1
Тақырыбы: Балабақша және мектеп.
Мақсаты:
1. Балаларға балабақша мектеп жасына дейінгі балаларды тәрбиелейтін мекеме екендігін түсіндіру және балабақшада жұмыс істейтін мамандық иелерінің жұмыстарымен таныстыру.
2. Сурет бойынша әңгімелеу арқылы зейіндерін, есте сақтау қабілеттерін дамыту.
|
Іс-әрекет бөлімдері |
Педагогтің іс-әрекеті |
Балалар дың іс-әрекеті |
|
Ынталандыру. Сезімді ояту |
Балалар шеңбер жасап тұрады. Бір бала допты екінші балаға лақтырып тұрып сұрақ қояды. Допты қағып алған бала сұраққа жауап береді. Балабақша туралы білетін өлең, тақпақтарын айтқызады. |
Сұрақтарға жауап береді. Мысалы, «Мынау - балабақша», «Аспаз ас дайындайды». |
3. Мектеп ауласында өсіп тұрған өсімдіктердің аттарын ажыратып айту арқылы табиғатты сүюге баулу.
Сөздік жұмыс: меңгеруші, әдіскер, дәрігер, тәрбиеші, аспаз.
Балаларды балабақшаның мекенжайымен таныстырып, ондағы бөлмелерді аралатады. Әр бөлменің (спортзал, ән залы, асхана, дәрігер, кір жуатын орын, т.б.) қалай аталуы жөнінде түсінік беріледі. Балабақшада жұмыс істейтін мамандық иелерінің (меңгеруші, әдіскер, тәрбиеші, мейір бике, аспаз, кір жуушы, күтушінің) жұмыстары туралы әңгімелеу.
Ғ. Өкеевтің «Балабақша үйіміз»
өлеңін оқып беру. Балаларды балабақша ауласымен және балабақша айналасында орналасқан ғимараттар, мысалы, аурухана, дәріхана, дүкен, кітапхана, кинотеатрлармен таныстыру. «Мектеп» (авторы - М. Мақатаев), «Балабақша үйіміз» өлеңдерін (авторы - Ғ.Өкеев) дауыстап оқиды. Мазмұндарын түсіндіреді. Мектеп, мектепке адам не үшін баратыны, мұғалімнің кызметі туралы мағлұмат беріледі.
Әліппе-дәптермен жұмыс. Мектеп пен балабақша туралы әңгімелейді. Екі мекемені салыстырады. Қызметкерлерімен таныстырады.
Балалар тыңдайды.
Өз балабақшалары туралы әңгімелейді.
Сурет бойыншаәңгіме құрастырады.
Балабақша мен мектепте кімдер жұмыс
Қорытындылау: Сұрақ-жауап әдісі арқылы сабақты қорытындылайды.
Өзін-өзі бағалау: Балабақшада кімдер жұмыс істейді? Олардың жұмыстары туралы әңгімеле.
Балабақша бөлмелері қалай аталады?
Аулада тазалықты сақтау үшін не істеу керек?
Гүлзарларда өсіп тұрған өсімдіктерге қандай қамқорлық жасау керек?
Балабақша айналасында қандай ғимараттар бар?
Күтілетін нәтиже: балабақша және оның ауласы туралы түсінік қалыптастыру.
Білуі тиіс: балабақшада жұмыс істейтін адамдардың еңбегін бағалап, оларға құрмет көрсетуі тиіс.
Түсінігі: балабақша және мектеп тәрбие мен білім беретін мекеме екендігін тұсіну.
Көрсете білуі: сұрақтарға жауап беру, сурет бойынша әңгіме құрастыра алу.
2 -сабақ
Қоршаған дүниемен таныстыру
Тақырыбы: Жанды және жансыз табиғат.
Мақсаты:1.Жанды табиғат,оның тіршілік ортасы және жансыз
табиғаттағы қайталанбас құбылыс түрлері туралы білімдерін жетілдіру.
2. Жанды және жансыз табиғатқа не жататынын түсіндіру арқылы есте сақтау қабілеттерін дамыту.
3. Табиғат байлығына қамқорлықпен қарауға тәрбиелеу.
Сөздік жұмыс: табиғат, жасыл әлем, тау, тас, су, тұман, кұм, жаңбыр, жел.
|
Іс-әрекет бөлімдері |
Педагогтің іс-әрекеті |
Балалардың іс-әрекеті |
|
Ынталандыру. Сезімді ояту. |
Шаттық шеңберіне тұрғызып, бір- біріне тілектер айтқызу. |
Балалар бір-біріне күлімдеп қарап, жұмсақ ойыншық жүректі ұсынып жақсы тілектер білдіреді. |
|
ізденістер. Ұйымдастыру |
1. Педагогтің әңгімесі: - Біздер балалар қызықты да, қыр - сыры мол ғажайып әлемде өмір сүріп жатырмыз. Айналаға қарасаң, бізді көптеген заттардың қоршап жатқанын білеміз, олар: неше түрлі әдемі ғимараттар, жолдар, көпірлер, ұшақ, жиһаздар және т.б. Бірақ айналамыздағы заттардың көпшілігі адамның көмегінсіз өздері пайда болған. Оларға жер мен су, ағаштар мен жануарлар, күн мен аспан жатады, оларды бір сөзбен табиғат деп атаймыз. |
Балалар жансыз және жанды табиғатты суреттен атап көрсетіп, ол жөнінде түсінгендерін айтады. Балалар үлестірмелі суреттермен жұмыс жасайды. |
|
|
Табиғаттың бір бөлігіне азық та, су да, киім де қажет емес, олар - тау-тас, ауа, ғаламшар, яғни жансыз табиғат. Ал енді бір бөлігі тыныс алады, өседі, коректеніп көбейеді, яғни бұлар жанды табиғат қатарына жатады. Жанды табиғатқа адам, өсімдік, жануар жатады. Жылдың әр мезгіліне байланысты табиғат көріністерінің суреттерін көрсету арқылы балаларға жансыз және жанды табиғат арасындағы байланыс түсіндіріледі. Е.Өтетілеуұлының «Бар ма, жоқ па?» деген өлеңін оқып беру. Табиғаттағы құбылыстарды күнтізбе арқылы белгілеу: жаңбырдың, кардың жауып тұрғанын, желдің соғып тұрғанын табиғат күнтізбесіндегі шартты белгілермен көрсетіп, түсіндіру.Сергіту сәтін өткізу. Көлдің беті кілегей, Жер сап-сары бірегей. Тырау-тырау тырналар Түстікке бетті бұрды олар. Қара суық жел есті, Күннің көзі көмескі.Әліппе-дәптермен жұмыс. Жансыз және жанды табиғаттың айырмашылығын айту. Суреттегі жасырынған жануарларды тауып, бояп, аттарын атау. |
Өлең жолдарын пайдаланып, сергіту жаттығуын орындайды. Әліппе-дәптердегі тапсырманы орындайды. |
|
Қорытындылау.Өзін-өзі бағалау |
Сабақты пысықтауға арналған сұрақтар: 1. Жансыз табиғатқа нелер жатады? 2. Жанды табиғатқа нелер жатады? 3. Олардың айырмашылығы неде? |
Балалар сұрақтарға толық жауап береді, бір-бірінің жауаптарын толықтырады. Жауаптарының дұрыстығын дәлелдейді. |
|
Күтілетін нәтиже: жансыз және жанды табиғаттың байланысын ұғындыру.
Білуі тиіс: жансыз және жанды табиғатқа нелер жататынын білу.
Түсінігі: ауа температурасының ауытқуына байланысты табиғат құбылыстарының өзгеруін түсіну.
Көрсете білуі: жансыз табиғат пен жанды табиғатты бір-бірінен ажыратып көрсету.
Тақырыбы: «Отбасы»
Мақсаты:
1. Отбасы және оның мүшелері туралы әңгімелеу.
2. Отбасы мүшелерін атай білуге және олармен дұрыс қарым - қатынас жасауға үйрету.
3. Ұйымшылдыққа және үлкенді сыйлауға, кішіге қамқор болуға тәрбиелеу.
Сөздік жұмыс: әке, ана, ата, әже, аға, іні, әпке, сіңлі.
|
Іс-әрекет бөлімдері |
Педагогтің іс-әрекеті |
Балалардың іс-әрекеті |
|
Ынталандыру. |
Е. Өтетілеуұлының «Біздің |
Өлең сөздерін бірге |
|
Сезімді |
шаңырақ» өлеңін оқу. |
қайталайды. Отбасы |
|
Ояту |
|
мүшелерін атайды. |
|
|
Атамнан басталар, |
|
|
|
Әжемнен қосталар |
|
|
|
Отбасым мыналар: |
|
|
|
Ен жақын адамдар - |
|
|
|
Әкем және анам бар, |
|
|
|
Бір туған анам бар, |
|
|
|
Бір туған апам бар. |
|
|
|
Бәрін жақсы көремін, |
|
|
|
Еркелеймін, еремін. |
|
1. Балаларға ата-анасын, ересектерді тыңдап, кішкентайларға қамқорлық жасау керектігін түсіндіреді.
2. Е. Өтетілеуұлының «Бес саусақ» өлеңі оқылады. «Отбасы дегеніміз - әкесі, анасы, олардың балалары мен ата, әжесі» деген бала ұғымына сай анықтамаға түсінік береді. Отбасы мүшелерін бір-біріне деген сыйластық, бауырмалдық біріктіретіндігін, олардың бір үйде тұратындығы, бірге ұй шаруасымен айналысатындығын, бос уақыттарын бірге өткізетіндігін әңгімелейді. Сондай-ақ отбасындағы мерекелер мен сақталатын дәстүрлер, отбасындағы ересектердің мамандықтары туралы айтылады.
3. Сергіту сәтін өткізу.
Орнымыздан тұрайық
Қарлығаш болып ұшайық.
Бір отырып, бір тұрып
Жақсы сергіп қалайық.
4. Суретпен жұмыс.
5.Тапсырмалар: 1. Өзің туралы айтып бер. 2. Суретте бейнеленген отбасы мүшелерін ата.
3. Отбасы мүшелерінің іс-әрекеті туралы әңгіме құрастыру.
Балалар тыңдайды. Өз отбасындағы сыйластық туралы әңгімелейді.
Тәрбиешінің айтқандарын тыңдайды, сұрақтарға жауап береді.
Өлең мазмұнына қарай қимыл - қозғалыс жаттығуын жасайды.
Өлең мазмұнына қарай сұрақтарға жауап береді.
Сурет бойынша сұрақтарға жауап береді, әңгімелейді.
Дидактикалық ойынды
ынтамен ойнайды.
6. «Бізде былай, ал сіздерде ше?» дидактикалық ойыны
Қорытындылау. Өзін-өзі бағалау
Сұрақ-жауап әдісі арқылы сабақта алған білімдерін қорытындылайды. Сұрақтар:
1. Өз отбасыңда кімдермен тұрасың?
2. Атай, әжеймен қалай дұрыс амандасуға болады?
3. Әкең мен анаң саған риза болып қуану үшін не істеуің керек?
Балалар отбасындағы өздері атқаратын іс-әрекеттерін әңгімелейді.
Күтілетін нәтиже: отбасы мүшелеріне кімдер кіретінін білу.
Білуі тиіс: отбасы мүшелерін: ата - әжесі, ата-анасын, бауырларын құрметтеу керектігін, есейгеннен кейін ата-анасына қамқорлық жасап, көмек көрсету өзінің парызы екенін білу.
Түсінігі: бірлескен еңбек іс-әрекеті ата-ана мен балаларды
жақындастыратынын түсіну.
Көрсете білуі: сурет бойынша әңгіме құрастыра алады.
4-сабақ
Экология негіздері.
Тақырыбы: Экологиялық белгілер.
Мақсаты: 1. Туған өлкенің табиғатын бағалай білу туралы халық болжамдары жөнінде түсінік беру.
2. Экологиялық белгілермен таныстыру, оларды естеріне сақтату.
3. Табиғатты қорғауға баулу.
Сөздік жұмыс: жас өндір, қайнар көзі, т.б.
|
Іс-әрекет бөлімдері |
Педагогтің іс-әрекеті |
Балалардың іс-әрекеті |
|
Ынталандыру. Сезімді ояту |
Шаттық шеңберін ұйымдастыру. Қуан шаттан алақай, Қуанатын күн келді. Қайырлы таң! Қайырлы күн! Сәлеметсіңдер ме, балалар?. |
Өлең жолдарын қайталап, сәлемдеседі. |
|
Ізденістер. Ұйымдастыру |
1. Балалармен бірге балабақша ауласына мақсатты серуен ұйымдастыру. 2. Табиғатқа байланысты халық болжамдарын оқып беріп, ұш дауыста қайталату тәсілін қолданып жаттату. |
Серуенге шығады. Халық болжамдарын қайталап айту арқылы есте сақтау қабілетін дамытады. |
|
|
3. Жылдың әрбір мезгіліне сәйкес,табиғат құбылыстарындағы өзгерістерді байкау арқылы өміргекелген халықтық болжамдар туралытүсінік беру. Қыс қарлы болса, жаз жаңбырлыболады. Қыс аязды болса, жаз ыстық болады. Тұман түссе, күн жылынады. Аспанда жұлдыз көп болса, күн суытады. Жаз жауынды, күз жылы болса, қыс ұзақ болады. Қайыңнан аққан шырын көп болса, жаз жаңбырлы болады. Түтін аспанға тік көтерілсе, аяз болады. 4. Сергіту жаттығуын өткізу. Көтеріліп шаңырақ, Уықтары шаншылар. Керегелер керіліп, Өрімдей боп өрілер. Бәріміз жүрсек айналып, Киіз үй боп көрінер. 5. Әліппе-дәптермен жұмыс: 1. Экологиялық белгілермен таныстыру. 2. Сурет бойынша балалардың әрекеттеріне пікірлерін білдірту. 3. Тыйым сөздерді оқып, мағынасын түсіндіру. 4. Суретшінің қатесін тапқызу. |
Қыс мезгілініңкарлы болуынбақылату.
Халықболжамыныңмағынасынтүсіндіру.
Өлең мазмұнынасәйкес қимылдаржасайды.
Суреткеқарап әңгімеқұрастырады.
Табиғатқұбылыстарынбақылап көреді. |
|
Қорытындылау. Өзін-өзі бағалау |
«Халық айтса, қалт айтпайды» деген мақалды қайталату, мағынасын түсіндіру. |
Халық болжамдарын қайталап, мағынасын түсінеді. |
Күтілетін нәтиже: халық болжамдарын қайталату арқылы табиғаттың ғажайып сырын түсіне білу, сөздік қорларын дамыту.
Білуі тиіс: туған өлкенің табиғатын қорғау туралы халық болжамдарын білу.
Түсінігі: табиғи құбылыстардың бір-біріне әсерін, байланысын түсіну.
Көрсете білуі: халық болжамдарын өз тәжірибелерінде бақылау жасау арқылы көз жеткізу.
5-сабақ
Қоршаған дүниемен таныстыру.
Тақырыбы: Мемлекеттік рәміздер.
Мақсаты: Балаларға Қазақстан Республикасы тәуелсіз, егеменді мемлекет екені туралы түсінік беру, балалардың Мемлекеттік рәміздер туралы түсінігін жетілдіру.Мемлекеттік рәміздердің мән-мағынасын түсіндіру арқылы есте сақтау қабілеттерін дамыту.Балалардың өз Отанына, туған жеріне деген сүйіспеншіліктерін, өз елінің тарихына деген қызығушылықтарын арттыру.
Сөздік жұмыс: Мемлекеттік рәміздер, герб, гимн, ту.
|
Іс-әрекет бөлімдері |
Педагогтің іс-әрекеті |
Балалардың іс- әрекеті |
|
Ынталандыру. Сезімді ояту |
Сәлем саған Жер-ана! Сәлем саған нұрлы күн! Аман-есен болайық, Бейбітшілікті қалайық. |
Бәрі бірге қайталап амандасады. |
|
Ізденістер. Ұйымдастыру |
Қазақстанның рәміздері туралы әңгіме жүргізу: - Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туының көгілдір түсі ашық бейбіт аспанды және халықтардың бірлігін бейнелейді. Ортасында орналасқан алтын күн бейбітшілік пен байлықты бейнелесе, ал аспанда қалықтаған қыран құс ерлікті бейнелейді. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Гербіндегі көгілдір түстің аясында шаңырақ бейнеленген. Шаңырақтан жан-жаққа таралған сәулелер тәрізді шеңбер бойымен уықтар орналасқан. Шаңырақ пен уықтар республикамызда тұратын халықтардың бірлігін көрсетеді. Әр мемлекеттің гимні болады, ол салтанатты жағдайларда орындалады. Отан туралы мақал-мәтелдердің мағынасын ашу. |
Балалар түсінгендерін қайталайды. Балалар суреттен рәміздерді көрсетеді. |
|
|
Отан оттан да ыстық. Туған жердей жер болмас, Туған елдей ел болмас. 3. Дәптермен жұмыс Мемлекеттік рәміздердің мән - мағынасын әңгімелеп беру. Б. Үсенбаев «Менің туым» және С. Қалиұлының «Елтаңбасы елімнің» деген өлеңдері оқылып, мағынасы ашылады. Елордамыз - Астана қаласы жайлы әңгімелеу. |
Әліппе- дәптердегі тапсырманы орындайды. |
|
Қорытындылау. Өзін-өзі бағалау |
Сұрақ-жауап әдісі арқылы сабақта алған білімдерін қорытындылайды. Сұрақтар мен тапсырма: Тәуелсіз Қазақстан Республикасы елбасының аты-жөнін ата. Гимн қандай жағдайларда орындалады? Мемлекеттік гербті қайдан көруге болады? Біздің еліміздің туының түсі қандай? |
Сұрақтарға жауап береді. |
Күтілетін нәтиже: Қазақстан Республикасының рәміздерін білу.
