|
“Tasdiqlayman”
Kafedra mudiri
___________
Sh.Mirzamova
“____”_____________201_ yil
|
O’QUV AMALIYOTINING REJASI № ______
Mashg’ulot
o’tkaziladigan joy: __________________________________________
Guruhlar
|
|
|
|
|
Dars
o’tiladigan sana
|
|
|
|
|
1. Mashg’ulot
mavzu: II analitik guruh kationlariga sifat
reaksiyalari
2. Mashg’ulot
maqsadlari:
A)
ta’limiy: o’quvchilarga II guruh kationlari sifat reaksiyalarini tahlili yuzasidan
amaliy ko‘nikmalar hosil qilish va ularni amalda qo‘llay bilishni o’rgatish
B) tarbiyaviy: o’quvchilarni milliy
g’urur ruhida tarbiyalash
V) rivojlantiruvchi: o’quvchilarni bilim va amaliy
ko’nikmalarini rivojlantirish
3.
Mashg’ulotdan kutilayotgan natijalar:
O’quvchi bilishi kerak:.
A) II guruh kationlarini
sinflay olishi va ularning sifat rеaksiyalarini
izohlay olishi
B) Dorivor modda sifatida II guruh kationlarining qaysi
tuzlari ishlatilishini
V) Guruh rеagеnti
va unga qo`yiladigan talablarni tushuntira bilishi.
O’quvchi bajara
olishi kerak:
A) analiz
uchun zarur jixоzlardan to’g’ri fоydalanishni
B) guruh
va hususiy reaktivlarni to’g’ri tanlashni va ulardan fоydalanishni;
V) analizdagi sifat
reaktsiyalarning tenglamalarini mоlekulyar, iоnli va qisqartirilgan iоnli tenglamalarini
tuza оlishni
4.
Moddiy-texnikaviy ta’minot:
A) Texnik
vositalar, axborot manbalari, ko’rgazmali qurollar va tarqatma materiallar:
O‘quv
jadvallari:Kislota-asos usuli bo‘yicha kationlarning tasnifi.
II
guruh kationlarining hususiy reaksiyalari.
D.I.Mendeleyev
davriy jadvali.
B) Maxsus moslamalar Reaktivlar: kumush, qo‘rg‘oshin nitrat tuzlari;
kaliy dixromat, xromat, qalay (II) xloridi, natriy yoki
kaliy xloridi, bromidi, yodidi.
Mis plastinkasi yoki misli tanga, 30% ammoniy yoki natriy
asetat eritmasi.
V) O’lchov-tekshiruv va ishlov beruvchi
asboblar : Kimyoviy stakanlar (50-100 ml), probirkalar, sеntrifuga,
filtr qog`oz, gaz gorеlkasi, gaz o`tkazgich nay,
mikroskop, soat oynasi, indikatorlar,
5. Uyga
vazifa: Mirkomilova Analitik kimyo, Haydarov Analitik kimyo
O’qituvchi: Abdaliyeva
G’oliba
_________(Imzo)
Dars konspekti
Mavzu: II analitik guruh kationlariga sifat
reaksiyalari
Maqsad: II
guruh kationlari sifat reaksiyalarini
tahlili yuzasidan amaliy ko‘nikmalar hosil qilish va ularni amalda qo‘llay
bilish
Dars turi: amaliy
Dars uslubi: noan’anaviy
Darsning jihozi: O‘quv jadvallari:
1. Kislota-asos usuli bo‘yicha kationlarning tasnifi
2. II guruh kationlarining hususiy reaksiyalari
3. D.I.Mendeleyev davriy jadvali
Reaktivlar:
kumush, qo‘rg‘oshin nitrat tuzlari;
kaliy dixromat, xromat, qalay (II) xloridi, natriy yoki
kaliy xloridi, bromidi, yodidi.
Mis plastinkasi yoki misli tanga, 30% ammoniy yoki natriy
asetat eritmasi.
Darsning borishi:
I.Tashkiliy qism:
a)O’quvchilar bilan
salomlashish
b) O’quvchilar davomatini
aniqlash
c) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini
tekshirish
II.O’tilgan mavzuni takrorlash:
1. Sifat taxlililning
kislota-asos usulida guruh reagentlari sifatida qanday moddalar qo‘llaniladi,
I guruh kationlarini ayting.
2.Ammoniy nitrat va ammoniy xlorid tuzlarining termik
parchalanishi reaksiya tenglamalarini yozing.
3. Dorivor modda sifatida I guruh kationlarining qaysi
tuzlari ishlatiladi?
4. I guruh kationlariga umumiy tasnif bering
5. Na+, K+, NH4+
ionlarini aniqlashda ishlatiladigan reagentlarning nomlarini va formulalarini
yozing.
