ҚМЖ "Механикалық тербелістер. Тербелмелі қозғалысты сипаттайтын негізгі шамалар" (9-сынып)

                                                                      Батыс Қазақстан облысы Қаратөбе ауданы

Мұхит атындағы жалпы орта білім беретін мектебінің

физика пәні мұғалімі Ундаганова Гульнар Рахишовна

Сыныбы: 9		Пәні:физика
Сабақтың аты		Механикалық тербелістер.Тербелмелі қозғалысты сипаттайтын негізгі шамалар
Жалпы мақсаты		Қозғалысты сипаттайтын шамалармен және оның теңдеуімен танысу.
Күтілетін нәтиже		С. Қозғалысты  сипаттайтын негізгі шамалар туралы біледі. В. Қозғалыстың теңдеуін жазып, сипаттай алады, тербеліс  графигін сала алады. А. Қозғалыс теңдеуін және графигін пайдаланып қажетті шамаларды анықтай алады.(тербеліс үдеуі мен жылдамдығын)
Керекті құрал-жабдықтар		Тапсырма жазылған тапсырмалар, тәжірибеге қажетті құралдар, стикерлер, топтық тапсырмаларға қажетті ресурстар, т.б
Әдіс-тәсілдер		Сындарлы оқытудың әдіс-тәсілдері
Сабақ барысы
Сабақ кезеңдері	Мұғалім әрекеті		Оқушы әрекеті	Бағалау
І. Кіріспе	Амандасу. Назарларын сабаққа аудару. (2 минут) Сынып оқушыларына  жағымды ахуал туғызу. Тренинг «Мен өмірді сүйемін, өйткені  ...» Тербеліске қатысты суреттер бойынша оқушыларды бөлу. Топ жетекшісін тағайындау. Бағалау парақтарын үлестіру. Өткен тапсырманы тексеру.  «Серпілген сауалдар» әдісі бойынша (3 минут) 1.    Энергия, энергия түрлері қандай? 2.    Энергия мен жұмыс арасында байланыс қандай? 3.    Энергияның сақталу және айналу заңы қалай тұжырымдалады? 4.    Реактивті қозғалыс дегеніміз не? 5.    Дене импульсі қандай шамаларға байланысты? 6.    Күш импульсі қандай шамаларға байланысты?		Оқушылар дөңгеленіп тұрып,  берілген сөзге байланысты  сөз тіркестерімен жалғайды  Оқушылар 3 топқа бөлініп отырады. Топ ережесін құрады.	Формативті бағалау. Қол шапалақтау. Бағалау критерийлері мен танысу. Критерий арқылы бағалау
ІІ. Тұсау кесер.	Интерактивті тақтадан тақырып бойынша бейне ролик көрсетіледі. «Өмірдегі тербелістер»  (2 минут)  Сұрақ: Суреттен не байқадыңыз?  Осы қозғалыстардың ұқсастығы неде?		Сурет бойынша оқушы өз пікірлерін айтады.	Формативті бағалау
ІІІ. Негізгі бөлім.	Мағынаны тану. (20 минут). Теория бойынша қысқаша түсінік. Механикада тербелістер деп дененің бірдей уақыт аралығында дәлме-дәл немесе жуықтап қайталанып отыратын қозғалысын айтады.   Тербеліс түрлері: еркін және еріксіз тербелістер. Тербеліске тән қасиеттер: периодтылығы, күштің сипатына тәуелділігі, энергияның түрленулерінің болатындығы.   Ығысуға пропорционал және оған қарама-қарсы бағытталған күштің әрекетінен болатын механикалық тербелістер гармоникалық тербелістер деп атайды.     Тербеліс теңдеуі: х=Хmaxsinωt                                                                                                                                                                                                                                                                                       Тербелісті сипаттайтын шамалар: Период-Т, жиілік- ν, амплитуда-А.  Топтық  жұмыс «Зерттеушілік әңгіме» әдісі     І топ Тербеліс сипатының күшке тәуелділігі. (Серіппеге ілінген жүк тербелісі бойынша сипаттау) ІІ топ  Тербеліс кезіндегі жылдамдық пен үдеу  (Сурет бойынша жылдамдық пен үдеудің максимумы мен минимумын көрсету, қозғалыс теңдеуінен жылдамдық пен үдеудің формуласын шығару. ) ІІІ топ Тербелісті сипаттайтын шамаларды тербеліс графигінен табу  (Берілген график бойынша шамаларды тауып, көрсету.		«Түртіп алу» әдісі бойынша оқушылар дәптермен жұмыс жүргізеді. х=Хmaxsinωt                                                                                                                                                                                                                                                                                               Хmax=A      υ= х/ (t)     a= υ/(t)  Берілген мәтінді барлығы оқып шығады, сонан соң әрбір  топ өздеріне берілген тақырыпты   бірлесе талқылап, қорғайды.	Топ пікірлерін тыңдау. Топтарды бағалау «Екі жұлдыз, бір ұсыныс»
ІҮ.Қорытынды бөлім	«Деңгейлік тапсырмалар» (6 минут) А-деңгей       1.Дененің  х координатасының  уақытқа тәуелділігінің  графигі бойынша  тербеліс  периодын  анықтаңдар .   (80 , а-сурет)      2.График  бойынша  (80,а-сурет) тербеліс  жиілігін  анықтаңдар . В-деңгей 1.      80,ә- суретте  механикалық  тербелістер  кезіндегі  дененің  х ығысуының t  уақытқа  тәуелділігінің  графигі  кескінделген. График  бойынша тербеліс периодын , жиілігін және амплитудасын анықтаңдар С-деңгей 1.      Торғай қанатының тербеліс жиілігі 10 Гц,  шыбындікі 300 Гц, масаныкі 450 Гц . Олардың қанаттары 1 мин-та қанша тербеліс жасайды?  Дарынды оқушыға берілетін эксперименттік тапсырма. Керекті құрал –жабдықтар:  тұрғы, серіппелі маятник , секундомер, математикалық маятник 2.      Маятник  20 с –та қанша  тербеліс жасайды. Тербеліс жиілігі неге тең? 3.      Серіппеге тербеліп тұрған жүк  10 с –та  қанша тербеліс  жасайды.Тербеліс периодын анықта    Тест жұмысы «Өзіңді тексер» (10 минут) 1.Дененің тепе- теңдік күйінен ең үлкен ығысуы  .а) амплитуда   б) жиілік    в) пероид 2.Дене қозғалысы толығымен қайталанып отыратын ең аз уақыт аралығын...... а) амплитуда   б) жиілік    в) пероид 3.Бірлік уақыт ішіндегі тербелістер саны а) амплитуда   б) жиілік   в) пероид 4.Тербеліс периодының өлшем бірлігі             а) с      б) Гц        в) м 5.Тербеліс жиілігінің өлшем бірлігі          а) с      б) Гц        в) м 6. Дене қозғалысының сипаты неге тәуелді?          а) үдеуге     б) жылдамдыққа      в) күшке 7. Тербелмелі қозғалыстың басты ерекшелігі        а)  периодты   б) периодсыз 8.  Тербелмелі жүйедегі дене тепе-теңдік қалыптан өткен кезде үдеу мен жылдамдық қалай өзгереді? а) үдеу мен жылдамдық бірдей      б) үдеу ең үлкен, жылдамдық нөлге тең      в) үдеу нөлге тең, жылдамдық ең үлкен		Деңгейлік тапсырмаларға қойылған ұпайлар бойынша оқушылар бағалау парағына өздерінің алған ұпайларын түсіріп отырады. Жауаптары: 1 а 2. В  3.б 4.а 5.б 6. В 7.а 8.в көрсетіледі, дәптерлерін көршісімен алмастыру арқылы ұпайларын алады.	Жасаған жұмыстарын критерий арқылы бағалау Тестідегі әрбір дұрыс жауап 1 ұпай
Ү.  Кері байланыс	(не үйрендім, не қиын болды, сұрақ.) (2 минут)		Стикерлер арқылы өз ойларын білдіреді.
Кейінгі оқу	§24-25 Механикалық тербелістер.Тербелмелі қозғалысты сипаттайтын негізгі шамалар		§24-25 оқу. Р №415 есеп шығару.