Білуі тиіс: туған жеріне деген сүйіспеншілігін арттыру.
Түсінігі: Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздерінің мән-мағынасын тұсіну.
Көрсете білуі: рәміздер туралы өлең, мақал-мәтелдерді жатқа айту.
6-сабақ
Экология негіздері.
Тақырыбы: Алтын күз.
Мақсаты:
1. Табиғаттың күз мезгіліндегі өзгерістері жайлы балалардың білімдерін кеңейту. "Ерте" және "кеш" түсетін күз туралы түсінік беру. Ағаштардың, бұталардың жапырақтарына, бұтақтары мен жемістеріне қарай бір-бірінен ажырата білуге үйрету.
2. Күз мезгілінің астық, жеміс-жидек көкөністерді жинау мезгілі екенін, күздегі ауылшаруашылық еңбек түрлері жөнінде түсіндіру арқылы есте сақтау қабілеттерін дамыту.
3. Ересектердің еңбегін құрметтеп, олардың еңбегінің нәтижесіне қамқорлықпен қарауға тәрбиелеу. Күзгі табиғаттың әсемдігін сезініп, оны қорғай білуге тәрбиелеу.
Сөздік жұмыс: ерте күз, қоңыр күз, жыл кұсы.
|
1с-әрекет бөлімдері |
Педагогтің іс-әрекеті |
Балалардың іс- әрекеті |
|
Ынталандыру. Сезімді ояту |
Шаттық шеңберіне дөңгелене тұрғызып, өлең жолдарын әндетіп айтқызады. Армысың, ардақты Аспан ата! Армысың, мейірімді Жер-ана! Армысың, шұғылалы алтын күн! Күліп шықты күн бүгін. |
Бәрі бірге қайталайды. |
Кіріспе әңгіме:
- Орманда, тоғайларда жаз мезгіліндегідей емес. Құстардың шуылы азайған. Өйткені кұстардың көпшілігі жылы жаққа ұшып кетті. Аққайың мен емендердің жапырақтары өзгеріп, сары түске енген. Гүлдер мен шөптер солып, қурай бастады.
Сұрақтар:
1. Бұл жылдың қай мезгілі деп ойлайсыңдар?
2. Күз мезгілі екенін қайдан білдіңдер?
3. Күздің келуімен орманда қандай өзгерістер болады?
- Күздің бірінші айы - қыркүйек «Алтын күз» деп аталады. Бұл кезде біз бау-бақшадағы жеміс-жидектерімізді жинап аламыз. Сондай-ақ «қоңыр күз» деп күздің ауа райы жанға жайлы кезін айтады. Күздің екінші айы - қазанды халық желді, ылғалды, жапырақтар көп түсетін кез деп атайды.
Күздің ең соңғы айы - қарашаны «Жартылай қыс» немесе «Мұз ұстасы» деп атайды.
Кейбір құстар күннің суытуына байланысты жылы жаққа ұшып кетеді. Бозторғай, сары шымшық - қыстап қалатын кұстар. Құстар мен жануарларға қамқор болып жүру - ұлкен парыз.
Сергіту жаттығуын орындату.
Әліппе-дәптермен жұмыс:
1. Қ. Шаңғытбаевтың «Алтын күз» өлеңін жаттатады.
2. Күзгі жапырақтарды боятады.
3. Табиғи материалдардың маңызы туралы айтып, олардан түрлі заттар жасауға болатындығын түсіндіру. Моншақ тізуге нұсқау береді.
4. Табиғаттағы ең негізгі ережелермен таныстыру.
Балалар тыңдайды.
Балалар түсінгендерін қайталап айтады, сұрақтарға жауап береді.
Педагогтің әңгімесін тыңдайды. Суретке қарап әңгіме құрастырады. Сұрақтарға жауап береді.
Өлең жолдарын қайталап, бірнеше рет қайталап жатқа оқиды. Дәптердегі жапырақтарды бояйды. Табиғи
материалдардан моншақ жасайды.
Күтілетін нәтиже: Қазақстан Республикасының рәміздерін білу.
Білуі тиіс: туған жеріне деген сүйіспеншілігін арттыру.
Түсінігі: Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздерінің мән-мағынасын тұсіну.
Көрсете білуі: рәміздер туралы өлең, мақал-мәтелдерді жатқа айту.
7-сабақ
Қоршаған дүниемен таныстыру.
Тақырыбы: Бағдаршам және көлік түрлері.
Мақсаты: 1. Бағдаршамның атқаратын қызметімен таныстыру.
2. Көше жағдайындағы кеңістікті бағдарлай білу дағдыларын, зейіндерін дамыту.Жолда жүру ережелерін меңгерту.
Сөздік жұмыс: бағдаршам, жол тәртібін реттеуші, көше қиылысы.
|
Іс-әрекет бөлімдері |
Педагогтің іс-әрекеті |
Балалардың іс - әрекеті |
|
Ынталандыру. Сезімді ояту |
Балаларды шеңбер құрғызып тұрғызу.Кел балалар, күлейік, Күлкіменен түлейік! Күлкі көңіл ашады, Күліп өмір сүрейік. |
Өлеңді бәрі бірге қайталайды. |
Бағдаршамы бар көше мен бұрылыстарға саяхат жасату. Ауыл педагогтері бағдаршамы бар үлкен даңғыл бейнеленген плакатты пайдаланады. Балалардың назарлары бағдаршамның жұмысына, машиналардың арлы-берлі жүруіне, жаяу жүргіншілердің іс-әрекеттеріне назар аударылады. Жол жүру ережелерімен таныстырады. Жол белгілерінің суреттерін көрсетеді, олардың көлік қозғалысын реттеп, көлік жүргізуші мен жаяу жүргіншінің маңайдағы жол жағдайы жөнінде ақпарат беру мақсатында көше мен жол бойына қойылатын арнайы белгілер екенін айтып түсіндіреді.
Ә.Табылдының «Бағдаршам» деген өлеңін оқу.
«Көлік түрлері қайда?» дидактикалық ойыны.
Жол түрлерімен (машина жүретін жол, жаяу жүргінші жүретін жол, екі бағытқа бөлінетін жол, екі көшенің түйіскен жерімен) таныстырады, суреттерін көрсетеді. Егер бағдаршам жоқ болса, жол тәртібін реттеушіге бағыну қажеттігі айтылады. Жолда жүру ережелерін сақтау, үйрену арқылы бала өзінің өмірін және денсаулығын сақтайтындығы түсіндіріледі. Дәптермен жұмыс:
1. Сурет бойынша жолда жүру ережелерін еске түсірту, қайталату.
2. Суреттегі көлік түрлерін ұш топқа (ауадағы, судағы, жердегі) бөліп атау.
3. «Суретте не артық?» дидактикалық ойынын жүргізу.
4. Суреттегі көлік түрлерін бір - бірімен салыстырту.
Балалар жол ережелерін тыңдап, қайталап айтыпбереді.
Тапсырманы орындайды.
Суретке қарап, жолда жүру ережелерін құрастырады.
Жолда жүру
|
Ережелерін қайталайды, сұрақтарға жауап береді,тапсырмаларды орындайды. Қорытындылау. |
Сұрақ-жауап әдісі арқылы сабақта
|
Сұрақтарға жауап |
|
Өзін-өзі бағалау |
алған білімдерін қорытындылайды. |
береді, өздері |
|
|
Сұрақтар: |
қорытынды пікір |
|
|
1. Жаяу жүргіншілер қай жермен |
жасайды. Мысалы: |
|
|
жүру керек? |
Жолда жүру |
|
|
2. Жаяу жүргіншілер көшенің қай |
ережесін сақтау |
|
|
жерінен қиып өте алады? |
керек. Сонда көлік |
|
|
3. Өзің тұратын жерде қандай көлік |
қозғалысына да, |
|
|
түрлері жүреді? |
көлік жүргізушіге |
|
|
|
де кедергі |
|
|
|
жасамайсың. |
|
|
|
Өміріңді |
|
|
|
сақтайсың. |
8-сабақ
Экология негіздері.
Тақырыбы: Күз сыйы.
Мақсаты:
1. Табиғаттағы өзгерістер туралы балалардың түсініктерін қалыптастыру.
2. Күн мен түннің ұзақтығы, ауаның температурасының өзгеруі, жа- пырақтардың түсінің өзгеруі, жемістердің пісуі туралы және т.б. білім не- гіздерін меңгерте отырып, есте сақтау қабілетін, зейіндерін дамыту.
3. Өсімдіктерді күтіп-баптауға және табиғатқа қамқорлықпен қарауға тәрбиелеу.
Сөздік жұмыс: бұтақтар, жемістер, тұқымдар, табиғат құбылыстары.
|
Іс-әрекет бөлімдері |
Педагогтің іс-әрекеті |
Балалардың іс-әрекеті |
|
Ынталандыру. |
Қуаныш шеңберін ұйымдастыру. |
Балалар жақсы |
|
Сезімді ояту. |
- Армысыз, алтын Күн! |
көңіл күйімен |
|
|
Армысыз, қайырымды Аспан - ата! |
сәлемдеседі. |
|
|
Армысыз, мейірімді Жер-ана! |
|
|
|
Күліп шықты күн бүгін! |
|
|
|
Қуанайық, шаттанайық бәріміз. |
|
Ізденістер. Ұйымдастыру
Саябаққа, алаңқайға табиғи материалдар жинау мақсатымен серуен ұйымдастыру.
Б. Жақыптың «Күзде» өлеңінің мазмұнын ашу:
• жемістер;
• көкөністер;
• жидектердің пайдасын, оларды жинау туралы әңгімелеу.
Балаларға «Табиғат сыйы» деген ұғымның мағынасын түсіндіру, табиғаттың шексіз байлығы болып саналатын күз мезгілінің ерекшелігін, алуан тұсті жапырақтар, табиғи материалдар туралы түсіндіру. Балалар табиғи материалдарды жинап, күзгі жапырақтардың түстеріне, пішініне, ауаның температурасына, күн мен түннің ұзақтығына назар аударады.
Сергіту сәтін өткізу.
Орнымыздан тұрайық,
Құстай канат қағайық.
Бір отырып, бір тұрып,
Сәл тынығып алайық.
Әліппе-дәптермен жұмыс:
1. Күзгі бактағы еңбек
2. Күзгі бақшадағы еңбек туралы түсіндіру.
3. Жарты алманың екінші бөлігін тапқызу.
4. Жеміс пен жидек сөзіне сөздік жұмысын жүргізіп, оларға не жататынын айту, айырмашылықтарын түсіндіру.
Жеміс - жеміс беретін ағаштар мен сабақты өсімдіктер басына шығатын шырынды мәуе. Жидек - таңқурай, бүлдірген, құлпынай өсімдіктері жемісінің жалпы атауы.
Серуенде табиғатты тамашалайды.
Өлең жолдарын тыңдайды, түсінеді.
Серуенде балалар табиғи материалдарды жинап, олардан өздерінің қиялдарынан «Күзгі орман» композициясын құрастырады.
Өлең мазмұнына қарай қимылдар жасайды.
Тапсырмаларды ынтамен орындайды.
Сабақты қорытындылау
Тақырыпты бекіту үшін «Сен жасыр, біз табамыз» деген дидактикалық ойын ұйымдастырылады. Шарты: балалар көздерін жұмып отырады. Педагогтің белгісімен бір бала жеміс, көкөністердің муляждары салынған табақтан біреуін алып, артына тығып тұрады. Бала өзі жасырған жеміс не көкөністің атын айтпай сипаттайды. Балалар жасырған жеміс не көкөністің атын айтулары тиіс.
Дидактикалық ойынға балалар белсене катысады
Күтілетін нәтиже: табиғаттағы күзгі өзгерістерді бақылап, ол туралы өз ойларын жеткізе білуі.
Білуі тиіс: күз мезгілінің ерекше сыйын түсініп, бағалай білуі.
Түсінігі: ауаның температурасының өзгеруін тұсіну.
Көрсете білуі: табиғи материалдардан композиция жасай білу.
9-сабақ
Қоршаған дүниемен таныстыру.
Тақырыбы: Ақпарат құралдары.
Мақсаты: 1.Ақпарат қызметі түрлерімен таныстырып олардың атауларын меңгерту.
2. Балалардың жас шамасына қарай компьютер туралы қарапайым түсінік беру, оны пайдалану ережелерімен таныстыру, бастаған ісін аяғына дейін тыңғылықты аяқтауға, зейінді, шыдамды болуға тәрбиелеу.
3. Адамдардың пайдалы іс-әрекеттерін бағалап, оған құрметпен қарауға тәрбиелеу.
Сөздік жұмыс: байланысшы, хат тасушы, телеграмма қабылдаушы, компьютер.
|
Іс-әрекет бөлімдері |
Педагогтің іс-әрекеті |
Балалардың іс- әрекеті |
|
Ынталандыру. Сезімді ояту |
Балаларды шеңбер бойына тұрғызып, төмендегі өлең жолдарын айтқызады: Армысың, асыл күн! Армысың, көк аспан! Армысың, жан досым! Жылуыма жылу қос, Міне, менің қолым. |
Балалар бір- бірінің қолын ұстап, жылу сезімдерін білдіреді. |
|
Ізденістер. Ұйымдастыру |
1. Ақпарат құралдары жайлы түсінік беру: - Телефон, факс, хат, кұттықтау хаттары, сәлемдеме байланыс түрлеріне жатады. Байланыс қызметінің бұл аталған түрлерінің бәрі адамдардың тұрмысына өте қажет. Компьютер де байланыс қызметі түрлерінің қатарына жатады. Компьютермен әлемнің барлық жерлерінен әртүрлі хабарлар алынады және жіберіледі. Қазіргі кезде мектептер мен балабақшалар да компьютермен толық қамтамасыз етілген. Пошта - хат, телеграмма, ақша, газет-журнал, сәлемдеме сияқты заттарды бір жерден екінші жерге жеткізумен айналысатын мекеме. Бұл мекемеде байланыс қызметкерлері - хат, телегерамма, т.б. қабылдаушы-операторлар, хат тасушылар жұмыс істейді. 2. Сергіту сәтін өткізу. |
Балаларға тақырыпқа қызығушылықпен жауап береді. Компьютер, телефон сияқты байланыс құралдары туралы білетіндерін айтады. |
|
|
Біздер тату баламыз Гүл-гүл жайнап аламыз. Жаттығулар жасайық, Жақсы сергіп қаламыз. |
Өлең мазмұнына қарай қимыл - қозғалыстар жасайды. |
|
|
3. Әліппе-дәптермен жұмыс. Суреттегі байланыс құралдарынататып, олардың атқаратын жұмыстары жөнінде әнгімелету. Мысалы: Факс – фотокөшірмелердітелефон желілері арқылы беру құралы. Сәлемдеме - пошта арқылыжіберілген сәлем-сауқат. 4. «Телефон» дидактикалықойыны. Шарты: екі бала ойыншық телефон тұтқасымен бір-біріменсөйлеседі. Мысалы: - Сәлеметсің бе, Алма? - Сәлеметсің бе, Аружан? - Ертең мен анамменхайуанаттар багына барамын. Сен бізбен барасың ба?- Анам рұқсат берсе, барамын... 5. Дәптердегі тапсырмалардыорындату. |
Сурет бойыншабайланыс Құралдарыныңатқаратын Қызметінәңгімелейді. Балалар бір-бірімен ойыншык телефонарқылы сөйлеседі.Сұрактарга жауап береді, тапсырмаларды орындайды. |
|
Қорытындылау. Өзін-өзі бағалау |
6. Сабақты қорытындылау. Сұрақтар мен тапсырмалар: 1. Байланыс қызметінің түрлеріната. 2. Компьютер байланыс құралынажата ма? 3. Сәлемдемемен не жіберугеболады? 4. Құттықтау хаттарын кімдергежәне не үшін жазады? |
Балалар байланысқұралдары меноның қажеттілігінайтады. |
Күтілетін нәтиже: байланыс қызмет түрлерімен танысу.
Білуі тиіс: әрбір байланыс құралдарының қызметін білу.
Түсінігі: адамдардың пайдалы іс-әрекетін бағалау, оларга құрметпен қарау.
Көрсете білуі: өзінің бастаған ісін аяғына дейін жеткізе алатындығын көрсете білу.
10-оқу іс-әрекеті
Экология негіздері.
Тақырыбы: Жасыл дәріхана.
Мақсаты: 1. Жасыл дәріхана және оның қажеттігі жөнінде түсінік беру.
2. Емдік қасиеті бар өсімдіктермен таныстыру, оларды қажетті мөлшерде ғана жинап, өзге өсімдіктерге зиян келтірмеу жағын ескеруге үйрету.
3. Табиғатты қорғай білуге тәрбиелеу.
