Министерство образования и науки Республики Бурятия
Муниципальное автономное образовательное учреждение
«Саянская средняя общеобразовательная школа»
Научно – практическая конференция «Первые шаги в науку»
Найруулга «Манай Багша»
Выполнила: Мунконова Намсалма Солбоновна,
ученица
4 класса МАОУ «Саянская СОШ»,
домашний адрес: РБ, Окинский район, с. Саяны,
ул. Школьная,24/2.
контактный телефон:
89149864472
Научный
руководитель: Шагжеева Валентина Ардановна,
учитель начальных классов
Саяны
2017
Мүнөө ноябрь hарын
арбан найманда манай hургуули 95 жэлэй ой тэмдэглэхэеэ байна. Түрүүшын hургуули
манай Аха нютагта 1921 ондо Монголжон hуурида нээгдээ. Энэ ойдо дашарамдуулан
манай нютагай Багша тухай хөөрэхэ гэжэ бодобоб.
Роза Дындыповна
30 гаран жэл багшалжа, олон үхибүүдые hургажа гаргаhан юм. Тэдэ үхибүүд Багшаяа
али hайхан үгэнүүдээр hанажа, хөөрэжэ ябадаг. Тэдэнэй дунда олониинь эмшэд,
багшанар. Аглаг үндэр Аха нютагааа хүдэлhэн, ябаhан газартаа суурхуулжа,
алдартай, солотой хүнүүд ябана.
Роза Дындыповна
Арданова 1942 оной зунай дулаан июнь hарын 26-най үдэр түрэhэн юм. Эсэгэнь
Мандагаев Дындып Хайдакович 1941 оной ноябрь hарада эсэгэ орнооо хамгаалгын
дайнда мордоhоор, түрэл hайхан Аха нютагаа бусажа ерэхэ зол хубигүй байшоо.
Дайнай дүлэндэ нэрбэгдэжэ наhа бараад, Смоленск хотодо хадалагдаhан Юм. Эжынь
Дулма Лопсоновна 8 үхибүүдые түрэжэ, хүлыемнай дүрөөдэ, гарыемнай ганзагада
хүргэжэ, 90 наhанайнгаа ойдо хүрэжэ, бурханайнгаа орондо бусаhан юм. Эжынь
абынгаа дайнда мордоходо гурбан үхибүүдтэй, Роза басаганиинь гэдэhэн соо үлэhэн
байгаа. Гарахаhаан ехэ тулюур, ходо гэдэhээ үбдэхэ, үхэхынгээ үдэртэ тулажа
ерээд, эгээл арай голтой хэбтэхэдэмни, теэбэмни намаяа Хониной hүөөр тэжээжэ,
гол оруулжа, шамаяа хүн болглжо абааб гэжэ хөөрэгшэ hэн. Дайнай үхибүүд тулюур
хубсаhа хунартай, муу эдеэ хоолтой ябаабди гэжэ мүнөөл hанахаш даа. Тиигэбэшье
бүлэ соогоо эбтэй, бэе бэедээ энхэргэн, нэгэ үлдэжэ дааража ябаhанаа hананагүйб.
Тэрэ сагай үхибүүд 5-6 наhанhаа гэртэхи газаахи ажалдаа адли ябалсаха аргатай
байгша hэмди. Эхэнэрнүүд, үбгэд хүгшэд, үхибүүд хуу баран нютагайнгаа ажалда
хам орогшо hэмди. Хэсүү үбэлэй хүйтэндэ морин шаргаараа Мондоhоо эдеэ хоолоо
эхэнэрнүүд зөөдэг hэн. Зунайнгаа сагта ехэ олон айлнууд Малар гэжэ газар зуhахабди.
8 холбоо гэрнүүд хоорондоо бэе бэенэй хуу хараад байха габатай байха. Эдэ олон
айл ехэ эбтэй, хэнэйдэнь хоолой юумэ олдоноб адли хуубажа эдихэ, үхибүүдынь
гэжэ ехэ багагүйнүүд өөрэгүй эбтэй наадажа жаргахабди. Үхибүүдэй зунайшье ажал
дутахагүй, тугалнуудтаа мэшээгээр ногоо эбтээжэ асарха, мүшэрөө үргэлжэ асарха
галаа түлихэеэ, уhаа зөөхэ. Гэртэхинэйш үдэрэйнь ажал барагдашагүй олон hэн:
тогоогоо нэрэхэ, аарюулаа бусалгаха, тоhоо шарлуулха, 3-4
километр зайда шарлуулhан тоhоо шара хүллэжэ абаашажа тушааха.
