Методический материал "Мүмкіндігі шектеулі оқушыларды дене шынықтыру сабағында оқытудың әдістемелік ерекшеліктері."

Мүмкіндігі шектеулі оқушыларды дене шынықтыру сабағында оқытудың әдістемелік ерекшеліктері.

       

       Барлық әлем үшін барша адамдарды біріктіретін,барлық халықтардың мәдениеттері мен өркениеттері арасында көпір тұрғызатын спорт бейбітшілік еншісі. Қазақстан Республикасының дене тәрбиесі мен спортты дамытуға арналған мемлекеттік бағдарламалар қабылданды.Бұл құжаттар қолда бар әлеуетті біріктіруге және дене тәрбиесі ұйымдары мен республикалық жергілікті өкімет органдары бұқаралық спортты дамытуға дене тәрбиесі және спорт құрылымдарымен қамтамасыз етуге, салауатты өмір салтын қалыптастыруға, спорт ізбасарларын дайындауға мүмкіндік беруде.Әлемде балалардың және үлкен адамдар арасында аурулар көбейіп жатыр. Қазіргі таңда дене тәрбиесі арқылы мүгедектердің денсаулығын қалпына келтіру үлкен мәселе болып табылады.

         Осы бағытта 15-20 жылдар ішінде дене мәдениеті пайда болды. Бейімдеу дене мәдениетіне көңіл аударған мамандар С.Т.Евсеев, Л.В.Шапкова, Р.В.Чудная тағы басқа Қазақстан Республикасында бұл мәселе ғылыми әдістемелік жағынан әлі де көп қамтылған. Қазіргі таңда ғылыми әдістемелік әдебиеттердің ішінде келтірілген әдебиетті талдау барысында бейімдеу дене мәдениетінің ғылыми әдістемесін қамтамасыз етілуінің деңгейінде біз келесі ерекшіліктерді байқадық. Біріншіден Ресейдегі дене шынықтыру институттарында атап айтқанда П.Ф.Лесгафт атындағы Санкт-Петербург мемлекеттік дене тәрбиесі академиясы,дене шынықтыру және спорттың Ресей академиясы,Украйна Ұлттық академиясында ғалымдармен бейімдеу дене мәдениетінің ғылыми әдістемесін қамтамасыз етілуіне көп зерттеулер жүргізілді.Бейімдеу дене мәдениеті туралы Р.В.Чудная,С.Т.Евсеев,Л.В.Шапкованың т.с.с. авторлардың көптеген ғылыми мақалалары,монографиялары жарық көрді.

          Д.М.Дульновтың ойы бойынша оқу қызметінде еліктірілген балалардың нерв жүйесін қорғау керек. В.К.Кузьмина осы пікірге қосылып,осындай тәртіп шарттарының бірі барлық педагогикалық процестің дұрыс ұйымдастырылуы деген.Қорғаушы педагогикалық тәртіп мәселерін А.Н.Смирнова да толық айқындаған,ол баланың күн тәртібі іскерлік,тыныш әдеттегідей өту керек деген.Н.Г.Байкина естімейтін оқушылардың дене тәрбиесінің коррекциялық негіздерін ашып көрсетті.Қосымша мектептің коррекциялық-тәрбиелік жұмысының жүйесінде дене тәрбиесіне өзінің еңбегің Н.А.Козленко арнаған.