III. Yangi
mavzu:
Ag+ (4d10 ) kumush kationining
analitik reaksiyalari
Diqqat! Kumush eritmasi bilan ishlanganda extiyоtkorlik
talab etiladi, kumush tuzlari zaxarli!
Kumush
ionining xloridlar, bromidlar va yodidlar bilan reaksiyalari (farmakopeya
usuli)
Kumush
ionining eruvchan xloridlar, bromidlar va yodidlar bilan o‘zaro ta’siri
natijasida kumush xloridi oq amorf cho‘kma, kumush bromidi och sariq cho‘kma
hamda kumush yodidi sariq cho‘kmalarini hosil qiladi. Kumush xloridi
konsentrlangan ammiak eritmasida eriydi: AgCl(ch) + 2NH3=
[Ag(NH3)2]Cl
kislota qo‘shilsa, qaytadan cho‘kmaga kumush xlorid
cho‘kadi:
[Ag(NH3)2]+
+ Cl-+2H+= AgCl(ch) + 2NH4+.
AgBr (ch) – konsentrik ammiak eritmasida yоmon eriydi
AgJ (ch) – konsentrik ammiak eritmasida erimaydi.
Shuning uchun
Ag kumushning ammiakatli kompleks birikmasidan kaliy yodid ta’sirida ajratib
olinadi: [Ag (NH3)2]++J-=AgJ(ch)+2
NH3
Reaksiyani bajarish usuli:
Uchta probirkaning biriga 2-3 tomchi natriy xlorid,
ikkinchisiga 2-3 tomchi natriy bromid, uchinchisiga esa 2-3 tomchi kaliy
yodiddan tomizing. Uchala probirkaga 3-5 tomchi kumush nitrat eritmasidan
qo‘shing. Probirkalarda hosil bo‘lgan cho‘kmalarni kuzating va rangiga e’tibor
bering. Shu probirkalardagi cho‘kmalar ustiga 5-10 tomchi konsentrik ammiak
eritmasidan qo‘shing va cho‘kmalarda sodir bo‘ladigan jarayоnni kuzating.
Kumush ionining xromat ioni bilan reaksiyasi
Kumush
kationi xromat-ioni bilan neytral yoki sirka kislotali sharoitda (pH=6,5-7)
kumush xromat qizil g‘isht rangli cho‘kmani hosil qiladi. Cho‘kma konsentrik
ammiak eritmasida eriydi. Xromat ioni bilan cho‘kma beruvchi Hamma ionlar,
reaksiyani bajarish uchun xalaqit beradi: 2Ag+
+ CrO4-2 = Ag2CrO4
Ag2CrO4
+ 4NH3= [Ag(NH3)2]2CrO4
Reaksiyani bajarish usuli:
Probirkaga 2-3 tomchi kumush nitrat eritmasidan olib,
ustiga 1-2 tomchi kaliy xromat tomizing. Cho‘kmani hosil bo‘lishini kuzating.
Cho‘kmaning eruvchanligini sirka kislotasi va konsentrik ammiak qo‘shib
tekshiring.
Pb2+(5D106S2) qo‘rg‘oshin
kationining analitik reaksiyalari
Xlorid-ioni
bilan reaksiyasi
Sulfat-ioni
bilan reaksiyasi
Qo‘rg‘oshin
ioni, sulfat kislota (yoki eruvchan sulfatlar) bilan oq amorf cho‘kmani hosil
qiladi. Cho‘kma ustiga ishqor eritmasidan qo‘shib isitilsa, cho‘kma eriydi,
bunda gidroksokompleks hosil bo‘ladi: Pb+2 + SO4-2
= PbSO4(ch)
PbSO4(ch)+4OH-
= [Pb(OH)4]2-+SO42-
Qo‘rg‘oshin sulfat 30%li ammoniy atsetat tuzi eritmasida va
kontsеntrik H2SO4 eriydi:
PbSO4(ch)+CH3COO-=2[Pb(CH3COO)]++SO42-
PbSO4 + H2SO4
→ Pb(HSO4)2
Reaksiyani
bajarish:
Probirkaga 5 tomchi qo‘rg‘oshin nitrat eritmasidan solib,
teng xajmda natriy yoki kaliy sulfat erimtasidan qo‘shing. Oq cho‘kma hosil
bo‘ladi. Hosil bo‘lgan cho‘kmani ikki qismga bo‘ling. Birinchisiga natriy yoki
kaliy gidroksid eritmasidan qo‘shing. Ikkinchisiga 30% li ammoniy atsetat
eritmasidan qo‘shing. Cho‘kmaning erishini kuzating.
