Инфоурок Другое Другие методич. материалыМоорей "Ачам, авам, мен - номчукчу ог-буле бис"

Моорей "Ачам, авам, мен - номчукчу ог-буле бис"

Скачать материал

 

Библиотека МБОУ СОШ №1 г. Чадана

 

 

 

 

 

 

 

 

Авам, ачам, мен -
номнун оннуктери бис.

 

 

 

(МООРЕЙ)

 

 

 

 

 

                    Составитель: педагог-библиотекарь Ооржак Ш.С.

 

 

 

 

Авам, ачам база мен – номнун оннуктери бис.

(моорей-конкурс)

 

Сорулгазы: Ном кижинин оннуу. Номче, билигже чуткулду билиндирип, сонуургалын оттурар.

Каасталгазы: Эрттирер черин аянныг кылдыр каастаар. Киржикчилер эмблемазын, адын чогаадып алыр. Ном дугайында улегер-домактар, чечен-чугааларны бижиир.

Онаалга: Эмблема, девиз белеткээр,

Библиотекарь: Эргим хундулуг ада-иелер, башкыларывыс, чалаткан аалчыларывыс база моорейнин киржикчилери! Богун бис «Авам, ачам база мен, номнун оннуктери бис» деп моорейни эрттирер-дир бис. Сагынгырлар, тывынгырларнын харыыларын жюри кежигуннери туннээр. Шын харыы – 5 баллга санатынар.

         Орус улустун чогаалчызы А.М.Горький мынчаар чугаалаан: «Ном дээрге анаа-ла чалгаа чазар чуул эвес-дир, ном дээрге амыдырал дугайында ханы билигни, кижини оларнын чуртталгазынын дугайында билигни берип турар улуг чепсек-тир».      

         Ынчангаш, моорейни Чургуй-оол Доржунун «Ном» деп шулуунден эгелээр-дир бис.

Донгуп-дангып ужук кожар

Донгуреннээн оолак шаамдан

Бады шынчы ынакшаан мен.

Башкым болгаш оннуум болдун

Эчис, соруум кузелдерим

Элгеп, шууреп эмгелексээш

Арга, суме сенден дилеп,

Арыннарын ажып чордум.

Аакталбас, чемелевес

Аай-баш чок шоода бербес

Сенден топтуг, мерген эш-даа

Чер-ле белен тывылбас-дыр.

 

   Моорейнин киржикчилерин оюн шолунче чалап тур бис.

1. Таныштырылга

Библиотекарь. Ном бурузу амыдыралче чаа билиишкин болгаш коруш, янзы-буру аажы-чанын, тура-соруктуг болгаш аймак-соок база шажын-чудулгелиг кижилер-биле ужуражыышкын-дыр. Чаа ном бурузу дээрге-ле: эртемнин, техниканын болгаш культуранын база уран-чуулдун чаа чуулдери-биле таныжылга-дыр. Ынчангаш, кым ном-биле оннуктежип, амыдыралын сырый холбаштырган, ол кижи билиглернин ундезининин нептередикчизи болгаш суртаалчызы-дыр. Ону кижи бурузу билир ужурлуг бис.

Библиотекарь. Моорей! Моорей эгелээр мурнунда база катап киржикчилерге чайыналчак чедиишкиннерни кузеп, идепкейлиг киржирин, «Ном – кижинин оннуу» деп девисти бадыткаар боор деп бузуреп артывыс. Моорей 4 геймден тургустунган:

1.    «Чечен менде, чечек черде» (реклама)

2.    «Эки аът орук часпас. Одурек куш холун часпас» (Чогаалдарнын адын, авторун тывар)

3.    «Чепти чежип оорениир. Чеченни сактып ооренир» (айтырыг-харыы)

4.    «Мурнаанын морузу. Соннаанын шорузу» (Бажынга онаалга бар, моорейлер)

Библиотекарь. Моорейни шиидип туннээри-биле жюри кежигуннери-биле силерни таныштырайн. (таныштырар). Моорей 5 балл коргузуглуг (Ог-буленин киржикчилеринден идепкейлиг ажылдаан кижини тускай демдеглээр). Баш удур чугаалап каарывыс: олуттан алгырып харыылап болбас, ол дээш балл чидирип болур. Холун кодуруп харыылар.

Библиотекарь. Библиотекарларнын, ада-иелернин, башкыларнын ажылынын бир угланыышкынын – бойдусту, чурттап чоруур черлерин эн унелиг кылдыр коруп, ону хумагалап, хундулеп, база ном дамчыштыр уругларнын кижизидилгезин, номче сонуургалын хаара тудары бооп турары болганда, бо моорейнин туннели номчукчуларывыска ужур-дузазы улуг болур ужурлуг. «Ном номчуурга угаан чырыыр, хун унерге бойдус сергээр». Бо улегер-домактын утказы кижини бодандырыптар. Ынчангаш, моорейни эгелептээлинерем, че!

