Microsoft Access бойынша лабораториялық жұмыстар

№ 1 лабораториялық жұмыс.

Тақырып: Конструктор режимінде кестелерді құру. Формаларды құру. Мәліметтерді сұрыптау.

1. Access-ті ашыңыз, жаңа мәліметтер қорын құрыңыз. Білім алушы атымен өз бумаңызда сақтаңыз. Мәліметтер қорының терезесін ашып, құралдар панелімен таңысыңыз.

2. Конструктор режимінде келесі өрістерді құрайтын кестенің макетін құрыңыз:

Таблица 1

Білім алушының реттік нөмірі

Тегі

Есімі

Сынып

Мекен-жайы

Телефон

Фотосуреті

Ескертулер

Өрістердің аттарын кесте1 берілгендей беріңіз.

Өрістердің қасиеттері:

Білім алушының реттік нөмірі: типі санауыш, өрісі - №, индекстелген,қайталаусыз.

Тегі: типі мәтіндік, өрістің өлшемі 50, міндетті ,бос жолсыз, индекстелген.

Есімі: типі мәтіндік, өрістің өлшемі 25, міндетті, бос жолсыз, индекстелген.

Сынып: типі мәтіндік, өрістің өлшемі 7,жазу Сынып, енгізу маска КОМ-999, міндетті, бос жолсыз, индекстелген.

Мекен-жайы: типі мәтіндік, өрістің өлшемі 50, міндетті емес, бос жолсыз, индекстелмеген.

Телефон: типі мәтіндік, өрістің өлшемі 8, міндетті емес, индекстелмеген.енгізу маска 99-99-99

Фотосуреті: типі OLE – объект.

Ескертулер: типі memo.

Кестені жауып, Білім алушылар деген атпен сақтаңыз.

3. Кестеге ақпарат енгізу үшін формуляр атымен бағанға автоформаны құрыңызол кестенің барлық өрістерін көрстетіп отырады. Өрістердің жазулары қалай қолданылатынын байқаңыз. Форманы ашып, 10-12 жазуларды енгізіңіз. Ақпарттарда білім алушылардың тегтері және сыныптары қайталанып отырылуы тиіс. Фотосуретті қою үшін Clip Gallery-ден объектті кірістіруді пайдаланыңыз. Егер түзетулерді енгізу керек болса, онда конструктор режимінде кестені ашыңыз да керекті түзетулерді енгізуге болады.

4. Форманың конструктор режиміне кіріңіз. Формулярды түзетіп алыңыз: мәтіндік өрістер сол жақ бағанда бірінен соң бірі болып, ал фотосуретті және ескертулерді оң жақ бағанда бірінен соң бірі болып орналасуы керек. Фотосуреттер мен ескертулер өрістерінің өлшемдерін кішірейтіңіз, сонымен қатар формадағы объекттің қоршауын «Установка размеров»-ті «По размеру рамки» өлшеміне өзгертіңіз. Қасиеттер терезесі тышқанның оң жақ батырмасын шерту арқылы шығарылады.

5. Кестенің жазбаларын қарау үшін форма шеберін пайдаланып, ленталық форманы құрыңыз (фотосуреттер мен ескертулерді қоспай). Ленталық форма деген атпен сақтаңыз.

6. Мәліметтер қорына сәйкес осы формада амалдарды орындаңыз:

А). Жазбаларды сұрыптау белсенді өрістің мәнімен орындалады.

Жазбаларды сұрыптаңыз:

• Тегі бойынша,

• Сыныптары бойынша,

• Телефон нөмірлері арқылы.

Б). Жазбаларды сүзгілеу фильтрлерді пайдалану арқылы орындалады. Сүзгілеу шартын беру үшін батырмасы қолданылады. Сүзгілеуді орындау немесе болдырмау үшін батырмасы қолданылады. Сүзгілеу кестесінде бірге орындалатын (кестемен бірге бір жолда беріледі) немесе бөлек орындалатын («немесе» шарты арқылы орындалады) шарттарды пайдалануға болады. Сүзгілеу шарттары тізімнен таңдалады немесе қатынас түрінде берілуі мүмкін. Ретімен сүзу амалдарын орындаңыз:

• Барлық білім алушыларды сынып бойынша (мысалы, 8).

• Кез-келген екі сыныпта оқитын барлық білім алушыларды Всех студентов, учащихся в двух каких-нибудь группах (мысалы, 8 немесе 9).

• Берілген сыныпта оқитын білім алушыны .

• «А» немесе «Б» әріптерінен басталатын білім алушылардың тегі бойынша. Маска қолданылады, мысалы, «А» немесе «Б».

В). Пункті жазба менюі - үлкейтілген сүзгі сүзгі бланкісі пайдалануымен жазбалардың сұрыптауын орындауды рұқсат етіп жатыр ( сұранымның ). Сүзгі бланкісінде білім алушылар кесте қосылған болады. Сүзгіге арналған далаларды беруді болады , қайсыларға сұрыптау орындалса , сорттаудың мәндермен құй , және сұрыптау шарттары . Сұрыптауға арналған тап осылардың кесте даласы екі есе шертумен бланкі төменгі бөлігіне тасымалданып жатыр . Жолда «сорттау» сорттау әдісі шығып жатыр көрсетілгенге отап жатырмын . Жолда

«сұрыптау шарты» таңылады дала мәндеріне өз бетімен шарт. Егер шарттарды жазылғанса бланкі біреу жолының , олар салынады досқа дос , яғни бір уақытта тиісті орындалған болу . Шарттардың жазбасына арналған , орындалатындардың бөлек , бланкі жолы қолданылып жатыр « немесе »..

оң бүркеншектегі шегемен шақырылушы шарт облысында батырмасы арқылы шарттардың жазбасына арналған айтылулардың шебері қолданылады. Айтылулардың шеберін шақырып, оның терезесімен танысыңыз. Like амалы мәтіндік өрістерді салыстыру ретінде қолданылады. Ретімен мәліметтерді сүзгілеу амалдарын орындаңыз. Әр сүзгілеу нәтижесін қорытынды формасында фильтр1-4 аттарымен сақтаңыз (файл-сақтау).

