Инфоурок Школьному психологу КонспектыЖасөспірімнің өзін-өзі тәрбиелеу белсенділігін арттыру мәселесінің теориялық-әдіснамалық негіздері

Жасөспірімнің өзін-өзі тәрбиелеу белсенділігін арттыру мәселесінің теориялық-әдіснамалық негіздері

Скачать материал

Жасөспірімнің өзін-өзі тәрбиелеу белсенділігін арттыру

мәселесінің теориялық-әдіснамалық негіздері

 

Жолманова А.Т. психолог.  МОМ№2

 

Әлеуметтік педагогикалық және психологиялық аспектіде жасөспірімдік кезең  басқа жас кезеңдерімен салыстырғанда, білімділіктің неғұрлым жоғары деңгеймен және танымдық мотивацияның жоғары деңгеймен ерекшеленеді. Сонымен бірге жасөспірімдік  кезең - әлеуметтік қауым, яғни ол әлеуметтік белсенділік пен интеллектуалдық және әлеуметтік кемелділіктің жеткілікті үйлесімді арақатынасымен сипатталады. Жасөспірімдік кезеңнің осы ерекшілігін есепке алу – мұғалімнің әр оқушыға педагогикалық қарым-қатынас серіктесі ретіндегі, оқытушы үшін қызықты тұлға ретіндегі қатынастарының

негізінде жатыр.  Тұлғалық,  іс-әрекеттік тұрғыдан жасөспірім оқушы белсенді, өз іс-әрекетін өз бетінше ұйымдастыратын педагогикалық өзара әрекеттесу субъектісі ретінде  қарастырылады. Оған танымдық және коммуникативтік белсенділіктің нақты, тұлғалық бағдарланған міндеттерін орындау деген ерекше бағыттылық тән.

Өзiндiк сана-сезiм және өзін-өзі тәрбиелеу мәселесінің педагогикалық мәні мен оны  зерттеудегі теориялық көзқарастарды бірге топтастыратын болсақ, онда олардың ортақ  пікірлері бірегеді. Яғни, жеке өзіндік сана-сезім мәселесі даму тарихының ментальды  рефлексиямен синтезделген адамның өзіндік болмысы ретіндегі көзқарас И. Кант, И. Фихте, Г. Гегель, М. Хайдеггер, М. Шеллер, А. Шопенгауер, П. Рикер, М. Фуко, В. Библер және М. Бахтиннің философиялық еңбектерінде табылған. Бұл идеялар әлеуметтік  ғылымдар үшін жалпы болып табылатын сәйкестілік ішкі өзін-өзі жүзеге асыру және сыртқы контексттің нәтижесі ретіндегі көзқарастың пайда болуында маңызды рөлге  ие болды. Олар шетелдік (Э. Гоффман, Э. Дюркгейм, Ч. Кули, С. Мадди, Дж. Мид, С. Московичи, А. Мумендий, Ж. Пиаже, Э. Эриксон т.б.) және кеңестік ойшылдардың (Н.А. Антонова, В.Д. Балин, М.С. Каган, С.Л. Рубинштейн, И.С. Кон, А.Г. Спиркин, В.В. Столин, И.И. Чеснокова, А.Р. Лурия, B.C. Мухина, В.А. Ядов) тұлғалық және әлеуметтік жетілуін  зерттелуіне ықпал етті. Кеңестік психологияда өзін өзі тәрбиелеу жөніндегі түсініктер өзін-өзі тануды зерттеулер шеңберінде дамыды. Бүгінгі таңда, кеңестік ғалымдардың С.Л. Рубинштейн, И.С. Кон, А.Г. Спиркин, В.В. Столин, И.И. Чеснокова, А.Р. Лурия, B.C. Мухина, т.б. зерттеулерінің арқасында өзін-өзі тәрбиелеуді зерттеу саласында белгілі бір категориялық аппарат қалыптасты. Мұнда өзін-өзі тәрбиелеу, өзіне деген қатынас, өзін - өзі бағалау сияқты түсініктердің арасында байланыстар тағайындалып, сана мен өзін-өзі тәрбиелеудің ара-қатынасы сияқты сұрақтар жақсы зерттелінген. Өзіндік сана-сезім әлеуметтік-психологиялық шындық саласында психологтар (У. Джемс, Дж. Тэрнер, X.Тэджфел, Э. Дюркгейм, т.б.) назарында бұрынан бері келе жатқан тұлға жетілуіндегі құрылымындағы дәстүрлі зерттеулерінің көзі олардың терең өңделуі себебінен Л.А. Логинова, В.В. Нуркова, К. Мұздыбаев, Л.И. Анцыферова, К.А. Абульханова-Славская еңбектерінде қарастырылады. Өзін өзі тәрбиелеу мәселесімен айналысқан  Қазақстандық зерттеушілер арасында Ж.М. Абдильдин, К. Марданов, А.Н. Нысанбаева, Р.К. Кадыржанова, М.С. Әженова, С.Е. Нұрмұратовты атап өтуге болады. Олардың зерттеулері философия және оның әдіснамасымен байланысты.

