Разработка урока «Чит илләрдә яшәүче татарлар»

ТАТАРСТАН  РЕСПУБЛИКАСЫ  МӘГАРИФ

МИНИСТРЛЫГЫ

ТҮБӘН  КАМА  ШӘҺӘРЕ   8 НЧЕ  ГОМУМИ

УРТА  БЕЛЕМ  БИРҮ  МӘКТӘБЕ

 

 

 

 

10 нчы сыйныфта

бәйләнешле сөйләм үстерү дәресе

 

   

 

 

 

                                    I квалификацион  категорияле   

                                         татар  теле  һәм  әдәбияты

                                         укытучысы  Насыйбуллина 

                                         Дифинур  Фәвәзис  кызы 

 

 

 

 

 

 

 

Дәреснең темасы: “Чит илләрдә яшәүче татарлар”.

Максат: 1)  чит илләрдә яшәүче татарлар, аларның тормыш –көнкүреше

турында белемнәрне   системалаштыру, камилләштерү;

2)укучыларның бәйләнешле сөйләмен баету, сөйләм үрнәкләрен

камилләштерү, диалогик, монологик сөйләмгә чыгару;

3)татар халкына карата хөрмәт, олылау хисе тәрбияләү;  кызыксыну,  яңа белемнәр алуга омтылыш хисен үстерү;

4) белемнәрне  баету өчен информацион чыганаклардан

файдаланырга өйрәтү.

Дәрес тибы: бәйләнешле  сөйләм үстерү (коммуникатив технологиягә

              нигезләнә).

Җиһазлау: дәреслек, 20-35нче битләр, ИКТ, чит илләрдә яшәүче

                   татарлар, танылган шәхесләргә багышланган китап-журналлар

                  күргәзмәсе,  магнитофон

 

                                                      Дәрес барышы.

Укучылар төркемнәргә бүленеп утыралар (4 төркем).

I.Дәрескә уңай эмоциональ халәт тудыру.

II. Белемнәрне актуальләштерү.

1.     Дәреснең максаты, бурычлары белән таныштыру.

-         Без бүгенге дәрестә татар халкы, аларның кайларда яшәве, тормыш –көнкүрешләре, ничек татар телен өйрәнүләре турында сөйләшербез, чит илләрдә яшәүче татарлар турында белемнәребезне тикшерербез  һәм яңа фактлар белән баетырбыз.

2.     Белемнәрне актуальләштерүгә әзерлек.

а) сүзлек өстендә эш.;

 - Дәрестә нәтиҗәле һәм актив эшләр өчен, кайбер сүз һәм сүзтезмәләрне

искә төшереп китик. Түбәндәге сүзтезмәләрне дөрес укыгыз һәм  русчага тәрҗемә итегез:

  Бәйсез Дәүләтләр Бердәмлеге илләре, Идел буе өлкәләре,  Балтыйк буе  дәүләтләре, дөньяның барлык почмакларында,чит илләрдә яшәүче татарлар, татар милли оешмасы.

   Татарчага тәрҗемә итәргә:

большинство татар, тюркоязычные народы,татарская диаспора, дальнее зарубежье, ближнее зарубежье, организация, объединяющая татар.

б) сорау – җавап эше.

   - Дөньяда күпме татар яши?

    -Дөньяда барлыгы 7 миллионнан артык татар яши.

   - Алар кайларда яшиләр?

  - Алар дөньяның барлык почмакларында - Татарстан Республикасында, Россиянең төрле өлкәләрендә, БДБ илләрендә, чит илләрдә яшиләр.

    -Россия Федерациясендә татарларның күпмесе яши?

    -  Россиядә 5 миллион 500 меңнән артык татар яши.

   - Чит илләрдә татарлар бармы? Алар  кайсы илләрдә яшиләр?

  - Татарлар Төркиядә, Америкада, Канадада, Финляндиядә, Кытайда, Австралиядә һ.б. илләрдә яшиләр.

   - Чит илләрдә күпме татар яши?

  - Ерак чит илләрдә 40 меңнән артык татар яши.

   - Бәлки әйтә алырсыз, татарлар шулай дөнья буйлап кайчан һәм нинди сәбәпләр аркасында таралганнар?

    - Татарлар төрле якларга XIX, XX гасырларда, Октябрь революциясеннән соң, 2нче Бөтендөнья сугышыннан соң таралганнар.

3.Белемнәрне актуальләштерү.