№ 2 лабораториялық жұмыс.

Тақырып: конструктор режимінде формаларды құру. Формада саналатын өрістер.

1. Access –ті ашып, №1 лабораториялық жұмыста істелінген мәліметтер қорындағы Білім алушыларды ашыңыз.

2. Констуктор режимінде мәліметтер қорының екінші макетін құрыңыз:

2 кесте

Білім алушының реттік нөмірі

Тегі

Есімі

Сынып

1-ші емтихан

2-ші емтихан

3-ші емтихан

Өрістердің аттарын кесте1 берілгендей беріңіз.

Өрістердің қасиеттері:

Білім алушының реттік нөмірі: типі санауыш, өрісі - №, индекстелген,қайталаусыз.

Тегі: типі мәтіндік, өрістің өлшемі 50, міндетті ,бос жолсыз, индекстелген.

Есімі: типі мәтіндік, өрістің өлшемі 25, міндетті, бос жолсыз, индекстелген.

Сынып: типі мәтіндік, өрістің өлшемі 7,жазу Сынып, енгізу маска КОМ-999, міндетті, бос жолсыз, индекстелген.

Емтихандағы баға: типі сандық, байттық форматы, өрістердің жазуларын пәндердің аттарын қойыныз, мысалы, тарих, биология, Between 2 and 5 («Айтылулардың шеберін» пайдаланыңыз, ал «бағаны қате енгізіңіз» деген қате мәтінін пайдаланыңыз.

Білім алушының реттік нөмірі өрісін кілттік етіп қойыңыз. Кестені Емтихандар деген атпен сақтаңыз да, кесте шеберін жабыңыз.

3. Емтихандар кестесін толтыру және өзгертуге арналған шеберді қолдану формасын құрыңыз. Оны Емтихандар деген атпен сақтаңыз. Құралдар тақтасындағы «Құру (создать)» батырмасын шеберді шақыру үшін қолданылады. Міндетті түрде мәліметтер қайнарын көрсетіңіз! Осы форманы пайдаланып мәліметтер қорын толтырыңыз. 8-10 өрістерін 1-кестедегі толтырған білім алушыларды енгізіңіз.

4. Емтиханның нәтижесін графикалық түрде көру үшін форма-диаграмманы құрыңыз. Диаграммаға білім алушылардың тегі мен үш бағасын қосыңыз. «Гистограмма» типін таңдаңыз. Білім алушылардың тегтерін абцисса бойынша етіп таңдаңыз да, емтихандарды мәліметтер аймағына апарыңыз, сондағы тышқанның екі рет шерту арқылы «мағыналардың нәтижесін есептеу» терезесін шақыртып, «жоқ» деген белгі қойыңыз. Форманы Диаграмма атымен сақтаңыз. Форманы ашып, «Өлшемдерін өзгерту» арқылы қоршауларын өзгертіңіз.

5. Конструкторды пайдаланып форманы құрыңыз (қолдан құрылады). Негізі ретінде кесте немесе сұраныс болады.

• Құралдар тақтасындағы «Құру» батырмасын таңдап, Емтихандар кестесін негізі ретінде таңдап алыңыз. Одан кейін форманың конструктор шеберін таңдаңыз. Мәліметтер аймағы форманың бос бланкісі ашылады. Олармен танысып алыңыз. Егер мәліметтер аймағы ғана болса, онда түр мәзірінде аты/форманың ескертулері дегенді қосыңыз. Басқару элементтерінен форма құрылады. Олар құралдар тақтасында орналасады. «Жазу» элементі жазбаларды жазуға арналған. өрісі кестедегі мәліметтерді көрсетеді және санауға арналған элементі.

• Форманың мәтіметтер аймағына өрістерді сүйретуді пайдаланып, барлық өрістерді апарыңыз. Сонымен қатар, форманың мәліметтері сәйкес келетін кестенің мәндерімен байланысады («Мәліметтер» өрістің қасиеті). Мәліметтер аймағындағы әр өріске жазу қосылады, оның қасиеті өрістің атымен сәйкес келеді. Оны алып тастаңыз.

• Кестенің бағандарына жазбаларды енгізіңіз. «Емтиханның ведомості» деген жазбамен қойыңыз.

• Түгел форманың қасиетін өзгертіңіз. Ол үшін тышқанның оң жақ батырмасын форманың сол жағындағы жоғары жағынан шерту керек . Үнсіз бойынша форма бір бағанды болады. Макеттің «Үнсіз бойынша» қасиетін «Ленталық формаға» ауыстыру керек. Онда форманың түрі жазбалардың кестесі болады.

• Ведомость деген атпен форманы сақтаңыз. Қайтадан конструктор шеберіне кіріп, форманы түзетіп алыңыз. Өлшемі бойынша барлық элементтер түзетіңіз. Макеттің қасиеттерін қолдаңыз: типі, түсі мен шегінің ені, безендірілуі, мәтіннің және фонның түсі.

6. Форманың өрістері кестенің мәліметтерін көрсететінін анықтап алыңыз. Ол үшін «Мәліметтер» өрісінің қасиетін қараңыз. Форманың саналатын өрістері. Ондай өрістер кестемен байланысты емес. Элементтер тақтасынан алынған «Өріс» элементін қолдану арқылы құрылады. батырмасын шертіп, айтылулардың шеберін қолданып, «Мәліметтер» қасиеті жазылады. Орташа балл өрісін мәліметтер аймағына қосыңыз. Әр білім алушыға орташа бағасын табыңыз. «Фиксированный» өрісін макеттің қасиеттерінен беріңіз. Сонымен қатар, экранға үтірден екі белгі ретінде қойыңыз. Орташа балл өрісін мәліметтер аймағына қосыңыз. Әр пән бойынша орташа бағаны Avg() («Статистические» тобы) функциясын пайдаланып анықтап алыңыз. Үтірден кейін екі белгіге дейін белгілеп алыңыз. «Пән бойынша орташа балл» дегн жазбаны қойыңыз. Мәліметтер қорынан іздеу: ( Кеңейтілген фильтрді пайдаланып):

7. а) білім алушының тегі бойынша;

8. б) сынып бойынша;

9. в) әр пән бойынша 5 бағаны алған білім алушыларды табу;

10. г) әр пәннен 4 пен 5 оқитын білім алушыларды табу;

11. д) 2 бағасы кез келген пәннен бар білім алушыны табу;

12. Іздеу шартына байланысты аты бар сұраныспен әр фильтрді сақтаңыз.