  (Эмблемазын, девизин коор)

1-ги гейм: «Чечен менде, чечек черде» (Ог-буле ынак солунун азы журналын рекламалаар). Чижээ: «Мы» деп сеткуулду авазы азы ачазы рекламалаар, «Хоглуг чурумал» («Веселые картинки») деп сеткуулду уруглары коргузер. Ийиги ог-булеге «Сельская новь» сеткуул база «Мурзилка» уругларга сеткуул (Харыысалгалыг редакторун кол чурукчузун адаар).

   Туннекчилерге сос.

2-ги гейм:  «Эки аът орук часпас, одурек куш холун часпас». Ог-буле бурузунге хуудустар /карточка/ улеп бээр. Ында чогаалдарнын адын бижээн, негелде-чогаадыкчынын долу адын тывар. Чижээ: «Ак-Тош», «Тарас Бульба», «Ангыр-оолдун тоожузу», «Уйгу чок Улуг-Хем» болгаш оске-даа.

      Туннекчилерге сос, баллдын ниити туну.

3-ку гейм: «Мурнаанынын морузу, соннаанынын шорузу». Бо геймде ойлуг уе иштинде айтырыгларга харыы бээр.

 Бо геймни «Аяк хээлиг хуннуг Тывам!» деп темага тургускан. Тыва дээрге бедик-бедик дагларнын, делгем-делгем ховуларнын, шапкын-шапкын хемнернин чурту. Олар дыка хой, оларны санап, бижип четпес. А бистер кижилер дээрге Тыванын чоргааралы, оон чаражы келир уези бооп турар. Тывавыс дугайында чуну билир бис? Айтырыгларга шын харыыны бээр. Харыызы уш янзы хевирлиг, кайызы шыныл?

1. Тыва бижик кажан тывылганыл? (1925, 1930, 1935)

Тыва бижикти 1930 чылда июнь 28-те куштуг кылдыр бадылааш, ажыглалга киирген. Национал тыва бижикти баштай латин ужукке ундезилээш чогааткан. Оон соонда 10 чыл чорда, ону орус ужуктен (алфавиттен) ундезининче шилчиткен.

2. Ат сураглыг «Хайыраан бот» деп шиини кым бижээнил? Каш чылда? (1939, 1946, 1935). Автору кымыл? (Виктор Кок-оол, Алексей Чыргал-оол, Максим Мунзук).

       - Ынчангы бир онза чуве-шиинин эт херекселдерин улустан чыгдынып ап, ол олчаан ажыглап турганы. Оон туржук ырыларда, кожамыктарда болгаш улегер домактарда чогааттынган чуве чок, шуптузу чондан алдынган, чоннун бодунуу болгай. Каасталга-шимелдези безин чонга таарышкан, чоннун амыдыралы-6иле тудуш, оон алдынган болуп турар. Шииде болуушкуннар, аажы— чан, алгыш-кырыш, алгаг-йорээл безин чондан аллынган. Ынчангаш бо шииде бистин тоогувус, бистин культуравыс болгаш аас чогаалы ханы синниккен.

3. 60 маадырларнын тура халыышкын болган черинин ады? Каяа болганыл? (Алдан-Маадыр, Кызыл-Мажалык, Чадан)

4. Тывага бир дугаар тыттырган кино чурук. Каш чылда? (1955,

1961, 1965) Харыы: «Люди голубых рек» - «Ак-кок хемнин кижилери»

5. Тыванын бир дугаар балериназы? (Хургулек Конгар, Дадар Барынмаа, Наталья Ажыкмаа-Рушева). Харыы: Н. Ажыкмаа-Рушева.

 

       Жюринин туннели.

4-ку гейм: «Чепти чежип ооренир, чеченни сактып ооренир».

1. Бажынга бир тоолду номчааш, чуруун чуруур база утказын кысказы-биле илереткээр онаалга алган силер. Ам кайы ог-буленин ээзи онаалганы утка-шынарлыг куусеткенин коруп, дыннаар бис.

2. Кандыг бир чогаалчынын шулуун шээжи-биле аянныг номчуур.

3. Дурген номчулга моорейи: 1 мин. иштинде чеже сос авазы, ачазы база уруу номчупкаш, утказын чугаалаар. Кым хой сос номчааныл, тиилелге ол талада.

4. Тоолдарны ыдып эгелээри янзы-буру. Канчаар эгелеп ыдарыл? Янзы-буру хевирлерни таныштырар.

 

Библиотекарь: Кайы-даа ог-буле бо моорейге идепкейлиг, сагынгыр, тывынгырын коргускени онзагай-лыр. Хоглуг, омак деп чувенерни коруп турарга сеткилге оорунчуун! Улуг-даа, бичии-даа кижи номга ынак болур болза, чуртталга база эки болур, орук ажык болур, угаан-бодалы бедик, сайзырангай болур.

      Моорейнин туннелин ундурер

      Шииткекчилер туннел ундуреринге белеткенип турар аразында.

 

Библиотекарь: «Онзагай хуннун хулумзуруу» деп айтырыгларга харыылап кааптаалынар, уруглар. Ада-ие база харыылап болур. Бо айтырыглар моорейге хамаарышпас.

1. Кара чер кыры-биле ак койгун маннап эрти! (Чугай-биле самбырага бижиири).