 - Өйдә сез газета-журналлардан, Интернет чыганакларыннан файдаланып, төрле илләрдә яшәүче татарлар турында мәгълүмат әзерләргә тиеш идегез. 1нче төркем , әйдәгез, Россиядә яшәүче татарлар турында сез ниләр сөйли аласыз? (укучылар үзләре әзерләп килгән материал белән таныштыралар)

   а) Россиядә яшәүче татарлар турында:

  - Россиядә барлыгы 5миллион 500 меңнән артык татар яши. Бу Россиядә яшәүче барлык халыкларның 4%ка якын өлешен алып тора. Татарлар Татарстанда, Ульяновск, Чиләбе, Оренбург, Пенза өлкәләрендә, Себердә яшиләр. Шулай ук Башкортстанда, Пермь өлкәсендә татарлар бик күп. Себердә, Оренбург, Пенза өлкәләрендә татарлар яши торган районнар бар. Анда татар мәктәпләре эшли, укучылар татар телен өйрәнәләр, үз гореф–гадәтләрен яхшы беләләр. Гомумән,  татарлар сан буенча Россия халыклары арасында икенче урынны алып торалар.

  б) БДБ илләрендә яшәүче татарлар турында без нәрсәләр сөйли алабыз?

 - Бәйсез Дәүләтләр Бердәмлеге илләренең барысында да диярлек татарлар яши.

 

( укучыларның җаваплары тыңлана, өстәмәләр кертелә).

в)   Чит илләрдә яшәүче татарлар турында сөйләү

  -     Төркиядә яшәүче татарлар турында.

  - Төркиядә 25 меңгә якын татар яши. Татарлар Төркиягә XIX гасыр ахырында күчеп килә башлыйлар һәм бу XX гасырның 20, 40нчы елларында дәвам итә. Татарлар күбесенчә Истанбул, Әнкара, Измир  шәһәрләрендә яшиләр.  Төркиядә татарларны берләштерүче “Идел – Урал” оешмасы эшли, шулай ук “Татар мәдәни оешмасы” бар. Төркиядә яшәүче татарлар халкыбызның милли мәдәниятен үстерүгә зур өлеш кертәләр, сәнгать эшлеклеләренә спонсорлык күрсәтәләр.  Төркиядә 1995нче елдан бирле татар телендә “Йолдыз” дигән газета чыга. Төркиядә бик күп танылган татар галимнәре, язучылары, журналистлары эшли.

    - Кытайда яшәүче татарлар турында;

 - Кытайда 5 меңгә якын татар яши. Күбесенчә алар Синьцзян –Уйгур автономияле районында яшиләр. XX гасырның 30 нчы елларына кадәр Кытайда бик көчле татар иҗтимагый оешмалары булган. Татарлар үз телләрен һәм традицияләрен саклап калырга, Татарстанда яшәүче якташлары белән аралашырга тырышалар, мәчеткә йөриләр. Кытайдагы Урумчи шәһәрендәге татар оешмасының җитәкчесе - профессор Зариф Дулат.

    -   Америкада яшәүче татарлар турында;

 - Америка Кушма Штатларында яшәүче татар диаспорасының нигезен  икенче Бөтендөнья сугышыннан соң Европадан һәм Азия илләреннән күчеп килгән татарлар алып тора. Монда 1 меңләп татар яши. 1950нче елларда Нью – Йоркта Америка татарлары Ассоциациясе оеша. Аның җитәкчесе Илдар Агиш булган, ә хәзер – Рөстәм Бурлучи. Ассоциациянең эшчәнлеге культурологик юнәлештә алып барыла, чөнки монда сугыштан соң һәм 60 – 70нче елларда бик күп галимнәр, музыкантлар,  сәнгать эшлеклеләре яши.

     Канадада 100гә якын татар бар.  Алар Торонто һәм Монреаль шәһәрләрендә яшиләр, татар оешмасы бар. Татарлар ел саен Сабантуй бәйрәме уздыралар.

   - Австралиядә яшәүче татарлар турында;

   - Австралиядә 500ләп татар бар. Алар Сидней, Мельбурн һәм Аделаида шәһәрләрендә яшиләр.  Австралиядә татар диаспорасы 2нче Бөтендөнья сугышыннан соң оеша . Хәзер Австралиядә Татар ассоциациясе бар. Аның җитәкчесе – Сәгыйть Садрый, ә татар яшьләре оешмасының җитәкчесе – Зыя Мәски.  Бу шәһәрләрдә татар телен өйрәнү өчен якшәмбе мәктәпләре эшли. Австралия татарлары укытучы, банк хезмәткәрләре, табиб булып эшлиләр.Декабрь аенда алар Сабантуй үткәрәләр, чөнки җәй шушы айда башлана. Менә бу рәсемнәрдә сез Австралиядәге Сабантуй күренешләре белән таныша аласыз.