№ 3 лабораториялық жұмыс.

Тақырып: Конструктор шебірінде Access сұраныстарын құру. Таңдау сұраныстары. Сұраныстардағы саналатын өрістер. Сұраныстардың негізінде формаларды құру.

13. Access-ті қосып, Емтихандар мәліметтер қорын ашыңыз (№1 лабораториялық жұмыста құрылған).

14. Констуктор режимінде мәліметтер қорының екінші макетін құрыңыз:

2 кесте

Білім алушының реттік нөмірі

Тегі

Есімі

Сынып

1-ші емтихан

2-ші емтихан

3-ші емтихан

Өрістердің аттарын кесте1 берілгендей беріңіз.

Өрістердің қасиеттері:

Білім алушының реттік нөмірі: типі санауыш, өрісі - №, индекстелген,қайталаусыз.

Тегі: типі мәтіндік, өрістің өлшемі 50, міндетті ,бос жолсыз, индекстелген.

Есімі: типі мәтіндік, өрістің өлшемі 25, міндетті, бос жолсыз, индекстелген.

Сынып: типі мәтіндік, өрістің өлшемі 7,жазу Сынып, енгізу маска КОМ-999, міндетті, бос жолсыз, индекстелген.

Емтихандағы баға: типі сандық, байттық форматы, өрістердің жазуларын пәндердің аттарын қойыныз, мысалы, тарих, биология, Between 2 and 5 («Айтылулардың шеберін» пайдаланыңыз, ал «бағаны қате енгізіңіз» деген қате мәтінін пайдаланыңыз.

Білім алушының реттік нөмірі өрісін кілттік етіп қойыңыз. Кестені Емтихандар деген атпен сақтаңыз да, кесте шеберін жабыңыз.

15. Сұраныстардың конструктор шеберіне кіріңіз. «Құру» батырмасын немесе «Конструктор режимінде сұраныстарды құру» объектісін Сұраныстар терезесінде таңдаңыз. Конструктор режимінде сұраныстар қолдан жасалады. Сұраныстардың қайнары бір немесе бірнеше кесте немесе сұраныс болып табылады. Емтихандар кестесін мәліметтердің қайнары ретінде сақтаңыз. Ашылған терезлермен танысып алыңыз. Сұраныстың жоғарғы жағында мәліметтердің қайнарлары орналасады. Бланктің төменгі жағында:

16. Сұраныста өрістерді беру үшін ( Өріс жолы мен Кестенің аты);

• Сұраныста мәліметтерді сорттау үшін (Сорттау өрісі);

• Сұрыптау үшін (Сұрыптау шарты);

• Сұраныста мәліметтерді топтау үшін;

• Сұраныста өрсітердегі санауыш мәндері үшін.

17. Емтихандар кестесінің өрістердің барлығын сұранысқа қосыңыз. Тегі бойынша сұрыптауды таңдаңыз. Сақтаған кезде Сұраныстың макеті деген атпен сақтаңыз. Сұраныста кестенің барлық мәліметтер көрсетіледі.

18. Сұрыптауға сұраныстар. Сұрыптауға сұраныстарды құрыңыз. Конструктор шеберінде әр жаңа сұраныс орындалады. Макетті бірнеше рет көшіруге болады, әр сұранысты сұраныстың мазмұнын көрсететін атымен сақтаса. Төменде берілген Таңдау шартын беріңіз. Әр қайсысын оған сәйкес атпен сақтаңыз:

• А әріпінен басталатын білім алушылардың тегі бойынша;

• Бір сыныпта оқитын білім алушыларды;

• Берілген сыныпта оқимайтын білім алушыларды (мысалы, Not 365).

19. Логикалық амалдармен сұрыптауға сұраныстар. Емтихандарда баға өрісіне сұраныстарды таңдау шартын құрып, сұраныстың макетін көшіріңіз. Берілген аттармен сақтаңыз.:

• Тек қана үздік білім алушыларды (Үздіктер аты).

• Екпінді оқитын білім алушыларды (Екпінділер аты).

• Не болса бір үші бар білім алушыларды (Орташа оқитындар аты).

20. Параметрді пайдаланып сұраныстарды таңдау. Егер өрісте мәтіндік енгізу терезесін таңдау шартының орнына қойылса, мысалы [Тегінді енгіз], онда бағдарламаны іске қосқанда параметрді орнатуға болады. Параметр – бұл өрістің мәні көрсетілген ізделінетін барлық жазбалардың кез келген мәні. Параметрлердің мәндері бойынша жаңа сұраныстарда таңдау амалын орындаңыз:

• Білім алушының тегі бойынша.

• Білім алушының реттік нөмірі бойынша.

Параметрді қолданып іздеу әрекет кезінде дәл сәйкестілік қолданылады.

21. Сұраныстағы саналатын өрістер. Макеттің жаңа көшірмесінде мыналарды қосыңыз:

• Әр білім алушының орташа баллды есептеу үшін саналатын өріс: (орташа балл ([мат]+[физ])/2)

22. Сұраныстағы топтық амалдар. Құралдар тақтасындағы батырмасымен топтау қосылады (топтық амалдар). «Топтау» бланкісінде топтау мен функциялар орындалатын өрістерді қоюға болады. Олар топтық деп аталады да, мәліметтердің тобы арқылы нәтижелерді қорытындауға қолданылады. Топтық функциялармен танысыңыз.

