Муптеда ве хабер. План-конспект

Дерснинъ мевзусы: Муптеда ве хабер – джумленинъ баш азалары.

Дерснинъ макъсады:

-джумленинъ баш азаларыны текрарланмакъ, муптеда насыл сез чешитлеринен ифаделенгенини бюильдермек;

- лугъат байлыгъыны зенгинлештирмек;

- балаларнынъ иджадий къабиетлерини инкишаф эттирмек;

- анна тилимизге , окъувгъа меракъ догъдурмакъ;

Корьгезме: джедвеллер , карточкалар, таркъатма материал, лугъат , китап, ресимлер, аудиодиск.

Дерснинъ кетишаты:

1 Тешкелий дакъкъа.

Оджа: Селям алейкум, урьметли талебелерим! Бизим дерсимизни мен А. Велиевнинъ сезлеринен башламагъа истейим:

Бизим тиль ойле дюльбер ки,

Сукъланалар башкъалар.

Огренмеге пек истейлер

Бизим огълан ве къызлар.

Бизим тилимиз дюльбер олгъанына разысызмы?

Я сиз огъланчыкълар ве къызчыкълар тилимизни огренмеге истейсинъизми?

Ойле олса, келинъиз, вакътымызны джоймайыкъ.

Дефтерлеримизни ачамыз ве язамыз:

Февральнинъ алтысы

Сыныф иши.

Мевзу: Муптеда ве хабер – джумленинъ баш азалары.

Мевзуны язгъан сонъ, янъы сатырдан буны язамыз:

Бизим тувгъан тилимиз пек дюльбер. ( темиз сатыр.)

Талебелер, мевзуны корип, биз дерсимизге насыл макъсатлар къоя билемиз? (талебелернинъ джевапларыны оджа динълей). Догъру, машалла! Энди исе невбетчи бизге эв вазифесини эслетир.

2. Эв вазифесини тешкерюв ве онынъ нетиджесини чыкъарув.

3. Талебелернинъ бильгилерини актуаллештирюв:

1.Джумленинъ насыл азаларыны билесинъиз?

(муптеда, хабер, тамамлайджы, айырыджы, ал).

2. Оларнынъ насыл чешитлери айырыла?

Баш азалары –муптеда , хабер. 

Экинджи дередже азалары – тамамлайыджы айырыджы, ал.)

3. Баш азалары насыл суаллерге джевап берелер?

(Муптеда - Ким? Не? Хабер – Не япа? Не япты ? Не япаджакъ? Насыл алда?).

3. Янъы мевзу анълатув:Дерсимизнинъ мевзусы – муптеда ве хабер - баш азалары. Талебелер тахтада язылгъан джумлелерни окъуйлар, джумледеки баш азаларыны тапалар, муптеда насыл сез чешитинен ифаделенгенини бельгилейлер. (Тахтада язылгъан джумлелер)

1. Мусафирлер узакътан кельдилер.

2. Учю де бирден келип чыкътылар.

3. Биз концертни пек бегендик.

4. Ишкир иште озар.

5. Окъумакъ къолай дегиль.

6. Эки пычакъ бир къынгъа сыгъмаз.

Оджа джедвельге эсасланып мевзуны анълата.

Муптеда(подлежащее) – баш келиште келип, Ким? Не? суаллерге джевап берген джумленинъ баш азасы. Исим я да замирнен ифаделене. Джумледе муптеда вазифесинде кельген о,бу замирлерден сонра вергуль къоюлыр: О, мени таныды. Къар ягъды. 

Хабер(сказуемое)-муптеданен багъланып,предмет не япа?не ола? Кимдир?недир? насылдыр? суаллерге джевап берген джумленинъ баш азасы. Хабер фиильнен ифаделене. Исим,сыфат,сайты,замирнен ифаделене билир: О мусафирликке кельди.

Хуляса: Муптеда баш келиштеки исим, сайы, замир, сыфат, ве башкъа сез чешитлеринен , эм де сез бирикмесинен ифаделене билир.

5. Пекитюв

а) Джумледе муптеданы итапмакъ, насыл сез чешитинен ифаделенгенини бельгелемек. Аталар сезлер манасыны анълатыла.

Яхшы ниет – яры девлет. Алма теректен узакъ тюшмез. О ничюндир кульди. Оксюзге акъыл огреткен чокъ, отмек берген екъ. Кимдир , бильмем, ахыр янында юре.

Огренмек къолай, огретмек –къыйын. Ана –юртнинъ тереги.

б) «Ким тез» оюны . Эки талебе карточкаларынен чалыша: къарышыкъ алда берильген айры сезлерден джумлелер тизелер, оларны тахтада язялар ве джумлелернинъ синтактик талилини этелер.

в) Талебелер ресим эсасында джумлелер тизелер, баш азаларыны къайд этелер.

г ) Группаларда чалышув. Талебелер «Бульбуль» халкъ масалыны динълейлер. Онынъ манасы , гъаеси талиль этиле. Балалар группаларгъа болюнелер, масалны даа бир кере динълеп, чокъча джумлелер язып алмагъа тырышалар. Сонъ язылгъан джумлелерни къошып масалны гъайрыдан тизелер ве эр группа озь метнини окъуй.

Энъ яхшы вариант сечилип алына.

6. Дерснинъ нетиджеси ве баалав.

Оджа: Сагъ олунъыз, балалар, яхшы чалыштынъыз! Эминим ки, сиз эв вазифесини келеджек дерске япып келерсинъиз. Бойле баалар къазандынъыз: Абдулкелямова - 5, Эмирова - 5, Шамилов бираз даа чалышмакъ керек, бугунь 5-, Меджитова ве Алимсетов бугунь 4.

 Эвге вазифе. Къаиденен огренмек, эдебият дерслигинден джумлелер сечип язмакъ, джумлелерде муптеданы тапмакъ, насыл сез чешитинен ифаделенгенини бельгилемек.

Дерсимиз битти, сагълыкънен къалынъыз!