   -  Финляндиядә яшәүче татарлар турында;

- Финляндиягә татарлар XIXгасырда сәүдәгәр буларак килгәннәр.  Хәзерге вакытта монда 1 меңгә якын татар бар, алар Финляндия башкаласы Хельсинки, Ярвенпяя, Тампере шәһәрләрендә яшиләр.  Бу шәһәрләрдә мәчет эшли.  Монда татарларны берләштерүче оешма бар. Бу оешма төрле кичәләр, бәйрәмнәр оештыра. “Тургай” исемле татар хоры, “Йолдыз” исемле спорт клубы эшли.

        Финляндиядәге татар диаспорасы татар теле, милли культурасы, тарихы, гореф –гадәтләре турында бик яхшы беләләр һәм саклыйлар. Хельсинки шәһәрендә яшәүче яшь татар кызлары һәм егетләре Казанда зур уңыш белән “Галиябану” спектаклен күрсәтәләр.

III. Аудирование.

-Чынлап та, фин татарларының туган татар теленә мөнәсәбәтләре Татарстанда яшәүче татарларны да сокландырырлык. Танылган җырчы, атказанган халык артисты Илһам Шакиров, Финляндиядә гастрольләрдә булгач: “Фин татарлары музыканы шулкадәр нечкә аңлыйлар, анда җырлар бөтенләй башкача яңгырый”,-ди һәм “Туган ил” җырын фин татарларына багышлый. Әйдәгез,без дә бу җырны тыңлап карыйк әле. Бу җырда нинди хисләр ачык чагыла?

 - ......( туган якны ярату, аның белән горурлану, туган якта яшәү –иң зур бәхет һ.б. җаваплар)

IV. Белемнәрне гомумиләштерү һәм тирәнәйтү.

1.     Укытучының сөйләве.

Әбрар Кәримуллин нигезләгән татарика фәнни төшенчәсе турында аңлатма бирү.

- Известный всему миру татарский ученый Абрар Каримуллин обосновал такое научное понятие как татарика.  Эта отрасль науки изучает татарские диаспоры, их общественно –политическую жизнь, устои, традиции, культуру. В Интернете в сайте…. собран очень богатый материал о зарубежных татарах. Давайте мы с вами познакомимся с некоторыми из них.

2.       Интернеттан төрле илләрдәге татар диаспоралары турында материал табу, танышу, татарчага тәрҗемә итү.

      В ФРГ, Польше и других европейских странах проживают около 8 тысяч татар. В ФРГ центром притяжения татар являлась татаро–башкирская редакция радиостанции “Азатлык”.(Сейчас штаб–квартира этой радиостанции находится в Праге, Чехия). Руководитель редакции – Фарид Иделле.  Передачи  радиостанции “Азатлык” выходят  до 3 раз в сутки. Сотрудники редакции поддерживают контакты со своими соотечественниками в Германии, Польше, Республике Татарстан, в Башкортстане.

     В 1999 году в Берлине был организован татарский культурный центр, который организует вечера татарской музыки с участием деятелей татарской культуры. Его руководитель – музыковед, уроженец г. Елабуги Ильдар Харисов.

3.Мультимедиа материаллары буенча Казахстанда яшәүче татарлар турындагы материал белән танышу.

 а) Әйдәгез, хәзер Казакъстанда яшәүче татарлар белән танышыйк. Текстны игътибар белән укып чыгыгыз.

    Казакъстан Республикасы Урта Азиядә урнашкан. Мәйданы – 2.724. 900 кв.км. Мәйданының зурлыгы буенча  Казакъстан дөньяда 9нчы урынны алып тора.

    Казакъстанда 30дан артык милләт вәкиле яши. Барлыгы 15. 121000нән артык кеше, шуларның 55% -казахлар, 28% - руслар, украиннар -4%ка якын, үзбәкләр -2,5%, татарлар -1, 7%.

       Урта Азиягә татарлар XIX гасыр уртасында интенсив рәвештә күчә башлыйлар.  Казакъстанда хәзер 280 мең татар яши.  Республикада 19 татар, татар –башкорт иҗтимагый үзәге эшли. Алматы, Семипалат, Усть –Каменогорск шәһәрләре – татарларның мәдәни үзәге. 