        Ойлау қабілеттері жетілмеген балалардың қозғалтқыш белсенділігін ұйымдастыру мәселелері бойынша         А.А.Дмитриевтің еңбегің атап кетуге болады.Қосымша мектепте оқитын балалардың бұлшық ет жұмыс қабілетің ерекшеліктерің А.С.Самылычев,В.М.Олейник аңықтады.Қосымша мектептегі дене шынықтыру мен спорт туралы мәселелерді өзінің еңбегінде Ю.И.Висковатов,В.В.Шелковникова,И.Н.Чабан қарастырды.Ақыл ойы дамымаған балалардың дене дамуы және дене тәрбиесі туралы мәселелерді Л.В.Данилюк т.б. толық қарастырған.Қазақстанда қосымша мектепте оқитын балалардың дене тәрбиесі бағдарламасына А.А.Айдарбекова көп көңіл аударған.Қазіргі уақытта дене тәрбиесінің бейімделуіңде негізгі көңіл жүйке физикалық дамуына бағытталады,мүмкіндігі шектеулі адамдардың жаһандық сұраныстарға сәйкес әлде қайда толық әлеуметтік мәдени қажеттіліктерін қанағаттандыру.Көптеген зерттеулер есту қабілеті төмен төменгі сынып оқушыларының физикалық,функцианалдық және психикалық даму ерекшіліктері болатынын көрсетеді.Көптеген зерттеулерге қарамастан есту қабілеті төмен төменгі сынып оқушыларына қолданылатын қозғалмалы ойындарда олардың дене қалыптарына назар аударылмайды.Бұдан анализ жасар болсақ әдеби деректер есту қабілеті төмен төменгі сынып оқушылары үшін жаңа жаналықтарды қолдану қажет деп есептейді.Ал біздің пікіріміз бойынша жоғарыда атап өткен бағдарламалар ішінде қолдануға болатыны бұл компьютерлік технологиялық бағдарлама,әсіресе ақпараттық-әдістемелік жүйе.Сондықтан,біз біраз мамандардың назары,дене дамуы мен тәрбие мәселелерін зерттеген,сонымен қорғаушы педагогикалық тәртіпті маңызын,балалардың білімі мен тәрбие алатын арнайы мекемелерде осы күрделі мәселелерді өзекті екенін дәлелдейді.Жоғарыдағы мәліметтерге сүйене отырып зерттеудің мәселесі бір жағынан ауру балалардың көбеюі,басқа жағынан Қазақстан Республикасында бейімдеу дене мәдениетінің ғылыми әдістемелік жағынан қамтамасыз етудің жеткіліксіздігі арасындағы қарама-қайшылық болып табылады. «Бейімдеу дене мәдениеті»-деген ұғым оның ғылыми әдістемесін қамтамасыз ету.Бейімдеу дене мәдениетін ұғым ретінде денсаулығында ауытқушылығы бар балалардың денсаулығын және бейімделуін қалпына келтіруге,сонымен қатар мүгедектердің өмірдің қазіргі талаптарына бейімделуіне бағытталған. Бәрімізге белгілі,мүгедектер мен мүмкіндігі шектеулі жандар үшін қозғалыс белсенділігі қол жетпес мүмкіндік.Дені сау адамның бұлшық етімен салыстырсақ әрине көрсеткіші төмен және күш көрсеткіштері де бірдей емес.Көру қабілеті,есту қабілеті,сөйлеу,психикалық ұстанымдылығы,ойлау қабілетінің жетілмеуі көбіне төмен соматикалық статус,

дене жетілунің төмендеуі,қайта бұзылуы және барлық бұлшық еттердің қайта жетілуі керек етеді.Кей біреулері бейімделу жаттығуларымен шұғылданса,бұлшық ет күшінің дамуы жоғары талапқа ие болады.ДЦП-мен ауыратын балалар үшін күш дамыту жаттығулары,сол балалардың ауру түріне,сатысына,қозғалу дәрежесіне байланысты іріктеліп беріледі.Дене шынықтыру тәжірбиесінде мүгедектер мен мүмкіндігі шектеулі жандар үшін бұлшық ет күшінің дамыту әдістемесі екі бағытта жүреді: а) барлық бұлшық ет топтарын толық дамытуға арналған жалпы күш дамыту дайындығы күш қабілеттерінің базалық деңгейі ретінде қарастырылады; б) күш қабілеттерді дамытуға,әрекеттің нақты түріне байланысты компенсаторлық механизмдерді қалыптастыруға арналған арнайы күш дайындығы.

Қолданылған әдебиеттер:
1. Дульнов Г.М. Учебно-воспитательная работа во вспомогательной школе (Москва Просвещение 1987 г)
2. Козленко Н.А. Физическая воспитания в системе коррекционно-воспитательной работы вспомогательной школе (Дефектология 1991 г)
3. Чудная Р.В. Адаптивное физическое воспитание (Киев Наукова думка 2000 г)
4. Евсеев С.П. Теория и организация адаптация физической культуры (Москва «Советский спорт» 2003 г)
5. Шапкова Л.В. Частные методики адаптивный физической культуры (Учебные пособие Советский спорт