2. Уш кижи чангыс андазын-биле чарып турар (Холдарынар бижиири).

3. Хойлен эвес даарап каан, кижи эвес чугааланыр. (Ном)

4. Бут чокка чедип кээр, дыл чокка чугаалап турар. (Чагаа)

5. Кайгамчык хой чоннуг, хамык эртем тову. (Школа)

6. Карак чивеш аразында каяа-даа чеде бээр. (Бодал)

7. Коруп, шыгаап адарымга, холегези артып калды (Чурук тыртырар аппарат).

8. Ыяш бажын иштинде шил бажын, Шил бажын иштинде саазын бажын, саазын бажын иштинде – кижи. (Хоолуг чурук).

9. Ажар аъттыг, адар октуг, Он ийи оолдуг, он беш харлыг, Чангыс чанчынныг, шынап шыйыглыг. (Хол бомбу: четкизи, бомбук, 6-6 ойнакчылар, 15 санга чедир ойнаары, шииткекчизи, ойнаар черинин шыйыы)

10. Корунчукке маннаар аъдым, хорзунунге хоржок аъдым. (Конькилер).           

 

Хоглуг, баштак...

1. Машина чоруп орда, кайы дугуйу дээскинмезил? (Артык)

2. Шийип алгаш карак-биле чуну коруп болурул? (Душ)

3. Далайда кандыг даштар чогул? (Кургаг)

4. Ыт чуге ээрерил? (Чуге дизе чугаалап шыдавас)

5. Кандыг тавактан чем чивезил? (Куруг)

6. Инек чуге кезээде чыдарыл? (Олуруп шыдавас болгаш)

7. Кижи чуге хая корнурул? (Чуге дизе артында карак чок болгаш)

8. Кандыг хемнин суун ижип болбазыл? (Чурукта чуруп каан хемден)

Библиотекарь: Айтырыгларга солун харыыладынар, четтирдим. Ам жюринин туннелин корээлинер. Кым бирги черни чаалап алганын сонуургап корээлинер! Бирги черни сагынгыр, тывынгыр (……….) ог-булези чаалап алган. (………) база олардан тудак чок болган, каш-ла сан четпейн барган.

      Эргим ада-иелер, уруглар! Ном дээрге-эртемнернин кол-ла унер дозу, кижинин оннуу, сумелекчизи, дагдыныкчызы, дузалакчызьг, делегейнин ажыдыышкыны болгаш башкызьг болгай. НОМНУ эки суртаалдаарын кузээр-дир мен. Номчаан солун номнарынарны эш-оорунерге номчуур кылдыр сонуургадып сумеленерем, уруглар, номга ынак болунар! НОМНУ камныг эдиленер! Менди-чаагай болунар!

 

 

 

 

                      

.

Просмотрено: 0%
Просмотрено: 0%
Скачать материал
Скачать материал "Моорей "Ачам, авам, мен - номчукчу ог-буле бис""

Методические разработки к Вашему уроку:

Получите новую специальность за 2 месяца

Консультант по трудоустройству

Получите профессию

Фитнес-тренер

за 6 месяцев

Пройти курс

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Скачать материал

Найдите материал к любому уроку, указав свой предмет (категорию), класс, учебник и тему:

6 654 995 материалов в базе

Скачать материал

Вам будут интересны эти курсы:

Оставьте свой комментарий

Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.

  • Скачать материал
    • 22.05.2016 1176
    • DOCX 61.5 кбайт
    • Оцените материал:
  • Настоящий материал опубликован пользователем Ооржак Шенне Сергеевна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт

    Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.

    Удалить материал
  • Автор материала

    Ооржак Шенне Сергеевна
    Ооржак Шенне Сергеевна
    • На сайте: 7 лет и 10 месяцев
    • Подписчики: 8
    • Всего просмотров: 20922
    • Всего материалов: 7

Ваша скидка на курсы

40%
Скидка для нового слушателя. Войдите на сайт, чтобы применить скидку к любому курсу
Курсы со скидкой

Курс профессиональной переподготовки

Экскурсовод

Экскурсовод (гид)

500/1000 ч.

Подать заявку О курсе

Курс профессиональной переподготовки

Организация деятельности библиотекаря в профессиональном образовании

Библиотекарь

300/600 ч.

от 7900 руб. от 3950 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 284 человека из 67 регионов
  • Этот курс уже прошли 847 человек

Курс профессиональной переподготовки

Библиотечно-библиографические и информационные знания в педагогическом процессе

Педагог-библиотекарь

300/600 ч.

от 7900 руб. от 3950 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 475 человек из 69 регионов
  • Этот курс уже прошли 2 324 человека

Курс повышения квалификации

Специалист в области охраны труда

72/180 ч.

от 1750 руб. от 1050 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 33 человека из 20 регионов
  • Этот курс уже прошли 152 человека

Мини-курс

Классики русской педагогической мысли

6 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе

Мини-курс

Дизайн и визуальная коммуникация

4 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 26 человек из 14 регионов

Мини-курс

Введение в инвестиции и инвестиционный процесс

4 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 21 человек из 11 регионов