Мемет Нузетнинъ иджады."Ана иле бала арасында"шиири устюнде иш.

                 5 сыныф ичюн эдебият дерсининъ конспекти

Мевзу: Мемет Нузетнинъ иджады. «Ана иле бала арасында» шиири устюнде иш

Дидактик макъсатлары:

• талебелерни шаирнинъ иджадынен таныштырув;

• ифадели окъув алышкъанлыгъы устюнде чалышув;

• ана-бабаларгъа севги ве урьмет ашлав;

• янъы сёзлерни огретюв ве балаларнынъ тиль зенгинлигини арттырув.

Къулланылгъан ресурслар: Мемет Нузетнинъ портрети, фотосуретлер, дерслик (с.107-108), компьютер

                                            Дерс кетишаты

I.                   Дерснинъ ориентациясы ве мотивациясы. Дерснинъ мевзу ве макъсадынен таныштырув.

     Разминка.  Кузь ве къыш мевсимлери  акъкъында субет.

 Балалар, кузь ве  къыш мевсими акъкъында бир къач джумле тизинъиз

1.     Эв вазифесини тешкерюв.

  Суаллерге джевап берюв:

Номан Челебиджихан иджады боюнджа сорав.

1)     «Ант эткенмен» гимни янъгъырай. Балалар – бу насыл макъам ве онынъ муэллифи ким?

2)     Н.Челебиджихан къайда догъды? (1885с. Сонакъ коюнде догъды)

3)     Бизим эдебиятымызда ким олып сайыла? (Шаир)

4)     Насыл эсерлерни язды?

5)     Не вакъыт вефат этти? Джеседини не яптылар? (1918с. 23 февраль Акъяр тюрмесинде, джеседини Къара денъизге аттылар)

2.     Бильгилернинъ актуаллиги.

Сиз «Къарылгъачлар дуасы» эсерини кечтинъиз.

6)     Эски ве янъы мектеплер арасында фаркъларыны косьтермек.

       («Микрофон» усулынен файдаланмакъ)

                           

3.     Бильгилернинъ мотивациясы   

Номан Челебиджиханнынъ  иджады акъкъында билелер, онынъ эсерини талиль этелер, гимннинъ сёзлерини эзберден билелер.  Янъы языджынынъ иджадынен таныштырмакъ, онынъ шиирини талиль этмек ве эзберлемек.

II.                 Янъы мевзуны анълатув.

1.     Бугунь биз сизлернен янъы аднен таныш оладжакъмыз. Бу – бала шаири Мемет Нузет. О 1888с. Кезлев больгесининъ Айдар –Гъазы коюнде догъды, бабасы челебилерден эди. Ильк тасилини Кезлев медресесинде, сонъра Багъчасарайда Зынджырлы медресесинде девам эте.

           

Балалыкътан халкъ агъыз яратыджылыгъына авеслене, чокъ йырлар, чынъ ве манелер, аталар сёзлери, масал, эфсане, риваетлерни эзберден биле. Сонъра бабасы Шейх Ислям огълуны Истамбулгъа ёллай ве бир къач йыл девамында Мемет анда окъуй. Къырымгъа къайткъан сонъ, о, Русие бойлап, сеяаткъа чыкъа, Къазанда, Уфада ола. Къырымгъа къайтып кельген сонъ омрюнинъ сонъуна къадар Къырым койлеринде оджалыкъ япа.

Кой мектеплеринде чалышкъанда, балаларгъа багъышлап язгъан шиирлери ве икяелерини оларгъа окъуй эди.

1934с. майыс 4-те Янджу коюнде вефат эте. Бала шаири оларакъ бойле эсерлер язды: «Озен», «Эчкичик», «Оксюз бала», «Кучючик» ве башкъалары.

  2. «Ана иле бала арасында» шиири устюнде иш.

Бугунь биз сизлернен онынъ «Ана иле бала арасында» шиирини кечеджекмиз.

а) Шиирни саналаштырув.

Ана

Бала

Муэллиф

 

б) Эсерни роллерге болип, окъумакъ. ( с.107-108)

в) Лугъат иши.