• Әр сыныптың әр пәннен орташа баллды есептеңіз. Өрістерге Сынып, 1 Емтихан, 2 Емтихан, 3 Емтихан өрістері қосылуы керек. Тегі өрісі керек емес! Топ өрісінде топтауды мен барлық өрістерде топтық функцияны Avg() қолданыңыз. Сыныптар бойынша орташа деп сақтаңыз.

• Барлық білім алушылар үшін пәндер бойынша орташа бағаларды табыңыз. Барлық өрістерде топтық функцияны Avg() қолданып тек қана баға өрісін қосыңыз. Сыныптар бойынша орташа деп сақтаңыз.

№ 4 лабораториялық жұмыс .

Тақырып: Access-тің есеп формасы. Есептер шебері. Конструктор режимінде есеппен жұмыс.

23. Access-ті қосып Білім алушылар мәліметтер қорын ашыңыз.

Қағазды түрде берілетін кестелерден және мәліметтер қорынан сұраныстарын көрсету үшін қолданылады. Формалардан айырмашылығы, мәліметтерді жеңіл топтай алады да, нәтижелерді қорыта алатыны.

24. Шеберді пайдаланып, есептерді тұрғызу.

Құру батырмасын Есептер терезесінен таңдаңыз. Одан кейін есептер шебері. Білім алушылар кестесін мәліметтердің қайнары ретінде қолданыңыз. Сұраныстарға Тегі, Есімі, Сыныбы, Мекен-жайы, Телефон өрістерін таңдаңыз. Өрістерді сорттау әрекетін жасаңыз, топтаудың деңгейлерін таңдамай. Одан кейін тегі және есімі бойынша. Макетін Кестелік, кез келген стиль, Білім алушылар деген атпен сақтаңыз.

Қарау режимінде есеп ашылады. Құралтар тақтасына назар аударыңыз, ол «алдын-ала қарау» деп аталады.

Есеп конструкторын ашып, есеп бланкісімен танысып алыңыз. Атау аймағын, ескертулер, колонтитулдарды тауып алыңыз. Элементтерді басқару панелінің пайда болатынына назар аударыңыз. Яғни, есеп конструктордың құралдары дәл формалар конструкторының құралдарындікіндей. Есеп құру формаларды құруға ұқсас. Атау аймағында жалпы есептің атауы орналасқан, жоғарғы колонтитулда – өрістердің атулары, олар есептің әр бетінде жазылады. Төменгі колонтитулда – ағымды күні мен есептің бет нөмірі, олар әр бетінде жазылады. Атауларға Жазу элементі, Өріс мәліметтерді көрсету үшін қолданылады. Сызық элементі жоғарғы колонтитулды бөледі.

25. Мәліметтерді топтау.

Түр мәзірінен Сорттау мен топтау командасы топтағы мәліметтерді біріктіру үшін қолданылады. Білім алушылар есебінде жазбалар сыныптар бойынша топтасқан болуы керек. Сыныптар үшін Топтың атауы аймағын есепке қосу (Иә мәні), және өсу бойынша сұрыптауды таңдаңыз. Жоғары колонтитулдан Топ жазуын Топтың атауы аймағын және мәліметтер базасынан Топ өрісін көшіріңіз. Жоғары жағынан жіңішке сызықпен әр түрлі сыныптар туралы мәліметтерді бөліп алыңыз.

Қарау режимінде нәтижесін қарап алыңыз.

26. Есептегі жазуларды нөмірлеу.

Топтағы немесе бүкіл есеп бойынша нөмірлеуді қосу үшін бос өрісті мәліметтер есебінің аймағына қосу керек, =1 формула бойынша Мәліметтер қасиетінің мәнін беру керек. Қорлану соммасының қасиетіне Топ үшін мәнін қойған жеткілікті.

Қарау режимінде нәтижесін қарап алыңыз.

27. Шеберді пайдаланып есетерді тұрғызу. Мәліметтерді топтау.

Емтихан кестесіне есептерді тұрғызу үшін есеп шеберін пайдалыңыз. Сұранысқа Сынып, Тегі, Есімі, үш емтиханнан алған бағаны қосыңыз. Топ бойынша топтаудың деңгейін таңдаңыз, тегі бойынша және есімі бойынша сұрыптаңыз. Макеті – Баспалдақты, кез келген стиль, аты – Емтихан.

28. Есептегі нәтижелерді қорыту.

Түр мәзірінен Сұрыптау мен топтау командасы сынып бойынша нәтижелерді қорыту үшін пайдаланылады. Сыныпқа Сыныптың ескертулері аймағын есепке қосыңыз (Иә мәні). Ескерту аймағына әр сыныптың пәндер бойынша орташа бағаны есептейтін саналатын өрістерді қосыңыз. «Пәндер бойынша орташа» деген жазбаны енгізіңіз. Әр сынып туралы мәліметтерді төменнен сызықпен бөліп алыңыз.

29. Шеберді қолданғанда есептердің нәтижесін және мәліметтерін топтау.

Мәліметтерді топтау кезінде шебер авттоматты түрде нәтижелерді қорыта алады. Емтихан кестесінің негізінде жаңа есеп құрыңыз. Сұрыптау деңгейінде Нәтижелер батырмасын шертіңіз де, емтиханнан орташа бағалар деп нәтижелерді қорытыңыз. Тек қана нәтижелерді көрсетіңіз. Нәтижелер деген атпен сақтаңыз.

Қарау режимінде нәтижесін қарап алыңыз.

Конструкторға кіріңіз. Жазулардың санын санайтын өрісін өшіріңіз де, Avg жазуының мәтінін Пәндер бойынша орташаға ауыстырыңыз. Мәліметтер аймағынан Тегі өрісін және колонтитулдан Тегі жазуын өшіріңіз. Есептің элементтері қалай орналасынына назар аударыңыз.

30. Сұраныстардағы есептерді тұрғызу. Конструктор режимінде еспеті тұрғызу.

Есептің конструкторы форма конструкторына ұқсас. Екеуінде де элементтер панелі бар. Есептерді құру де ұқсас.