Сөздік жұмыс: итмұрын, жолжелкен, түймедағы, және т.б.
|
Іс-әрекет |
Педагогтің іс-әрекеті |
Балалардың |
|
бөлімдері |
|
іс-әрекеті |
|
Ынталандыру. |
Жылулық шеңберін ұйымдастыру. |
Жылы сөздер |
|
Сезімді ояту. |
Қолдарындағы әдемі жүрек |
айту арқылы |
|
|
ойыншықты бір-біріне беріп тұрып, |
амандасады. |
|
|
тілектерін айтады. |
|
|
Ізденістер. |
М. Жаманбалиновтың «Итмұрын |
Балалар |
|
Ұйымдастыру |
тергенде» өлеңін мәнерлеп оқып беру. |
өлеңі мұқият |
|
|
|
зейін қойып |
|
|
Балалармен жасыл дәріханаға серуен |
тыңдайды. |
|
|
ұйымдастыру. Дәрілік өсімдіктермен |
Дәрілік |
|
|
таныстыру. Неге «дәрілік» өсімдіктер |
өсімдіктерді |
|
|
деп аталатынын түсіндіру. |
зер сала қарап |
|
|
|
көреді, түсінеді. |
|
|
Балаларды дәрілік өсімдіктерден |
|
|
|
жасалған көрмеге шақырып, қай |
|
|
|
өсімдікті қандай ауруға пайдаланатыны |
Көрмедегі |
|
|
туралы түсіндіру. |
дәрілік |
|
|
Мысалы : Түймедағы гүлін тамақты |
өсімдіктерді |
|
|
шайқауға пайдаланады. |
көріп біледі. |
|
|
Дәрілік өсімдіктерді белгілі бір |
Дәрілік |
|
|
мерзімде жинау керек екендігі және |
өсімдіктердің |
|
|
оны жинау кезінде басқа өсімдіктерге |
жинау мерзімін |
|
|
зиян келтірмей белгілі мөлшерде ғана |
біледі. |
|
|
жинау керектігін түсіндіру. Балаларды |
|
|
|
дәрілік өсімдіктерге қамқор болуға |
|
|
|
тәрбиелеу. |
|
|
|
Сергіту жаттығуын өткізу. |
Өлең жолдарын |
|
|
|
қайталап, дене |
|
|
Кәне, кәне, тұрайық, |
жаттығуларын |
|
|
Үлкен шеңбер құрайық. |
жасайды. |
|
|
Тұрсақ енді шеңберге, |
|
|
|
Алақанды ұрайық. |
|
|
|
Бишілерше бұралып, |
|
|
|
Дөңгелене тұрайық. |
|
|
|
Әліппе-дәптермен жұмыс. Сұрақтар |
Тапсырмаларды |
|
|
мен тапсырмалар: |
дұрыс орындау |
|
|
1. Дәрілік өсімдіктердің тағы басқа |
үшін әрекет |
|
|
қандай түрлерін білесіңдер? |
жасайды. |
|
|
2. Өздерің тұратын жерде өсетін |
|
|
|
дәрілік өсімдіктің түрін атаңдар. |
|
|
|
3. Жолжелкеннің қандай пайдасы бар? |
Ойынға барлық |
|
|
4. Суреттегі өсімдіктерді бояту. |
бала белсене |
|
|
Дидактикалық ойын: |
қатысады, |
|
|
«Бөлме өсімдіктері мен дәрілік |
дәрілік |
|
|
өсімдіктерді ажырат» |
өсімдіктер |
|
|
Мақсаты: бөлмеде өсетін өсімдіктер |
мен бөлме |
|
|
мен дәрілік өсімдіктерді бір-бірінен |
өсімдіктерін |
|
|
ажырата білу, қандай мақсатта |
ажыратады. |
|
|
өсірілетінін анықтау. |
|
|
Қорытындылау. |
Оқу іс- әрекетті бекіту үшін қойылатын |
Балалар |
|
Өзін-өзі бағалау |
сұрақтар: |
сұрақтарға |
|
|
Тамақ ауырғанда қандай шөптер |
дұрыс жауап |
|
|
пайдалану керек? |
беруге |
|
|
Дәрілік өсімдіктерді қалай жинайды |
тырысады. |
|
|
екен? |
|
Күтілетін нәтиже: дәрілік өсімдіктердің пайдасы мен зиянын ажырата алу.
Білуі тиіс: емдік қасиеттері бар
өсімдіктердің пайдасын білу.
Түсінігі: бөлме
өсімдіктері мен дәрілік өсімдіктердің айырмашылығын түсіну.
Көрсете білуі: берілген сұрақтарға дұрыс жауап беру.
11-оқу іс-әрекеті
Тақырыбы: Мамандықтар.
Мақсаты: 1. Адамдардың әртүрлімамандықтартуралыбалалардың білімдерін жетілдіру.
3. Жанар-жағар май тұрған жерде қауіпсіздік ережелерін сақтауға үйрету.
Сөздік жұмыс: мұнай, таскөмір, әк.
|
Іс-әрекет Бөлімдері |
Педагогтің іс-әрекеті |
Балалардың іс-әрекеті |
|
Ынталандыру. Сезімді ояту |
Аспан түрді түндігін Жерге сәуле жайылды. Неткен ашық күн бүгін, Қайырлы таң, қайырлы! |
Балалар шеңбер жасап тұрып қайталайды. |
|
Ізденістер. Ұйымдастыру |
Педагогтің түсіндіруі: - Мұнайдан алынатын жанармай, жағармайлармен машиналар жүреді. Мұнайдан парафин алынады. Парафинді электр жарығы жоқ кезде пайдаланамыз. Шамшырақты дұрыс пайдаланбасақ, одан өрт шығу қаупі туып, айнала қоршаған ортаға коп шығын келтіруі мүмкін. Сол себепті сақтық ережелерін сақтау қажет. Таскөмір тұрмыста жылу үшін, әкті құрылыста үйлерді ағарту үшін пайдаланады. Тас қалаушы - бұл құрылыс маманы.Үй құрылысында әртүрлі мамандық иелері бар. Олар: ағаш шебері, сылақшы, тас қалаушы, краншы, дәнекерлеуші, шатырлаушы. |
Балалар жанар және жағар май туралы түсінгендерін айтады. |
|
Қорытындылау. Өзін-өзі бағалау |
Сұрақтар: 1. Қандай мамандықтарды білесіңдер? 2. Дәрігер не істейді? 3. Жақсы мамандық иесі болу үшін не істеу керек? |
Балалар ата-аналарының мамандықтары жөнінде әңгімелейді. |
Күтілетін нәтиже: мамандықтар туралы түсінігін нығайту.
Білуі тиіс: пайдалы қазбалардың алыну жолдарын білуі.
Түсінігі: жанар майлар бар жерлерде сақтық ережелерін сақтау.
Көрсете білуі: сурет бойынша әңгімелеп беру.
12-оқу іс-әрекеті
Тақырыбы: Жыл құстары.
Мақсаты: 1.Құстар тіршілігі, табиғатқа келтіретін пайдасы туралы түсініктерін қалыптастыру.
2. Дәптердегі тапсырмаларды орындату арқылы оз бетімен жұмыс жасауға баулу.
3. Қыстап қалатын құстарға қамқорлық жасауға үйрету.
Сөздік жұмыс: жыл кұстары, қыстап қалатын құстар.
|
Іс-әрекет бөлімдері |
Педагогтің іс-әрекеті |
Балалардың іс-әрекеті |
|
Ынталандыру |
Үнтаспадан құстардың сайраған дауыстарын тыңдату. |
Құстарды дауыстарынан танып айтады. |
|
Ізденістер. Ұйымдастыру |
1 .Слайд немесе плакаттан құстарды көрсету. Құстардың тіршілігі туралы әңгімелеу. 2. Жыл құстары және қыстап қалатын кұстар туралы әңгімелеу: - Күннің суытып, жәндіктердің көпшілігі қырылып қалады, кейбір жәндіктер ағаштардың қуыстарына тығылады. Осылайша құстардың жемі азаяды. Өзен-көлдерде су қатып қалады. Осыған байланысты құстар жылы жаққа ұшып кетеді. |
Балалар тыңдайды, түсінбегендерін сұрайды, сұрақтарға жауап береді. |
|
|
Жыл құстарына жабайы үйрек,тырна, көкек, ұзақ, қарлығаш,қараторғай, т.б. жатады.Құстардың бір бөлігі күзде ұшыпкетпей, сол жерде қыстап қалады.Оларды қыстап қалатын немесеотырықшы құстар деп атайды. Отырықшы құстарға: қарға,көгершін, торғай, көк шымшық, тоқылдақ, т.б. жатады. 1. Дәптермен жұмыс: Суреттен өзіңе таныс құстардыатату. (Үкі, бүркіт, үйрек, аққу,тырна). Осы құстар туралымағлұмат беру. Үкі - түнде ғана ұшатын имек тұмсық, үлпілдек майда жүнді жыртқыш, отырықшы құс. Бүркіт - таулы, далалы жерлердімекендейтін имек тұмсық жыртқыш,отырықшы құс. Тырна - мойны ұзын, аяқтары сыриған, ірілеу жыл құсы. Үйрек - тұмсығы жалпақ су құсы. Жабайы үйректер жылы жаққа ұшып кетеді. Тоқылдақ - орман құсы. Қыстапқалатын құстар тобына жатады. Тоқылдақты «орман дәрігері» депатайды, өйткені ол ағаш қуысынатығылып, ағаштың діңін жеп жатқанзиянкес құрттармен қоректенеді. Сөйтіп, орман ағаштарын емдейді. 3. Қорытындылау Сабақта алған білімдерін пысықтауға арналған Сұрақтар: 1. Өзің білетін жыл құстарын ата. 2. Құстар немен коректенеді? 3. Құстар не себепті жылы жаққа ұшып кетеді? 4. Құстар, табиғатқа, адамға қандай пайдасын тигізеді? |
Сұрақтарға жауапбереді. Суреттергеқарап, құстардыңаттарын атайды. Өзөлкелерінде тіршілікететін құстар туралыәңгімелейді. Тоқылдақтың суретінсәйкес түспенбояйды. Сұрақтарға жауапбереді, бір-бірініңжауаптарынтолықтырып айтады. |
|
|
Күтілетін нәтиже: жыл құстары мен қыстап қалатын құстар туралы білімдерінің болуы.
Білуі тиіс: қыстап қалған құстарға қамқор бола білу.
Түсінігі: жыл құстары мен отырықшы құстардың тіршілігіндегі айырмашылығын түсіну.
Көрсете білуі: тапсырмаларды дұрыс орындап көрсету.
Тақырыбы: Тәуелсіз Қазақстан.
Мақсаты:
1. Қазақстан Республикасының тәуелсіздік алуы туралы түсінік
3. Балалардың Отанына, туған жеріне деген сүйіспеншіліктерін арттыру.
Сөздік жұмыс: Отан, карта.
|
Іс-әрекет бөлімдері |
Педагогтің іс-әрекеті |
Балалардың іс- әрекеті |
|
Ынталандыру. Сезімді ояту |
Күлімде, күн күлімде, Жер жасарып көгерсін. Кешегіндей бүгін де, Қанат қақсыпкөгершін. |
Балалар шеңбер жасап тұрып қайталайды. |
|
Ізденістер. Ұйымдастыру |
1. Педагог Сұрақ-жауап және көрнекілік әдістері арқылы Қазақстан Республикасы туралы түсіндіреді, әңгімелейді. - 16 Желтоқсан - еліміздің ең үлкен, ең басты мерекесі. 1991 жылы қазақ елі егемендікке қол жеткізіп, оз алдына тәуелсіз мемлекет атанды. 2011 жылы тәуелсіз мемлекет атанғанымызға 20 жыл толды. |
Балалар Отан туралы ойларын әңгімелейді. Үлгі жауап: Мен Отанымды жақсы көремін. Менің Отаным - Қазақстан... |
|
33 |
|
|
Осы тәуелсіздік Қайрат Рысқұлбеков, Ербол Сыпатайұлы, Ләззат Асанова сынды казактың батыр, қаһарман ұл-қыздарының арқасында келді. Олардың Тәуелсіздік жолындағы ерлігі, қайсарлығы біз үшін өнеге болмақ. |
|
|
|
2. Б. Исаевтың «Тәуелсіз елім бар» өлеңі оқылады. 3. Сөздік жұмысын жүргізу. Тәуелсіз - толық еркі бар, ерікті, бағынышты емес. Егемен - өз билігі, бас бостандығы өзінде, тәуелсіз. |
Өлеңді тыңдайды, Сұрақтар қояды. |
|
|
4. Отан туралы мақалдың мағынасын ашып, оны жаттатады. |
Мақалдың мағынасын қалай түсінгендерін айтады. |
|
|
Халықтың ортақ үйі - Отаны. |
|
|
|
4. Сергіту сәтін өткізу. |
|
|
|
«Отан» өнін тыңдату. 5. «Жылы сөздер» дидактикалық ойынын ойнату. Шарты: Отан туралы пікірлерін білдіру. |
Әнді қосылып орындайды. |
|
|
6Әліппе-дәптердегі тапсырмаларды орындатады. |
«Тәуелсіз Қазақстан» тақырыбында сурет салады. |
|
Қорытындылау. |
Сабақта алған білімдерін |
Сұрақтарға жауап |
|
Өзін-өзі бағалау |
пысықтайды. |
береді. |
|
|
Сұрақтар: |
|
|
|
1. Отан деген сөзді қалай |
|
|
|
түсінесіңдер? |
|
|
|
2. Қазақстан Республикасының |
|
|
|
рәміздерін ата. |
|
|
|
3. Біздің елордамыз қай қала? |
|
|
|
4. Тәуелсіздік монументі қай |
|
|
|
қалада орналасқан? |
|
Күтілетін нәтиже: Өз Отанын сүю, өз ана
тілін ардақтау керектігін
түсінуі.
Білуі тиіс: Отанын, ата-мекенін ардақтау керектігін.
Түсінігі: өз Отанын мақтан ету.
Көрсете білуі: салған суреттері бойынша әңгімелеу.
14-оқу іс-әрекеті
Тақырыбы: Қыс. Құстардың қысқы тіршілігі.
Мақсаты: 1. Қыс мезгілінің ерекшеліктерімен таныстыру.
Сөздік жұмыс: жем, нан қиқымдары,
кептірілген жемістер,
үйшіктер.
|
Іс-әрекет бөлімдері |
Педагогтің іс-әрекеті |
Балалардың іс-әрекеті |
|
Ынталандыру. Сезімді ояту. |
Балаларды дөңгелене тұрғызып, төмендегі өлең жолдарын айтқызады. Кел,балалар, күлейік, Күлкіменен түлейік. Қабақ түйген не керек, Көңілді боп жүрейік. |
Бәрі қосылып айтады. |
|
Ізденістер. Ұйымдастыру Қорытындылау |
1. Қыс мезгілінің ерекшелігін әңгімелейді. Т. Молдағалиевтің қыс туралы өлеңі оқылады. 2. «Құстар қалай қыстайды?» ертегісін оқу арқылы құстардың қысқы тіршілігімен таныстырады. Құстардың қысқы тіршілігі бейнеленген суреттер арқылы балаларға құстардың тіршілігі жөнінде түсінік беру. Қыс мезгіліндегі құстардың азығы, олардың немен қоректенетінін әңгімелеу. Адамдардың құстарға жасайтын көмектері туралы мағлұмат беріледі. 3. Сергіту жаттығуын орындату. Күнде аспанға қараймыз, Қайтқан құсты санаймыз. Үшбұрыш боп тырналар, Көк жүзінде сырғанар. 4. «Құстар» дидактикалық ойыны. Шарты: суреттер бойынша құстарды екі топқа топтастыру. Жыл құстары және отырықшы құстар. 5. Сабақты қорытындылау. Балалардың білімдерін бекіту үшін төмендегідей Сұрақтар қойылады: 1. Біздің өлкемізде қандай құстар қыстап қалады? 2. Олардың тіршілігі туралы әңгімеле. 3. Қыстап қалатын құстарға адамдар қандай көмек көрсетеді? |
Тыңдайды, Сұрақтар қояды, сұрақтарға жауап береді. Балалар сурет бойынша қыс мезгілі туралы әңгімелейді. Құстарға өздері қалай көмек көрсеткендері туралы айтады. Өлең мазмұнына байланысты қимылдар жасайды. Сурет бойынша жыл құстары мен отырықшы құстардың аттарын атайды. Оларды екі топқа топтап айтады. Сұрақтарға жауап береді, бір-бірінің сұрақтарын толықтырып айтады. |
|
35 |
Күтілетін нәтиже:құстардың қысқы тіршілігі оларға қамқорлық туралы оз көзқарасының болуы.
Білуі тиіс: қыстап қалған құстарға қамқор бола білу.
Түсінігі: жыл құстары мен ұшып кететін құстардың айырмашылығын түсіну.
Көрсете білуі: тапсырмаларды дұрыс орындап көрсету.
15-оқу іс-әрекеті
Тақырыбы: Жануарлардың қысқы тіршілігі.
Мақсаты:
1. Ормандағы аңдардың қысқы тіршілігі, олардың қысқы табиғатқа бейімделуі туралы түсінік беру.
2. Балаларды аңдарды сипаттауға, салыстыра білуге жаттықтыру.
3. Табиғатқа деген қызығушылықтарын арттыру.