1949 ондо Шарзын
эхин hургуулида орооб. Багшамни Цэдэб Лопсоновна байгша hэн. Минии hуража
байхада залуу багшанар Галина Александровна Иванова, Зоя Иосифовна Архинчеева
ерээ. Түрүүшымни багшанууд хэнhээш hайханаар, хэнhээш сэнтэйгээр эльгэ
зүрхэндэмни мүнөөш болотор hанагдадаг, хоёр нюдэдэйм урда урихан залуухан
зандаа байдаг. Тэрэ үеым үхибүүд Софья Мандагаева, Яков Галсанов, Володя
Галсанов, Вася Патархеев олон үхибүүд Шарзынгаа интернаадта байгша hэмди. Ехэ
эбтэй, хүхюун ябаhанаа hанагшаб. Багшанарнай элдэб hонин нааданда hургаха.
Резиново мяч гэжэ байхагүй, үхэрэйнгээ нооhоор мондогойлоод мяч хэхэдэ, болоод
байдаг hэн даа. hургуулиин хажуугаар намарынь колхозойнгоо хартаабха суглуулха,
хабарынь сабшалан дээгүүр шулуу шохой түүхэ, зумбараануудые бариха,
малшадайнгаа урда концерт табиха.
Нэгэ hонин ушар
ухаанhаамни гарадаггүй. Намарай дулаан үдэр урогтоо hуужа байтарнай hургуули
дээгүүрнай гайхамшагтай дуун гараад лэ түрүүшын самолёт ниидэжэ гараба. Бидэ
бүхы хүсэ шадалаараа хойноhоонь дахаад гүйлдэбэбди. Эрьежэ самолёдой дээгүүрнай
ниидэжэ гарахадань, бидэ айгаад, ухаа мэдээ алдаад нэгэ хонхор соо орожо
хэбтээбди. hүүлдэнь амиды юм гүүбди гэжэ энеэлдэбэбди.
1953 ондо эхин hургуулияа
дүүргээд Орлигой дунда hургуулида hурахаяа ерэгшэ hэмди. Сугтаа hураhан нүхэдни
олониинь багшын мэргэжэлтэй: Софья Жаповна, Хорлу Жамсаевна, Ольга Урелтуевна,
Галина Антоновна гэгшэд. Би Улан-Үдын педучилище ород отделени дүргэжэ, 1964
оной сентябриин нэгэндэ наhанаймни ажалай харгы зам неэрээ бэлэй. Сэнсынгээ
эхин hургуулида багшаар хүдэлжэ эхилээб.Залуу наhанhаань эхилээд энэ шухала
ажалдаа хүдэлхэдэмни харгы замдамни ехэ hайн нүхэд ушараа. Бүхы хамта хүдэлhэн
нүхэдтөө амар мэндые hанажа ябанаб, баярые бултаньдань хүргэнэб.
Олон hурагшадаймни
дундаhаа мүнгэн медаляар hургуулияа дүүргэhэн Мандагаева Зоригма Мункоевна,
Буряатиин габьяата артист Мунконова Надежда Нимаевна, эмшэ-лама Тапхаров Чимит
Михайлович Екатеринбургын дасанда ажаллана, ехэ нэрэ зэргэтэй Алина Владимировна
Бакшаханова нютагаймнай эрхим врач, больницын толгойлогшо, толоо хада олон.
Мүнөө Роза
Дындыповна наhанайнгаа амаралтада гараад, Орлик тосхондо hуудаг. Үри
хүүгэдниинь үнидэ айлнууд болоhон, дээдын hургуулинуудые дүүгэhэн. Басагамни
«Буряад республикын габьяата врач» гэhэн нэрэ зэргэдэ хүртэhэн Улан-Үдэдэ ажаhууна,
хүбүүмни Алма-Атагай дээдын физкультурын институт дүүргээ, түрэл нютагтаа
ажаллана, 5 ашатай, 2 зээтэй, 2 гушатайб. Xөөрөөгөө иимэ үгэнүүдээр дүргэхэ
дурамни хүрэнэ гээд Багша хэлэнэ:
Олоной дунда олзотой зандаа,
Түмэнэй дунда түрүү зандаа,
Сэсэн бодолтой,
Сэбэр байдалтай зандаа,
Уужам сэдьхэлтэй,
Удаан жаргалтай зандаа,
Альган дээрээ ажалаа бадаруулжа,
Аза талаантай ябахатнай болтогой!
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.