Конструктор режимінде сыныптар бойынша орташа сұранысының негізінде есепті тұрғызыңыз. Пәндердің атаулары жоғары колонтитулда болуы керек. Сынып атауында өріс пен сыныбы болуы керек. Мәліметтер аймағында емтиханның орташа бағалары болуы керек.

Күнін көрсететін жоғарғы колонтитулда өрісті қойыңыз. Функциялар тізімінен Now() кірістірілген функциясы көмегімен осы өріске Мәліметтер қасиетін көрсетіңіз. Формат қасиеті күнді көрсететін форматы болуы керек.

Кірістіру – Беттердің нөмірлері арқылы төменгі колонтитулдарда бет нөмірлерін қойыңыз.

№ 5 лабораториялық жұмыс.

Тақырып: Access-тің көпкестелі мәліметтер қоры. Кестелердің мәліметтерін байланыстыру.

7. Access-ті қосып, жаңа мәліметтер қорын құрыңыз. Оны Жеткізушілер (поставщики)деген атпен сақтаңыз.

Бұл кестеде тауарды сататын кейбір фирманың мәліметтер қорын құрылады. Тауарлардың түрлері шектелген. Тауарлар туралы мәліметтер «Тауарлар» деген кестеде сақталған. Әр тауарды фирма кез келген тауар жеткізушілерден ала алады. Мысалы, Челябі сүтзауытынан, Коркин, Чебаркуль және тағы да басқалардан. Олар туралы мәлімет «Жеткізушілер»деген кестеде сақталады.

«Тауарлар» және «Жеткізушілер» арасында көптің көпке байланыс орнатылады. Ол «Тауарлардың кірісі» кестесінде шешіледі, осы кестенің арқасында екі кесте қатар пайдаланып, жұмыс істеуге болады.

Кодтардың арнайы өрістері (тауар коды, жеткізушілер коды) арқылы кестелерден мәліметтерді байланыстыруы орындалады.

8. Мәліметтер қорының үш кестені конструктор режимініде қосыңыз:

Кесте 1. «ТАУАРЛАР»

Тауардың коды

Атауы

Өлшем бірлігі

Бағасы

• Өрістердің типтері: Тауардың коды – санауыш, Атауы – мәтіндік, Өлшем бірлігі – мәтіндік, Бағасы – ақшалы. Кілттік өріс – тауардың коды.

Кесте 2. «ЖЕТКІЗУШІЛЕР»

Жеткізушілер коды

Атауы

Мекен-жайы

Телефон

Директоры

• Өрістердің типтері: Жеткізушілер коды – санауыш, Атауы – мәтіндік, Мекен-жайы – мәтіндік, Телефон – сандық, Директоры – мәтіндік

Кілттік өріс – жеткізушілер коды.

Кесте 3 «Тауарлардың кірісі»

Жазбаның нөмірі

Күні

Тауардың коды

Жеткізушілер коды

Саны

• Өрсітердің типтері: Нөмірі – санауыш, Күні – Дата/Время, Тауардың коды – сандық, Жеткізушілер коды – сандық, Саны – сандық.

Кілттік өріс – Жазбаның нөмірі.

Міндетті түрде! «Тауарлардың кірісі» кестесін құрған кезде тауардың коды мен жеткізушілер коды өрістері үшін санауыш өрісінің өлшемін бірдей етіп таңдаңыз, Длинное целое. Осы өрістер арқылы мәліметтер байланыстырылады.

«Тауарлар» кестесінде тауардың коды, «Жеткізушілер» кестесіндегі жеткізушілердің коды мен «Тауарлардың кірісі

9. Формаларды құру.

1. Форма шеберін қолданып, Тауарлар мен Жеткізушілер кестелеріне ленталық формаларды құрыңыз. Оларға кестелердегі барлық өрістерді қосыңыз. Оларды Тауарлар мен Жеткізушілер аттармен сақтаңыз.

2. Конструктор көмегімен Тауарлардың кірісі кестесіне форма құрыңыз. Нөмір, Күні, Саны өрістерін құрғанда ерекшеліктер жоқ. Тауар коды мен Жеткізушілер кодтары орнына Тізімді өріс элементін таңдаңыз. Шеберді пайдалану керек ( батырмасы) Шебердің барлық қадамдарын өту! Тауардың коды кестесінде тізімді өрістерді қойғанда мәндері Тауардың коды өрісінде сақталады. Жеткізушілер кестесіндегі мәліметтер тізімді өрістерді қойғанда мәндері Жеткізушілер коды өрісінде сақталады. Форманың қасиетін «ленталық» етіп қойыңыз. Атаулар аймағында Нөмір, Күні, Тауар, Жеткізушілер, Саны атауларын орналастыңыздар.

10. Мәліметтерді енгізу.

Құрылған формаларды пайдаланып, «Тауарлар» мен «Жеткізушілер» кестелеріне 5-6 жазуларды еңгізіңіз. Атауларды енгізу үшін тізімді өрісті пайдаланып Тауарлардың кірісі кестесіне 8-10 жазуларды еңгізіңіз. Жеткізушілердің мен тауарлардың түрлерінің қайталанатын мәндерін енгіңіз. Тауарлардың кірісі кестесін ашып, тауарлардың кодтары мен жеткізушілер кодтары өрістерінде не жазылғанына көз жеткізіңіз.

11. Мәліметтердің схемасы.

Мәліметтер схемасы терезесін ашыңыз. Схемаға үш кестені де қосыңыз. Жеткізушілер мен Тауарлардың кірісі кестелерін Жеткізушілер коды өрісі арқылы бір бәріне байланыс жасаңыз. Ал Тауарлар мен Тауарлардың коды кестелеріндегі тауардың коды өрісі арқылы бір бәрінен деген байланыс жасаңыз.

№6 лабораториялық жұмыс.

Тақырып: Access көпкестелі мәліметтер қоры. Көпкестелі сұраныстар.

12. Access қосып, Жеткізушілер мәліметтер қорын ашыңыз.

«Тауарлар» мен «Жеткізушілер» кестелрі арасында көптің көпке байланысы орнатылған.

