" Музыкалы театрге экинджи сеяат. Балет"

Ачыкъ дерс (бир парча) 5сыныф                                                    

Мевзу:  «Музыкалы театрге экинджи сеяат. Балет»

Макъсат: талебелерде балет акъкъында музыкалы-эдебий санааты жанры киби бильгилерни бермек.

Дерс чешити6 бильгилернинъ теренлештирюви.

Бекленильген нетиджелер:

Персональ: музыкалы дерслерге бильги арттырыджы мерагъыны костерьмек.

Метапредметли:

Регулятив : окъув вазифени къурмакъ ве тертмакътыр, ишлерни планлаштырмакъ.

Бильги арттырыджы: музыкада муим ве муим дегиль аляметлерни айырып. Оны талиль этмек.

Коммуникатир: чешит-тюрлю музыкалы фаалиетте иштиракъ этмек.

Предметли: музыкалы эсерлерни динълемек ве ондан ифадели къысымларны айырмакъ.

Донатма: компьютер,презентация «Музыкалы театрге экинджи сеяат. Балет», ф-но, синтезатор, «Янъы йыл» йырнынъ сёзлери.

                                                           Дерс кетишаты.

I.Тешкилий къысым.

II.Мевзу ачылмасы, янъы мевзуны огренмеге азырлыкъ.

-Музыка театрмизге экинджи сеяатымыз да бугунь даа бир агъыр жанрнен таныш оладжакъмыз.

1.Биринджи вазифе –бу лото оюны, оюн иле насыл музыка чешитини огренмеге керек олгъаныны биледжекмиз.( оюн «Лото»)

а) Опера  ( Музыкалы спектакль, мында арекет эткен шахыслар озь фикирни ве дуйгъуларыны ойнап ве йырлап ифаде этелер. )

б) Либретто( Опера, балет, мюзикл сюжетининъ къскъаджа эдебий тарифидир)

в)Ария   (къараманнынъ дуйгъу ве яныкъларны ачыкълангъан вокаль номери)

г) Романс  ( Бу чалгъы алетлеринен зиль тутувында тек йырджы иджра эткен йыр)

д) Оркестр ( Чешит чалгъы алетлеринен эсерлерни иджра эткен чалгъыджыларнынъ буюк коллективидир)

е) Хор ( Бераберлешип йырлагъан йырджылар коллективи)

-Машалла, вазифени беджердинъиз. Суаллерге догъру джевап бердинъиз .Энди бу ресимге дикъкъатнен бакъып,мевзумызны беян этинъиз. Мевзумыз насыл экен?

-Макъсатымыз насыл оладжакъ экен?

-Масаларынъызда балет сёзюнинъ анъламасы бар.

Амма ,мен анъламаларны къысымларгъа больдим. Сиз исе оларны  бир ерге топламакъ керексиз.

- Къана бакъайыкъ, вазифени насыл беджердинъиз ?

Бизим театраль сеяатымызда даа чокъ бильги алмагъа экскурсоводлар ярдым эте билир.

(сёз экскурсоводларгъа)

«Балет» - Френкистан  сёзю, Итальян тилинден кельди .  Балет Возрождение девиринде  Италияда пейда олды. Эвель заманлардан берли карнавалларда оюн саналаштырувларны пек бегене эдилер. О вакъытлары бу санаат чешитине тек оюн дегиль де,  йыр ве  лакъырды эпизодлары да кирген ве опера-балет деп адлана эди. Кет-кете олар айры оюн спектакллерге чевирильди.

Балет земаневий анъламада тек XVIII асыр пейда олды. Аман-аман 300 йыл эвель балет Авропадан Русиеге кельди. Башта сарай спектакллери иджра этиле эди. Музыкагъа къулакъ асмай эдилер. О, оюнларгъа, аккомпанемент ерине  къулланыла.  Балет жанрында Чайковский новатор олды. Онынъ учь балетининъ музыкасы ойле дюльбер ве аэнкли ки, озю озюнен , театрден тыш оларакъ бизим дикъкъатымызгъа наиль.