    Казакъстан татарлары татар телен, гореф –гадәтләрен саклап калу өчен зур эш алып баралар. Республика радиосы аша татар теле дәресләре алып барыла. Алматыда татар телендә дәреслекләр чыгарыла. “Фикер”, “Өмет”, “Чишмә” дигән татар газеталары бастырыла. Ел саен Сабантуй бәйрәме уздырыла, Тукай, Җәлил көннәре үткәрелә.

    Казакъстанда татарлар арасында  бик күп танылган шәхесләр – галимнәр,язучылар, шагыйрьләр, музыка белгечләре, җырчылар бар. Алматыда 50-60 талантны берләштергән “Сарман” ансамбле оешкан. Алар Урта Азия илләрендә, Татарстанда гастрольләрдә булдылар.

   б)   Сораулар буенча сайлап уку:

- Казакъстанның территориясе турында ниләр белдегез?

- Казакъстанның халык санын һәм составын әйтегез.

- Казкъстанда күпме татар яши?

- Татар телен өйрәнү өчен нинди шартлар тудырылган?

- Татарларның мәдәни эшчәнлеге турында табыгыз.     

V. Ситуатив күнегүләр.  

   1.Казакъстаннан килгән кунаклар белән әңгәмә.

    -Гафу итегез, сезнең исемегез ничек?

    - Сез кайда яшисез? Кайда эшлисез?

   - Кем булып эшлисез?

   - Казакъстанда татар телен кемнәр өйрәнә?  Ничек өйрәнәсез?

   - Сез татар бәйрәмнәре үткәрәсезме?

   - Безнең шәһәр сезгә ошадымы?

  2. Шәһәр турында кыскача мәгълүмат.

   - Әйдәгез, укучылар, кунакларыбызга үзебез яши торган шәһәр турында сөйлик.

  -  Безнең шәһәрнең исеме Түбән Кама. Аңа 41 яшь. Шәһәребез Татарстан Республикасының төньяк –көнчыгышында урнашкан. Түбән Кама муниципаль районында 260 меңнән артык кеше яши.  Аларның 49%ы татарлар, 46%ы руслар, 3%ы чувашлар, 1%ы украиннар, башкортлар һәм башка милләт кешеләре. Шәһәрдә 41 милләт кешесе яши. Уртача яшьләре -32 яшь.

   - Түбән Кама – Россиянең җитештерү нык алга киткән регионнарының берсе.

Түбән Кама нефтехим акционерлык җәмгыяте –нефть һәм химия продукциясе җитештерүче һәм экспортка чыгаручы иң эре предприятие. Татарстанда җитештерелә торган нефть һәм химия продукциясенең яртысы  монда эшләнә.

Түбән Кама Нефтехим акционерлык җәмгыяте 100дән артык илгә үз товарын чыгара.

   Россиядәге һәр 3 шинаның берсе Түбән Кама шиналар заводында эшләнгән.

Шулай ук ТЭЦ, нефть эшкәртү заводы – зур предприятиеләр. 

  - Безнең шәһәрдә  уку йортлары күп. Шәһәр яшьләре нефтехимия институты, муниципаль институт һәм башка югары уку йортларында, колледжларда   белем алалар.   30 дан артык гомуми белем бирү мәктәбе, 2 татар гимназиясе, музыка, спорт мәктәпләре эшли.

  - Ял итү өчен дә бөтен шартлар бар. Җәлил ял комплексы, Лемаев исемендәге сквер- яшьләр җыела торган иң матур урыннар. Европа стандартлары буенча төзелгән Боз сарае бар. Мәдәният сараенда шәһәр халкы төрле концертлар карый, кичәләр үткәрелә. Яңа мәдәни комплекс сафка баса.

 - Безнең шәһәр бик матур. Шәһәрнең беренче урамы – Төзүчеләр урамы, иң озын урам – Химиклар проспекты. Ул иң матур һәм яшел урам. Кайманов урамы Советлар Союзы Герое, якташыбыз Никита Фадеевич Кайманов исемен йөртә. Россиянең һәм Татарстанның халык рәссамы, Россиянең атказанган рәссамы, татар сәнгате аксакалы Бакый Урманче урамы да бар. Бакый Урманче Казахстанда да яшәгән һәм иҗат иткән. Сөембикә урамы патшабикә хөрмәтенә шулай атала.   Менделеев урамы бөек химик исемен йөртә.

Актүбә, Чәбия урамнары элек шушы урында булган авыл исемнәрен йөртәләр.  Яңа урамнар Чишмәле, Чулман дигән татар исемнәре белән аталган.  

     2.Тәкъдим ителгән темалар буенча әңгәмәләр төзү:

       а) диалогның төшеп калган репликаларын куеп уку:

   - Чит илләрдә яшәүче татарлар туган телләрен беләләрме?

   - ........

   -  .......?

   -- Кайбер БДБ илләрендә татар мәктәпләре бар. Ә чит илләрдә яшәүче татарлар  якшәмбе мәктәбенә йөриләр.

  --   ...........?

 - Әйе, чит илләрдә дә кайбер югары уку йортларында татар телен өйрәнәләр.

 -- Шулаймени? Ә кайларда?

 -- ..............

  б) –Чит илләрдә яшәүче язучы Гаяз Исхакый, физик Роальд Сәгъдиев, балет артисты Рудольф Нуриев, музыкант Софья Гобәйдуллина, кино һәм эстрада артистлары Марат Бәшәров, Чулпан Хәммәтова, Алсу Сафина һ.б. атаклы шәхесләр татар халкының данын бөтен дөньяга тараттылыр

 - ............ 

Вставьте реплику согласия, утверждения, удивления, переспроса, дополнения.

VI. Дәресне йомгаклау.

-         Без бүгенге дәрестә  чит илләрдә яшәүче татарлар турында сөйләштек, гомуми күзәтү ясадык.

YII.Өй эше бирү, белемнәрне бәяләү.

-         -Ә киләсе дәрестә без чит илләрдә яшәүче танылган шәхесләр турында сөйләшербез. Сез бу темага мәгълүматны дәреслектән, “Сөембикә”, “Татарстан”, “Мирас”журналларыннан, менә бу китаплардан һәм интернеттан    .... сайттан таба аласыз.

-         Өй эшен көндәлеккә языгыз:

-         -1 вариант –интернеттан  мәгълүмат табарга;

-         -2 вариант-  тәкъдим ителгән материаллардан мәгълүмат тупларга;

-         3 вариант – дәреслекнең 22-35 нче битләреннән мәгълүмат тупларга.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

tatarlar.ru - всемирный татарский сервер

tatartoronto.com - сайт татарской общины Торонто «Берлек» (Канада)

tmk.kz - татары Казахстана

zone.ee - татарское культурное общество Нарвы (Эстония)

tatar.cz - татары Чехии

canadatatar.com - татары Канады

tatar.uz - татары Узбекистана

tatary-litwy.8k.com - татары Литвы

tatary1.narod.ru - татары Германии

bakutugantel.narod.ru - республиканское общество татарской культуры «Туган тел» (Азербайджан)

kuruhoyuk.com - татары Турции

tatarstan.ru.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Тема урока: “Татары, проживающие за границей”.

Цели урока: 1) совершенствование и систематизация знаний о татарах,

                 проживающих за границей, об их жизни и обычаях;                  

                2)работа над развитием речи, употреблением изученных речевых

и                конструкций в диалогической и монологической речи;

                3) воспитание чувства толерантности, уважения к другим

                  народам, к их истории, традициям;          

    4) умение использовать информационные источники ( Интернет,

   газеты, журналы, телевидение )для совершенствования знаний.

 Тип урока:  развитие речи, диалогическая и монологическая речь.

Җиһазлау: учебник, 20-35 страницы, ИКТ, выставка книг,

                    журналов и газет  о татарах, проживающих за границей,

                  магнитофон.

Ход урока

 

Учащиеся занимаются в 4 группах.

I.                  Создание положительного эмоционального настроя на урок.

II.                Актуализация  знаний.

 1.  Постановка  цели и задачи урока.

Сегодня на уроке мы будем говорить о татарском народе, о его традициях и обычаях, о том, где они проживают, как изучают свой родной язык. При проведении урока будем опираться на изученный материал и на новые факты, которые вы получили по информационным источникам.

2.  Подготовительные упражнения.

  а) работа со словарем:

 - чтобы активно и результативно работать на уроке, давайте вспомним некоторые слова и словосочетания. Прочитайте словосочетания и переведите на русский язык:

  Бәйсез Дәүләтләр Бердәмлеге илләре, Идел буе өлкәләре,  Балтыйк буе  дәүләтләре, дөньяның барлык почмакларында,чит илләрдә яшәүче татарлар, татар милли оешмасы. (страны ООН, области Поволжья, прибалтийские государства, во всех уголках мира, татары, проживающие за границей, татарское национальное общество).

   Переведите на татарский язык::

большинство татар, тюркоязычные народы, татарская диаспора, дальнее зарубежье, ближнее зарубежье, организация, объединяющая татар.