13. Сұранысты құру.

Конструктор режимінде жаңа сұранысты құрыңыз. Оған тауарлар, Жеткізушілер мен Тауарлардың кірісі кестелерін кірістіріңіз. Кестені қосу терезесін жабыңыз.

Егер мәліметтер схемасы дұрыс құрылған болса, онда Тауарлар мен Тауардың коды кестелерінен тауар коды өрістері, Жеткізушілер мен Тауарлардың кіріс кестелерінен Жеткізушілер коды өрістері байланысуы керек. Оған көзіңіз жетсін.

Келесі реті бойынша сұраныс бланкісіне кесте өрістерін қосыңыз:

• Тауарлардың кірісі кестесінен жазбаның нөмірі өрісін;

• Тауарлардың кірісі кестесінен күні өрісін;

• Тауарлар кестесінен атаулары өрісін;

• Тауарлардың кірісі кестесінен саны өрісін;

• Тауарлар кестесінен бағасы өрісін;

• Жеткізушілер кестесінен атаулары өрісін;

Сұранысты іске қосыңыз. Көпкестелі сұраныс атымен сақтаңыз. Өрістердің атауларына назар аударыңыз. Оларда өрсітерден басқа кестелердің аттары көрінеді – мәліметтер қайнары.

14. Сұраныста саналатын өрістерді құру.

Көпкестелі сұраныс кестесін конструктор режимінде қосыңыз. Бағасы бос бағанын қосу үшін Кірістіру пунктін пайдаланыңыз. Өрістің атын Бағасы қойыңыз. Сұранысты іске қосыңыз.

15. Жазбаларды сұрыптау .

«Сұрыптау шарты» өрісін келесі жазбаларға пайдаланыңыз:

• Күні бойынша сұрыптаңыз. Күн аймағындағы барлық амалдарды пайдаланып көріңіз. Күні бойынша деген атпен сақтаңыз.

• Жеткізушілер бойынша сұрыптаңыз. Бір жеткізуші үшін барлық амалдарды қолданыңыз. Жеткізушілер бойынша атпен сақтаңыз.

• Бағасы бойынша сұрыптаңыз. Бағасы 1000 асатын тауарларға барлық амалдарды орындаңыз. Бағасы бойынша атпен сақтаңыз.

• Тауарлардың атаулары бойынша сұрыптаңыз. Кез келген біреуден басқа тауарлардың атауларына барлық амалдарды орындаңыз. Тауар бойынша атпен сақтаңыз.

16. Нәтижелі сұраныстар.

Кіріс пен Тауарлар кестелер қосып, жаңа сұранысты құрыңыз. Тауардың атауы өрісін қосыңыз да, Саны мен Бағасы өрсітерінің қосындысын шығаратын саналатын өрісті қосыңыз. Бағасы деген атпен сақтаңыз. Сұранысты қосып, Нәтижелі сұраныс атымен сақтаңыз.

Нәтижелі сұранысты құру үшін Топтық амалдарды пайдаланыңыз. Табыңыз:

• Әр тауар атуы бойынша амалдардың жалпы бағасын.

• Кіріс бойынша тауарлардың жалпы соммасын. Бұны Нәтиже деген атпен сақтаңыз.

17. Модификациялық сұраныстар.

Модификациялық сұраныстардың үш түрі бар: өшіру сұранысы, кірістіру сұранысы, жаңарту сұранысы.

Модификациялық сұранысты құру үшін сұранысты құрып, батырмасын шерту арқылы типін өзгерту. Өзгерістерді қайтадан өзгертуге келмейді.

• Тауарлар кестесіндегі белгіленген екі тауарлардың бағасын 20% үлкейту үшін жаңарту сұранысын құрыңыз. Сұраныс бланкісінде Атауы мен Бағасы өрсітерін қосу жеткілікті. Or амалын пайдаланып Атауы үшін сұрыптау шартын орындаңыз да, ( [Товары]![Цена]*1.2) жаңарту формуласын айтылымдар шебері арқылы Бағасы бағанында орындаңыз. Форманы ашып, тауарлардың бағаларын қараңыз. Сұранысты қосыңыз да, Тауарлар формасында жаңа бағаларын қараңыз.

• Тауарлардың кірісі кестесі үшін өшіру сұранысын құрыңыз.

18. Айқасқан сұраныстар.

Айқасқан сұраныстар Exsel кестеллеріне ұқсас, олар сұранстар негізінде құрылады. Көпкестелі сұранысты айқасқан сұраныстар үшін пайдаланыңыз. Тауарлардың бағасы үшін нәтижелерді құру:

Күндері бойынша бөлу (жолдардың атауы – Күні, бағандардың атауы – атауы).

Жеткізушілер бойынша бөлу (жолдардың атауы – жеткізушілер атауы, бағандардың атауы – тауардың атауы).

№7 лабораториялық жұмыс.

Тақырып: Access басқаруға арналған құрылғы. Макростар. Формаларда басқару элементтері.

19. Access қосып, Тауарлар кестесін ашыңыз..

20. Макростарды құру.

Access қосымшасын басқару үшін макростар қолданылады. Олар конструктор арқылы құрылады. Бір немесе бірнеше макрокомандалардан тұрады, әр қайсысы үшін Атауы мен макрокоманданың аргументтерін беру керек. Атау істелінетін әрекетті, ал аргументтер макрокоманданың параметрлерін береді.

Жеткізушілер формасын ашатын макросты құрыңыз. Ол үшін Форманы Ашу макрокоманданы таңдап, аргумент ретінде форманың атын қойыңыз. Макросты Жеткізушілерді Ашу деген атпен сақтаңыз.

21. Макросты іске қосу.

Жеткізушілер Ашу макосын екі тәсілмен ашыңыз:

• Макростар вкладкасынан Іске қосу батырмасы арқылы.

• Сервис-Макрос-Макросты орындау мәзірі арқылы.

Осыған ұқсас Форманы Ашу макросын құрыңыз.