ҮІІ. Эксперименттік тапсырма.

Керекті құрал –жабдықтар:  тұрғы, серіппелі маятник , секундомер, математикалық маятник

•       Маятник  20 с –та қанша  тербеліс жасайды. Тербеліс жиілігі неге тең?

. Эксперименттік тапсырма.

•       Серіппеге тербеліп тұрған жүк  10 с –та  қанша тербеліс  жасайды.Тербеліс периодын анықта  

Жасаған жұмыстарын критерий арқылы бағалау

Тест жұмысы «Өзіңді тексер»

1.Дененің тепе- теңдік күйінен ең үлкен ығысуы......

а) амплитуда   б) жиілік    в) период

2.Дене қозғалысы толығымен қайталанып отыратын ең аз уақыт аралығын......

а) амплитуда   б) жиілік    в) период

3.Бірлік уақыт ішіндегі тербелістер саны 

а) амплитуда   б) жиілік   в) период

4.Тербеліс периодының өлшем бірлігі

а) с      б) Гц        в) м

5.Тербеліс жиілігінің өлшем бірлігі

а) с      б) Гц        в) м

6. Дене қозғалысының сипаты неге тәуелді?

а) үдеуге     б) жылдамдыққа      в) күшке

7. Тербелмелі қозғалыстың басты ерекшелігі

а)  периодты             б) периодсыз

8.  Тербелмелі жүйедегі дене тепе-теңдік қалыптан өткен кезде үдеу мен жылдамдық қалай өзгереді?

а) үдеу мен, жылдамдық бірдей      б) үдеу ең үлкен, жылдамдық нолге тең      в) үдеу нөлге тең, жылдамдық ең үлкен     

А-деңгей

1.Дененің  х координатасының  уақытқа тәуелділігінің  графигі бойынша  тербеліс  периодын  анықтаңдар .   (80 , а-сурет)
2.График  бойынша  (80,а-сурет) тербеліс  жиілігін  анықтаңдар .

В-деңгей

1.                     80,ә- суретте  механикалық  тербелістер  кезіндегі  дененің  х ығысуының t  уақытқа  тәуелділігінің  графигі  кескінделген.График  бойынша тербеліс периодын ,жиілігін және амплитудасын анықтаңдар

С-деңгей

1. Торғай қанатының тербеліс жиілігі 10 Гц,  шыбындікі 300 Гц, масаныкі 450 Гц . Олардың қанаттары 1 мин-та қанша тербеліс жасайды?

Физикалық шама	Белгіленуі	Формуласы	Қосымша формулалар	Өлшем бірлігі