Сөздік жұмыс: қуыс, апан, ін, үйір.
|
Іс-әрекет бөлімдері |
Педагогтің іс-әрекеті |
Балалардың іс-әрекеті |
|
Ынталандыру. Сезімді ояту |
Ормандар, жап-жасыл ормандар, Орманды отаушы болмаңдар! Отан мен орман жұп, бір ұғым, Орманды, Отанды қорғаңдар! |
Балалар бір-біріне жақсы тілектер айтып, амандасады |
|
Ізденістер. Ұйымдастыру |
1. Педагог жануарлардың қысқы тіршілігі туралы түсіндіреді. Мысалы: - Қыс мезгілінде жануарлардың тіршілігінде біраз қиындықтар туындайды. Сондықтан кейбір жануарлар қысқа азық жинайды. Мысалы: тиін ағаштың қуысын мекен етеді. Тиінге ағаштармен тез өрмелеуге аяқтары көмектеседі. Ол жаз бойы саңырауқұлақ, жаңғақтарды ағаш қуыстарына жинайды. Қыста соларды қорек етеді. |
Балалар тыңдайды. Түсінбегендерін сұрайды. Суретке қарап әңгіме құрастырады. |
|
Қорытындылау. Өзін-өзі бағалау |
2. «Дауысынан таны» дидактикалық ойыны. Шарты: аудио таспадан әртүрлі жануарлардың дауыстарын тыңдатып, олардың атын атату. Сонан соң сол жануардың қысқы тіршілігі туралы әңгімелеу. Педагог балалардың жауаптарын толықтырып, жаңа мәліметтер береді: • Тоқылдақ қыс бойы ағаш діңінде тығылған құрттарды тұмсығымен теріп жейді. Ол ағаш діңін аршыған кезінде құрттардың біразы жерге түседі. Қар бетіне түскен құрттармен шымшық, торғайлар қоректенеді. Орманнан тоқылдақтың «тоқ - тоқ» деген дыбысын жиі естуге болады. • Аю қысқы ұйқыға кетеді. Ол жаз бойы табанына жинаған майын жалап жатады. • Қасқыр, түлкі - жыртқыш аңдар. Олар өздерінен әлсіз жануарларды ұстап қоректенеді. • Сұр қоян қыста түсін өзгертеді. Аппақ қоян болып ағаш бұтақтарын кеміріп күнелтеді. 3. Сергіту сәті: Музыка әуенімен жануарлардың қимылын келтіріп билейді. Қоян сияқты секіреді, түлкі сияқты денелерін қимыл-қозғалысқа келтіреді. 5. «Жануарлар тіршілігі» дидактикалық ойыны. Педагог балалардың жауаптарын толықтырып тұрады. Сұрақ-жауап әдісі арқылы сабақта алған білімдерін қорытындылайды. 1. Жабайы аңдарды ата. 2. Қоян қыста түсін қандай түске өзгертеді? |
Балалар жануарлардың қысқы тіршілігі туралы әңгімелейді. Тыңдайды. Түсінбегендерін сұрайды. Би қимылдарын орындайды. Үлгі жауап: Аю апанында қысқы ұйқыға кетеді... Балалар жабайы аңдар мен үй жануарларын салыстырып айтады. |
|
33 |
Күтілетін нәтиже: ормандағы андардың қысқы тіршілігін ұғыну.
Білуі тиіс: табиғатқа деген қызығушылығын білдіру.
Түсінігі: туған өлкенің жануарларын қамқорлыққа алу сезімін ояту.
Көрсете білуі: сурет бойынша әңгімелеу.
16-оқу іс-әрекеті
Тақырыбы: Жаңа жыл келді. Қыс қызығы.
Мақсаты: 1. Балалардың қыс мезгілінің белгілері туралы түсініктерін арттыру.
2. Қыста ойналатын ойындар қыс қызығын арттыра түсетінін түсіндіру.
3. Қысқы ойындардың пайдасын түсіндіру арқылы спортты сүюге баулу.
Сөздік жұмыс: қар кесегі, аққала.
|
Іс-әрекет бөлімдері |
Педагогтің іс-әрекеті |
Балалардың іс-әрекеті |
|
Ынталандыру. Сезімді ояту |
«Сырғанақ» өлеңі оқылады. Сырғанаққа мығымбыз, Шыныққанбыз, шымырмыз. Таудан төмен сырғанап, Біз тебеміз сырғанақ. |
Балалар бірге қосылып айтады. |
|
Ізденістер. Ұйымдастыру |
1. Педагогтің тапсырмасы: - Аспанды сұр бұлт қаптап, жерді ақ ұлпа қар басты. Өзендерде мұз қатып, айнала ертегідегідей тыныштыққа бөленді. Күннің суығына қарамастан балалар шана, коньки теуіп, кар атысып ойнап жүр. Қай мезгіл туралы айтылды? 2. Педагог қыс мезгілінде болатын құбылыстарға тоқталады. Әр айдың ерекшелігін айта келе, қысқы ойындар туралы түсінік береді. |
Балалар қысқызығынөз беттерінше әңгімелейді. |
|
|
Мысалы: - Қаңтар мен ақпан айларында ауа райы суық болады. Қаңтар - қыс шатыры. Қыстың үш айы қандай суық болған күнде де адамдар мұзайдында коньки мен сырғанайды, шаңғы, шана тебеді. Қар кесектерін домалатып, аққала жасайды. 3. «Қысқы ойындар» дидактикалық ойыны. Шарты: балалар бір-бірден қоржын ішінен суреттерді алады. Суреттердің ішінен қысқы ойын түрлері бейнеленген суретті тауып, оны тақтаға жапсырады. Сонан соң сурет бойынша қысқы ойын түрлері туралы әңгімелейді. 4. Сергіту сәтін өткізу. Боран соғар оң жақтан, Боран соғар сол жақтан. Қар лақтырып ойнасақ, Суық өтер қолғаптан. 5. Қысқы мереке туралы әңгіме өткізу: • Жаңа жыл мерекесі. • Шыршаны безендіру. 6. Жұмбақ шешу. Қыста шыны боп қатады, Жылыда су боп жатады.
|
Қыс мезгілі туралы пікірлерін айтады. Сурет бойынша әңгімелейді. Өлең жолдарын қайталап, жаттығу жасайды. Сұрақтарға жауап береді. Шыршаны ойыншықтармен безендіреді. Жұмбақтың жауабын айтады.
|
|
Қорытындылау
|
Пысықтауға арналған Сұрақтар мен 1. Қыс мезгілінің айларын ата. 2. Қыс мезгілінің
ерекшеліктерін 3. Қандай қысқы ойындарды 4. Қыс мезгілін не үшін
жақсы
|
Балалар қыстың ерекшелігіне тоқталады.
|
|
• 39 |
Күтілетін нәтиже: қыс мезгілінің ерекшелігін білуі.
Білуі тиіс: жаңа жыл мерекесі туралы
білімдерін толықтыру. Қардың
қайдан пайда болғанын білу.
Түсінігі: табиғатты аялау, қорғау керектігін түсіну.
Көрсете білуі: суретке қарап әңгімеқұрай білу.
17-оқу іс-әрекеті
Тақырыбы: Қысқы еңбек.
Мақсаты: 1. Балалардың қыс
мезгілінде орындалатын еңбек
түрлері туралы түсініктерін толықтыру.
2. Қысқы еңбек түрлерінің пайдасын түсіндіру.
3. Қысқы еңбектің пайдасын
түсіндіру арқылы еңбексүйгіштікке
баулу.
Сөздік жұмыс: карды күреу, кар тоқтату, құрғақшылық, ылғал.
|
Іс-әрекет бөлімдері |
Педагогтің іс-әрекеті |
Балалардың іс-әрекеті |
|
Ынталандыру. Сезімді ояту |
1. Шеңбер жасап тұрып, музыканың сүйемелдеуімен «кар күреу» жаттығуын орындатады. |
Жаттығуды би қимылына келтіріп орындайды. |
|
Ұйымдастыру. Сезімді оя гу |
2. Педагогтің жаңа сабақты түсіндіруі. Қысқы еңбек түрлерімен таныстырады және оларды кімдер атқаратынын айтып түсіндіреді. - Қыстыгүні көше мен аулалардың қарын күреп тазалау, ал ауылда егістік алқаптарында қар тоқтату жұмыстары жүргізіледі. Қала көшелерінде машиналардың жеңіл әрі жылдам жүруі үшін адамдар арнайы машиналармен қарды күреп тазалайды. Құрғақшылық жиі кездесетін аймақтарда қар тоқтату әдісі қолданылады. Қар тоқтату - топырақта ылғалдық біршама қорын жинап, егіс өнімділігін арттыратын жұмыс түрі. |
Мұқият тыңдайды, түсінбегендері бойынша сұрақтар қояды, сұрақтарға жауап береді. Сурет бойынша қысқы еңбек - қар күреу, ауылда малды күту жұмыстары жайлы әңгімелейді. Дәптерден еңбек құралдарын тауып, оларды қоршап сызады. |
|
|
3. Сурет бойынша «Қысқы еңбек» тақырыбында балаларды қатыстырып, әңгіме жүргізеді. 4. Сурет бойынша малды күтіп-баптау жұмыстары туралы түсіндіреді. 5. «Артығын тап» дидактикалық ойыны. Шарты: суреттен еңбек құралдарын тауып, оларды қоршап сызады. Артық заттарды тауып айтады: шана, шаңғы, малақай. |
Сурет бойынша қысқы еңбек түрлері туралы әңгімелейді, Сұрақтарға жауап береді. Заттардың не үшін артық болып қалғанын айтып дәлелдейді. |
|
|
|
Қорытындылау |
Сабақта алған білімдерін пысықтайды. |
Қысқы еңбек туралы қойылған Сұрақтарға жауап береді. |
Күтілетін нәтиже: қыс мерзімінде атқарылатын жұмыс түрлерін білуі.
Білуі тиіс: қысқы еңбек түрлерін атап беруі тиіс.
Түсінігі: қысқы еңбектің пайдасын білу.
Көрсете білуі: ауланың қарын күреу, үй жануарларына қамқорлық жасау.
18-оқу іс-әрекеті
Тақырыбы: Қызыл кітап құпиясы.
Мақсаты: 1. Қызыл кітап туралы түсінік беріп, қоршаған ортаны қорғау, оған қамқорлық жасау дағдыларын қалыптастыру.
2. Жануарлар мен өсімдіктердің құруына әкеп соғатын себептерді түсіндіру.
Сөздік жұмыс: сындырылған ағаш, саны сиреп бара жатқан жануарлар, өсімдіктер.
|
Іс-әрекет Бөлімдері |
Педагогтің іс-әрекеті |
Балалардың іс-әрекеті |
|
Ынталандыру. Сезімді ояту |
Шаттық шеңберін ұйымдастыру. - Армысыз, қайырлы Күн! - Армысыз, Аспан ата! - Армысыз, мейірімді Жер-Ана! - Армысыз, шұғылалы Алтын күн! |
Балалар өлең жолдарын қайталап, бір-бірімен амандасады. |
|
Ізденістер. Ұйымдастыру |
1. Қызыл кітап туралы түсінік беру: - Қызыл кітапқа сирек кездесетін, жылдан-жылға азайып не жойылып бара жатқан, сондықтан да айрықша қорғауды қажет ететін жануарлар мен өсімдіктердің түрлері тіркеледі. Жойылу қаупі төнген (саны сиреп бара жатқан) түрлерді сақтап қалу үшін оларды зоологиялық парктерде қолдан өсіріп, көбейту шаралары қолға алынған. Біздің елімізде жойылып бара жатқан жануарлар мыналар: барыс, ілбіс, қоңыр аю, бүркіт, дегелек, т.б. Ал өсімдіктерден қызғалдақ, сексеуіл, т.б. Адамдар көбінесе кейде түсінбей, кейде салақтықтан табиғатты қалпына келтіру үшін ұзақ уақыт қажет болатынын ойламастан, оған қалай болса солай қарайды. Сыңсыған орманның орнындағы жанған түбірлер, су шайып өткен тау беткейлеріндегі жыртылған жерлер, ағаш ағызу кезінде ластанған өзендер - осының бәрі сирек кездесетін көптеген бағалы аңдар мен өсімдіктердің құруына әкеп соғады. Қаскерлердің қолынан қаншамасы қырылып жатыр. 2. Сергіту сәтін өткізу. Көбелек те , гүл де бір Қызыл-жасыл күллі өңір. Аспан төрі ақша бұлт, Бау-бақшада барша жұрт. Саңқылдаған саз әні, Көлде құстың базары. |
Педагогтің әңгімесін тыңдайды, Сұрақтар қояды. Слайдтардан жойылу қаупі төніп тұрған жануарлар мен өсімдіктерді көреді. Өлеңге қосылып, сергіту жаттығуын орындайды. |
|
|
3. Әліппе-дәптермен жұмыс. Дәптерде бейнеленген Қызыл кітапқа енген жануарлардың аттарын атайды. Қызыл кітапқа енген құстарды тапқыздырып, оларды бояту. |
Қызыл кітапқа енген жануарларды: арқар, барыс, қарақұйрық, жабайы мысық, үкі, бүркіт, аққу және тырнаның суреттерін бояйды. |
|
Қорытындылау |
4. «Қызыл кітап» дидактикалық ойыны. Шарты: тақтаға бүркіт, қызғылт қаз, т.б. жануарлардың суреттері ілінеді. Балаларға оларды қорғау шараларын айтқызады. 5. Педагог Сұрақ-жауап және көрнекілік әдістері арқылы балалардың сабақта алған білімдерін пысықтайды. - Туған өлке табиғатында барлық нәрсе өзара тығыз байланыста болады. Адамды табиғаттан, табиғатты адамнан бөліп қарауға болмайды. Табиғаттың жері мен суы, орманы мен тасы, жануарлары мен өсімдіктері адам үшін тіршілік етудің басты көзі болын табылады. Сол себепті өлкеміздің табиғатын туған анамыздай ардақтап, күте білуіміз керек. Аяусыз сындырылған ағаш, жұлынған гүлдер, үясы бұзылған құстар, жазықсыз өлтірілген жәндіктер, қоқыс-қалдық салынған лас сулар көбейіп барады. Жануарлар мен өсімдіктерді қорғау - әрбір адамның тікелей парызы. |
Балалардың үлгі жауабы: - Бүркіт құсының саны азайып барады. Сондықтан оны қорғауға алу керек. Бүркітті атуға, оның ұясын бұзуға болмайды... |
Күтілетін нәтиже: туған өлке табиғаты туралы түсініктерін жетілдіру.
Білуі тиіс: табиғат жанашыры туралы ұғымы болуы.
Түсінігі: жануарлар мен өсімдіктерді қорғау.
Көрсете білуі: өз өлкелерінде мекендейтін жануарларға қамқорлықкөрсету, өсімдіктерді күтіп-баптау.
19-оқу іс-әрекеті
Қоршаған дүниемен таныстыру.
Тақырыбы: Нан дастарқанға қалай келеді?
Мақсаты:
1. Диқаншылардың еңбегі туралы балалардың түсініктерін қалыптастыру. Жердің үнемі қамқорлықты қажет ететінін әңгімелеу.
2. Өсімдікке өсіп-өну үшін ауа, су, жарық жылу қажеттігін түсіндіру арқылы зейіндерін дамыту.
3. Диқан еңбегіне құрметпен қарауға тәрбиелеу.
Сөздік жұмыс: егін, қырман, диірмен, комбайн.
|
Іс-әрекет бөлімдері |
Педагогтің іс-әрекеті |
Балалардың іс-әрекеті |
|
Ынталандыру. Сезімді ояту |
Әрқашан аман болайық, Елімізде тыныштық болсын, Бейбітшілік болсын, Нанымыз коп болсын. |
Балалар жақсы тілекпен амандасады. |
|
Ізденістер. Ұйымдастыру |
1. Ә. Ахметовтің нан тауарлы өлеңін оқиды, мазмұнын түсіндіреді. 2. Нанның дастарқанға дейін келу жолын әңгімелеу. Бүл жерде диқан, егістік, элеватор сөздеріне сөздік жұмысы жүргізіледі. 3. Сергіту сәтін өткізу. Музыка әуенімен «шайқалады егістік, шайқалады нұр дала» деп әндетіп, би қимылдарын жасау. 4. Нан туралы мақалдардың мағынасын түсіндіру. Нан - тамақтың атасы. Ынтымақ - көптің батасы. |
Педагогтың әңгімесін тыңдайды, сұрақтар қояды. Би қимылдарын орындайды. Мақалдардың мағынасын қалай түсінгендерін әңгімелейді. |
|
|
5. Дәптермен жұмыс: • Сурет бойынша нанның дастарқанға келу жолын әңгімелеу. • Тыйым сөздерді оқып, оларды тәрбиелік мағынасын түсіндіру. • Жұмбақтың шешуін тапқызу. Шешуі: бидай. Жұмбақтың шешуі - бидайдың суретін салғызу. |
Нанның дастарқанға келу жолын цифрмен белгілейді, бидайдың суретін салады. |
|
Қорытындылау. Өзін-өзі бағалау |
Сабақта алған білімдерін төмендегі Сұрақтардың көмегімен пысықтау: 1. Нан дастарқанға қалай келеді? 2. Нанды не үшін қастерлеу керек? 3. Нан туралы қандай мақалдар білесіңдер? |
Нан туралы өлең, мақал-мәтел айтады. |
|
33 |
Күтілетін нәтиже: диқан еңбегін бағалау.
Білуі тиіс: нанның дастарқанға келуі жолын білу.