22. Формаларда басқару элементтері.

Формаларда басқару элементтері макросты қосудың үшінші тәсілі. Егер формада батырманы құрып, оны «батырманы шертуге» макросты байланыстырсақ, онда батырманы шерткен кезде макрос бірден орындалады.

Тауарладың кірісі формасында конструктор режимінде ескертулер аймағында батырманы құрыңыз (алдын-ала шебер режимін алып сөндіріңіз). Құрылған батырманың қасиеттерінде Оқиға вкладкасы – Батырманы шерту – Жеткізушілерді ашу амалдарын орындаңыз. Батырмадағы жазу орындалатын амалды көрсетуі керек.

Дәл осылай Тауарлар формасын ашатын ббатырманы құрыңыз.

Батырмалардың өлшемдерін бірдей және орналасуын бірдей құрыңыз.

Форма режиміне өтіп, жасалған әрекеттерді тексеріңіз.

23. Шеберді пайдаланып батырмаларды құру.

Тауарлар формасының конструктор режимінде шебер режимін қосыңыз да, ескертулер аймағында форманы жабу батырмасын құрыңыз. Формамен жұмыс – Форманы жабу – Сурет (Шығу стандартты суреті) қадамдарын орындаңыз. Суретті өзгертпеңіз.

Дәл осылай Жеткізушілер формасына Шығу батырмасын құрыңыз.

Форма режиміне өтіп, жасалған әрекеттерді тексеріңіз.

Мәліметтер қорындағы қойылатын батырмаларды қолдану ыңғайлы. Шебер режимінде батырманы орналастырып, оның әрекеттеріменжәне деңгейлерімен танысыңыз. Әр түрлі деңгейіндегі Сұранысты орындау, одан кейін Сұраныстың біреуін таңдап орындаңыз. Стандартты суретті қойыңыз. Батырманы шерткенде сұраныс орныдалады. Батырманың қасына жазуды орналастырыңыз да, оған ашылатын сұраныстың атын жазыңыз.

24. Оқиғаларды орындауға басқа да басқару элементтерін пайдалану.

Оқиғаны өңдеу макросын кез келген басқару элементіне қоюға болады. Макросты беріп, одан кейін оны басқару элементіне қою немесе басқару элементін таңдап, оған макросты жазу.

Мәліметтер қорына тәуелді мәліметтердің сұрыптауларын Тауарлар формасындағы өрсітердің атауларымен – жазбаларымен байланыстырыныздар. Ол үшін форманы конструктор режимінде ашып, Атауы жазуын белсенді етіп қойыңыз да, жазудың қасиетінде Оқиға – Батырманы шерту – Айтылымдардың шеберін ( батырмасы)таңдаңыз. Одан кейін Макростарды таңдап, Макростардың конструкторы деген ашылады. Атаулары бойынша сұрыптау деген макростың атауымен сақтаңыз. Макрокомандалардың құрылысы:

Макрокоманданың атауы

Макрокоманданың аргументі

Ескерту

Басқару элементіне

Өрістің атауы

Өрістың атауы. Құрамындағы Өсуі бойынша сұрыптау

Команданы орындау

SortAscending

Осыған ұқсас екі рет шерту макросын құрыңыз. Ол берілген өрісте кему бойынша (SortDescending командасы) сұраптауды орындайды. Бағасы өрісінде дәл осы амалдаларды орындаңыз.

Тауарлар формасында мәліметтер қорына тәуелді мәліметтерді сұрыптау (фильтр) әрекеттерін басқару элементтерін қолдану арқылы орындаңыз. Ескертулер аймағында өрісті құрыңыз, оның атын есте сақтаңыз (13 өріс). Батырманы құрып, оған «Фильтрді қолдану» жазуын енгізіңіз. Оған Батырманы шерту макрос оқиғасын жазып, құрылысын – Фильтрді пайдалану макрокомандасыны қойыңыз. Сұрыптау шарттарын жазыңыз, форманың өрістер атауларын таңдап:

[Атауы] Like [Forms]![Тауарлар]![13 өріс]

Мәліметтерді срыптауын алып тастау үшін, Барлық Жазуларды Көрсету макрокомандадан тұратын макросты батырманы құрыңыз.

25. Батырмалы форманы қолданып қосымшаны басқару

Басты батырмалы форма – форма, құрамында мәліметтер қорының атауы мен онымен жұмыс істеуге мәзірі. Мәзірдің әр пунктіне макроспен батырмасы бар, ол тәуелді пункті іске қосады.

Мәліметтер үшін формалардың бәрімен жұмыс істейтін Басты батырмалы форманы құрыңыз. Формалардың бәрінде Басты батырмалы формаға басқаруын  беретін шығу батырмаларын құрыңыз. Сонымен қатар, бүкіл базаны жабатын форманы құрыңыз. Макет вкладкасында Басты батырмалы форманың қасиеттерін өзгертіңіз (айналдыру жолақтары, ерекшелеу аймағы, өріс нөмірі мен бөлу сызықтары).  

26. Мәліметтер қорын ашқан кездегі макросты іске қосу.

Мәліметтер қорын ашқан кезде макрос ашылуы мүмкін. Ол үшін оның аты AutoExec болуы керек. Жималау макрокомандасын бірінші болып тұрады да, ал екінші Басты батырмалы форманы ашады.  

Бұндай мақсаттарға арнайы басқару элементтерін қолдану ұсынылады.

№8 лабораториялық жұмыс.

Тақырып: Аccess күрделі (бағыңынқы) формалар. Көпкестелі мәліметтер қоры үшін есептер.

27. Access қосып, Тауалар мәліметтер қорын ашыңыз.

28. Бағыңынқы формалар.

Бағыңынқы форма - бұл басқа форманың ішінде орналасқан форма. Бастапқы форма бірінші, ал ішіндегісі бағыңынқы деп аталады. «Бір көпке» қатынасы арқылы байланысқан кестлердің мәліметтерін шығаруға арналған. Негізгі формада «Бір» жағының, ал екіншісінде «Көбі» жағының мәліметтері көрсетіледі.

