттарының оянуына ықпал етіп, ізденісіне,
талабын ұштауға білім деңгейін жетілдірудің маңызы ерекше. Оқушылардың
оқу-танымдық іс-әрекеті - күрделі процес. Ол іс-әрекет мақсатын, мазмұны мен
қорытындысын, түрлері мен әдістерін, мотивтерін, деңгейлерін қамтиды.
Оқу-танымдық іс-әрекет - шәкірттің білімге деген өте белсенді ақыл-ой әрекеті.
Ол танымдық қажеттіліктен, мақсаттан, таным қисындарынан және әрекетті
орындаудың тәсіл-амалдарынан тұрады.
Оқу үрдісі оқушылардың оқу-танымдық әрекеті негізінде жүзеге асады, ал
оқу-танымдық, әрекеті негізінде оқушылардың танымдық белсенділігі қалыптасады.
Белсенді танымдық іс-әрекеттің көздейтін ісі, білімнің қоғамдық мәнін ұғыну,
қоғамға қызмет ету қарқынын үдету қажеттілігіне негізінде дамиды.
Белсенділіктің жоғары көрінісі оқушылардың алған білімдерін өмірде пайдалана
білуі болып табылады.
Оқушылардың оқу-танымдық іс-әрекеті жеке тұлғаның танымдық қызығушылығы
қажетсінуін, белсенділігі мен ізденімпаздығын қамтитын танымдық, еріктік
сезімталдық үрдістер мен мотивтері бірлігі нәтижесінде оқушылардың
интеллектуалды, жеке қасиеттерін және кәсіби біліктерін дамытатын оқу
материалының мазмұны мен қажетті көлемін игеруді көздейтін жан-жақты оқу
жұмысы. Демек - оқу танымдық іс-әрекет -оқушылардың негізгі іс-әрекеті болып
табылатын күрделі құбылыс. Ол оқу шешіліп, мақсаткерлік мотив, танымдық
ақпаратты қабылдаудан бастап күрделі шығармашылық үрдістің қалыптасуымен
аяқталатын түрлі сезімдік көріністермен және т.б. сипатталады.
Нәтижесінде, оқушылардың танымдық іс-әрекеті - жеке тұлғаның танымдық
қызығушылығы мен қажетсінуін, белсенділігі мен ізденімпаздығын қамтитын
танымдық, еріктік, сезімталдық үрдістері мен мотивтері бірлігі нәтижесінде
оқушылардың интеллектуалдық, жеке қасиеттерін және кәсіби маңызды біліктерін
дамытатын, оқу материалының мазмұны мен қажетті көлемін игеруді көрмейтін
жан-жақты оқу жұмысы - деп анықтама беруге мүмкіндік болды.
Берілген анықтама негізінде, оқу-танымдық іс-әрекет - оқушылардың негізгі
іс-әрекеті болып табылатын күрделі үрдіс бола отырып, ол оқу міндеттерінің
шешіліп, мақсаткерлік, мотив, танымдық ақпаратты қабылдаудан бастап, күрделі
шығармашылық үрдістің қалыптасуымен аяқталатын түрлі сезімдік көріністермен
т.б. сипатталады деген тұжырым жасауға болады.
Оқу-танымдық іс-әрекет күрделі үрдіс болғандықтан, мұғалім мен оқушының
бірлесіп жасайтын тиімді, сапалы әрекетін керек етеді. Егер педагог оқыту
жұмысын ұйымдастыруға, ғылыми білімді жүйелі түрде баяндауға, тыңдаушылардың
белсенділігін арттыруға күш-жігерін жұмсайтын болса, оқушылар білімді терең
мағынада қабылдап меңгеруге, ұғынуға, өздігінен ізденіп, білімін толықтыруға
байланысты белсенді түрде іс-әрекет жасауға міндетті. Мысалы, сабақ барысында
мұғалім оқу материалын жүйелі түрде баяндап түсіндірсе, оқушылар оны мұқият
тыңдап, өздігінен қосымша әдебиеттер мен оқу құралдарын оқып, өтілген
материалдарды терең және сапалы түрде меңгеруге әрекеттенуі тиіс.
Оқу-танымдық белсенділік - оқушының оқуға, білуге деген ынта-ықыласының,
құштарлығының ерекше көрінісі. Мысалы: мұғалімнің баяндап тұрған жаңа
материалын түсінү үшін, оқушының оны зейін қойып тыңдауы, алған білімін кеңейту
үшін өздігінен кітап оқып бақылау тәжірибе жасау сияқты жұмыстар жасауы қажет.
Өйткені өтілген материалдарды саналы қайталауда, жаңадан білім алуда, оның
жолдары мен дағдыларына үйренуде белсенділіксіз мүмкін емес. Яғни оқушының
белсенділігі оқу үрдісінің барлық кезеңінде орын алуы қажет.
Сабақ барысында оқушының бойында танымдық белсенділік пайда болса, сонда
оқушыларды ақыл-ой қабілеттерінің мынадай элементтері дамиды: зеректік,
зейінділік, байқағыштық, ойлау және сөйлеу дербестігі т.б
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.