Түсінігі: диқандардың еңбегін түсініп, құрметтей білу.
Көрсете білуі: суретке қарап әңгіме құра білу.
Экология негіздері.
Тақырыбы: Табиғат бұрышындағы тіршілік (өсімдіктер мен жануарлар).
1. Табиғат бұрышындағы жануарлар (балықтар, құстар, кірпі, тасбақа), өсімдіктер туралы түсінік беру.
2. Жануарлар мен өсімдіктердің келтіретін пайдасы және оларды қорғау жөніндегі білімдерін кеңейту.
Сөздік жұмыс: табиғат бұрышы, атжалман, қоректендіру.
|
Іс-әрекет бөлімдері |
Педагогтің іс-әрекеті |
Балалардың іс-әрекеті |
|
Ынталандыру. |
Біздер тату баламыз |
Балалар шеңбер |
|
Сезімді |
Гүл-гүл жайнап аламыз. |
болып жаттығу |
|
ояту |
Жаттығулар жасайық |
жасайды. |
|
|
Жақсы сергіп қаламыз |
|
|
Ізденістер. |
1. Педагог балабақша, мектептегі |
Балалар |
|
Ұйымдастыру |
табиғат мүйісі (бұрышы) туралы |
сұрақтарға |
|
|
төмендегідей мағлұмат береді: |
белсенді жауап |
|
|
- Табиғат бұрышы - мектеп, |
беруге әрекет |
|
|
балабақшада тірі хайуанаттар |
жасайды. |
|
|
орналастырылған мүйіс. Мұнда |
|
|
|
өсімдіктердің түрлерін де өсіреді. |
|
|
|
Табиғат бұрышында аквариумда |
Педагогтің |
|
|
балықтар, торда үй қояндары, кірпі, |
айтқандарын |
|
|
тасбақа, атжалман, тотықұстарды |
мұқият тыңдайды, |
|
|
ұстайды. Оларды арнайы педагог |
сұрақтар қояды. |
|
|
маман күтіп-баптайды. Оған балалар |
|
|
|
көмектеседі. |
Түсінгендерін |
|
|
|
қайталап айтып |
|
|
2. Сөздік жұмысын жүргізу. |
береді. |
|
|
Атжалман - жоны күрең, бүйірі |
|
|
|
қызғылт тышқан. |
|
|
|
Қоректендіру - тамақтандыру. |
Тыңдайды. |
|
|
3. Сергіту сәтін өткізу. |
|
|
|
Біз гүлдерше өсеміз, |
Өлең жолдарын |
|
|
Жапырағы жайқалған. |
қайталап, би |
|
|
Сабақтары салалы |
қимылдарын |
|
|
Желмен бірге жайқалған. |
жасайды. |
|
|
4. Әліппе-дәптердегі тапсырмаларды |
|
|
|
орындау. |
|
|
|
1. Сурет бойынша әңгіме жүргізеді. |
Суреттен табиғат |
|
|
Бұл жерде табиғат бұрышында |
бұрышында |
|
|
тіршілік ететін жануарлар туралы |
тіршілік ететін |
|
|
және оларға жасалынатын |
жануарларды |
|
|
қамқорлық туралы айтылады. |
атайды. |
|
|
2. Құмыраға гүлді отырғызудың |
Балалардың |
|
|
әдісін сурет бойынша түсіндіреді. |
іс-әрекетін |
|
|
3. А. Мишаринаның бөлме гүлі |
баяндайды. |
|
|
туралы өлеңін мәнерлеп оқып береді. |
|
|
47 |
|
|
Мазмұнын түсіндіреді. 4. Үлгі бойынша құмыраны қалай бояу керектігін, қағаздан гүлді қалай жасау керектігін баяндайды. |
Өлеңнің мазмұнына байланысты қойылған сұрақтарға жауап береді. Құмыраны бояйды, қағаздан гүл жасайды. |
|
Қорытынды лау. Өзін-өзі бағалау |
Сұрақ-жауап әдісі арқылы сабақта алған білімдері пысықталады. Сұрақтар мен тапсырмалар: 1. Табиғат бұрышындағы өсімдіктермен жануарларға қандай қамқорлық қажет? 2. Табиғат бұрышындағы өсімдіктердің атын ата. 3. Аквариумдағы балықтарды қалай күтеді? |
Балалар табиғат бұрышындағы еңбек іс-әрекеттерін айтады. |
Күтілетін нәтиже: табиғат мүйісіндегі жануарлар мен өсімдіктерді күтіп-баптау.
Білуі тиіс: жануарлар мен өсімдіктерге қамқорлық жасау.
Түсінігі: жануарлар мен өсімдіктердің пайдасы.
Көрсете білуі: сабақ барысында тапсырмаларды орындай білуі (сурет салу).
21-оқу іс-әрекеті
Тақырыбы: Киіз үй жабдықтары.
1. Киіз үй жабдықтарымен таныстыру.
3. Атадан-балаға мұра болып келе жатқан ұлттық құндылықтарымызды сақтауға баулу.
Сөздік жұмыс: абажа, кебеже, әбдіре, асадал, т.б.
|
Балалардың іс- әрекеті |
Ұйымдастыру
1. «Киіз жабдықтары» тақырыбын көрнекілік әдісі арқылы түсіндіреді: - Киіз үй ауа райының қандай жағдайында да пайдалануға өте ыңғайлы. Ішіне жарық жақсы түседі, ауа алмасуы талапқа сай, жел, дауылға көп шайқалмайды. Киіз үйдің негізгі қаңқасын сүйегі деп атайды. Олар: кереге, уық, шаңырақ, сықырлауық (жарма есігі). Кереге - киіз үйдің ағаштан жасаған жиналмалы торкөзді сүйегі. Шаңырақ - киіз үйдің уықтарын біріктіріп, еңсесін көтеріп, тұтастырып ұстап тұратын дөңгелек шеңбер.
Уық - кереге мен шаңырақтың арасын ұстап, қосып тұратын сырық.
Киіз есік - сықырлауықты жауып,шаңырақ арқылы өткізіп байланады.
Киіз есіктің сырты киіз, ортасы ши,астары жарғақ теріден жасалады.
Үй жиһаздары:
Абажа - тамақ пен ыдыс-аяқ сақталатын кебеженің үлкен түрі. Ағаштан жасалып, киізбен,былғарымен қапталған.Кебеже - сүр ет, құрт, шай салып
сақтау үшін ағаштан жасап,өрнектеген үй жиһазы.Әбдіре - зат сақтайтын үлкен сандық.Сырты қаңылтырмен әшекейленіпқапталады.
Ағаш төсек - жату үшін пайдаланатын үй жиһазы. Асадал - тамақ пен ыдыс-аяқ сақталатын кебеже. Жастық ағаш - ерте кезде жастықтың астына салынатын ағаш тиянақ. Адалбақан - киім ілуге арналған үй жиһазы.
|
Мүқият тыңдайды, түсінбеген- дерін сүрайды, Сұрақтарға жауап береді. |
|
• 49 |
|
|
Жүк аяқ - үйде жүк астына қоятын |
Киіз бөліктерін |
|
|
ағаш зат. |
атайды, |
|
|
Сандық - киім-кешек, т.б. зат салуға |
оларды қайда |
|
|
арналған үй жиһазы. |
орналасатынын |
|
|
Төсеніштер: |
сызып көрсетеді. |
|
|
Алаша, киіз, сырмақ. |
Киіз үйді бояйды. |
|
|
Тұскиіз - сәндік үшін төсектің |
Жолаушының |
|
|
тұсына тұтатын үй бұйымы. |
киіз үйге баратын |
|
|
Қоржын - екі жағын тең етіп |
жолын тауып, |
|
|
тоқыған, не құрап тіккен зат |
сызып көрсетеді. |
|
|
салатын дорба. |
|
|
|
Аяққап - ыдыс-аяқ салатын |
|
|
|
қапшық. Екі бетін киізден тігіп, |
|
|
|
бетін ою-өрнек салып не кестелеп |
|
|
|
әшекейлейді. |
|
|
|
2. Дәптерден киіз үй сүйектерін |
|
|
|
тапқыздырады. |
|
|
Қорытын- |
Сұрақ-жауап, көрнекілік әдістері |
Сұрақтарға жауап |
|
Дылау |
арқылы сабақта алған білімдерін |
береді. |
|
|
бекітеді. |
|
Күтілетін нәтиже: киіз үйдің жабдықтарын білу.
Білуі тиіс: киіз үй жабдықтарының қалай аталатынын білу.
Түсінігі: киіз үйдің қазақ халқының тұрмысындағы пайдасын білу.
Көрсете білуі: киіз үй жабдықтарын тұрмыста пайдалана білу.
Тақырыбы: Көрікті көктем.
3. Еңбексүйгіштікке, табиғатқа деген қамқорлық жасай білугетәрбиелеу.
Сөздік жұмыс: ұя, жер, егін, гүлзарлар.
|
Іс-әрекет бөлімдері |
Педагогтің іс-әрекеті |
Балалардың іс- әрекеті |
|
Ынталандыру. Сезімді ояту |
Балаларды дөңгелендіре тұрғызып, төмендегі өлең жолдарын оқиды: Жаңбыр, жаңбыр жауасың, Жанымызға дауасың. Біз ойнайтын ауланың Тазартасың ауасын. |
Балалар педагогпен бірге өлеңді қайталайды. |
|
Ізденістер. Ұйымдастыру |
1. Педагог көктем мезгіліндегі маусымдық құбылыстар, жануарлардың өміріндегі өзгерістер, өсімдіктердің өсуі туралы түсіндіреді. Түсіндіру барысында көрнекіліктерді пайдаланады. - Көктем мезгілінің айларын атаңдар. - Көктемнің алғашқы айы - наурыз. Бұл айда күн жылынып, қар еріп, жылғалардан су ағады. Сай-сала суға толады. Сәуір айында жер беті көгеріп, ағаштар бүршік атып, айнала құлпырып кетеді. Жаңбыр жиі жауады. Мамыр айында дала жасыл желек жамылады. Мамыр айын «Ән айы» деп атайды. Өйткені құстар балапан басады, тоғай, гүлзарлардың ішінде, көл жағасында құстардың сайраған дауыстарын естисің. Сондықтан көктем - жылдың ең тамаша мезгілі. Жер жыртады, егін, бау-бақша салады. Гүлзарларды гүл егуге дайындау, ағаштардың түптерін қопсыту, кұстарға ұя жасау сияқты жұмыстар жүргізіледі. Ең алғаш дәнмен коректенетін құстар ұшып келеді. Мысалы, ұзақ, шұбар шымшық,таңшымшық, қараторғай сияқты құстар. Ал жәндіктермен коректенетін кұстар - қарлығаш, ұзын қанат қарлығаш, көкек , бұлбұл сияқты құстар сәуірдің аяғы, мамыр айларында ұшып келеді. |
Балалар тыңдайды. Сұрақтарға жауап береді. Өздері білетін тақпақтарын қайталайды. |
|
• 51 |
|
|
2. Сергіту сәтін өткізу. Қанат жаям жалма-жан, Талпынғандай ұшуға. Иіліп келіп қол созам Аяғымның ұшына. 3. Әліппе-дәптермен жұмыс жүргізу: а) Б. Қозыкеевтің «Көктем» өлеңін дауыстап оқиды. 4. «Бүл қай кезде болады?» дидактикалық ойыны. Шарты: педагог жыл мезгілдері бейнеленген суреттерді көрсетеді, сол бойынша әңгіме өткізеді. |
Өлең жолдарын қайталап, жаттығу жасайды. Сурет бойыншажыл мезгілдерінанықтайды. Өлеңнің мазмұнына қарай көктемдеболатын өзгерістердіәңгімелейді. |
|
Қорытынды лау. Өзін-өзі бағалау |
Тапсырмалар: Көктем мезгілінің ерекшеліктерін ата. Көктем айларын ата.Сабақта алған білімдері Сұрақ-жауап әдісі арқылы пысықталады. |
Балалар белсенділікпен жауап береді. |
Күтілетін нәтиже: көктем мезгіліндегі
табиғат құбылыстары
туралы түсінігі болуы.
Білуі тиіс: көктем мезгілінің ерекшеліктерін
білу.
Түсінігі:
адамдардың көктемгі пайдалы іс-әрекеттерін білу.
Көрсете білуі:
суретті ретімен орналастыру.
Қоршаған дүниемен таныстыру.
Тақырыбы: Ана -
біздің гүліміз.
Мақсаты: 1. Отбасындағы ананың рөлі туралы түсінік беру.
Ананы қадірлеуге тәрбиелеу.
Сөздік жұмыс: құттықтау,
тілек.
|
Іс-әрекет |
Педагогтің іс-әрекеті |
Балалардың |
|
бөлімдері |
|
іс-әрекеті |
|
Ынталандыру. |
Балаларды шаттық шеңберіне |
Әр бала анасы |
|
Сезімді ояту |
тұрғызып, аналары туралы жылы |
туралы қысқаша |
|
|
сөздер айтқызады. |
айтады. |
|
|
|
Мысалы: |
|
|
|
Менің анам Күн |
|
|
|
сияқты жып-жылы. |
|
|
|
Менің анам - ең |
|
|
|
әдемі адам. |
|
Ізденістер. |
1. Ана туралы ән тыңдату. Әннің |
Әннің мазмұны |
|
Ұйымдастыру |
кімге арналғаны туралы сұралады. |
туралы әңгімелейді. |
|
|
2. Педагогтің түсіндіруі: |
|
|
|
- Кез келген адамның әдептілігі |
|
|
|
мен жан дүниенің сұлулығы, ең |
|
|
|
алдымен балаға ақ сүтін беріп, |
Мұқият тыңдайды. |
|
|
әлпештеп өсірген ана жүрегінің |
|
|
|
жылуынан басталады. Бала |
|
|
|
бойындағы ең жақсы қасиеттер |
|
|
|
бізге алдымен анадан тарайды. |
|
|
|
Ананың нәзік үні, жұмсақ аялы |
|
|
|
алақаны, жан жылуымен аялауы |
|
|
|
бізді әлдилеп жұбатады. |
|
|
|
Өз баласын бағып қағуда, ол ана |
|
|
|
өзін-өзі ұмытып барлық күш |
|
|
|
жігерін сарқа жұмсайды, бұдан |
|
|
|
оның жаны байи, нәрлене түседі. |
|
|
|
Ананы барынша құрметтеп, |
|
|
|
сыйлау - әрбір баланың парызы. |
|
|
|
3. Ана туралы мақал-мәтелдің |
Мақалдың |
|
|
мағынасын ашу. |
мағынасын қалай |
|
|
|
түсінгенін айтады. |
|
|
Ананың сүті - бал, баланың |
|
|
|
тілі - бал. |
Сөздердің мағынасын |
|
|
|
қалай түсінгендерін |
|
|
4. Дәптердегі ана туралы өлең |
айтады, тыңдайды. |
|
|
оқылады. Өлең мәтініндегі |
Аналарына арнап |
|
|
кейбір сөздерге сөздік жұмысын |
сурет салады. Бір |
|
|
жүргізеді. |
бала гүлдің суретін, |
|
|
|
бір бала анасының |
|
|
5. Дәптерге аналарына арнатып |
суретін салуы |
|
|
құттықтау хат дайындатады. |
мүмкін. Оқып-жаза |
|
|
Құттықтау хатқа не салу |
алатын балалар |
|
|
керектігіне кеңес береді. |
тілектерін жазады. |
|
|
|
Қорытындылау. |
1. Анашы.м, жүрегім, гүлім, |
1. Сөйлемдер |
|
Өзін-өзі бағалау |
бақытым сөздерін қатыстырып, |
құрастырады: |
|
|
сөйлемдер құрастырту. |
Анашым - ақ |
|
|
2. Пікір алмастыру. |
гүлім. Анам менің - |
|
|
|
кеудемдегі жүрегім. |
|
|
|
Анашым - бақытым. |
|
|
|
2. Ана туралы |
|
|
|
пікірлерін ортаға |
|
|
|
салады. |
Күтілетін нәтиже: ананың аялы алақанын, жан
жылуын сезіне
білуі.
Білуі тиіс: Халықаралық әйелдер мерекесі туралы түсінігі болуы.
Түсінігі: отбасындағы ананың рөлі туралы білу.
Көрсете білуі: Ойын жеткізіп айту.
24-оқу іс-әрекеті
Тақырыбы: Көктемгі еңбек.
Мақсаты: 1. Үлкендердің еңбектері туралы балалардың түсініктерін әрі қарай дамыту.
2. Ауылшаруашылық өнімдерінің түрлері, оларды өндіретін адамдардың еңбектері жайлы мағлұматтар беру.Еңбексүйгіштікке тәрбиелеу.