1581 сене 5октябръ куню балетнинъ догъгъан куню деп сайыла.  Эр йыл догъгъан кунюне балет достларыны давет эте.  Олар ким экен?

Либреттист- либретто метинны язгъан инсан.

Бестекяр –музыканы язгъан инсандыр.

Балетмейстер- оюнларны къойгъан инсандыр.

Дирижёр – оркестрнинъ ребери .                                                              

Балет артистлери – иштиракъчилер.

Рессам – балет ичюн декорациялар азырлай.

- Токътанъыз, менде де меракълы малюмат бар.

Балетте бир сырада бир, эк иве дигере актёрлар иштирак эте билирлер. Солист ойнай вариациялар. Па-де-де – бу оюнны эки инсангъа оюн. Па-де труа – бу учь инсангъа оюн. Кордебалет – бу умумий оюны.

  -Балалар, экскурсоводларнынъ чыкъышыны бегендинъиз?

-Сайгъыллы бизим экскурсоводларымыз, сиз меракълы икяе эткенинъиз ичюн чокъсагъолунъыз.

3. Физминутка. Шимди исе мен сизни оюн тёгерегине давет этмеге истейим.

- Машалла, сагъ олунъыз. Дерсимизни девам этейик.

Бу вазифени беджерип, сёз чифтлеринъ келишлигини тапайыкъ.

(вазифе япыла)

Шимди исе  биз учь группагъа болюнемиз  ве эр группа озь вазифени алып чалышаджакъ.

Биринджи группанынъ вазифеси: фото ресимге бакъып балетнинъ адыны айтмагъа.

Экинджи группанынъ вазифеси: масалны окъуп, къайсы балеттен алынгъаныны айтмагъа.

Учунджи группанынъ вазифеси: музыка  динълеп балетинъ адыны айтмакъ.

- Энди, балалар, хатырлайыкъ, П.И. Чайковский къач балетке музыканы язды?

III. Нетидже.

Дерснинъ башында биз огюмизге бир къач макъсат къойгъан эдик. Насыл тюшюнесинъиз биз оларны ириштикми?

- Балалар, я  «Щелкунчик» балети насыл байрамнен багълы?

-Биз сизнен Янъы йыл байрамы арфесинде корюшемиз. Бойле къуванчлы кейфинъиз бутюн йыл боюнджа олгъаныны истер эдим. Янъы йылгъа аит насыл йыр билесинъиз? (йыр «Янъы йыл»)

-Азиз мусафирлер, Янъы йыл арфесинде сизге бу байрамгъа аит олгъан эдиечиклерни балаларымыз багъышламагъа истейлер, олар сизнинъ гонъюллеринъизде тек парлакъ хатыравларны къалдырсын.

Бизим балет дюньясына кезентимиз сонъунъа ете. Эминим ки, сизинъ кейфинъиз даа зияде котерильди.

Песня «Янъы  йыл» на мотив английской Рождественской песни.

Текст песни Заремы  Джемиловны Эмираджиевой, г.Старый Крым.

1.     Янъы йыл бугунь, къуванчлар эр кунь,

Къар ягъа-ягъа, агъарды бутюнь.

Келинъиз, балалар, къарнен ойнайыкъ,

Аяз дедени биз шенънен къаршылайыкъ.

                                   Багълама:

Янъы йыл, Янъы йыл, Янъы йыл бугунь,

Къарны биз севейик, ойнайыкъ эр кунь.

Янъы йыл, Янъы йыл, Янъы йыл  эр кунь,

Бу байрам бизлерге бахшыш кетирсин.

2.     Нарат устюнде йылдыз парылдай,

Къар къыз балаларнен шенълене, йырлай.

Келинъиз балалар, къарнен ойнайыкъ,

Аяз дедени биз шенънен къаршылайыкъ.

                                   Багълама: