Бүгінгі
сабағымыздың тақырыбы: Оксидтер
Мына
формулаларға сүйене отырып, оксидтерге анықтама берейік. Сонымен, оксидтер
дегеніміз -----..
1)Енді,
оксидтердің аталуын қарастырайық:
Халықаралық
номенклатурада оксидтерді атаудың екі тәсілі қолданылады:
1
–ші әдісі:Валенттігі тұрақты элементтердің оксидтерін, элемент атына оксид
деген сөзді қосып атайды. Мысалы:
К2О
– калий оксиді
АІ2О3
– алюминий оксиді
Ал,
айнымалы валентті элементтердің оксидтерін атағанда, оксид түзуші элемент
атынан кейін жақша ішінде элементтің валенттігі көрсетіледі, содан кейін
оксиді деген сөз жалғанады. Мысалы:
СО
– көміртегі (ІІ) оксиді
CO2 –
көміртегі (ІҮ) оксиді
2-ші
әдісі: оксид түзуші элементтің атомдар санынан басталып өзінің атауы, одан
соң оттек атомдарының саны беріліп “оксид” сөзімен аяқталады. Металл тұрақты
валенттік көрсетсе, оның санын айтпаса да болады. Мысалы:
SO2
– күкірт диоксиді
SO3
– күкірт триоксиді
P2O5 –
дифосфор пентаоксиді
«моно»-1,
«ди» — 2, «три» — 3, «тетра» — 4, «пента» — 5 т.б
Ойын:
«Аукцион» Оқушыларға оксидтердің формулалары көрсетіледі. Оқушылар
номенклатураға сәйкес оксидтерді атайды
2)Оксидтердің физикалық қасиеттерімен
танысамыз. Оксидтердің физикалық қасиеттері әртүрлі. Олар газ, сұйық, қатты
күйде болуы мүмкін. Мысалы: көмірқышқыл газы, су – сұйық, құм – қатты. Қатты
күйде кездесетін оксидтердің саны көп. Көптеген қатты оксидтер табиғатта тау
жыныстары түрінде кездеседі. Мысалы, кварц, яшма – кремний оксидінен
түзіледі, магнитті теміртас – темір (ІІІ) және темір (ІІ) оксидінің қоспасы.
Топтарға тапсырма: әр топқа бір оксидтің формуласы беріледі,
Сендер мына жоспар бойынша, берілген оксидтің визит карточкасын құруларың
керек.
А) аталуы
Б) физикалық қасиеттері (агрегаттық күйі, түсі, судағы
ерігіштігі)
В) табиғатта таралуы
Г) табиғаттағы және адам үшін маңызы
1 топ
|
2 топ
|
3 топ
|
H2O
|
CO2
|
SiO2
|
3)Оксидтердің жіктелуімен танысамыз.
Заттар
жай күрделі
металл
бейметалл оксид қышқыл негіз тұз
тұз түзетін тұз түзбейтін
қышқылдық негіздік екідайлы СО
NO N2O
CO2, SO2 CaO, K2O
ZnO, BeO
4)Оксидтердің химиялық қасиеттері
Негіздік және кышкылдьщ оксидтердің қасиеттерІ өр түрлі.
Оксидтердің бәрі дерлік суда ерімейді. Негіздік оксидтердің ішінде К2О,
Na2O, СаО, ВаО сумен шабытты реакцияға түседі. Ал көптеген оксидтер:
CuO, Fe2O3, HgO, SiO2 сумен әрекеттеспейді.
Негіздік оксидтерге тән химиялык қасиеттеріне тоқталайық 1. Негіздік оксидтер сумен әрекеттесіп, негіз (сілті) түзеді:
СаО + Н2О = Са(ОН)2
2. Негіздік оксидтер күшті кышқылдармен түз және су түзе
әрекеттеседі:
MgO + H2SO4 = MgSO4 + Н2О
(тәжірибе)
3. Негіздік жөне кышкылдык оксидтер өзара әрекеттескенде тұз
түзіледі:
СаО + СО2 = СаСО3
ВаО + SiO2 =
BaSiO3,
Қышқылдық оксидтерге де осындай үш түрлі касиеттер тән.
1. Қышкылдық оксидтер: СО2, SO2, SO3,
Р2О5 сумен әрекеттескенде нәтижесінде оттекті қышкыл
алынады:
Р2О5+Н2О = 2H3P04
2. Қышкылдык оксидтерге тэн касиеттер сілтілермен өрекеттесіп
түз және су түзеді:
2NaOH + S02 = Na2SO3 + Н2О
Са(ОН)а + СО2 = СаСО3 + Н20 (тәжірибе)
Қышқылдық оксид пен негіздік оксид өзара әрекеттескенде түз
түзіледі
Екідайлы қасиет корсететін оксидтерге: ZnO, А12О3,
Сг2О3, ВеО жатады. Олар суда ерімейді, катты күйде
болады. Оларға тән химиялық қасиеттер:
1.ZnO + HCI = ZnCI2 + H2O
2.ZnO + 2KOH = K2ZnO2 + H2O
5) Оксидтерді алу әдістері
1. Жай заттардың оттекпен тікелей әрекеттесуінен:
Cu+O2=2CuO
2Ca + O2 = 2CaO
2. Оксидтерді одан әрі тотыктырып алады:
4ҒеО+02=2Ғе203
2С0+О2=СО2
3. Суда ерімейтін негіздерді қыздыру
Сu(ОН)2 = СuО + Н2О
2Ғе(ОН)3 =Fe2O3+ ЗН2О
4. Тұздарды қыздыру арқылы айырғанда оксидтер түзіледі:
СаСО3 = СаО+ СО2 CaSO4
= СаО+ SO3
5.
Күрделі заттар жанғанда оксидтер түзіледі:
СН4+2O2
= C02+ 2Н2О
Ондай
оксидтер қалыпты жағдайда қатты күйде болады. Мысалы, CuO, MgO, Fe2O3.
Молекулалык, құрылымды оксидтер сұйық немесе газ күйінде болады. Олар: СО2,
Н2О, NO2. Кейбіреулері сұйық күйде болады, себебі
олардын балқу температуралары едәуір төмен.
|
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.