Сөздік жұмыс: егінші, малшы, диқан, шопан, жылқышы және т.б.
|
Іс-әрекет бөлімдері |
Педагогтің іс-әрекеті |
Балалардың іс-әрекеті |
|
Ынталандыру. Сезімді ояту. |
Шеңбер бойы дөңгелене тұрып, бір-бірінің алақандарын алып, жақсылық, ізгі тілектер айтқыздырады. |
Бір-біріне тілектер жолдайды. |
|
Ізденістер. Ұйымдастыру |
1. Педагогтің түсіндіруі: - Адам баласы еңбек арқылы дамып жетіледі. Еңбек ету арқылы көптеген белестерді бағындыра алады. Еңбек адамның денесін шынықтырып, мінез-құлқын қалыптастырады. Еңбектің көптеген түрі бар, соның бірі - көктемгі еңбек. (Балаларды ауылшаруашылығы еңбеккерлерінің суреттерімен таныстыру). |
Суреттерді зер сала қарап көреді, түсінеді. |
|
|
Бағыттаушы Сұрақтар қою : 1. Суретте не бейнеленген? 2. Адамдар немен айналысып жүр? 3. Олар машинаның қай түрімен жұмыс жасап жатыр? 4. Не жинап жүр? т.б. |
Сұрақтарға дұрыс жауап беруге тырысады. |
|
|
Әртүрлі іс-әрекеттегі адамдардың әрқайсысының өздерінің мамандықтары бар екенін айтып түсіндіру. Мысалы: егінші, диқан, шопан, жылқышы, т.б. |
Еңбекшілердің жұмыстарымен танысады. |
|
|
Ауылшаруашылық өнімдерімен тек қана ауыл емес қаланы да қамтамасыз ететінін айтып өту. Мысалы: ет, сүт, астық, жеміс-жидектер, көкөністер, т.б. Табиғатты қорғау бағытындағы еңбек түрлеріне, ауланы тазалау, арықты аршу, ағаш түптерін әктеу және т.б. айта аламыз. |
Күнделікті азықтардың қайдан келетінін ұғады. |
|
|
2. Сергіту жаттығуын өткізу. Орнымыздан тұрайық, Құстай қанат қағайық. Бір отырып, бір тұрып, Біз тынығып алайық. |
Өлең жолдарын айтып, қимыл қозғалысын жасайды. |
|
• 55 |
|
|
Тапсырма: Енбек туралы мақалды қайталау. Дала, бақша, бөлме гүлдерін атау. Суретте берілген гүлдерді атап, олардың қай жерде өсетінін айту. |
Әліппе-дәптермен жұмыс жасайды. Тапсырмаларды дұрыс орындауға әрекет жасайды |
|
Қорытындылау |
Ауылшаруашылығы еңбеккерлерінің қызметінің қажеттілігін, ауылшаруашылығы еңбеккерлерінің қала жұртшылығын нанмен,көкөністермен, жеміс-жндектермен қамтамасыз ететінін ұғындыру. Көктемгі еңбек түрлері жөнінде түсінік калыптастыру. |
«Еңбек түбі - зейнет» деген мақалдың мағынасын түсінеді. |
Күтілетін нәтиже: даладағы еңбек пен ауылшаруашылығы еңбегінің ерекшелігін ажырата алады.
Білуі тиіс: басқа жыл мезгілдеріндегі еңбек пен көктемгі еңбектің айырмашылықтарын білу.
Түсінігі: табиғат қорғау жұмыстарының қажет екендігін түсінеді.
Көрсете білуі: табиғат бұрышындағы өздерінің еккен гүлдерін көрсетеді.
Тақырыбы: Наурыз - жыл басы.
Мақсаты: 1. Наурыз- жыл басы, күн ментүнніңтеңелуі,табиғатқа қамқорлық мерекесі екені жөнінде түсінік беру.
2. Көктем мезгілінде табиғаттың жаңаратынын мысалдар келтіру арқылы түсіндіру.
3. Балаларды еңбексүйгіштікке тәрбиелеу.
Сөздік жұмыс: салт-дәстүр, ырым, т.б.
|
Іс-әрекет |
Педагогтің іс-әрекеті |
Балалардың |
|
бөлімдері |
|
іс-әрекеті |
|
Ынталандыру. |
Шаттық шеңберін ұйымдастыру. |
Балалар өлең |
|
Сезімді оя гу |
|
жолдарын айтып, |
|
|
Арайлап таң атты, |
бір-бірімен |
|
|
Алтын сәуле таратты. |
сәлемдеседі: |
|
|
Жарқырасын даламыз, |
- Қайырлы таң! |
|
|
Жайнай берсін қаламыз. |
- Қайырлы күн! |
|
Ізденістер. |
- Наурыз парсы тілінде «Жаңа күн» |
Балалар өлеңді |
|
Ұйымдастыру |
деген мағынаны білдіреді. Ол шығыс |
зейін қоя |
|
|
Халықтарының ортақ мейрамы, |
тыңдайды, |
|
|
ұлыстың ұлы күні деп аталады. |
түсінеді, көктем |
|
|
Ә.Табылдының «Наурыз тойы» |
мерекесін сезінеді, |
|
|
өлеңін оқу. |
қуанады. |
|
|
Күн менен түн теңелді: |
Наурыз |
|
|
Жер шуаққа кенелді, |
мерекесінің |
|
|
Соны тойлар ел енді. |
мағынасын |
|
|
Наурыз тойы салтымыз: |
ұғынады. |
|
|
«Көгерсін!» - деп, халқымыз |
|
|
|
Көшеге, аулаға тал егеді. |
|
|
|
Балаларға жылдың басы наурыз |
|
|
|
болып саналатынын, бүл кезде күн |
|
|
|
мен түннің теңелетінін, наурыз |
|
|
|
көктем мерекесі екенін, наурызда |
|
|
|
бүкіл табиғат оянатынын әңгімелеп |
|
|
|
беру. |
|
|
|
Сергіту жаттығуын өткізу. |
|
|
|
Көтеріліп шаңырақ, |
Өлең жолдарын |
|
|
Уықтары шаншылар. |
қайталап, жаттығу |
|
|
Керегелер керіліп, |
жасайды. |
|
|
Өрімдей боп өрілер. |
|
|
|
Бәріміз жүрсек айналып, |
|
|
|
Киіз үй боп көрінер. |
|
|
|
Наурызда адамдар бір-біріне деген өкпесін ұмытып достасуға ұмтылады. Қазіргі кездегі экологиялық жағдайды ескере отырып, елімізде қоршаған ортаны көгалдандыруға үлкен көңіл бөледі, аулалар мен көшелерді тазалайды және оны дәстүрлі іске айналдырған. Сондай-ақ бүгінгі таңда наурыз мерекесін «Экологиялық мереке» деп атап жүр. Әліппе-дәптердегі тапсырмаларды орындатады. а) Берілген суреттегі жақсы және жаман істерді ажыратып қор. э ) Әр қыздың ұлттық киіміне сәйкес келетін кілем түрін көрсет. |
Табиғатқа қамқор болу үшін ағаш егу керектігін түсінеді. Көшеде қоқыс тастамау керектігін ұғады. Әліппе-дәптермен жұмыс жасайды. Түсінбеген тұстарын сұрап біледі, ұғынады. |
|
Қорытындылау |
Оқу іс-әрекеті барысында балаларды осы дәстүрлі істерді жалғастыруға, еңбек етуге, табиғатқа қамқор болуға жетелеу. |
Табиғатқа, туған өлкеге қамқор болуға, келіседі. Қуанады. |
Күтілетін нәтиже: наурыздың көктем мерекесі
екенін, наурызда
бүкіл табиғат оянып, тазалықжұмыстары жүргізілетінін ұғынады.
Білуі тиіс: наурыз жыл басы екенін білу.
Түсінігі: күн менен түннің теңелуін түсіну.
Көрсете білуі: наурызда ағаштар, көшеттер егіп,
ауланы
көгалдандыруға үлес қосады.
Тақырыбы: Үй жануарлары мен үй құстары.
Мақсаты: 1. Үй жануарлары мен үй құстары
және олардың адамға
келтіретін пайдасы туралы түсініктерін қалыптастыру.
2. Үй жануарлары мен үй құстарына
деген қамқорлық сезімін ояту
және оларға жағдай жасауға үйрету.
Сөздік жұмыс: қора, азық, т.б.
|
Іс-әрекет бөлімдері |
Педагогтің іс-әрекеті |
Балалардың іс-әрекеті |
|
Ынталандыру. Сезімді ояту |
1. Шаттық шеңберіне тұрғызып, «Төлдер» әнін орындатады. Қошақаны қойдың, Қайда қалып қойдың? Бұлтиып тұр бүйірің, Қай өрістен тойдың? 2. Кімді ата-аналары қандай төлдің атымен еркелетіп айтатынын сұрайды. |
1. Балалар әнді орындау барысында төлдердің қимылдарын келтіреді. 2. «Боташым», «қошақаным», т.б. сөздермен еркелететінін әңгімелейді. |
|
Ізденістер. Ұйымдастыру |
1. Кіріспе әңгіме - Төрт түлік мал - халқымыздың байлығы. Өйткені халқымыздың тарихы осы төрт түлік малмен тікелей байланысты. «Ат - ердің қанаты» деп айтатын дана халқымыз жылқыны қастерлеген. Жылқы - мінсең көлік, жесең ет. Сиыр - жесең ет, кисең киім, айран, сүті, қаймағынсыз қазақ баласы өспейді. Түйе малы - нағыз көлік, қымыран мен шұбаты дертке дауа. Қой шаруашылығы - Қазақстанның мал шаруашылығы - халқымыздың дәстүрлі ата кәсібі. Осы төрт түлік халқымыздың ең басты байлықтарының бірі екенін білгеніміз жөн. Ал үй құстарына тауық, үйрек, қаз, күркетауық. Олардың адамға тигізер пайдасы мол. Мамығынан көрпе, жастық жасайды, етін, жұмыртқасын азық-түлік ретінде пайдаланамыз. 2. Сұрақтар мен тапсырмалар: |
Педагогтің әңгімесін тыңдайды, сұрақтар қояды. Үй жануарлары мен үй құстары туралы әңгімелейді. |
|
• 59 |
|
|
1. Үй жануарлары мен жабайы жануарлардың бір-бірінен айырмашылықтары қандай? 2. Үй жануарларының көктемгі тіршілігі туралы әңгімелеңдер. 3. Үй құстарын ата. 4. Малдың төлдерін атаңдар. 3. Дәптерде бейнеленген жануарлардың ішінен үй жануарлары мен кұстарын тапқызу. Мысалы: жылқы, сиыр, ит, үй қояны және әтеш. |
Сұрақтарға жауап береді. Бір-бірінің жауаптарын толықтырады. Үй жануарлары мен үй құсы: жылқы, сиыр, ит, үй қояны және әтешті тауып, оларды бояйды. |
|
Қорытындылау. Өзін-өзі бағалау |
«Төлдерін тап» дидактикалық ойыны. Шарты: педагог тақтаға сиыр, түйе, жылқы, қой, ешкінің суреттерін іліп қояды. Педагог балаларды бір-бірден шақырып, қоржын ішінен суреттерді алғызады. Лактың суретін алса, оны ешкінің жанына жапсырады. |
Сурет арқылы малдың төлдерін табады. |
Күтілетін нәтиже: төрт түлік мал мен үй құстарының пайдасы туралы түсініктерін жетілдіру.
Білуі тиіс: үй жануарлары мен үй құстарының келтірер пайдасын және оларды күтіп-баптауды білуі тиіс.
Түсінігі: үй жануарлары мен құстардың пайдасын білу.
Көрсете білуі: үйіндегі жануарлар мен құстарды күтіп-баптау.
Тақырыбы: Байқоңыр - ғарыш айлағы.
Мақсаты: 1. Байқоңыр жайлы түсіндіру.
2. «Ғарыш әткеншегі» ойынын ойнату арқылы Күн жүйесіндегі ғаламшарлар туралы мағлұмат беру.
3. Балалардың ғылымға деген ынталарын ояту, білімпаз болуға баулу.
Сөздік жұмыс: айлақ, күн жүйесі, ғаламшар, т.б.
|
Іс-әрекет бөлімдері |
Педагогтің іс-әрекеті |
Балалардың іс-әрекеті |
|
Ынталандыру. Сезімді ояту |
Шаттық шеңберіне тұрғызып, «Ғарыш әткеншегі» ойынын ойнату. Шарты: Ортада бір бала Күн болып тұрады. Қалған балалар күн жүйесіндегі ғаламшарлар, мысалы, Жер, Сатурн, Уран, Меркурий, т.б. болады. Көңілді музыка әуенімен балалар «Күнді» айнала жүреді. |
Балалар ойын барысында ғаламшарлар туралы білетіндерін айтады. Мысалы: Мен Жермін. Жерде тірқілік бар. Өйткені біздің ғаламшарда ауа бар. Күннен жылу мен жарық, аламыз. |
|
Ізденістер. Ұйымдастыру |
1. Педагогтің түсіндіруі: - Байқоңыр - ғарыш алаңы (айлағы). Қызылорда облысы Қармақшы ауданының аумағында орналасқан. Байқоңырдан 1961 ж. 12 сәуірде адамзат тарихында тұңғыш рет Ю.А. Гагарин "Восток" ғарыш кемесімен ғарышқа аттанды. Айды, Марсты және Шолпанды зерттеуге арналған ғарыш аппараттары бар зымырандар да Байқоңырдан аттандырылды. 1991 ж. 2 қазанда тұңғыш қазақ ғарышкері Т. Әубәкіров ғарыш кемесімен Байқоңырдан ғарышқа көтерілді. Ресеймен бірлескен бағдарлама бойынша қазақ ғарышкері Т.А. Мұсабаев ғарышта 2 рет (1994, 1998 ж.ж.) болып, зерттеу жұмыстарын жүргізді. |
Педагогті тыңдайды, сұрақтар қояды, сұрақтарға жауап береді, бір-бірінің жауаптарын толықтырады. |
|
• 61 |
|
|
2. Сөздік жұмысын жүргізу. |
Тыңдайды. |
|
|
Айлақ - ғарышқа ұшуға арналған |
|
|
|
қолайлы алаң. |
|
|
|
Ғарыш - аспан әлемі, космос. |
|
|
|
Ғаламшар - Күнді айналатын, |
|
|
|
Күннен жарық пен жылу алатын |
|
|
|
үлкен аспан денелері. |
|
|
|
Күн - әлемге жарық, қызу беріп |
|
|
|
тұратын жұлдыз. Оның жүйесінде |
|
|
|
Жер, Марс, Меркурий сияқты |
|
|
|
ғаламшарлар бар. |
|
|
|
3. Пікірталас өткізуге арналған |
|
|
|
сұрақ: |
Пікірлерін ортаға |
|
|
- Ғарышкер болу үшін қандай болу |
|
|
|
керек? |
салады. |
|
|
4. Дәптерлеріне зымыранның суретін |
Зымыранның |
|
|
салғызу. |
суретін салады. |
|
Қорытындылау |
Сабақта алған білімдерін сұрақ - |
Сұрақтарға жауап |
|
|
жауап әдісі арқылы пысықтайды. |
береді. |
Күтілетін нәтиже: ғарыш айлағы және оның келтіретін пайдасы
Білуі тиіс: Байқоңырдан зымырандар ғарыш әлемін зерттеуге
Түсінігі: білімді, денсаулығы мықты адам ғана ғарышкер
Көрсете білуі: ғарыш әлемі туралы ойын тиянақты жеткізе білу.
Тақырыбы:Құстар - біздің досымыз.
Мақсаты: 1. Құстаржәне олардың көктемдегі тіршілігі, табиғатқа келтіретін пайдасы туралы түсініктерін қалыптастыру.
3. Құстарға қамқорлық жасауға баулу және оларға қалай жағдай жасау керектігін үйрету.
Сөздік жұмыс: қарлығаш, тоқылдақ, балапан, торғай, қараторғай және т.б.
|
Іс-әрекет бөлімдері |
Педагогтің іс-әрекеті |
Балалардың іс-әрекеті |
|
Ынталандыру. Сезімді ояту |
Шаттық шеңберін ұйымдастыру. Әрқашан аман болайық, Құстар әнін сайрасын. Бейбітшілік болсын, Нанымыз коп болсын. |
Балалар жақсы көңіл күймен амандасады. |
|
Ізденістер Ұйымдастыру |
Оқу іс-әрекет алдында балалармен бірге балабақша ауласына мақсатты серуенге шығу. Серуенде балалардың назарын жыл мезгіліне көктемге байланысты табиғаттағы құбылыстарды, өзгерістерді байқауға аудару. Құстардың келуі және ұя салуы, балапан шығаруы. Құстардың дауысына және сыртқы құрылысына қарап ажыратуға үйрету. |
Балалар аулаға серуенге шығады. Көктемнің ерекшеліктері мен табиғаттағы өзгерістерге назар аударады. Құстарды бақылап, ажыратып үйренеді. |
|
|
С. Көбеевтің «Құстың ұясы» деген әңгімесін оқып беру. |
Әңгімелерді тыңдайды, түсінеді. |
|
|
Сергіту жаттығуын өткізу. |
|
|
|
Орнымыздан тұрайық, Құстай қанат қағайық. Бір отырып, бір тұрып, Біз тынығып алайық. |
Өлең жолдарын айтып, жаттығу жасайды. |
|
33 |
|
|
Құстардың суреттерін көрсетіп, |
Құстардың пайдасын |
|
|
олардың түрлерімен таныстыруды |
түсінеді, |
|
|
жалғастыру. Құстардың немен |
ұғады. |
|
|
қоректенетінін әңгімелеу. Олардың |
|
|
|
табиғатты қорғаудағы ролі туралы |
|
|
|
айтып өту. Құстар бау-бақшаны |
|
|
|
зиянды кұрт - құмырсқадан |
|
|
|
тазартады. Осыған байланысты |
|
|
|
адамдар да кұстарға қамқорлық |
|
|
|
жасайды. Құстарға ұя жасау, |
|
|
|
тамақтандыру, жем шашу, т.б. |
|
|
|
Әліппе-дәптермен жұмыс |
Әліппе-дэптермен |
|
|
жүргізіледі. |
жұмыс жасайды. |
|
|
|
Тапсырмаларды |
|
|
Құстар туралы мақалдарды оқып, |
дұрыс орындауға |
|
|
мағынасын ашу. |
талпыныс жасайды. |
|
|
Тырна көлге қонады, |
Балалар мақалды |
|
|
Ара гүлге қонады. |
қайталап, жұмбақтың |
|
|
|
шешуін табады. |
|
|
Қыран құс құз-қиянын сағалайды, |
|
|
|
Болар бала ізгі істі сағалайды. |
|
|
|
Жұмбақ шешкізу. |
|
|
|
Көлдің көркі сәні екен, |
|
|
|
Ұшқанда сазды әні екен. |
|
|
|
Ақындар оны мақтаған, |
Ойынға барлық бала |
|
|
Адамдар қорғап ақтаған. |
белсенділік таныта |
|
|
(Аққу). |
қатысады. Мысалы: |
|
|
«Бұл қандай құс?» дидактикалық |
Аққу - мойыны |
|
|
ойыны. |
ұзын, қауырсындары |
|
|
Мақсаты: ерекшеліктеріне қарай |
аппақ немесе қара |
|
|
құстарды сипаттап айтуға үйрету |
құс. Ол - өте әдемі |
|
|
және оларды ажырата білу |
құс. Суда жүзеді. |
|
Қорытындылау |
Оқу іс- әрекетті қорытындылау |
Балалар сұрақтарға |
|
|
мақсатында балаларға сұрақтар |
жауап береді. |
|
|
қойылады. 1. Қандай құстар адамға |
|
|
|
жақын жүреді? |
|
|
|
2. Құстар немен қоректенеді? |
|
Күтілетін нәтиже:құстар және оныңтабиғатқа келтіретін пайдасы жөніндегі ұғымының қалыптасуы.
