Методическая разработка урока по калмыцкому языку "Давхр зүүцл зәңг. Холвата давхр зүүцл зәңг" (Сложносочиненное предложение, 9 класс)

9-гч класс. Хальмг келн.

Төр: Давхр зүүцл зәңг. Холвата давхр зүүцл зәңг.

Күсл: Зәңгин туск медрлин сергәҗ батллһн. Ямаран зүүлцл холвас бәәдгинь давтҗ, тедниг давхр зүүцл зәңгс тогтасн цагт керглгддгнь батлҗ медүллһн.

Дөңцл: Таблиц, схем.

                                                     Кичәлин йовуд

1.Мендллһн.

а.Ахр күүндллһн «Өрүни хот-хол».

Багш: Күн болһн өрүни хотан эдлх зөвтә. Би өрүн үстә цә уунав, тоста өдмг иднәв. Зәрмдән хаш чанад иднәв. Үсн уга болхла, шикртә цә уунав. Тадна өрүни хотд юн орна?

б. Сурһульчин хәрү.

    Нег сурһульч зургудта таблиц олзлад, дөңнгч угмүдтә карточкс олзлад эврәннь өрүни хотын  тускар келҗ өгнә.

в. Зәңгсин туск медрл сергәлһн.

     Давхр зәңгс ямаран зәңгсәс тогтна?                   

     Давхр зәңгс кедү амр зәңгәс тогтна?

     Давхр зәңгд амр зәңгс яһҗ негднә?

г.Зәңгстә слайд умшлһн.

      Камб шарлҗна үнр

      Каңкнж ахар дүүргнә,

      Бамб цецгүд теегт

      Багарн нәәхлҗ мануртна.

      Хурта сәәхн хавр

      Хөвтә урһц зәңглнә,

      Нарта чилгр өлдр

      Нанта үүрлҗ мандлна.(К.Д. «Җирһлин җивр»)

Даалһвр:

       Зәңгс айслулҗ умшлһн, тогтаврин шинҗллһн, девтрт буулһҗ бичлһн.

Ашнь һарһлһн:

       Ямаран зәңгсиг давхр зәңг гиҗ нерәднә?

       Давхр зәңгс хоорндан яһҗ негднә?

2.Кичәлин төр: Давхр зүүцл зәңг. Холвата давхр зүүцл зәңг.

а. Таблицәр көдллһн.

Нег зүсн мөчмүдтә амр зәңгс	Давхр зүүцл зәңгс
1). Харада шовудн ард, өмнм солвлдад, амдад, урлдад нисцхәнә.	2). Харада шовун нисч ирнә, әмтн хавр ирсиг лавта меднә.

      Багш: Эн хойр зәңг һол мөчмүдтә. 1).Ард, өмнм солвлдад, амдад, урлдад гисн нег зүсн мөчмүд нег-негнәннь үлмәд орхш. Нег мөчәснь негнднь сурвр тәвгдхш. 2). Давхр зәңгд орсн амр зәңгс бас нег-негнәннь үлмәд орхш, тус-тустан зәңгс болҗ чадна.

       Сурвр: Юуһарн нег зүсн мөчмүд болн давхр зәңгд орҗах амр зәңгс әдл?

              (Тедн хоюрн нег-негнәннь улмәд орхш, тус-тустан салу чинртә).

Сурһульчнрин хәрүһәс иш авад, кичәлин төр цәәлһлһн.

        Багш: Нег-негнәннь үлмәд уга, тус-тустан чинр-утхарн салһҗ болх зәңгиг давхр зүүцл зәңг гиҗ нерәднә.

        б. Схемәр көдллһн.

                                         Чинрәрн әдл амр зәңгсәс тогтна

                Холвата                                                   Холва уга

 

                                                                                   Амн үгәр келлһнд            Бичмр келлһнд

Ниилүлгч холвата   Салһгч холвата                

                  Зөрүд холвата                                         Зуг айлтар зүүцнә                       Цеглгчәр салһгдна

             в. Холвас давтлһн.

                                                           Холвас

         Ниилүлгч:                                Салһгч                                     Зөрүд

Тегәд, бас, дәкәд, тегәд чигн, чигн-чигн                аль, аль-аль, эсклә, эс гиҗ, негт-негт       болв, зуг, хәрнь

              г. Таблиц шинҗллһн.

Зүүцл холвас болн холва үгмүд	Үлгүрнь	Тогтац, түдлһнә темдгүд
1.Тегәд, бас, дәкәд, тегәд чигн, чигн-чигн       2. Аль, аль-аль, эсклә, эс гиҗ, негт-негт    3.  Болв, зуг, хәрнь	Хаврин сарин теңгр йир цевр билә, тегәд гилвксн одд йир тодрха үзгднә. Негт теңгр үүләр бүркгднә, негт шүрүн салькн көдлнә.   Нарн кезәнә суула, болв өдрин гегән одачн тасрад уга. (Бадм. А.)	[   ], тегәд [   ]. Негт [    ], негт [     ]. [    ], болв [    ].

              д.Амр зәңгс хоорндан цеглгчәр салһгдна. 329-гч дамшлһн.

3.Ашнь һарһлһн.

1)    Эндрк кичәлин төр ямаран?

2)    Ямаран зәңгиг давхр зүүцл зәңг гиҗ нерәднә?

3)    Давхр зүүцл зәңгд амр зәңгс юуһар , яһҗ негднә?

4)    Ямаран зүүцл холвас бәәнә?

5)    Давхр зүүцл зәңгд амр зәңгс юуһар салһгдна?

4. Герин даалһвр.

1)    Темдгүд тәвлһн.

2)    Таблиц тодлх.

3)    330-гч дамшлһн. 176 халх. 60 §.