Qo‘rg‘oshin
ionining xromat yoki dixromat ioni bilan reaksiyasi
Qo‘rg‘oshin ioni xromat yoki dixromat anionlari bilan sariq
kristal cho‘kmani hosil qiladi. Hosil bo‘lgan cho‘kma ishqorlarda eriydi, sirka
kislotasida esa erimaydi:
2Pb2++Cr2O72-+2CH3COO-+H2O=
2PbCrO4(ch)+2CH3COOH
2PbCrO4(q)+4OH-=[Pb(OH)4]2-+CrO42-
Reaksiyani bajarish usuli
Probirkaga 2-3 tomchi qo‘rg‘oshin tuzi eritmasidan solib,
2-3 tomchi natriy atsetat va 2-3 tomchi kaliy xromat yoki dixromat eritmasidan
tomizing. Sariq rangli kristal cho‘kma hosil bo‘ladi. Eruvchanligini sirka
kislotasi va natriy gidroksidida tekshiring.
Qo‘rg‘oshin
kationining yodid ioni bilan reaksiyasi (“oltin yomg‘ir“ reaksiyasi,
farmakopeya usuli)
Qo‘rg‘oshin kationi yodid anioni
bilan sariq kristal cho‘kmani hosil qiladi. Hosil bo‘lgan cho‘kma mo‘l
reaktivda eriydi: Pb+2+2J-=PbJ2(ch)
PbJ2(ch) + 2KJ = K2[PbJ4]
Reaksiyani
bajarish:
Probirkaga 2-3 tomchi qo‘rg‘oshin nitrat eritmasidan solib,
ustiga 3 tomchi kaliy yodid eritmasidan tomizing. Sariq cho‘kma hosil bo‘ladi.
Shu cho‘kmani ustiga bir necha tomchi suv va sirka kislota tomizib isiting.
Cho‘kma eriydi, so‘ngra vodoprovod suvi ostida sovuting. Qaytadan yaltiroq
sariq kristal cho‘kma hosil bo‘lishini kuzating.
Qo‘rg‘oshin
kationining sulfid ioni bilan reaksiyasi (farmakopeya usuli)
Qo‘rg‘oshin
kationi sulfid ioni bilan qora cho‘kma hosil qiladi.
Pb+2+S-2 →
PbS
Cho‘kma nitrat kislotasida eriydi. Reaksiyani bajarish
usuli.
Probirkaga 2-3 tomchi qo‘rg‘oshin nitrat eritmasidan solib,
ustiga 2-3 tomchi Na2S yoki H2S eritmasidan tomizing.
Qora cho‘kma hosil bo‘ladi.
II guruh
kationlarining analitik reaksiyalari
Reagentlar
|
Kationlar
|
Ag+
|
Pb2+
|
1
|
2
|
3
|
HCl yoki
xloridlar
|
AgCl
oq cho‘kma,
mo’l NH3 × Н2O da eriydi
|
PbCl2
oq
cho‘kma,
issiq suvda eriydi
|
H2 SO4 yoki
sulfatlar
|
Ag2
SO4
oq
cho‘kma
|
PbSO4
oq
cho‘kma,
mo’l ishqorda eriydi
|
NaOH
|
Ag2O
Qo’ng’ir cho’kma
|
Pb(OH)2
oq
cho‘kma,
reaktivning ortiqchasida eriydi
|
NH3, suvli
eritmasi
|
Ag2O,
qo’ng’ir cho’kma, reaktivning ortiqchasida eriydi
|
Pb(OH)2
, oq cho‘kma
|
KI
|
AgI,
sariq cho’kma
|
PbI2,
Sariq tilla
rangli cho’kma
|
|
Ag2CrO4
qizil-g’isht
rangli cho’kma, NH3, H2O eriydi
|
PbCrO4
Sariq cho’kma
|
H2S
yoki Na2S
|
Ag2S
qora
cho‘kma
|
PbS
qora
cho‘kma
|
Kuchli qaytaruvchilar
|
Ag
qora cho‘kma
|
Pb
qora cho‘kma
|
Mustahkamlash:Baliq skeleti va venna
diagrammasi texnologiyasini qo’llab o’quvchilar daftarlariga mavzuni qanday o’zlashtirolganlarini
bildirishadi.
Uyga vazifa
1. II analitik guruh kationlariga qanday elementlar
kiradi? Ularning fiziologik xossalari.
2. II analitik guruh kationlariga umumiy tavsif
bering.
3. Analitik reaksiya sezgirligi va uning to‘rtta
o‘zaro bog‘langan o‘lchamlari.
4. Qo‘rg‘oshin ionini analitik reaksiyalarini yоzing
va tenglang. «Oltin yоmg‘ir» reaksiyasi deb nimaga aytiladi?
5. Qaysi kationning xloridli tuzi issiq suvda yaxshi
eriydi?
6. II guruh kationlaridan qaysilari kompleks
birikmalar hosil qiladi? Formulalarini yоzing.
7. Kumush xlorid cho‘kmasining ammiakda erish
tenglamasini yоzing.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.