Білуі тиіс: жыл құстарын ажырата білу.
Түсінігі:құстардың тіршілігі, немен қоректенетіні туралы түсінігі.
Көрсете білуі:құстарға қамқорлық жасап, оларды қорғау.
29-оқу іс-әрекеті
Тақырыбы: Қазақстан - ортақ үйіміз.
Мақсаты: 1. Тәуелсіз еліміз туралы білімдерін толықтыру.
2. Көпұлтты республикамызда татулық, достық орын алғандығын түсіндіру.
Сөздік жұмыс: ұлт, достық, тілек, т.б.
|
Іс-әрекет бөлімдері |
Педагогтің іс-әрекеті |
Балалардың іс-әрекеті |
|
Ынталандыру. Сезімді ояту |
Шаттық шеңберін құру. |
Балалар дөңгелене тұрып, көздерін бір минуттай жұмып тұрады. Сонан соң көздерін ашып, бір-біріне қарама- қарсы тұрып, жылы лебіздер білдіреді. |
|
Ұйымдастыру. Ізденістер |
1. «Қай ұлт?» дидактикалық ойыны. Шарты: педагог әр ұлт өкілдері бейнеленген сурет не фотоны көрсетеді, балалар оның қай ұлт өкілі, оны қалай білгенін айтады. 2. Педагогтің түсіндіруі: - Қазақстанда жүзден астам ұлт пен ұлыстың өкілдері бір қолдың саласындай, бір үйдің баласындай тату-тәтті өмір сүріп жатыр. |
Балалар сурет бойынша Қазақстан Республикасында тұратын ұлт өкілдері туралы әңгімелейді. |
|
|
Күтілетін нәтиже: көпұлтты республикамыздың тыныс-тіршілігі туралы ұғымдарының қалыптасуы.
Білуі тиіс: әр ұлт өкілдерімен тату-тәтті қарым-қатынаста болу керектігін.
Түсінігі: достықты қадірлеу керектігі.
Көрсете білуі: әр уақытта айналасындағы адамдарды алаламай, сыйластық қарым-қатынаста болуы.
Тақырыбы: Ер есімі - ел есінде.
1. Ұлы Отан соғысы кезіндегі Қазақстандық батырлар, олардың ерлігі туралы түсіндіру.
Сөздік жұмыс: ұшақ, танк, кеме.
Мысалы: жергілікті ұлт - қазақ халқы және сонымен катар орыс, корей, түрік, ұйғыр, т.б. Сондықтан Қазақстан Республикасын көпұлтты мемлекет дейміз. Көп ұлтты мемлекет үшін мемлекеттік тіл қажет. Қазақстанның мемлекеттік тілі - қазақ тілі.
3. С. Оспановтың «Тілейміз - бейбіт күн» деген өлеңін мәнерлеп оқиды. Мазмұнын түсіндіреді. Өлеңдегі «Дос құшағын елге ашқан» деген жолдың мағынасын түсіндіреді: - Қазақ халқы - бауырмал халық. Біздің елімізде тұрып жатқан орыс, корей, түрік, т.б. біздің жерімізге көшіп келген кезде, оларға байтақ жерімізден жер беріп, жылы құшақпен қарсы алған.
|
Іс-әрекет |
Педагогтің іс-әрекеті |
Балалардың іс- |
|
бөлімдері |
|
әрекеті |
|
Ынталандыру. |
Күлімде, күн күлімде, |
Балалар |
|
Сезімді ояту |
Жер жасарып көгерсін. |
дөңгелене тұрып, |
|
|
Кешегіндей бүгін де, |
өлең жолдарын |
|
|
Қанат қақсын көгершін. |
қайталайды. |
|
Ізденістер. |
1. Педагогтың түсіндіруі: |
Суреттегі |
|
Ұйымдастыру |
- Балалар, қазақ халқының |
батырларды - |
|
|
Бауыржан Момышұлы, Әлия |
Б. Момышұлын, |
|
|
Молдағұлова, |
Т. Тоқтаровты, |
|
|
Мәншүк Маметова,Талғат |
Ә. Молдағұлова |
|
|
Бигелдинов, Нүркен Әбдіров сынды |
және |
|
|
батыр ұлдары мен қыздары бар. Олар |
М. Мәметованы |
|
|
бізді жаудан қорғап, жерімізді жауға |
атайды. |
|
|
бермей алып қалды. |
|
|
|
Қазір олардың есімдерімен көптеген |
|
|
|
көшелер, мектептер, тағы басқа |
|
|
|
мәдени орындар аталады. Жылда |
|
|
|
9 Мамыр «Жеңіс күні» деп аталып |
|
|
|
өтеді. |
|
|
|
Қазақстанның Қарулы Күштері өте |
|
|
|
мықты. Оның құрамына ішкі |
|
|
|
әскерлер, Ұлттық қауіпсіздік |
|
|
|
комитетінің шекара қызметі және |
|
|
|
басқа да әскерлері, республикалық |
|
|
|
«Ұлан», азаматтық және аумақтық |
|
|
|
қорғанысты басқару мен құру |
|
|
|
органдары кіреді. |
|
|
|
Сергіту сәтін өткізу. |
|
|
|
Ақ көгершін, көгершін Қол қанат кұс сен едің. Бар кезіп қайт ел үшін Кең дүниенің көлемін. |
Өлең жолдарын |
|
|
қайталап, дене |
|
|
|
жаттығуын жасайды. |
|
|
|
Әліппе-дәптермен жұмыс: |
|
|
|
1. Өлеңді оқып, мазмұнын |
|
|
|
түсіндіреді. |
Өлеңді жаттап |
|
|
2. Суреттегі батырлардың атын |
алады. |
|
|
айтқызып, олар туралы әңгімелету |
|
|
Қорытындылау. |
Ұлы Отан соғысының |
Балалар өздері |
|
Өзін-өзі бағалау |
батырларын ата. |
тұратын |
|
|
Қандай көшелерді білесіңдер? |
көшелердің атын атап береді. |
|
67 |
|
Балалар еліміздег^ қорыктар^ жөнінде мағлұма^ алады, ө^ КЫЗЫҚТЬХ^, Р^ан қойып, Тү^. талпына^^1н^ге |
|
|
|
аРды :етеді. |
|
Балалар андарғ^ |
|
^мқор ^іседі. |
Күтілетін нәтиже: Ұлы Отан соғысының батырларының аттарын есте сақтау.
Білуі тиіс: Отанды сүйіп, оны құрметтеуге тиіс.
Түсінігі: өздері болашақ Егеменді Қазақстанның азаматы болатынын түсіну.
Көрсете білуі: еліміз туралы ойын жеткізе білу, өлеңді жатқаайту.
Тақырыбы: Қазақстан қорықтары.
Мақсаты: 1. Қазақстан қорықтары және оның маңызы, орналасқан жері туралы балаларға түсінік беру.
2. Қорықтарда атқарылатын жұмыс түрлері, қамқорлыққа алынған жануарлар мен құстар жөнінде әңгімелеу.
3. Табиғатты аялауға тәрбиелеу.
Сөздік жұмыс: қорық, қаскер
|
Іс-әрекет бөлімдері |
Педагогтің іс-әрекеті |
Балалардың іс-әрекеті |
|
Ынталандыру. Сезімді ояту |
Қуаныш шеңберін ұйымдастыру. Әдемі гүлді балалар бір-біріне күлімдеп беріп, жақсы тілектерін айтып, жылы сезімдерін білдіру. |
Балалар қуанып, күлімдеп амандасады. |
|
Ізденістер. Ұйымдастыру |
Қорықтың не үшін қажет екенін түсіндіру. Сирек кездесетін хайуанаттар мен өсімдік түрлерін сақтап қалу үшін арнайы ұйымдастырылған орын - қорық деп аталады. |
|
Қорытындылау. Өзін-өзі бағалау
Жануарлар мен кұстардың суреттерін пайдалана отырып,
олардың қорықтағы
тіршілігі жөнінде әңгімелеу.Азайып бара жатқан аңдарды, құстарды қорғау, сақтау
үшін ол жерде, ғалымдарзерттеу жұмыстарын жүргізеді.
Қорықтар әрбір табиғи аймақтардың өзіне тән ерекшеліктерін жан-жақты
көрсете алатын барлық табиғат байлықтарын қорғауға алған алқаптарды қамтиды.
Қазақстанда осындай қорықтардың көптеген түрі бар олар: Ақсу-Жабағылы,
Наурызым,Алматы, Барсакелмес, Қорғалжын,Марқакөл, Үстірт және т.б. қорықтар.
«Қаскер» сөзіне сөздік жұмысынжүргізу.
Қаскер - жануарларды рұқсатсызқырып-жоятын адам.
Сергіту жаттығуын өткізу.
Орнымыздан тұрайық,
Құстай қанат қағайық.
Бір отырып, бір тұрып,
Біз тынығып алайық.
Әліппе-дәптердегі тапсырмаларды
орындату.
а) Сен тұратын жерде қандай қорық бар,әңгімелеп бер.
э ) Берілген сурет бойынша қорықтакездесетін аңдар мен
кұстардың,
өсімдіктердің аттарын атау.
Суреттерді көрсетіп алған білімдерін пысықтау мақсатында сұрақтар қою.
Берілген суреттер бойынша балалараң-құстардың түрлерін атап береді.
|
Жойыль.Гт _ 1 бапа жатқан 1 құстард^ РДЬІ' өсімдікт,*' . Рді суретте^^ қарап береді. 1Мелеп Өлең Жол жатгыгуу жасайдц |
|
Қорықт; |
|
жануар^ |
|
|
|
болуға |
|
33 |
Кестеде қорықтар құрылған уақытына сәйкес келтірілген.
|
# |
Атауы |
Құрыл ған жылы |
Көлемі, га |
Орналасқан жері |
|
1 |
Ақсу-Жабағылы мемлекеттік табиғи қорығы |
1926 |
131 934 |
Оңтүстік Қазақстан облысы және Жамбыл облысы |
|
2 |
Алматы мемлекеттік табиғи қорығы |
1931 |
71 700 |
Алматы облысы |
|
3 |
Наурызым мемлекеттік табиғи қорығы |
1931 |
191 381 |
Қостанай облысы |
|
4 |
Барсакелмес мемлекеттік табиғи қорығы |
1939 |
160 826 |
Қызылорда облысы |
|
5 |
Қорғалжын мемлекеттік табиғи қорығы |
1968 |
543 171 |
Ақмола облысы және Қарағанды облысы |
|
6 |
Марқакөл мемлекеттік табиғи қорығы |
1976 |
102 979 |
Шығыс Қазақстан облысы |
|
7 |
Үстірт мемлекеттік табиғи қорығы |
1984 |
223 342 |
Маңғыстау облысы |
|
8 |
Батыс Алтай мемлекеттік табиғи қорығы |
1992 |
86 122 |
Шығыс Қазақстан облысы |
|
9 |
Алакөл мемлекеттік табиғи қорығы |
1998 |
65 217,9 |
Алматы және Шығыс Қазақстан облысы |
|
10 |
Қаратау мемлекеттік табиғи қорығы |
2004 |
34 300 |
Оңтүстік Қазакстан облысы |
Күтілетін нәтиже: қорық туралы түсінгенін айтып, оны мекендейтін жануарларды атап білуі.
Білуі тиіс: жойылып бара жатқан аңдарды, өсімдіктерді, құстарды
Түсінігі: қорықтардың қаншалықты пайдасы барын, мағынасын түсіну.
Көрсете білуі: табиғатқа деген сүйіспеншілік сезімдерін көрсету, қамқор болу.
Тақырыбы: Экологиялық соқпақ.
Мақсаты: 1. Балалардың санасына экология деген түсінікті қалыптастыру.
2. Қоршаған ортаға қамқорлықпен қарау керектігін түсіндіру арқылы эстетикалық талғамдарын дамыту.
3. Табиғатқа қамқор болуға тәрбиелеу.
Сөздік жұмыс: саяхат, соқпақтар, шартты белгілер.
|
Іс-әрекет |
Педагогтің іс-әрекеті |
Балалардың |
|
бөлімдері |
|
іс-әрекеті |
|
Ынталандыру. |
Қуаныш шеңберін ұйымдастыру. |
Өлең жолдарын |
|
Сезімді ояту |
Табиғатым тамаша, |
айтып шеңберде |
|
|
Көз тоймайды қараса. |
бір-біріне қуана |
|
|
Табиғатты аялап, |
қарайды. |
|
|
Жүрейікші жараса. |
|
|
Ізденістер. |
Экологиялық соқпақ - дегеніміз |
|
|
Ұйымдастыру |
арнайы таңдалған бағытпен табиғат |
|
|
|
аясында, табиғатты қорғауға |
|
|
|
байланысты ұйымдастырылатын іс- |
|
|
|
шара. |
|
|
|
Ә.Дүйсенбиевтің «Жорық жыры» |
Балалар |
|
|
өлеңі оқылады. |
өлеңді мұқият |
|
|
|
зейін қойып |
|
|
Ауласында бақшаның |
тыңдайды. |
|
|
Айналада - нұрлы өмір. |
|
|
|
Дала бүгін тым жақсы, |
|
|
|
Тым тамаша гүлді өңір. |
|
|
|
Көкте күліп күміс күн, |
|
|
|
Қуанышқа кенелдік. |
|
|
|
Әнге бөлеп жер бетін |
|
|
|
Жорыққа біз жөнелдік. |
|
|
|
|
|
Балалармен қайыңның белгісі |
Балалар бағыт |
|
|
көрсетілген аялдамаға келу, қайыңды |
бойынша |
|
|
суреттеу. |
аялдамаларды |
|
|
Одан кейін ескірген құлап жатқан |
аралап жүреді, |
|
|
ағашқа келу, оның қуысындағы |
кездескен |
|
|
көптеген жәндіктердің тіршілігін |
табиғаттың |
|
|
бақылау. Балалардың танымын одан |
бөлшектеріне |
|
|
эрі дамыту мақсатында экологиялық |
түсіністікпен |
|
|
нысандарды өзгертіп отыру керек. |
қарап, керек |
|
|
|
жерінде көмек |
|
|
Сергіту жаттығуын өткізу. |
көрсетеді. |
|
|
Орнымыздан тұрайық, |
Өлең жолдарын |
|
|
Құстай қанат қағайық. |
айтып, қимыл |
|
|
Бір отырып, бір тұрып, |
қозғалысын |
|
|
Біз тынығып алайық. |
жасайды. |
|
|
Әліппе-дәптердегі тапсырмаларды |
Әліппе-дәптер- |
|
|
орындатады. |
мен жұмыс |
|
|
|
жасайды. |
|
|
«Саяхат» дидактикалық ойыны. |
|
|
|
Мақсаты: Таныс өсімдіктердің атауы |
Ойынға барлық |
|
|
бойынша соқпақты табу. Кейбір |
бала белсене |
|
|
ағаштар мен бұтақтарды сыртқы |
қатысады. |
|
|
көріністеріне қарап ажырату |
|
|
Қорытындылау |
Балабақшада, мектепте экологиялық |
Экологиялық |
|
|
соқпақ ұйымдастыру. Ағаштар, гүлдер |
соқпақтардың |
|
|
отырғызу, құмырсқаның илеуін қорғау, |
мақсатын |
|
|
т.б. |
түсінеді. |
Күтілетін нәтиже: балалардың экологиялық соқпақтар туралы түсініктерін қалыптастыру.