 Б) ответы на вопросы ( предполагаемые ответы указываются):

-  Назовите количество татарского народа  в мире. 

-  Более    7 миллионов.

-   Где они проживают?

-  Во всех уголках мира – в Республике Татарстан, во многих областях России, в странах ближнего  идальнего зарубежья. 

          -  Какая часть татар проживает в Российской Федерации? 

    -   В России проживают более 5 миллионов татар .

   -   В каких странах   за границей есть татары ?

  - Татары живут в Турции, Америке, Канаде, Финляндии, Китае, Австралии и других странах.

   -  Сколько татар проживают за границей?

  -   На дальнем зарубежье проживают более 40 тысяч татар.

   -  Может, вы назовете, когда и по каким причинам  татары разъехались  в разные страны мира?

    - Татары начали переселяться в разные страны  в XIX, XX веках, после Октябрьской революции, после Второй Мировой войны.

3.  Актуализация знаний.

 - Дома вы должны были, используя газеты и журналы, Интернет, приготовить информацию о татарах, проживающих в разных странах. Я хочу предоставить слово первой группе. Что вы можете рассказать о татарах, проживающих в России? (учащиеся знакомят класс и гостей с информацией , поготовленной группой по данной теме).

   а) о татарах, проживающих в России.

  - В России проживают более 5,5 миллионов татар. Это –почти 4%всего населения России. Татары живут в Татарстане, в Ульяновской, Челябинской, Оренбуржской, Пензенской областях, в Сибири. Также татар много в Республике Башкортстан, в Пермской области. В Сибири, в Оренбуржской, Пензенской областях есть целые татарские районы. Там работают татарские школы, дети изучают свой родной татарский язык, свои национальные традиции. В общем, по численности татары в России занимают второе место.

  - Что мы можем говорить о татарах, проживающих в странах СНГ?

      -  Татары проживают почти во всех странах СНГ. Более подробно о них вы

     можете узнать на сайте tatarlar.ru.

-  Спасибо за информацию.  

в)   Информация о татарах, проживающих за рубежом (ответы второй группы).

  -     Татары, проживающие в Турции..

  - В Турции живут около  25тысяч татар . Татары начали переселяться в Турцию в конце  XIX века. Следующяя волна переселения произошла в 20- 40 годы  XX века. В основном татары живут в городах Стамбул, Анкара, Измир. В данное время в Турции работает татарская общественная организация “Идел – Урал” , а так же есть “Татарское культурное общество”. Турецкские татары способствуют развитию национальной культуры татарского народа, оказывают спонсорскую помощь деятелям культуры.  С 1995 года в Турции издается газета “Йолдыз” на татарском языке.  В стране очень много известных татарских ученых, писателей, журналистов. На сайте kuruhoyuk.com можно найти обширную информацию о татарах Турции.

    - Татары, проживающие в Китае.

 - В Китае живут около 5 тысяч татар. В основном они проживают в  Синьцзян –Уйгурском автономном районе.  В свое время в Китае были созданы очень сильные татарские общественные организации. Китайские татары стараются общаться со своими земляками из Татарстана ,изучают свой родной язык, ходят в мечеть. В городе Урумчи работает татарское общество. Его руководитель - профессор Зариф Дулат. В Интернете информации про них мало.  Можно обратиться на сайт tatarika.ru.

    -   Татары, проживающие в Америке (ответы 4 группы).

 - Основу татарской диаспоры США составляют татары –переселенцы из Европы и стран Азии. Массовое переселение произошло после второй Мировой войны. В настоящее время в Америке насчитывается около тысячи татар. В  1950 году в Нью – Йорке была организована   Ассоциация американских татар. Первым его руководителем был Илдар Агиш , а сейчас – Рустам Бурлучи. Деятельность ассоциации  ведется в культурологическом направлении, потому что среди татар очень много ученых, музыкантов, деятелей культуры.

   В Канаде около 100 татар. Они живут в городах Торонто и Монреаль, у них есть татарское общество. Канадские татары каждый год празднуют национальный праздник Сабантуй. Эту информацию мы нашли в журнале “Татарстан” и на сайте canadatatar.com.

   - Татары в Австралии (ответы учеников 4 группы).