Танымдық әрекеттегі өз бетіншелік жаңа білім іздеуге, оқудағы байланыс, дәлелдерді  белсенді пайдалануға түрткі болатын оқу әрекеті. Танымдық әрекет жүйесі бүкіл  оқыту мен тәрбиелеу процесінде оқудың мазмұны мен іс-әрекет амалдарын біртіндеп күрделілендіре беретін бірізділікке негізделеді. Сондықтан мұғалім оқушының білімді  меңгеруімен қатар, оның оқу-тәрбиелеу іс-әрекетін белсендіру жағына да баса назар  аударуы қажет.

Оқу-тәрбие процесінің сапасын және пайдалығын көтеру міндетін шешудің негізгі мәселесі оқушылар оқу әрекетін, тәрбиеленуін белсендіру болып табылады. Оның ерекше маңыздылығы мынада, оқу жылжымалы қалыптастырушы қызмет бола тұрып, тек оқу материалын қабылдауға ғана емес, оқушының танымдық әрекетке қарым-қатынасын тәрбиелеуге, қалыптастыруға да бағытталған. Іс-әрекеттің қалыптастырушы  сипаты әрқашан да субъектінің белсенділігімен байланысты. Дайын күйінде алынған

білім, оқушылар бақылап жатқан құбылыстарды түсіндіруге және нақты міндеттерді  шешуге пайдаланған кезде қиыншылықтар туғызады. Оқушылар біліктілігінің негізгі  жетіспеушілігінің бірі – теориялық білім және оны практикада қолдану қабілеттілігі  арасындағы үзіндіде байқалатын формализм. Оқу процесіндегі белсенділік- мұғалімнен  оқу процесін оқушылар бойында құлшыныспен өз бетімен жұмыс істеуді, білімді  берік, терең игеруді, қажетті білікті, дағдыны жүйелі қалыптастыратындай және  олардың байқампаздық, ойлау, сөйлеу, шығармашылық және есте сақтау қабілеттерін  дамытатындай етіп құруды талап ететін дидактикалық қағида.

Тәрбиелей оқыту- біріншіден, оқушының білімі, білігі және дағдысымен бірге оның  дүниеге көзқарасын, мінез-құлқын, еркін, таным қабілеттерін және басқа да қасиеттерін  қалыптастыру; екіншіден, оқушылардың қоршаған ортаға бір-біріне деген сезімдік  қатынастарын қалыптастыру. Бұл оқыту принциптерінің бірі. Бұл терминді педагогика  ғылымына енгізген неміс философы, педагогі И.Ф.Гербарт болатын.

XVII –XIX ғасырдың ірі педагогтары Я.А.Коменский, И.Г.Пестолоцци, Ж.Ж.Руссо, А.Дистерверг, К.Д.Ушинский және т.б. оқытушының негізгі жұмысы – оқушыларды  өзінше ойлау, зерттеу ізденістеріне бейімдеу деп санаған. А.Дистерверг былай деп  жазған: «Нашар мұғалім  шындықты хабарлап қояды, жақсы мұғалім оны табуға үйретеді». Ал, қазақ ойшылдары мен ағартушылары Абай Құнанбаев, Ыбырай  Алтынсарин, қоғамдық қайраткер және педагогтар А.Байтұрсынов, М.Жұмабаев, Ж.Аймауытов өздерінің еңбектері мен тәжірибелерін оқушылардағы шығармашылықты дамытуға,  ойларын жүйелеуге шақырған. Дәл қазіргі кезде білімнің кең көлемді қоры  жиналған оқушылардың оқу әрекетін белсендіру оқушыларды тұлғалық даму әрекетіне  тәрбиелеудің міндеттерінің бірі. Оның негізі мынада болып отыр, жеке тұлға әрекетте  қалыптасады, басқаша айтқанда бұл туралы Қытай даналығында былай делінген: «Маған  айт – мен ұмытып қаламын; маған көрсет – мен есімде сақтаймын; маған өзіме жасауға бер – мен үйренемін».