Білуі тиіс: экологиялық саяхаттың мақсатын білу.
Түсінігі: соқпақтағы шартты белгілерді түсіну.
Көрсете білуі: дидактикалық ойында ағаштарды , бұтақтарды дұрыс ажыратып көрсету.
Оқу іс-әрекетінде пайдалануға болатын қосымша материалдар
Қазақстан Республикасы (қысқартылған атауы - ҚР).
Жер көлемі жағынан әлем елдерінің ішінде 9-ыншы орын алады (2 724 900 км2). Батысы Орталық Азияда орналасқан, батыстан шығысқа, яғни Еділдің төменгі ағысынан, шығысында Алтай тауларының етегіне дейін 3000 км-ге, солтүстіктегі Батыс-Сібір жазығынан, оңтүстіктегі Қызылқұм шөлі мен Тянь-Шань тау жүйесіне 1 600 км-ге созылып жатыр. Қазақстан Каспий теңізі арқылы Әзірбайжан, Иран елдеріне, Еділ өзені және Еділ-Дон каналы арқылы Азов және Қара теңіздерге шыға алады. Мұхитқа тікелей шыға алмайтын мемлекеттердің ішінде Қазақстан ең үлкені.
Бес мемлекетпен көршілес, солтүстігінде Ресеймен, оңтүстігінде Түрікменстан, Өзбекстан және Қырғызстан, ал шығысында Қытаймен шектеседі. Батыста Каспий теңізімен, оңтүстікте Арал теңізімен шайылады.
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туы
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туы - Қазақстан Республикасының мемлекеттік негізгі рәміздердің бірі. Мемлекеттік ту көгілдір түсті тік бұрышты кездеме. Оның ортасында арайлы күн, күннің астында қалықтаған қыран бейнеленген. Ағаш сабына бекітілген тұста - ұлттық оюлармен кестеленген тік жолақ өрнектелген. Күн, арай, қыран және ою-өрнек - алтын түсті. Тудың ені ұзындығының жартысына тең.
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Гербі
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Елтаңбасының негізі - шаңырақ. Шаңырақ мемлекеттің түп-негізі - отбасының бейнесі. Шаңырақ - киіз үйдің күмбезі - көшпелі түркілер үшін үйдің, ошақтың, отбасының бейнесі. Тұлпар - дала дүлділі, ер-азаматтың сайгүлігі, желдей ескен жүйрік аты, жеңіске деген жасымас жігердің, қажымас қайраттың, мұқалмас қажырдың, тәуелсіздікке, бостандыққа ұмтылған құлшыныстың бейнесі. Қанатты тұлпар - қазақ поэзиясындағы кең тараған бейне. Ол ұшқыр арманның, самғаған таңғажайып жасампаздық қиялдың, талмас талаптың, асыл мұраттың, жақсылыққа құш- тарлықтың кейпі. Қанатты тұлпар Уақыт пен Кеңістікті біріктіреді. Ол - өлмес өмірдің бейнесі. Бір шаңырақтың астында тату-тәтті өмір сүретін
|
73 |
Қазақстан халқының өсіп-өркендеуін, рухани байлығын, сан сырлы, алуан қырлы бет-бейнесін паш етеді. Бес бұрышты жұлдыз гербтің тәжі іспетті. Әрбір адамның жол нұсқайтын жарық жұлдызы бар.
Әнұран - бұл дыбыстық рәміз, әлеуметтік-саяси бірігуде және еліміздегі азаматтарды этномәдени біртұрпаттылықта айтарлықтай мағына береді. «Гимн» терминінің өзі гректің «гимнео» сөзінен алғанда «салтанатты ән» дегенді білдіреді.
Кез келген халықтың тарихында музыкалық шығармалар бар, ол тарихтың белгілі бір уақытында халықтың гимні болған. Осындай ән қазақ халқында да бар. Ол Жоңғар шапқыншылығы кезіндегі қазақ халқының ауыр тауқыметін көрсетуге арналған «Елім-ай» әні, оны XVIII ғасырдың атақты батыры, ақын-сазгер Қожаберген жырау Толыбайұлы жазған.
2006 жылы жаңа Мемлекеттік әнұран қабылданды.
Жаңа әнұранның негізі өткен ғасырдың екінші жартысының елуінші жылдарындағы бақытты өмірді жырлаған, халыққа танымал патриоттық ән - «Менің Қазақстаным». 2006 жылғы 6 қаңтардағы Қазақстан Парламенті палаталарының бірлескен отырысында «Мемлекеттік нышандар туралы» Жарлыққа түзетулер енгізілді. Еліміздің жаңа әнұраны болып атақты ән - «Менің Қазақстаным» болды. Әуенін Шәмші Қалдаяқов, сөзін Жұмекен Нәжімеденов жазған ән ондаған жылдар халық арасында кеңінен таралды. Қазақстан әнұранының сөзін уақыт өлшемімен үндестірген бірлескен автор - еліміздің Президенті Н.Ә. Назарбаев.
Астана - Қазақстан Республикасының елордасы. 10 желтоқсан
жылы ҚР-ның Президенті Жарлығымен 1997 жылдың 20 қазаннан бастап ) ҚР-ның қолдауымен Астана қаласы елорда болды. Қазақстанның жаңа елордасы болған Астананың халықаралық ашылуы
жылдың 10-шы маусымында болды.
Қала Қазақстанның орталық бөлігінің солтүстігінде Ақмола облысында, Есіл өзенінің алабындағы өзен маңы жазықтығында орналасқан.
Қаланың атауы қазақ тілінен алынған. Қазақша ол сөз «елдің бас қаласы» дегенді білдіреді. Астана сөзі қазақ тіліне парсы тілінен ауысқан. Онда ол «киелі орын», «босаға» деген мағыналарға ие.
Астана 1830 ж. Есіл өзенінің жағасында қазақ-орыстар әскерлері негізін қалаған бекіністен бастау алады.
1862 ж. Ақмола қала мәртебесін алды.
1962 ж. қалаға Целиноград атауы берілді.
1997 ж. егемен Қазақстанның Президенті Н. Назарбаев Жарлығымен елорданы Алматыдан Ақмолаға көшіру туралы шешім қабылдады.
1998 ж. 6 мамыр жаңа елорданың атау Астана болып өзгертілді.
1998 ж. 10 шілде Қазақстанның жаңа елордасы - Астананың халықаралық тұсауы кесілді.
1998 ж. ЮНЕСКО-ның шешімі бойынша Астана қаласына «Бейбітшілік қаласы» жоғары атағы беріліп, медальмен марапатталды. Бүл атақ қысқа мерзім ішінде әлеуметтік-экономикалық, саяси және мәдени дамуда неғұрлым эсерлі әрі қуатты өсуге, тұрақты этникааралық қатынасты орнықтыруға қол жеткізе алған ғаламщардың жас қалаларына беріледі. Бразилияда өткізілген бүл конкурста Астана барлық өлшемдер бойынша әлемнің әртүрлі елдерінің он екі қаласын басып озды.
Астана өте серпінді дамуда. Астананың ойдағыдай дамып келе жатқанының белгілерін оның халқының жедел өсуінен байқауға болады.
Қаланың дәл жүрегінде орналасқан Бәйтерек мұнарасы жағасындағы паркке ұқсас ашық аланында ұдайы арнайы мерекелер өткізіліп отырады. 2010 жылы осы жерде Әкімшіліктің шақыруымен Берлин қаласынан келген Аюлар достастығы көрмесінің таныстыру мерекесі өткізілді. Осы көрмеде дүниенің 125 елінен 125 өнерпаздар жасап шығарған 125 көркемөнер заттары көрсетілді.
Соңғы жылдары қалада мәдени-ағарту мекемелері желісі едәуір көбейді. 3 театр, 23 кітапхана, 5 музей, 1 клуб мекемесі, 2 кинотеатр, Мемлекеттік филармония, 2 сарай, 3 балалар музыка мектебі, өнер мектебі, көркемөнер мектебі жұмыс істейді.
Халықты спортпен және дене шынықтырумен тұрақты айналысуға тарту мақсатында өткен кезеңде жаңа спорт кешендері ашылды жәнебалалар-жасөспірімдер спорт мектебіне күрделі жөндеу жүргізілді. Халыққа қызмет көрсетуге 25 спорт - сауықтыру кешендері іске қосылды.
Астана қаласының назар аударарлық орындары
• Сулы-Жасыл бульвар - Астана орталығындағы жаңа көше.
|
|
• Ақ-Орда - Қазақстан Республикасы Президентінің резиденциясы.
• Бәйтерек - Астананың басты символы.
• Тәуелсіздік Сарайы - мемлекеттік ресми іс-шараларды, форумдарды, мәжілістерді, кездесулерді, съездерді өткізу орны болып табылады
• Бейбітшілік пен келісім сарайы - Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің съезін өткізу үшін арналған ғимарат.
• Хан-Шатыр - Астананың ең үлкен ойын-сауық орталығы.
Қазақстанның Қызыл кітабы
Қазақстанның Қызыл кітабында сирек және жойылып бара жатқан түрлердің тізіміне енгізілген жабайы омыртқалылардың 87 түрінің және өсімдіктердің 303 түрінің қазіргі таралуы, санының жай-күйі, биологиясы туралы мәліметтер келтірілген.
Қызыл кітапқа ресми енгізілген өсімдіктердің 16 түрі Батыс Алтай мемлекеттік табиғи қорығының аумағында тіркелген. Адамдар мыңдаған жылдар бойы өсімдіктер мен жануарлар дүниесін пайдаланып келді және де өзінің жан-жақты тіршілігінде жануарлар мен өсімдіктердің пайдалы қорын қолданып ғана қойған жоқ, сонымен бірге табиғатты өзгерту арқылы көптеген түрлердің өмір сүру жағдайларына әсер етті. Осының нәтижесінде жер бетінде өсімдіктер мен жануарлардың кейбір түрлерінің жойылу үдерісі басталды.
Ғылыми-техникалық прогресс адамдардың қолына табиғат әлеміне эсер ететін күшті құралдар берді. Бүл құралдар қаншалықты пайдалы болса, соншалықты зиянды. Адамдар көбінесе кейде түсінбей, кейде салақтықтан табиғатты қалпына келтіру үшін ұзақ уақыт қажет болатынын ойламастан, оған қалай болса солай қарайды. Сыңсыған орманның орнындағы жанған түбірлер, су шайып өткен тау беткейлеріндегі жыртылған жерлер, ағаш ағызу кезінде ластанған өзендер. Осының бәрі сирек кездесетін көптеген бағалы аңдар мен өсімдіктердің құруына әкеп соғады.
Табиғатта пайда болған әрбір түр өзінше бірегей және ешқашан қайталанбайды, сондықтан да оның жойылуы - орны қайта толмайтын нәрсе. Және де бүл жоғалту қауымдастықтың бүтінділігі мен табиғаттағы жалпы тепе-теңдіктің бұзылуына әкеп соғады. Сондықтан да қазіргі кезде табиғатты қорғау мәселесі дүниежүзілік мәселеге айналып отыр. Бүл мәселе бүкіл әлемде маңызды мемлекеттік мәселе ретінде қаралады.
Қазақстан жерінде жануарлар әлемі алуан түрлі және саны жағынан өте көп. Тек жәндіктер түрлерінің өзі-ақ 30 мыңнан асады. Қазақстанның солтүстігіндегі орманды далада бұлан, елік, ақ қоян, сүр тышқан, су егеуқұйрығы, орман тышқаны, бұлдырық, ақ кекілік, көл айдындарын су құстары аққу, қаз, үйрек, шағала, тарғақ, қасқалдақ мекендеген. Еділ өзенінің жағалауынан Алтай тауы бөктеріне дейінгі аймақта суыр, дала алақоржыны, сүйірбас сүр тышқан, кәдімгі сүр тышқан, дала тышқаны, саршұнақ, ал құстан - дуадақ, безгелдек, жылқышы, сұңқар, бозторғайлар, қыранқара, дала құладыны кездеседі. Көктемнен күзге дейін бүл жерлерде ақбөкен үйірлері жайылады, олар қысқа қарай шөлді аймаққа ығысады.
Едәуір бөлігін Жайық өзенінің аңғарындағы орман алып жатқан далалық белдемнің батыс бөлігін бұлан, елік жайлаған, мұнда қара күзен, жұпартышқан, орман сусары да кездеседі. Бұдан 200 жыл бұрын түгелдей жойылуға жақын қалған құндыз қайта пайда бола бастады. Қос мекенділерден Жайық, т.б. өзендердің аңғарында тарбақа, орман бақасы, т.б. кездеседі. Мұнда бұлдырық, сүр кекілік, тырна, бозторғай көп. Далалық белдемнің шығысында суыр, дала тышқаны, дала шақылдағы, ақ қоян, сілеусін, елік, арқар мекендеген. Өсімдік жамылғысы әркелкі шөлейт белдемде саршұнақтар мен қосаяқтың, құм тышқаны мен қоянның бірнеше түрі кездеседі. Ақбөкен де, сондай-ақ 20 ғасырдың 40-50 жылдарында қарақұйрық та көптеп кездесетін. Бүл белдемде құстан дуадақ, шіл, қылқұйрық, бозторғай, т.б. бар. Қыста қар тоқтап, көктемде қар суы жиналатын Үстірт пен Маңғыстау жартастарының арасында кездесетін үстірт арқары жұтаң өсімдіктермен қоректеніп, ащы суды қанағат етеді. Үстіртте ұзын инелі кірпі, қарақұйрық, шөл сілеусіні - Қарақал кездеседі.
Сазды және қиыршық тасты шөл дала жануарларынан Қазақстаннан басқа жерде кездеспейтін ерекше тұқымдас өкілі - жалманды атап өткен жөн. Солтүстік Балқаш маңындағы бірнеше жерде ғана тіршілік ететін бес башайлы ергежейлі қосаяқ та ерекше жануар. Мұнда құстан шіл, қылқұйрық, тырна, жек дуадақ кездеседі. Оңтүстік Балқаш құмында осы араға ғана тән сексеуіл жорға торғайы, шөл дала жапалағы тіршілік етеді. Құмайтты шөлде бірқатар кесіртке (жұмырбас, ешкіемер), жылан (оқ жылан, айдаһар, қара шұбар жылан, т.б.) түрлері, дала тасбақасы тараған. Республиканың қиыр оңтүстігіндегі кейбір
|
|
жерлерде келес сақталып қалған. Өзен-көл аңғарларындағы орман- тоғайларда елік, жабайы шошқа, құм қояны, қырғауыл, т.б. кездеседі. Балқаш, Сасықкөл, т.б. көлдердің жағалауындағы қалың қамыс арасында бірқазан, жалбағай, ақ құтан, көк құтан, қарақаз, шағала бар. Алакөл айдынын өте сирек кездесетін, Қазақстанның"Қызыл кітабына" енгізілген реликті шағала қоныстайды. Қазақстанның шығысы мен оңтүстігін қоршап жатқан таулардың жануарлар дүниесі де сан алуан. Қылқан жапырақты Алтай ормандарында бұлан, марал, құдыр, сібір таутекесі, арқар, алтай көртышқаны, қоңыр аю, бұлғын, құну, күзен, барыс, тиін, борша тышқан, алтай суыры, құр, шіл, т.б. кездеседі.
Сауыр, Тарбағатай, Жетісу (Жоңғар) Алатауы тауларында марал, елік, арқар, сібір таутекесі, қоңыр аю, сілеусін, барыс, ұзын құйрық саршұнақ мекендейді. Жетісу (Жоңғар), Іле Алатауы мен Талас Алатауында көкшіл суырдың орнына қызыл суыр және өте сирек кездесетін Мензбир суыры жерсіндіріле бастады. Қазақстанның оңтүстік-шығыс тауларында жыртқыш құстардан қозықұмай, тазқара, бүркіт тіршілік етеді.
Өсімдіктер
Қазақстанда өсімдіктердің 15 мыңдай түрі бар.
Қазақстанның жазық бөлігі орманды далалық, дала, шөлейт және шөл белдемдеріне (аймақтарға) ажыратылады. Орманды далалық аймақта жылауық қайың, талдың бірнеше түрлері, бұталардан: итмұрын, тобылғы, далалық шие, т.б. бар. Сондай-ақ қайыңды-теректі және терек ормандары басым.
Далалық аймақта қау (боз), бетеге, тобылғы, қарағай, аласа бадам сияқты өсімдіктер өседі.
Шөлді аймақта жусан, изен, сексеуіл және басқа да бұталы өсімдіктерді кездестіруге болады.
Еліміздің таулы аймағында өсетін шырша, қарағай, самырсын, алмалы, өрікті, қайыңды- теректі ормандарды атап өтуге болады. Сонымен қатар арша, қылша, бетеге, сарыкүйік сияқты өсімдіктер кең тараған.
Қазақстанның өсімдіктер әлемі - пайдалы өсімдіктердің қайнар
көзі.
|
79 |
Рабочие листы
к вашим урокам
Скачать
6 651 097 материалов в базе
Настоящий материал опубликован пользователем МАКИШЕВА АЙНУР МУБАРАКОВНА. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт
Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.
Удалить материал
Ваша скидка на курсы
40%
Курс повышения квалификации
36 ч. — 144 ч.
аудиоформат
Курс повышения квалификации
72/108/144 ч.
Курс повышения квалификации
72 ч. — 180 ч.
Мини-курс
4 ч.
Мини-курс
5 ч.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.