Осы типте форманың байланысуы мынадай: бағыңынқы формада жазулардың тек бастапқы формадағы ағымды жазбалармен байланысады. Бастапқы форма жай болуы керек.

«Жеткізушілер» кестесінің негізінде жаңа форманы құрыңыз. Форма шеберін қолданып, Жеткізушілер коды, Атауы, Директоры, форманың типі бір бағанға. Оны «Негізгі жеткізушілер» атымен сақтаңыз.

Конструктор режимінде осы форманың аймағын кеңейтіңіз. Шебер режимін өндіріп, Бағыңынқы форма басқару элементін қосыңыз. Форманың қасиеттерін өзгертіңіз:

• Объект-қайнар – тауарлардың кірісі кестесі.

• Бағыңынқы мен Негізгі өрістер – осы көрсетілген формаларды байланыстыру тәсілі. Ал мәліметтерді байланыстыруы Жеткізушілер коды өрістің мәні бойынша «бір көпке» қатынасы арқылы орындалады. «Бағыңынқы форма өрістерімен байланысы» терезсін ашу үшін айтылымдарды құруды пайдаланыңыз. Байланыстың орнатылғанына көзіңіз жетсін.

Форманы форма режимінде ашыңыз. Бастапқы форманың беттерінің жазуларын аударып көріңіз. Бағыңықы форманы Тауарлардың кірісі кестесіне жаңа жазбаларды қосуда пайдалануға болады.

Формаларды жай байланыстырудың кемшіліктері бар. Бағыңынқы формалар арнайы әдіспен құрылады. Тауарлардың кірісі кестесіне жаңа форманы құрыңыз. Шеберді пайдаланып, барлық өрістерді қосып, типін «ленталық» таңдаңыз. Атын Бағыңынқы деп сақтаңыз. Конструкторда Жеткізушілер кодын өшіріп, кодты сақтайтын жеткізушілердің атын таңдайтын тізімді өрісті қосыңыз. Тауарлар кестесінің қорында бастапқы форманы Тауардың коды, Атауы, Бағасы өрісітерімен бір бағанда сақтаңыз. Оны Бастапқы деп сақтаңыз. Конструктор режимінде Атау өрісін СОЛ КЕСТЕДЕН мәліметтерді таңдайтын тізімді өріске ауыстырыңыз. Ол үшін шебердің бірінші қадамда Тізімді құрайтын мәні негізінде формада жазбаны іздеу параметрін қосыңыз. Тізімде тауарлардың атауларын таңдауға болады. Оған Бағыңынқы формасын бағыныңыз. Екі форманың арасында Тауардың коды арқылы байланыс орнатыңыз.

Форманы форма режимінде ашыңыз. Бағыныңқы формаға мәліметтерді енгізіп көріңіз, олар Тауарлардың кірісі кестесіне қосылады. Тауардың коды керек емес.

Тауарлардың кірісі.

Бағыңынқы формадағы саналатын өрістер. Бағыңынқы формасында тауардың бағасын шығаратын өрісті қосыңыз. Айтылымдардың шеберімен жұмыс кезінде осы формада саны белгілі болады да, ал бағаның мәні тек қана форманы бағындыру кезінде белгілі болады. Бастапқы формасындағы Баға өрісінен бағаның мәнін таңдаңыз. Тауарлардың бағасының жалпы соммасын есептеңіз. Ол үшін санның соммасын біліп, оны тауардың бағасына көбейту керек. Бағыңынқы формасының ескертулер аймағында жалпы сомма көрініп тұрады.

29. Көпкестелі мәліметтер қоры үшін есептер.

Кестелердің мәліметтеріне рұқсат болу үшін, сұраныстарды пайдалану керек. Конструктор режимінде көпкестелі ЕСЕП ҮШІН сұранысын құрыңыз:

• Тауарлардың кірісі кестесінен Күні өрісін;

• Тауарлар кестесінен Атауы өрісін;

• Тауарларды кірісі кестесінен Саны өрісін;

• Тауарлар кестесінен Баға өрісін;

• Құны саналатын өрісін – Саны мен Баға өрістерінің қосындысы;

• Жеткізушілер кестесінен Атауы өрісін.

30. Шеберді пайдаланып есептерді құру. Есептерді түзету.

Жеткізушілердің атаулары бойынша топтауды пайдаланып есепті құру үшін Есеп шеберін пайдаланыңыз. Жеткізушілер бойынша атпен сақтаңыз. Топтың ішінде тауалардың атауы бойынша сұрыптаңыз. Оларды нөмірлеңіз. Әр жеткізушіден алынған тауарлардың құнын есептеңіз. Конструктор режимінде есепті түзетіңіз: керек емес атауларды өшіріңіз, жазулардың еңін өзгертіңіз, сандық ақпаратты домалатыңыз, есептің атуын кірістіріңіз. Топтың ескертулер аймағында СОММА жазуын енгізіп, жеткізушілер атауын көрсететін өрісті қойыңыз. Төменде жіңшке сызықпен әр түрлі жеткізушілерден мәліметтерді бөліп тастаңыз.

Есеп шеберін пайдаланып екі деңгейлі есепті құру үшін пайдаланыңыз: жеткізушілер атауы бойынша мен ішінде күні бойынша. Топтаудың екі деңгейі атпен сақтаңыз. Топтың ішінде тауарлардың атауы бойынша сұрыптаңыз. Сыртқы деңгейінде нөмірлеңіз. Тауарлардың құнын әр күні бойынша мен әр жеткізушілерден алынған тауардың құнын есептеңіз.

31. Есеп – диаграмма.

• Жеткізушілердің атауы негізінде кіріс көлеміне байланысты көлемді гистрограмманы құрыңыз.

• Күннің негізінде кіріс көлеміне байланысты сызықты график тұрғызыңыз.

32. Батырмалы форма. Батырмалы формаға бағыңынқы формамен және көпкестелі есептермен жұмыс істейтін батырмаларды құрыңыз.