Жалпы білім беруде өзін-өзі тәрбиелеуді белсендіру жұмысы – бұл оқытушының  белгілі мақсатқа ұмтылған әрекеті, мазмұнды, көлемді оқу-тәрбиелеуде қолданылатын  жұмысы, сондай-ақ қызығушылығын тудыратын, белсенділігін арттыратын, шығармашылықты арттыратын білімдерді меңгертуде оқушының өзіндік үйренуі, дағды  мен шеберлігін қалыптастыратын тәжірибелерді қолдануға бағытталған.  Бұл ой еңбегінің

құлдырауы және тоқтап қалудан сақтайтын оқыту мен тәрбиелеудің жігерлі, мақсатқа  бағытталған жүйесі болып табылады. Бұл дегеніміз, тұлғалық белсенділікті арттыру жұмыстарының негізгі мақсаты – оқушылардың белсенділігін қалыптастыру, оқу – тәрбие саласын көтеру. Жасөспірім оқушылардың өзін тәрбиелеу белсенділігі мәселесі – терең педагогикалық зерттеулердің пәні.

Сондай-ақ өзін-өзі тәрбиелеу белсенділігі – оқушы тұлғасының ерекшелігінің мәні  неде екенін түсіну үшін, сол субъектінің санасында танымдық нақты әлемнің көрінісінің екі деңгейінің барын, бірінен-бірі танымдық және тәрбиелеу үдерісінің әрекеттік  айырмашылығы бар екенін көрсетеді. Өзін-өзі тәрбиелеу белсенділігі жасөспірімнің әрекет етуге деген қатынасында өзбетінше әрекет етуге дайын болудан, ұмтылыстан,  алға қойылған мақсаттарға жету үшін оңтайлы жолдарды таңдай білуден көрініс табатын оның тұлғалық сипаты ретінде айқындалады.

Өзін-өзі тәрбиелеу белсенділігінде маңызды рөл атқаратын - қызығу жасөспірімнің танымдық қажеттіліктерді сезіп, олардың мән-жайын айқын түрде түсіндірудегі жан  дүниесінің ұмтылысы.  Қызығу барысында адам өзінің әр нәрсені танып білу қажеттілігін  қанағаттандыру үшін әр қилы әрекеттерді белсенді түрде меңгеру керектігін түсінеді.

Жасөспірімнің танып білу әрекетінің қозғаушы күші ретінде қызығу мазмұнына, кеңдігі мен тұрақтылық қасиеттеріне орай топтастырылып қарастырылады.

Өзін-өзі тәрбиелеу белсенділігінің белгісі ретінде сенім– жасөспірімнің белгілі бір түсініктеріне сәйкес қажеттіліктерін қанағаттандыру жүйесі. Өз қажеттілігін орындау жолында жасөспірім дүниетанымдық көзқарасында, табиғат пен қоғам заңдылықтары жөніндегі ұғымдарына, өмір тәжірибесіне сүйене отырып іс-әрекет жасайды.

Өзіндік тәрбие процесінде оларды да ескермеуге болмайды. Бірақта, олардың бәрі  бірегей мақсатқа – жасөспірімді жан-жақты үйлесімді қалыптастыруға бағытталуы тиіс. Олай болса, жан-жақты үйлесімді дамыған жасөспірім деп - өзінің бойындағы рухани байлықты, адамгершілік тазалықты және дене жағынан жетілгендікті үйлестіре,  ұштастыра білген, сана-сезімі жоғары, өмір мен білім салаларында белсенділік танытуға қабілетті, ізгіленген және әрекетшіл жасөспірімді айтуға болады.

Осыған орай, олар балаларды ақыл-ой еңбегінің неғұрлым оңтайлы әдістеріне үйретуге  ерекше маңыз берді.  