   - В  Австралии около500 татар. Они живут в  Сиднее, Мельбурне и Аделаиде. В Австралии татарская диаспора организована после  войны. В настоящее время в Австралии есть татарская Ассоциация. Его руководитель  – Сагить Садрый,  а руководитель татарского молодежного общества – Зыя Маски.  В этих городах работают воскресные татарские школы. Австралииские татары работают учителями, врачами и сотрудниками банков. В декабре они проводят Сабантуй, так как у них в декабре начинается лето. Давайте, зайдем на сайт tatarstan.ru/indexи посмотрим фотографии с этого праздника (ссылка tatar.yuldash.com/093.html).

  -  Татары в Финляндии ( 4 группа)

- В Финляндию  татары попали в XIX веке как торговцы.Сейчас здесь около тысячи татар , они в основном живут в столице Финляндии Хельсинки, а также в городах  Ярвенпяя, Тампер. В этих городах построены мечети, созданы татарские общества, которые организовывают разные мероприятия, праздники. Татары поют в татарском хоре, занимаются спортом в клубе “Йолдыз”.

        Финская татарская диаспора хорошо знает   татарский язык, национальную культуру, исторю и традиции татарского народа и очень бережно относится ко всему этому. Несколько лет тому назад молодежный татарский театр города Хельсинки с большим успехом выступил перед зрителями Казани. Обо всем этом мы узнали на сайте ru.wikipedia.org/wiki/Финские_татары.

 III. Аудирование.

     - (учитель) И вправду,  отношение финских татар к своему родному языку может быть примером даже для нас. Заслуженный артист Татарстана и России Илһам Шакиров, побывав на гастролях в  Финляндии, сказал: “Финские татары с такой любовью слушают татарские песни, и начинает казаться, что песни звучат совершенно по-другому, по-новому...”,- и посвятил им песню “Туган ил” (“Родина”). Мы тоже послушаем эту песню и определим,  какие чувства отражаются в  песне?

 - ......( любовь к родине, родной земле, гордость за родину, жить в родном краю- огромное человеческое счастье.. и т.д.)

IV .Обобщение и закрепление знаний.

1. Слово учителя.

   - Известный всему миру татарский ученый Абрар Каримуллин обосновал такое научное понятие, как татарика.  Эта отрасль науки изучает татарские диаспоры, их общественн –политическую жизнь, устои, традиции, культуру. В Интернете на сайте tatarlar.ru  собран очень богатый материал о зарубежных татарах. Сейчас  мы с вами познакомимся с некоторыми из них.

2.   Найти в  Интернете материал о татарских диаспорах разных стран, перевести на татарский язык (список сайтов висит на доске).

      В ФРГ, Польше и других европейских странах проживают около 8 тысяч татар. В ФРГ центром притяжения татар являлась татаро–башкирская редакция радиостанции “Азатлык”. (Сейчас штаб–квартира этой радиостанции находится в Праге, Чехия). Руководитель редакции – Фарид Иделле.  Передачи  радиостанции “Азатлык” выходят  до 3 раз в сутки. Сотрудники редакции поддерживают контакты со своими соотечественниками в Германии, Польше, Республике Татарстан, в Башкортстане.

     В 1999 году в Берлине был организован татарский культурный центр, который организует вечера татарской музыки с участием деятелей татарской культуры. Его руководитель – музыковед, уроженец г. Елабуги, Ильдар Харисов.

3. Ознакомление  с информацией о татарах, проживающих в Казахстане.

а)- А сейчас зайдите на сайт  tatarstan.ru. Пройдитесь по ссылке DNSID=4c35c7ce1ce2d848fbfac1d938a04016&node_id... и внимательно прочитайте его.

     Республика Казахстан находится в Средней Азии. Площадь республики  – 2.724. 900 кв.км. .

    В Казахстане проживают представители более  30 национальности. Всего  15. 121000 человек, из них 55% - казахи, 28% - русские, украинцы –около 4%, узбеки -2,5%, татары -1, 7%.

       В Среднюю Азию татары начали переселяться в середине XIX века. В  Казахстане сейчас около 180 тысяч татар. В республике активно работают 19 татарских, татарско –башкирских общественных центров. Города Акмола, Алма-Ата, Семипалатинск, Усть –Каменогорск – культурные очаги татарского народа. 

    Казахские  татары ведут огромную деятельность для сохранения татарского языка, обычаев и традиций. По республиканскому радио ведут уроки татарского языка. В Алм –Ата издаются учебники  татарского языка, татарские газеты “Фикер”, “Өмет”, “Чишмә”  (“Мысль”, “Надежда”, “Родник”). Ежегодно проводятся праздник Сабантуй,  дни Тукая,   Мусы Джалиля.