Череп – горшок (под цветы)

хошаф – компот

чогъала – становится больше, размножается

зевкъ – удовольствие

изин – согласие

3. Суаллерге джевап берюв. Шиирдеки котерильген проблемалар боюнджа критерийлер.

1) Огъланчыкъ акъкъында не айта билесиз? Онынъ чизгилерини китаптан тапмакъ – 3б.

2) Ана иле бала арасында насыл дуйгъулар олгъаныны коремиз? Китаптан тапынъыз – 4б.

3) Муэллиф бу шиирнен бизлерге не айтмакъ истей? Эсер нени огрете? – 5б.

4. Раатланув дакъкъасы.

Балалар, энди болдургъандырсынъыз, келинъиз раатланайыкъ. «Балалар шенълене» къайтармасы янъгъырай, талебелер ойнайлар. Машалла, балалар, эпинъиз яхшы ойнайсыз, оюнджи олунъыз!

III.              Пекитюв.

1.     Аталар сёзлерини топлав конкурсы

Эсерде ана образына буюк эмиет берилле. Шимди биз сизлернен ана акъкъында «Аталар сёзлери» конкурсыны кечиреджекмиз.

(Группаларда чалышув)

Эр бир группагъа мектюп зарфы ичинде аталар сёзлернинъ къысымлары бериле, оларны бир тертипке кетирип, маналарыны анълатмакъ.

I группа

Ана-бабанъа сёз къайтарма.

Ана киби яр олмаз, Ватан киби ер олмаз.

II группа

Ана-бабасыны хорлагъан, озю хорланыр.

Озь анасына урьмет этмегенден урьмет беклеме.

2.     Гульдестени топлав конкурсы . Предметлер арасында багъ: музыка, тасвирий санаат, халкъ агъыз яратыджылыгъы.

Аналарынъызны бир къач незакет сёзнен тарифленъиз ве чечекни багъышланъыз.

Балалар, бакъынъыз, насыл дюльбер гульдесте топладыкъ!

Сайынъыз, бакъайыкъ, гульдестенинъ ичинде къач дане чечек бар?

 Олар бир къоранта дайын олдылар. « Къоранта»  сёзю рус тилине насыл терджиме этиле? (Ребусны чезюв)

        7я 

 7 ракъамы акъкъында малюмат

Балалар, билесизми, 7 ракъамы  тылсымлы.. Бу ракъам тек бизим миллетимиз ичюн дегиль де, башкъа миллетлер ичюн де къыйметли деп сайыла.

☺ Эвель-эзельден «эр бир адамнынъ яхшылыгъы да яманлыгъы да еди несилине барып чыкъа», деп айтыла эди. Эвеллери еди несиль эвлятлар тувгъан сайыла эди, секизинджи исе ябанджы.

☺ Афта – еди куньден ибарет;

     ☺ Кок къушагъы (радуга) – еди тюстен ибарет (къырмызы, портакъал, сары, ешиль, мавы, кок, мор);

☺ Музыка еди сестен асыл ола (до-ре-ми-фа-соль-ля-си);

     ☺ Аталар сёзлеринде  расткеле: «Еди ольчеп бир кес», «Семь пятниц на неделе», «Семь пядей во лбу».

IV.              Модель.

1.     Рефлексия.

1)     Бугунь биз насыл шаирнен таныш олдыкъ?

2)     Насыл эсер устюнде чалыштыкъ?

3)     Шиир акъкъында озь фикирлеринъизни бильдиринъиз.

Шимди исе, балалар, ралелеринъиздеки бетлер бар, оларгъа къырмызы фломастернен дерсни бегенгенинъизни бельгиленъиз.

2.     Озь озюни баалав.

3.     Эв вазифеси: 1. Репродуктив вазифе – с. 107-108 шиирни  ифадели окъумакъ, шаирнинъ терджимеийалыны огренип кельмек; 2. Конструктив вазифе – башкъа шаирлернинъ иджадындан анагъа багъышлангъан эсерлерни тапмакъ; 3. Иджадий вазифе –  озь аналарынъыз акъкъында икяелер тизмек я да ресим сызмакъ.