 

Просмотрено: 0%
Просмотрено: 0%
Скачать материал
Скачать материал "Жасөспірімнің өзін-өзі тәрбиелеу белсенділігін арттыру мәселесінің теориялық-әдіснамалық негіздері"

Методические разработки к Вашему уроку:

Получите новую специальность за 3 месяца

Флорист

Получите профессию

Технолог-калькулятор общественного питания

за 6 месяцев

Пройти курс

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Краткое описание документа:

Әлеуметтік педагогикалық және психологиялық аспектіде жасөспірімдік кезең  басқа жас кезеңдерімен салыстырғанда, білімділіктің неғұрлым жоғары деңгеймен және танымдық мотивацияның жоғары деңгеймен ерекшеленеді. Сонымен бірге жасөспірімдік  кезең - әлеуметтік қауым, яғни ол әлеуметтік белсенділік пен интеллектуалдық және әлеуметтік кемелділіктің жеткілікті үйлесімді арақатынасымен сипатталады. Жасөспірімдік кезеңнің осы ерекшілігін есепке алу – мұғалімнің әр оқушыға педагогикалық қарым-қатынас серіктесі ретіндегі, оқытушы үшін қызықты тұлға ретіндегі қатынастарының негізінде жатыр.  Тұлғалық,  іс-әрекеттік тұрғыдан жасөспірім оқушы белсенді, өз іс-әрекетін өз бетінше ұйымдастыратын педагогикалық өзара әрекеттесу субъектісі ретінде  қарастырылады. Оған танымдық және коммуникативтік белсенділіктің нақты, тұлғалық бағдарланған міндеттерін орындау деген ерекше бағыттылық тән. Өзiндiк сана-сезiм және өзін-өзі тәрбиелеу мәселесінің педагогикалық мәні мен оны  зерттеудегі теориялық көзқарастарды бірге топтастыратын болсақ, онда олардың ортақ  пікірлері бірегеді. Яғни, жеке өзіндік сана-сезім мәселесі даму тарихының ментальды  рефлексиямен синтезделген адамның өзіндік болмысы ретіндегі көзқарас И. Кант, И. Фихте, Г. Гегель, М. Хайдеггер, М. Шеллер, А. Шопенгауер, П. Рикер, М. Фуко, В. Библер және М. Бахтиннің философиялық еңбектерінде табылған. Бұл идеялар әлеуметтік  ғылымдар үшін жалпы болып табылатын сәйкестілік ішкі өзін-өзі жүзеге асыру және сыртқы контексттің нәтижесі ретіндегі көзқарастың пайда болуында маңызды рөлге  ие болды. 

Скачать материал

Найдите материал к любому уроку, указав свой предмет (категорию), класс, учебник и тему:

6 625 838 материалов в базе

Скачать материал

Другие материалы

Вам будут интересны эти курсы:

Оставьте свой комментарий

Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.

  • Скачать материал
    • 05.05.2014 1904
    • DOCX 23.7 кбайт
    • Оцените материал:
  • Настоящий материал опубликован пользователем Жолманова Айгерим Тобагуловна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт

    Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.

    Удалить материал
  • Автор материала

    Жолманова Айгерим Тобагуловна
    Жолманова Айгерим Тобагуловна
    • На сайте: 8 лет и 8 месяцев
    • Подписчики: 0
    • Всего просмотров: 1575
    • Всего материалов: 1

Ваша скидка на курсы

40%
Скидка для нового слушателя. Войдите на сайт, чтобы применить скидку к любому курсу
Курсы со скидкой

Курс профессиональной переподготовки

Методист-разработчик онлайн-курсов

Методист-разработчик онлайн-курсов

500/1000 ч.

Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 66 человек из 34 регионов

Курс профессиональной переподготовки

Организация психолого-педагогической и социальной работы с несовершеннолетними

Специалист органа опеки и попечительства в отношении несовершеннолетних

600 ч.

9500 руб. 4750 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 44 человека из 27 регионов

Курс повышения квалификации

Терапия камнями как один из эффективных арт-терапевтических методов работы с детьми

72 ч. — 180 ч.

от 2200 руб. от 1100 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 51 человек из 24 регионов

Курс повышения квалификации

Привязанность к взрослому в жизни ребенка, причины и последствия нарушения привязанности

72 ч. — 180 ч.

от 2200 руб. от 1100 руб.
Подать заявку О курсе

Мини-курс

Стартап: стратегия, развитие, и инвестиции

6 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе

Мини-курс

Музыка в мире: народные и культурные аспекты

6 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе

Мини-курс

Занимательное обучение русскому языку: основы орфоэпии и тайны русской орфографии

3 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 35 человек из 22 регионов