    Среди казахских татар очень много знаменитых личностей – ученые, писатели, музыканты, певцы, религиозные деятели. В городе Алма- Ата организован ансамбль “Сарман” ,объединяющий более 50 талантливых татарских парней и девушек..

   б)  Выборочное чтение текста по вопросам.

-         Что вы узнали о  территории Казахстана?

-         Назовите  состав населения Казахстана?

-         Сколько татар проживают в  Казахстане?

-         Какие условия созданы для изучения татарского языка?

-         Найдите и прочитайте по тексту о культурологической деятельности татар.    

V. Ситуативные упражнения.  

   1. Беседа с гостями из Казахстана.

-         Скажите, пожалуйста, как Вас зовут?

-         Где в Казахстане вы живете? Где и кем работаете?

-         Кто в Казахстане изучает татарский язык? Где изучают?

-         Какие татарские праздники вы проводите в Казахстане?

-         Вам понравился наш город? В каких красивых местах вы уже были?

   2. Краткая информация о Нижнекамске.

   - Дорогие гости , мы хотим рассказать вам о нашем городе. Посмотрите презентацию о нашем городе, которую делали ученики 10 класса.

  - Нашему родному городу Нижнекамску  43 года. Он находится на северо-востоке Республики Татарстан. В Нижнекамском  муниципальном районе проживают более 260 тысяч человек – это представители 41 национальности: 49% из них -  татары, 46% - русские, 3%- чуваши, 1%- украинцы, башкиры и другие национальности. Средний возраст населения – 32 года.

   - Нижнекамск – один из самых развитых регионов России. Открытое акционерное общесто “НижнекамскНефтехим”- самое крупное предприятие по производству и экспорту химической и нефтеперерабатывающей продукции. ОАО “НижнекамскНефтехим”экспортирует свою продукцию в более 100 стран мира.

       Каждая третья шина в России изготовлена на Нижнекамском шинном заводе.

      В настоящее время в нашем городе строится самый крупный в России нефтеперерабатывающий завод. Он будет называться Танеко.

  - В нашем городе много учебных заведений. Молодежь получает образование в нефтехимическом, муниципальном институтах и других высших учебных заведениях, колледжах и лицеях. В городе работают более 30 средних образовательных школ, 2 татарские, 1 чувашская гимназии, музыкальные, спортивные школы.

  - Также созданы все условия для отдыха горожан. Молодежный комплекс “Джалиль”, сквер имени Лемаева, Ледовый дворец, который соответствует мировым стандартам – самые популярные и самые красивые места для массовых гуляний и праздников. Строится новый комплекс культуры.

    - Наш город очень красивый. Самая первая улица города называется улицей Строителей, а самая длинная и красивая улица – проспект Химиков. Есть улица, названная в честь Героя Советского Союза, нашего Никиты Фадеевича Кайманова. Еще есть улица, которая названа в честь народного художника Татарстана и Росии, заслуженного художника России, аксакала татарского искусства   Бакыя Урманче. Улица Менделеева носит фамилию великого химика.  Улицы Ахтюбинская, Чабинская носят название деревень, которые были на этих местах в начале строительства города. Новые улицы названы по-татарски: Чишмале, Чулман, Сююмбике   

     2.  Составление  диалогов на данные темы.

       а) прочитать, выставляя пропущенные реплики:  .

   -  Костя, как ты думаешь, татары , проживающие за гоаницей, знают свой язык?

   -  ... .

   - ... .?

   -- В некотрых странах СНГ есть татарские школы. А на дальнем зарубежье татары ходят в воскресные школы.

 - . ..?

 - Да, и за границей в некоторых высших учебных заведениях студенты изучают татарский язык.

  -  Правда?   А где именно?

 -  ... .

  б) Вставьте реплику согласия, утверждения, удивления, переспроса, дополнения.

   – Писатель Гаяз Исхаки, физик Роальд Сәгъдиев,  артист балета  Рудольф Нуриев, музыкант Софья Гобәйдуллина, артисты кино и эстрады артистлары Марат Башаров, Чулпан Хамматова, Алсу Сафина и другие знаменитые татары, проживающие за границей, прославили татарский народ на весь мир.

-  ... .

 VI.  Итог урока.

YII. Оценка знаний.

YIII.  Домашнее задание

      На следующих уроках мы будем говорить о знаменитых личностях татарского народа. И для обсуждения этой темы я прелагаю вам подобрать дополнительную информацию в журналах “Сююмбике”, “Татарстан”, “Мирас” и на сайте.

     Пишите домашнее задание в дневники.

    -  Спасибо вам за интересный и содержательный урок.